Literka.pl Niepowodzenia szkolne. Przyczyny, skutki, zapobieganie. Data dodania: 2012-02-10 14:11:17 Autor: Anna Bajorek W referacie przedstawione zostało zagadnienie niepowodzeń szkolnych dzieci i młodzieży w oparciu o publikacje znanych i cenionych polskich psychologów i pedagogów. Na wstępie przytoczono definicję zjawiska niepowodzeń w nauce dzieci i młodzieży, kolejno omówione zostały przyczyny społeczno ekonomiczne, biopsychiczne oraz pedagogiczne niepowodzeń szkolnych. Przedstawiono również mechanizm powstawania i skutki niepowodzeń, a także sposoby zapobiegania powstawaniu tego problemu w aspekcie zadań szkoły i rodziny. Załączono także literaturę przedmiotu. NIEPOWODZENIA SZKOLNE. PRZYCZYNY, SKUTKI, ZAPOBIEGANIE 1. Definicja pojęcia «niepowodzenie szkolne». Według W. Okonia i Cz. Kupisiewicza niepowodzenie szkolne to proces pojawiania się i utrwalania rozbieżności między wiadomościami, umiejętnościami i nawykami opanowanymi przez uczniów, a założeniami programowymi w zakresie poszczególnych przedmiotów oraz proces utrwalania się negatywnego nastawienia dzieci i młodzieży wobec wymagań szkoły. 2. Przyczyny niepowodzeń szkolnych: H. Spionek, Cz. Kupisiewicz oraz B. Łuczak dzielą przyczyny niepowodzeń szkolnych na: społeczno ekonomiczne, biopsychiczne i pedagogiczne. a) Przyczyny społeczno ekonomiczne (tkwiące w środowisku rodzinnym dziecka) złe warunki materialne i mieszkaniowe, rozpad struktury rodziny, niski poziom intelektualny, kulturalny i pedagogiczny rodziców, brak zrozumienia i zaspokojenia potrzeb dziecka, przykra atmosfera domu rodzinnego, konflikty, napięcia, zły stan zdrowia dziecka, częste choroby, wady fizyczne, zwłaszcza słuchu, wzroku i
mowy, które nie są systematycznie leczone i korygowane, a często nawet lekceważone przez rodziców. b) Biopsychiczne przyczyny niepowodzeń szkolnych. parcjalne opóźnienia i zaburzenia rozwoju (tzw. zaburzenia rytmu rozwoju): opóźnienia i zaburzenia rozwoju spostrzeżeń wzrokowych: opóźnienie w rozwoju spostrzeżeń wzrokowych, zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej np. zaburzenia kierunkowości wzrokowej; opóźnienia i zaburzenia rozwoju spostrzegania słuchowego opóźnienia i zaburzenia analizy i syntezy słuchowej (problemy z różnicowaniem dźwięków), jako wtórne zaburzenia pojawiają się wady wymowy; opóźnienia i zaburzenia rozwoju ruchowego opóźnienie rozwoju ruchowego, zaburzenia ruchowe np. obniżenie sprawności manualnej; zaburzenia koordynacji ruchowej i koordynacji wzrokowo ruchowej; zaburzenia procesu lateralizacji, czyli stronnej przewagi czynności; trudności występują głównie u dzieci z lateralizacją nie ustaloną lub skrzyżowaną; zaburzenia rozwoju mowy: nieprawidłowa wymowa głosek, opóźniony rozwój mowy, jąkanie; zaburzenia w rozwoju społeczno emocjonalnym: nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci w młodszym wieku szkolnym; przewlekłe choroby: choroby reumatyczne, przebyte urazy czaszki i mózgu, uszkodzenia okołoporodowe, alergia, epilepsja, astma, choroby serca. c) Pedagogiczne przyczyny niepowodzeń szkolnych. Według Cz. Kupisiewicza pedagogiczne przyczyny niepowodzeń szkolnych można podzielić na trzy grupy. Przyczyny związane z nieodpowiednimi «zewnętrznymi» warunkami pracy dydaktycznej nauczyciela. Są to: różnorodne braki systemu szkoły, nieprzystosowanie programów nauczania do możliwości ucznia, nieodpowiednie podręczniki szkolne, niedostateczne wyposażenie szkół w pomoce dydaktyczne, trudne warunki organizacyjne pracy szkół (dwuzmianowość, duża liczba uczniów w klasie).
Przyczyny, które wiążą się z działalnością dydaktyczną nauczyciela: nieprawidłowa organizacja pracy na lekcji, stosowanie niewłaściwych metod nauczania, słaba kontrola i ocena przyswojonych wiadomości i umiejętności, słaba znajomość uczniów, brak należytej opieki nad uczniami mającymi trudności w nauce, niewłaściwa atmosfera na lekcji. Przyczyny wynikające z niewłaściwej pracy ucznia: niechęć do nauki, lenistwo, zaniedbywanie obowiązków szkolnych, itp. 3. Proces powstawania i skutki niepowodzeń szkolnych. Powstawanie niepowodzeń szkolnych przebiega w kilku etapach: a) Jako pierwsze pojawiają się drobne luki w opanowywanym materiale programowym w zakresie jednego przedmiotu nauczania. Towarzyszy temu wzrastająca niechęć do tego przedmiotu. b) Następnie pojawiają się znaczne luki w wiadomościach i umiejętnościach z jednego lub kilku przedmiotów nauczania. W tym czasie uczniowie otrzymują pierwsze oceny niedostateczne. Są agresywni wobec nauczycieli i rodziców, tracą ambicje, kłamią, uciekają z lekcji, przestają interesować się nauką. c) Na kolejnym etapie występuje już drugoroczność, która wywołuje często różnorakie zaburzenia w zachowaniu u dzieci, czasem prowadzi do przestępczości. Niepowodzenia, które trwają długo, powodują: potęgowanie się tych zaburzeń, które były pierwotną, główną lub wspierającą przyczyną niepowodzeń szkolnych, występowanie zaburzeń nowych; systematyczne pogarszanie się ogólnej sprawności umysłowej uczniów (obok narastania luk i potęgowania się braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych); obniżenie zainteresowania nauką i spadek motywacji do osiągania sukcesów szkolnych; obniżenie ogólnej odporności nerwowej uczniów, w szczególności ich tolerancji na stres; narastanie konfliktów emocjonalno uczuciowych w środowisku domowym uczniów (na tle złych postępów w nauce) i konfliktów w szkole.
4. Przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym. a) zadania szkoły: profilaktyka pedagogiczna (czynności zmierzające do zapobiegania powstawaniu luk i zaległości w opanowanym przez uczniów materiale nauczania), służą temu: odpowiednie nauczanie i organizacja pracy na lekcji, właściwy dobór metod i form pracy, stosowanie ćwiczeń korektywnych, umożliwiających wdrożenie do systematyczności, kontroli oraz koncentracji uwagi, indywidualizowanie pracy na lekcji; diagnoza pedagogiczna (czynności mające na celu wczesne wykrywanie luk i zaległości), służą temu: przeprowadzenie obserwacji uczniów na początku roku szkolnego oraz prowadzenie systematycznej obserwacji przez cały rok, analizowanie dokumentów i wytworów ucznia, przeprowadzenie wywiadu z rodzicami, utrzymywanie z nimi stałego kontaktu, utrzymywanie kontaktu z psychologiem, pedagogiem, poradnią psychologiczno pedagogiczną; terapia pedagogiczna (czynności, których zadaniem jest likwidowanie zaległości w nauce): praca indywidualna z uczniem, stworzenie zespołu wyrównawczego, organizowanie zespołów samopomocy koleżeńskiej b) zadania rodziny otaczać dziecko troskliwą opieką od najmłodszych lat dbać o prawidłowy rozwój fizyczny ( leczyć przewlekłe choroby, wady fizjologiczne, mieć stały kontakt z lekarzem ) troszczyć się o prawidłowy rozwój dziecka we wszystkich jego sferach przygotować dziecko do nauki szkolnej poprzez rozwijanie samodzielności, zainteresowań poznawczych, chęci do pracy
przez lata nauki dbać o zdrowie fizyczne i psychiczne dziecka troszczyć się o dobrą atmosferę w rodzinie, o zaspakajanie potrzeb emocjonalnych, zwłaszcza potrzeby bezpieczeństwa dbać o prawidłowe stosunki swojego dziecka z rówieśnikami, a także nauczycielami stawiać dziecku wymagania dostosowane do jego możliwości utrzymywać systematyczny kontakt ze szkołą i wychowawcą zapewnić jak najlepsze warunki do odrabiania lekcji, to jest miejsce, czas i spokój systematycznie interesować się sprawami szkolnymi dziecka Literatura wykorzystana w referacie: B. Łuczak, Niepowodzenia w nauce. Przyczyny, skutki, zapobieganie, Oficyna Wydawnicza G P, Poznań 2000. H. Spionek, Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych, PZWS, Warszawa 1973. Cz. Kupisiewicz, Niepowodzenia dydaktyczne, PWN, Warszawa 1972. Opracowała: Anna Bajorek Literka.pl Literka.pl