TOC i TA Theory of Constraints i Throughput Accounting Grzegorz Jokiel
TOC Theory of Constraints Eliyahu M. Goldratt http://www.toc-goldratt.com/index.php Ogólna teoria systemów - Ludwig von Bertalanffy Podejście systemowe do zarządzania Goldratt E., Cox J., Cel I. Doskonałość w produkcji. Mint Books 2007 Goldratt E., Cel II. To nie przypadek. Mint Books Warszawa 2007 Goldratt E.M., Łańcuch krytyczny, Wydawnictwo WERBEL, Warszawa 2000 Corbett T. Finanse do góry nogami MINT BOOKS Warszawa Goldratt E., Goldratt-Ashlag E., Wolność wyboru, Mint Books Warszawa 2007 http://vento.net.pl/pl/ksiazki_toc.php
DRB - drum buffer rope Drum odpowiedni rytm produkcji uwzględniającego wąskie gardła CCR (Capacity Constraint Resource) Buffer to zapasy materiałowe umieszczone przed wąskimi gardłami ; Rope to zasada dostarczania materiałów lub elementów na stanowisku pracy według wąskiego gardła.
POOGI (process of ongoing improvement) Zidentyfikuj WG Wyeksploatuj WG Podporządkuj wszytko pod WG Podnieś wydajność WG (zasil) Szukaj następnego WG nie pozwól aby ograniczeniem stała się inercja
POOGI (process of ongoing improvement) Źródło: http://vento.net.pl/pl/toc_teoria_ograniczen.php [stan na dzień 2.04.2014]
Filary TOC Źródło: http://www.toc.edu.pl/wp-content/uploads/2012/05/filary.jpg [stan na dzień 2.04.2014]
Paradygmaty myślenia Ekonomista kosztowy: Posiadam dwa razy za dużą szklankę!!! Ekonomista przerobowy: Mam miejsce na dwa razy więcej napoju!!
Rachunkowość kosztowa Paradygmat F. W. Taylora Paradygmat rachunkowości kosztowej Klucze rozrzutu Koszty stałe/ zmienne; bezpośrednie/pośrednie ABCosting (R. S. Kaplan, R. Cooper)
Chmurka diagram konfliktu
Chmurka konfliktu TA i Rach. koszt.
Przykład klasycznej rachunkowości kosztów Stanowisko 1 PRACA 14 000 rbh / okres (np. 84-85 osób / mies. (21 dni x 8 h) Stanowisko 2 MASZYNA 20 000 mh / okres (np. 120 obrabiarek 120 x 21dni x 8 h = 20 160 w tym przezbrojenia!!!)
Przykład 1. tydzień A B C Suma Ilość produkowana [szt.] 100 200 300 600 Cena na szt. [zł] 300 400 100 - Koszt zmienny jednostkowy [zł] 150 300 50 - Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50 - Nadwyżka [zł] 15 000 20 000 15 000 50 000 Rbh/szt. 50 30 10 - Rbh ogólnie 5 000 6 000 3 000 14 000 Mh/szt 10 20 50 - Mh ogólnie 1 000 4 000 15 000 20 000 Koszty ogólnowydziałowe 30 000 Koszty stałe ogólnozakładowe 12 000 Zysk/ strata + 8 000
Przykład 1 cd wg ilości sztuk KLUCZ 1 A B C Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50 Koszty ogólnowydziałowe na szt. [50 zł/ szt.] 50 50 50 Marża pokrycia II [zł] 100 50 0 Koszty ogólnozakładowe na szt. 20 20 20 Marża pokrycia III [zł/szt.] 80 30-20
Przykład 1 cd według rbh KLUCZ2 A B C Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50 Koszty ogólnowydziałowe na rbh 2,14 na 1 rbh [zł] 50x 2,14= 107 30x2,14=64,2 10x2,14= 21,4 Marża pokrycia II [zł/szt. + 43 + 35,8 + 28,6 Koszty ogólnozakładowe na rbh. 0,86 zł/rbh Marża pokrycia III [zł/szt.] 50x0,86=43 30x0,86=25,8 10x0,86=8,6 0 + 10 + 20
Przykład 1 cd według mh KLUCZ 3 A B C Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50 Koszty ogólnowydziałowe na Mh =1,5 zł/mh 10x1,5=15 20x1,5=30 50x1,5=75 Marża pokrycia II [zł/szt.] 135 70-25 Koszty ogólnozakładowe na Mh = 0,6 zł/mh 10x0,6=6 20x0,6=12 50x0,6=30 Marża pokrycia III [zł/szt.] + 129 + 58-55
Zysk/ strata - 6 000 Przykład 1 cd rezygnacja z C A B C SUMA Ilość produkowana [szt.] 100 200 X 300 Cena na szt. [zł] 300 400 X - Koszt zmienny jednostkowy [zł] 150 300 X - Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 X - 35 000 Nadwyżka [zł] 15 000 20 000 X Rbh/szt. 50 30 X - 11 000 Rbh ogólnie 5 000 6 000 X (wolne 3 000) Mh/szt 10 20 X - Mh ogólnie 1 000 4 000 x 5 000 (wolne 15 000) 30 000 Koszty ogólnowydziałowe 12 000 Koszty stałe ogólnozakładowe
Przykład 1 cd przeniesienie z C na A Zysk/ strata +2 000 A B C SUMA Ilość produkowana [szt.] 160 200 X 360 - Cena na szt. [zł] 300 400 X 150 300 - Koszt zmienny jednostkowy [zł] X - Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 X Nadwyżka [zł] 24 000 20 000 X 44 000 - Rbh/szt. 50 30 X Rbh ogólnie 8 000 6 000 X 14 000 - Mh/szt 10 20 X Mh ogólnie 1 600 4 000 x 5 600 (wolne 14 400) Koszty ogólnowydziałowe 30 000 Koszty stałe ogólnozakładowe 12 000
Przykład 1 cd przeniesienie z C na B A B C SUMA Zysk/ strata +3 000 Ilość produkowana [szt.] 100 300 X 600 Cena na szt. [zł] 300 400 X - Koszt zmienny jednostkowy [zł] 150 300 X - Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 X - Nadwyżka [zł] 15 000 30 000 X 45 000 Rbh/szt. 50 30 X - Rbh ogólnie 5 000 9 000 X 14 000 Mh/szt 10 20 X - Mh ogólnie 1 000 6 000 x 7 000 (wolne 13 000) Koszty ogólnowydziałowe 30 000 Koszty stałe ogólnozakładowe 12 000
Przykład 1 cd z A na C A B C SUMA Ilość produkowana [szt.] 0 200 320 520 Cena na szt. [zł] 300 400 100 - Koszt zmienny jednostkowy [zł] 150 300 50 - Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50 - Nadwyżka [zł] 0 20 000 16 000 36 000 Rbh/szt. 50 30 10 - Rbh ogólnie 0 6 000 3 200 9 200 4 800 Mh/szt 10 20 50 - Mh ogólnie 0 4 000 16 000 20 000 0 Koszty ogólnowydziałowe 30 000 Koszty stałe ogólnozakładowe 12 000 Zysk/ strata -6 000
Przykład 1 cd wszystko na C A B C SUMA Ilość produkowana [szt.] 0 0 400 400 Cena na szt. [zł] 300 400 100 - Koszt zmienny jednostkowy [zł] 150 300 50 - Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50 - Nadwyżka [zł] 0 0 20 000 20 000 Rbh/szt. 50 30 10 - Rbh ogólnie 0 0 4 000 4 000 10 000 Mh/szt 10 20 50 - Mh ogólnie 0 0 20 000 20 000 0 Koszty ogólnowydziałowe 30 000 Koszty stałe ogólnozakładowe 12 000 Zysk/ strata -22 000
Przykład 1 cd jedno z optimów A B C SUMA Ilość produkowana [szt.] 0 390 230 620 Cena na szt. [zł] 300 400 100 - Koszt zmienny jednostkowy [zł] 150 300 50 - Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50 - Nadwyżka [zł] 0 39 000 11 500 50 500 Rbh/szt. 50 30 10 - Rbh ogólnie 0 11 700 2 300 14 000 Mh/szt 10 20 50-0 Mh ogólnie 0 7 800 11 500 19 300 Koszty ogólnowydziałowe 30 000 700
Rachunkowość przerobowa (Throughput Accounting TA) CEL zarabianie pieniędzy teraz i w przyszłości dla firm komercyjnych Dla organizacji non profit cel a zarazem i przerób powinien być inaczej zdefiniowany
Podstawowe miary TA PRZERÓB (T - Throughput) tempo w jakim system generuje pieniądze przez sprzedaż INWENTARZ / INWESTYCJE (I - Inventory / Investment) wszystkie pieniądze wydane przez system na zakup tego, co zamierza sprzedać NAKŁADY OPERACYJNE (OE Operating Expenses) wszystkie pieniądze wydawane przez system na zamianę INWESTYCJI w PRZERÓB
Ad 1 - PRZERÓB (T - Throughput) Przerób na jednostkę produktu Tu = Pu TVCu Pu cena jednostkowa TVCu (totally variable costs) koszty całkowicie zmienne (materiały, prowizje, odpady, opakowania, transport ) Całkowity przerób na produkt w danym okresie TTp = Tu x q q (quantity) ilość produktu p sprzedawana w danym okresie Całkowity przerób firmy w danym okresie TTp
Ad 2 - INWENTARZ / INWESTYCJE (I - Inventory / Investment) Wartość jaka reprezentują: Zapasy materiałów i surowców Prace w toku (w wartości zużytych materiałów TVC) Wyroby gotowe w zapasie (w wartości zużytych materiałów TVC) Pozostałe zasoby (maszyny, budynki itp.) [wartość rynkowa czy historyczna nie jest istotna gdyż do oceny decyzji liczą się tylko przyrosty ROI]
Ad 3 - NAKŁADY OPERACYJNE (OE Operating Expenses) EO Pozycje zł 1 Płace 68 523,03 2 Energia 2 345,75 3 Amortyzacja 7851,32 4 Czynsz 8 935,67 5 Odsetki 2 978,73 6 Usługi 4766,68 7 Promocja 6 464,26 8 Inne 10 469,56 RAZEM 112 335,00
Różnice między TA a Rachunkowością kosztową TA Rachunkowość zarządcza Zysk netto NP = T OE NP = P - Kup ROI ROI = (T OE) / I ROI = NP / NI Oznaczenia T całkowity przerób firmy w okresie TTp OE całkowite nakłady operacyjne I całkowite inwestycje NI - Nakłady inwestycyjne (Kapitał zaangażowany) P Przychody Kup Koszty uzyskania przychodów
Ograniczenia (constraits) Chłonność rynku Zewnętrzne Wtedy miara podstawową jest PRZERÓB Tu na jednostkę produktu Wewnętrzne CCR (capacity constraint resource) zasób ograniczający moce przerobowe WG wąskie gardło Wtedy miarą podstawowa jest PRZERÓB Tu / czas zajęcia CCR
Baza danych produktów za okres (ranking wyrobów wg CCR) Asortymenty Cena TVC Tu Czas CCR Tu/ czas CCR 1 A 68 42 26 0 #DZIEL/0! 2 B 120 35 85 5 17,00 3 C 343 134 209 15 13,93 4 D 254 71 183 15 12,20 5 E 147 56 91 8 11,38 6 F 35 4 31 3 10,33 7 G 97 42 55 7 7,86
Analiza wykorzystania CCR Dostępność CCR 10 032 min 111,5% Popyt / dostępność CCR Wyroby Popyt (szt) Czas CCR / szt Zajęcie CCR A 660 0 0 B 420 5 2 100 C 110 15 1 650 D 250 15 3 750 E 200 8 1 600 F 300 3 900 G 170 7 1 190 RAZEM 11 190
8 RAZEM 149 320 146 209 Analiza asortymentu Analiza Asortym entu nr Wyrób Popyt Asortyment max T [szt] [szt] [szt] [%] [%] [zł] [zł] Asortyment sprzedawany Czas CCR max T Czas CCR sprzedawany TTp max T TTp sprzedawan e 1 A 660 660 660 0,00 0,00 17 160 17 160 2 B 420 420 420 20,93 20,93 35 700 35 700 3 C 110 110 110 37,38 37,38 22 990 22 990 4 D 250 250 250 74,76 74,76 45 750 45 750 5 E 200 200 167 90,71 88,08 18 200 15 197 6 F 300 300 2 99,68 88,14 9 300 62 7 G 170 4 170 99,96 100,00 220 9 350
Symulacja wyniku firmy Symulacja wyniku firmy [zł] [zł] max T Sprzedawanego SumaTTp 149 320 146 209 OE 112 335 112 335 NP. 36 985 33 874 Róznica NP. miedzy asortymentami 3 111 I - Inwestycje 2 100 000 2 100 000 ROI (roczne) [%] 21,1 19,4
Przykład 3
Tabela czasów przetwarzania Operacje Produkty Czasy jednostkowe Czas łączny serii R S T A 9 4 1 14 1400 B 9 4 0 13 1300 C 5 10 20 35 3500 D 9 4 2 15 1500 32 22 23 77 2400 max
Ranking produktów R S T Surowce [zł/szt] 34 30 20 U, X, Y U, Z W ilości popytu [szt] 100 100 100 Cena [zł/szt] 100 112 120 Tu [zł/szt] 66 82 100 Tu/CCR [zł/min] 13,2 8,2 5
ABCosting ustalenie aktywności, cost driverów i kosztów działań Activity Activity cost Cost driver Capacities Cost pool Działanie Koszt (zł/ tydz) Czynnik kosztowórczy Moc przerobowa czynnika na tydz Stawki kosztów działania Produkcja 9 600 Kontrola Jakości 3 600 Wysyłka 6 000 RAZEM 19 200 Czas stanowisk (min) 9 600 1 zł / min Czas kontroli (min) 1 200 3 zł / 1 min Masa wyrobu (kg) 600 10 zł / 1 kg
Wynik ABCosting R S T Czas stanowisk (min) 32 22 23 Stawka za min 1 1 1 Narzut produkcji 32 22 23 Czas kontroli (min) 6 4 2 Stawka za min 3 3 3 Narzut Kontroli Q 18 12 6 Masa wyrobu (kg) 3 2 1 Stawka za kg 10 10 10 Narzut Wysyłki 30 20 10 Surowce 34 30 20 RAZEM (Koszt pełny) 114 84 59 CENA za szt 100 112 120 MARŻA na szt -14 28 61
Symulacja zysku zgodna z rekomendacją ABCosting R S T RAZEM R S T RAZEM Produkcja (szt) 0 40 100 0 0 120 Przychody 0 4 480 12 000 16 480 0 014 400 14 400 Koszt surowców 0 1 200 2 000 3 200 0 0 2 400 2 400 Marża brutto 0 3 080 10 000 13 280 0 012 000 12 000 Nakłady operacyjne 19 200 19 200 Zysk Wynik -5 920-7 200
Symulacja wg rekomendacji TA R S T RAZEM Produkcja (szt) 100 100 45 Przychody 10 000 11 200 5 400 26 600 Koszt surowców 3 500 3 000 900 7 400 Marża brutto 6 000 7 700 4 500 19 200 Nakłady operacyjne 19 200 Zysk 0
Symulacja wg TA + R S T RAZEM R S T RAZEM Produkcja (szt) 480 0 0 104 100 44 Przychody 48 000 0 0 48 000 10 400 11 200 5 280 26 880 Koszt surowców 16 800 0 0 16 800 3 640 3 000 880 7 520 Marża brutto 31 200 0 0 31 200 6 760 8 200 4 400 19 360 Nakłady operacyjne 19 200 19 200 Zysk 12 000 160
Priorytet miar świata kosztów OE nakłady operacyjne zmniejszać Przerób zwiększać Inwestycje zmniejszać
Priorytet miar świata przerobu Przerób zwiększać Inwestycje kontrolować OE nakłady operacyjne kontrolować I i OE to tylko skutki uboczne warunki konieczne do generowania Przerobu
Trzy rodzaje mocy wytwórczej Moc produkcyjna moc przerobowa, którą firma będzie wykorzystywać do przetwarzania swoich wyrobów Moc ochronna dodatkowa moc przerobowa niezbędna na zasobach niebędących CCR, aby zapobiec zakłóceniu procesu produkcji i zatrzymaniu CCR Moc nadmiarowa różnica między dostępna mocą przerobową a zsumowana mocą produkcyjna i ochronną
TOC próbując rozwiązać / poprawić zastaną rzeczywistość zawsze stawia 3 fundamentalne pytania zmiany 1. Co zmienić? 2. Na co zmienić? 3. Jak spowodować zmianę?
TOCFE (ang. Theory of Constraints For Education) Teoria Ograniczeń Dla Edukacji 1) Co się uczyć? 2) Jak się uczyć? 3) Dlaczego się uczyć?
Przykład 1 cd wg TA