Ośrodek Badania Kompetencji Edukacyjnych Studium Oświatowe TUTOR 87-100 Toruń, ul. Warszawska 14/2 tel. 603-929-227, tel. 56-65-999-55, tutor@tutor.torun.pl Firma jest Placówką Kształcenia Ustawicznego wpisaną do ewidencji szkół i placówek niepublicznych prowadzonej przez Prezydenta Miasta Torunia pod nr 379. Firma prowadzi Oficynę Wydawniczą TUTOR. RAPORT z przeprowadzonej w maju 2015 r. II części badania kluczowych kompetencji edukacyjnych w ramach projektu Lekcja nieograniczonych możliwości przygotowany dla Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Rybnika
Informacje podstawowe Drugą turę badania przeprowadzono w pierwszej dekadzie maja 2015 r. Wykorzystano Arkusze diagnostyczne nr 2 skonstruowane podobnie do Arkuszy diagnostycznych nr 1 z pierwszej tury badania. Klasa III Arkusz diagnostyczny II zatytułowany Nadeszła wiosna! składał się z 42 zadań, po 14 zadań badających kolejno kompetencje w zakresie języka polskiego, w zakresie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych oraz kompetencje w zakresie języka angielskiego. Klasa IV Arkusz diagnostyczny II zatytułowany Jedziemy na wycieczkę składał się z 45 zadań, po 15 zadań badających kolejno kompetencje w zakresie języka polskiego, przedmiotów matematyczno-przyrodniczych oraz kompetencje w zakresie języka angielskiego. Klasa V Arkusz diagnostyczny II zatytułowany O dobrym zachowaniu składał się z 48 zadań, po 16 zadań badających kolejno kompetencje w zakresie języka polskiego, przedmiotów matematyczno-przyrodniczych oraz kompetencje w zakresie języka angielskiego. 2
Arkusze diagnostyczne 3
Omówienie wyników Średni wynik uzyskany w drugiej części badania ze wszystkich kompetencji wynosi 65%. Jest on wyższy o 9 pkt procentowych od wyniku z tury pierwszej. Procentowo w odniesieniu do wyniku pierwszej tury wynoszącego 56% jest to wzrost o 16%. Klasa Tabela 1. ŚREDNIE WYNIKI tury II w nawiasach podano wyniki z tury I Cały test Język polski Matematyka Język angielski Klasa III (57%) wzrost 23% 73% (62%) wzrost 18% 59% (57%) wzrost 3,5% 77% (51%) wzrost 51% Klasa IV 64% (55%) wzrost 16% 67% (55%) wzrost 22% 51% (52%) 74% (58%) wzrost 28% Klasa V 61% (56%) wzrost 9% () 55% (56%) (43%) wzrost 40% Wyniki sumaryczne 65% (56%) wzrost 16% (62%) wzrost 13% 55% (55%) (51%) wzrost 37% 4
Omówienie wyników uwagi ogólne Poszczególne kompetencje (slajd 6.) Podobnie jak w trakcie I części badania wyniki uzyskiwane w zakresie kompetencji z języka polskiego były średnio od kilku do kilkunastu punktów procentowych wyższe od wyników uzyskiwanych z kompetencji matematyczno-przyrodniczych średnie wyniki: język polski, matematyka 55%. Wyniki uzyskiwane w zakresie kompetencji z języka angielskiego w trakcie II tury badań wyniosły średnio i są na takim samym wysokim poziomie, jak wyniki z języka polskiego. Wyniki dziewcząt i chłopców (slajd 7.) Wyniki uzyskiwane przez dziewczęta były nieznacznie wyższe od wyników chłopców. Głównie w zakresie kompetencji z języka polskiego, taką różnicę odnotowano we wszystkich klasach. W klasach trzecich była to różnica 3 pkt procentowych, w klasach czwartych i w piątych średnio 5 pkt procentowych. W zakresie kompetencji z języka angielskiego różnica jest widoczna tylko w piątych klasach, natomiast w przypadku przedmiotów matematyczno- -przyrodniczych wyniki były porównywalne. 5
Porównanie średnich wyników z poszczególnych kompetencji dla klas III, IV i V 80% 40% 30% 20% 10% 0% 57% Średnie wyniki w klasie trzeciej I i II edycja badania 62% 73% 57% 59% 51% 77% Całość Język polski Matematyka Język angielski I Edycja II Edycja Średnie wyniki w klasie czwartej I i II edycja badania Średnie wyniki w klasie piątej I i II edycja badania 80% 40% 30% 20% 10% 0% 64% 67% 55% 55% 52% 51% 58% 74% Całość Język polski Matematyka Język angielski 80% 40% 30% 20% 10% 0% 61% 56% 56% 55% 43% Całość Język polski Matematyka Język angielski I Edycja II Edycja I Edycja II Edycja 6
Rozkład wyników dziewcząt i chłopców z podziałem na poszczególne klasy 100% 90% 80% 40% 30% 20% 10% 0% Klasy trzecie 75% 77% 77% 69% 72% 59% 58% Całość Język polski Matematyka Język angielski Chłopcy Dziewczęta Klasy czwarte Klasy piąte 100% 90% 80% 40% 30% 20% 10% 0% 74% 74% 64% 65% 65% 51% 51% Całość Język polski Matematyka Język angielski 100% 90% 80% 40% 30% 20% 10% 0% 63% 72% 67% 55% 54% 63% 57% Całość Język polski Matematyka Język angielski Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta 7
Omówienie wyników nowa forma sprawdzianu Ważnym dodatkowym elementem tego badania jest przygotowanie uczniów do nowej dla nich formy sprawdzania wiedzy, jaką są arkusze z pytaniami testowymi. Uczniowie mieli okazję poznać nowe rodzaje pytań i zadań, jakie są wykorzystywane podczas sprawdzianów i egzaminów szkolnych. O podwyższeniu wśród uczniów umiejętności rozwiązywania zadań testowych świadczy znacznie obniżona liczba pozostawionych pytań bez zaznaczonej na karcie odpowiedzi. W pierwszej turze w klasach trzecich 7,6% pytań nie miało zaznaczonych odpowiedzi na kartach. W drugiej turze tylko 1,8% pytań uczniowie klas trzecich pozostawili bez odpowiedzi. Szersze dane przedstawia tabela nr 2. Nadal problemem są dla uczniów pytania w których pojawia się zaprzeczenie oraz zadania, w których należy wskazać stwierdzenie fałszywe lub błędne. W tego typu zadaniach uczniowie zwykle wskazywali na pierwsze prawdziwe stwierdzenie. Tura Tabela nr 2. Procent pytań bez zaznaczonych odpowiedzi (frakcja opuszczeń) klasy III klasy IV klasy V I 7,6 5,7 3,9 II 1,8 2,7 2,0 8
Karta odpowiedzi do arkusza dla klasy piątej 9
Wyniki w poszczególnych klasach Tabela nr 3 zawiera zestawienie liczbowe dla 19 szkół, w których prowadzono badanie. Liczby określają, w ilu szkołach średnie wyniki wzrosły (W), nie zmieniły się (N) lub obniżyły się (S). Prawie we wszystkich szkołach na wszystkich poziomach klas odnotowano wzrost kompetencji. Do wyjątków należą te szkoły, które uzyskały w I turze badania nienaturalnie wysokie średnie będące prawdopodobnie wynikiem niesamodzielnej pracy uczniów. Najbardziej zróżnicowane wyniki uzyskano w przypadku matematyki. Tabela nr 3. Zestawienie liczbowe szkół, w których średnie wyniki wzrosły (W), nie zmieniły się (N) oraz obniżyły się (S). Tabela nr 3. LICZBA SZKÓŁ Klasa Cały test Język polski Matematyka Język angielski Klasa III W 17 S 2 W 16 S 3 W 9 N 6 S 4 Klasa IV W 19 W 19 W 6 N 6 S 7 Klasa V W 18 N 1 W 10 N 6 S 3 W 3 N 7 S 9 W 19 W 19 W 19 10
Co z tą matematyką? Wartości średnie wyników uczniów w zakresie kompetencji matematycznych pozostały na tym samym poziomie. Uzupełnienie wiedzy i umiejętności w zakresie matematyki jest procesem wymagającym wielu ćwiczeń ułatwiających zrozumienie nowych zagadnień oraz czasu na ich utrwalenie. Uczniowie w klasach czwartych i piątych poznają wiele nowych pojęć i nie wszystkie elementy nowej wiedzy zostają od razu przyswojone. Efekt podwyższenia kompetencji matematycznych może być zaobserwowany po dłuższym czasie np. w postaci wyższych wyników uzyskiwanych przez uczniów na sprawdzianie kończącym szkołę podstawową. Niskie wyniki z matematyki, zwłaszcza w klasach czwartych, świadczą o tym, że uczniowie kończący nauczanie zintegrowane nie są dostatecznie przygotowani do nauki tego przedmiotu na kolejnym etapie edukacji. W nauczaniu matematyki brakuje ciągłości. Na wiele błędów w edukacji matematycznej zwracała uwagę prof. dr hab. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, specjalistka nauczania matematyki w edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej, autorka podręczników i programów do nauki matematyki w rozmowie z Olgą Woźniak pt. Rządowy elementarz nie rozwinie matematycznych talentów dzieci opublikowanej w Gazecie Wyborczej w maju ubiegłego roku. 11
W matematyce nie ma drogi specjalnie dla królów! Pewnego razu król Ptolemeusz I zapytał Euklidesa, czy do poznania geometrii wiedzie jakaś krótsza droga niż studiowanie jego dzieła zatytułowanego Elementy. Na to Euklides odpowiedział, że w kraju są drogi dla królów i dla zwykłych ludzi, ale w geometrii jest tylko jedna droga. Rys. Katarzyna Danielewska Ilustracja z książki pt. Odlotowa matematyka, Z. Głowacki, H. Pawłowski, W. Tomalczyk Oficyna Wydawnicza Tutor, Toruń 2010. 12
1243 godziny matematyki w Niemczech, a tylko 578 godzin w Polsce robi wrażenie. Autor zapomniał dodać, lub nie policzył, że 1243 godziny mają niemieccy uczniowie w ciągu 10 lat, podczas gdy polscy uczniowie 578 godzin realizują w ciągu 6 lat. 13
Zestawienie rozkładów zajęć szkolnych w trakcie obowiązkowej edukacji w Europie. 14
Liczba godzin Projekt Lekcja nieograniczonych możliwości Liczby godzin obowiązkowej matematyki i godzin zajęć szkolnych ogółem w edukacji publicznej w ciągu 6 lat nauki w wybranych krajach Europy. 1000 900 900 900 800 700 600 500 519 565 578 629 708 774 792 400 300 Węgry 4540 Grecja 4670 Polska 4901 Rumunia 4559 Niemcy 5300 Hiszpania 5552 Irlandia 5550 Francja 5692 Dania 6160 Wykres porównuje liczby godzin obowiązkowej matematyki i godzin zajęć szkolnych ogółem w edukacji publicznej w ciągu 6 lat nauki. Polscy uczniowie w szkołach podstawowych w klasach IV-VI oraz klasach I-III gimnazjów mają obowiązkowo 578 godzin zajęć z matematyki (w przeliczeniu na godziny zegarowe) w sumie wszystkich zajęć w tym czasie mają 4901. Dla porównania niemieccy uczniowie w tym samym czasie mają 708 godzin matematyki i 5300 godzin ogółem. Na podstawie Eurydice Facts and Figures, 2015. 15
Wyniki klas Kolejne slajdy 17., 18. i 19. pokazują, jakie średnie wyniki uzyskali uczniowie klas trzecich, czwartych i piątych z poszczególnych szkół. 16
41% 48% 51% 49% 47% 54% 55% 52% 51% 54% 52% 54% 59% 59% 62% 66% 66% 64% 62% 62% 61% 64% 69% 72% 75% 69% 67% 68% 68% 73% 74% 73% 76% 74% 73% 84% 100% Wykres SC3P. Porównanie średnich wyników klas trzecich dla poszczególnych szkół z I i II części badania 90% 80% 40% 30% 20% 10% 0% SP1 SP2 SP3 SP5 SP11 SP12 SP13 SP16 SP20 SP21 SP22 SP24 SP26 SP27 SP28 SP29 SP34 SP35 SP37 I Edycja II Edycja 17
52% 54% 53% 52% 48% 52% 51% 53% 53% 57% 58% 57% 57% 62% 58% 57% 62% 66% 64% 64% 63% 61% 62% 59% 62% 68% 67% 65% 64% 62% 71% 69% 66% 100% Wykres SC4P. Porównanie średnich wyników klas czwartych dla poszczególnych szkół z I i II części badania 90% 80% 40% 30% 20% 10% 0% SP1 SP2 SP3 SP5 SP11 SP12 SP13 SP16 SP20 SP21 SP22 SP24 SP26 SP27 SP28 SP29 SP34 SP35 SP37 I Edycja II Edycja 18
53% 54% 56% 55% 53% 56% 58% 62% 62% 59% 64% 59% 59% 54% 57% 53% 51% 56% 59% 55% 58% 57% 56% 59% 61% 62% 58% 56% 62% 66% 65% 66% 64% 65% 68% 100% Wykres SC5P. Porównanie średnich wyników klas piątych dla poszczególnych szkół z I i II części badania 90% 80% 40% 30% 20% 10% 0% SP1 SP2 SP3 SP5 SP11 SP12 SP13 SP16 SP20 SP21 SP22 SP24 SP26 SP27 SP28 SP29 SP34 SP35 SP37 I Edycja II Edycja 19
Wyniki dla poszczególnych szkół, klas i uczniów Dyrektorzy szkół otrzymali pełne sprawozdania zawierające wyniki przedstawione w postaci tabel i zestawień odrębnie dla każdej szkoły, dla każdej klasy i dla każdego ucznia. Wyniki są wyrażone w procentach uzyskanych punktów z podziałem na: 1. wynik ogólny, 2. wynik z kompetencji w zakresie języka polskiego, 3. wynik z kompetencji w zakresie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, 4. wynik z kompetencji w zakresie języka angielskiego. Listy uczniów zawierają cztery wyniki wyrażone w punktach i w procentach w odniesieniu do wyniku maksymalnego (100%) i do średniego uzyskanego przez wszystkich uczniów z danego poziomu (ta wartość może być wyższa lub niższa od 100%). 20
Analiza statystyczna wyników testowania oraz zadań testowych Na kolejnych wykresach przedstawiono rozkłady wyników testowania dla poszczególnych klas. Wykresy dla wszystkich klas posiadają asymetrię lewostronną, co może wiązać się z wyższymi kompetencjami uczniów. Większa grupa uczniów uzyskiwała wyniki w wysokich przedziałach: 81-90% oraz 91-100% (w klasach trzecich wzrosła z 112 do 207 uczniów, w czwartych z 53 do 153 a w piątych z 50 do 86). Natomiast liczba osób uzyskujących wyniki w niskich przedziałach: 0-10%, 11-20% oraz 21-30% znacznie się obniżyła (w klasach trzecich z 83 do 8, w klasach czwartych z 106 do 25 i w klasach piątych z 48 do 17). Załączone dalej wykresy A3, A4 i A5 przedstawiają dwa najważniejsze parametry statystyczne służące do analizy zadań testowych łatwość zadania i jego moc różnicującą. Nauczyciele będą mogli na podstawie tych danych szczegółowo przeanalizować zadania z arkuszy i w przyszłości wykorzystać zdobytą wiedzę do konstruowania podobnych pytań testowych. 21
Liczba uczniów Liczba uczniów Liczba uczniów 300 250 200 150 100 50 0 Rozkład wyników w klasie trzeciej 217 141 143 102 69 64 0 4 4 24 0-10% 11-20% 21-30% 31-40% 41-51- 61-71-80% 81-90% 91-100% Rozkład wyników uczniów 300 250 Rozkład wyników w klasie czwartej 247 243 200 150 100 50 0 166 136 107 49 2 5 18 17 0-10% 11-20% 21-30% 31-40% 41-51- 61-71-80% 81-90% 91-100% 300 250 200 150 Rozkład wyników w klasie piątej 141 197 274 180 100 50 0 60 74 0 1 16 12 0-10% 11-20% 21-30% 31-40% 41-51- 61-71-80% 81-90% 91-100% 22
Wartość w % Wykres A3. Ocena stopnia łatwości pytań (I) i ich mocy różnicującej (II) w teście dla klasy trzeciej 100% 90% 80% 40% 30% 20% 10% 0% Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. I - Łatwość 97% 30% 81% 36% 86% 96% 48% 93% 73% 76% 72% 72% 96% 68% 87% 44% 68% 46% 43% 35% 71% 81% 68% 71% 41% 38% 78% 92% 82% 90% 81% 58% 57% 82% 64% 82% 79% 84% 80% 69% 83% II - Moc różnicująca 0,08 0,46 0,53 0,58 0,21 0,13 0,58 0,18 0,62 0,68 0,47 0,39 0,12 0,69 0,29 0,72 0,46 0,84 0,81 0,55 0,56 0,67 0,43 0,88 0,73 0,54 0,60 0,46 0,30 0,54 0,31 0,47 0,44 0,72 0,18 0,77 0,48 0,63 0,52 0,60 0,69 0,33 I - Łatwość II - Moc różnicująca 23
Wartość w % Wykres A4. Ocena stopnia łatwości pytań (I) i ich mocy różnicującej (II) w teście dla klasy czwartej 100% 90% 80% 40% 30% 20% 10% 0% Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. I - Łatwość 61% 42% 80% 79% 75% 63% 62% 51% 54% 74% 68% 89% 52% 81% 75% 55% 13% 71% 56% 19% 64% 54% 47% 57% 27% 41% 34% 64% 54% 85% 42% 54% 77% 91% 84% 68% 89% 87% 71% 82% 56% 72% 85% 71% II - Moc różnicująca 0,59 0,34 0,29 0,19 0,61 0,73 0,42 0,39 0,72 0,60 0,67 0,25 0,55 0,42 0,56 0,50 0,35 0,06 0,25 0,77 0,08 0,34 0,51 0,54 0,16 0,27 0,61 0,22 0,66 0,36 0,36 0,84 0,71 0,47 0,29 0,47 0,89 0,38 0,46 0,55 0,37 0,86 0,77 0,54 0,68 I - Łatwość II - Moc różnicująca 24
Wartość % 100% Wykres A5. Ocena stopnia łatwości pytań (I) i ich mocy różnicującej (II) w teście dla klasy piątej 90% 80% 40% 30% 20% 10% 0% Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. I - Łatwość 90% 42% 94% 82% 52% 96% 96% 41% 45% 79% 86% 73% 42% 77% 63% 52% 78% 40% 75% 35% 56% 74% 23% 63% 51% 77% 43% 75% 37% 53% 41% 56% 74% 63% 74% 51% 56% 56% 83% 72% 44% 81% 40% 51% 84% 28% 44% II - Moc różnicująca 0,28 0,47 0,39 0,13 0,50 0,51 0,13 0,14 0,37 0,52 0,49 0,31 0,62 0,46 0,35 0,65 0,26 0,26 0,35 0,33 0,51 0,64 0,43 0,33 0,37 0,78 0,54 0,28 0,59 0,64 0,42 0,05 0,94 0,70 0,62 0,70 0,73 0,56 0,30 0,49 0,67 0,06 0,56 0,48 0,73 0,49 0,21 0,70 I - Łatwość II - Moc różnicująca 25
Rekomendacje i wnioski ogólne wynikające z analizy wyników 26
Rekomendacje Działania długofalowe, jakie proponujemy, to: 1. regularne badanie kompetencji matematycznych uczniów klas I-III. Systematyczne monitorowanie postępów z matematyki w klasach czwartych i piątych oraz zorganizowanie zajęć dodatkowych. Wyniki II tury pokazują, że uczniowie w klasach czwartych i w piątych mają problemy z przyswojeniem nowych zagadnień z matematyki. Ważna jest systematyczna nauka i częste monitorowanie postępów oraz stopnia przyswojenia i utrwalenia wcześniejszych zagadnień. Ponadto aktualne pozostają rekomendacje przedstawione po I turze badania: 2. lekcje kreatywnego myślenia w klasach I-III (mogą być także realizowane w klasach IV-VI), 3. interdyscyplinarne lekcje pomostowe w klasach, zwłaszcza łączące matematykę z innymi przedmiotami, 4. konkursy interdyscyplinarne o charakterze międzyszkolnej ligi zadaniowej. Szczegółowe działania w tym zakresie przedstawiliśmy w sprawozdaniu. Należy w każdym przypadku pamiętać, że najważniejszym ogniwem w procesie nauczania jest nauczyciel i przy doborze osób mających realizować proponowane dodatkowe zajęcia warto zwrócić szczególną uwagę na kwalifikacje, kompetencje oraz zaangażowanie nauczyciela prowadzącego zajęcia. Pełne rekomendacje szczegółowe oraz długofalowe zostały dołączone do raportu oraz są dostępne w plikach pdf. 27
Podsumowanie Średni wynik uzyskany w drugiej części badania ze wszystkich kompetencji wynosi 65%. Jest on wyższy o 9 pkt procentowych od wyniku z tury pierwszej. Procentowo w odniesieniu do wyniku pierwszej tury wynoszącego 56% jest to wzrost o 16%. Reasumując, można stwierdzić, że w 19 szkołach w Rybniku realizujących projekt Lekcja nieograniczonych możliwości w okresie pomiędzy pierwszą turą badania i drugą turą nastąpił istotny, kilkunastoprocentowy wzrost kompetencji w zakresie przedmiotów kluczowych. dr inż. Zdzisław Głowacki Ośrodek Badania Kompetencji Edukacyjnych Studium Oświatowe TUTOR Toruń, 28 maja 2015 r. 28
Ośrodek Badania Kompetencji Edukacyjnych Studium Oświatowe TUTOR 87-100 Toruń, ul. Warszawska 14/2 tel. 603-929-227, tel. 56-65-999-55, tutor@tutor.torun.pl Firma jest Placówką Kształcenia Ustawicznego wpisaną do ewidencji szkół i placówek niepublicznych prowadzonej przez Prezydenta Miasta Torunia pod nr 379. Firma prowadzi Oficynę Wydawniczą TUTOR. Badania realizuje zespół w składzie: dr inż. Zdzisław Głowacki kierownik zespołu mgr Małgorzata Szmidt sekretarz mgr inż. Rafał Lis analiza informatyczna Merytoryczne opracowanie testów: mgr Iwona Cieślak koordynator grupy mgr Elżbieta Hasse mgr Agnieszka Rzeszotarska mgr Lucyna Rezmer Dziękuję za uwagę! Dziękujemy za współpracę w trakcie realizacji badania. 29