MARIOLA ŻOŁNIERUK AGRESJA W SZKOLE Referat
AGRESJA W SZKOLE We współczesnej szkole częstym widokiem w czasie przerw jest grupka szarpiących i obrzucających się obraźliwym słownictwem dzieci. Ta scenka jest typowym przejawem agresji czynnej i słownej. Niestety, zachowania takie często przenoszone są również na lekcje, co powoduje liczne problemy wychowawcze. W literaturze istnieje wiele definicji agresji jak również przyczyn, które ją wywołują. W niniejszym referacie przyjęłam wyjaśnienie Zbigniewa Skornego, aby agresywnym określać,,(...) zachowanie skierowane przeciw określonym osobom lub rzeczom i przyjmujące formę ataku.autor w książce Proces socjalizacji dzieci i młodzieży wyjaśnia, że agresywne zachowanie się u dzieci i młodzieży przyjmuje postać kłótni i bójek z rówieśnikami, nieuzasadnionego skarżenia, złośliwych plotek, mściwości przejawianej w stosunku do kolegów. Przedmiotem agresji bywają również osoby dorosłe: nauczyciele, rodzice, znajomi, sąsiedzi, osoby obce. Agresywne zachowanie może przejawiać się w przeszkadzaniu w prowadzeniu lekcji, przedrzeźnianiu rodziców, w próbie uderzenia lub pobicia nieznanego przechodnia. Agresja bywa też skierowana na inne istoty żywe oraz przedmioty martwe przyjmując formę znęcania się nad zwierzętami, łamania roślin, niszczenia przedmiotów stanowiących własność społeczną lub należących do innych osób. Jeśli u danej jednostki występują liczne zachowania agresywne według autora, określamy ją mianem agresywnej Dzieci agresywne sprawiają poważne trudności wychowawcze, gdyż ich zachowanie cechuje brak zdyscyplinowania powodujący naruszenie zasad regulaminu szkolnego oraz innych norm regulujących współżycie społeczne. Agresywność przejawiana w okresie dzieciństwa i młodości może u człowieka dorosłego przybrać postać brutalnego lekceważenia cudzych potrzeb, narzucania przemocą swej woli, bezwzględnego zmuszania innych do uległości, naruszania zasad praworządności, wywoływania konfliktów w zakładzie pracy. Agresywność przyjmuje także formę różnego rodzaju czynów chuligańskich, niszczenia mienia społecznego, uszkodzenia ciała powodującego trwałe kalectwo. Co w takim razie wywołuję agresję? Jakie są jej mechanizmy dalszym ciągu będę posługiwała się klasyfikacją według Z. Skornego, który uważa,że jednym z mechanizmów wywołującym zachowania agresywne jest frustracja( przykry stan emocjonalny), który pojawia się wówczas gdy występuje blokada potrzeb u jednostki np. potrzeby uznania, miłości, samodzielności itp. która może spełniać funkcję motywu agresywnego zachowania się. Kolejnym mechanizmem agresywnych zachowań jest tak zwany proces modelowania czyli naśladowania innych zachowań. Wzorów agresywnego zachowania niejednokrotnie dostarczają rodzice, inni domownicy, sąsiedzi, przechodnie. Modele takie też są zawarte w zachowaniu kolegów. Modele wpływają na zachowanie się przede wszystkim wtedy, gdy są nimi osoby znaczące. Rodzice często nie zdają sobie sprawy,że dziecko będące świadkiem agresywnego zachowania któregokolwiek z rodziców może zachowywać się agresywnie zarówno w stosunku do rodziców jak też rówieśników. Motywem agresji instrumentalnej są określone cele działania. Agresja odgrywa wtedy rolę instrumentu, narzędzia umożliwiającego osiągnięcie celu. Z tego rodzaju agresją określaną jako (instrumentalną) mamy do czynienia wówczas, gdy np. dziecko grozi rodzicom, że w razie odmowy spełnienia jego żądań coś zniszczy, zdemoluje mieszkanie, popełni samobójstwo. Uleganie groźbom przyczynia się do utrwalenia takiej strategii postępowania. Ponadto tolerowanie przez rodziców różnych wykroczeń popełnianych przez dziecko sprzyja powstawaniu u niego przeświadczenia o bezkarności oraz utrwaleniu się
agresywnego zachowania. Wystąpieniu agresji instrumentalnej może sprzyjać przeświadczenie dziecka o wyższości, nadzwyczajnych przywilejach przysługujących ze względu na pozycję społeczną rodziców. Wśród dzieci i młodzieży występuje również agresja patologiczna, której przyczynami są procesy chorobowe zachodzące w układzie nerwowym. Agresja u tych dzieci występuje, mimo iż, brak jest wpływu frustracji, modeli oraz celów działania. Ten rodzaj agresji zdaniem Kazimierza Dąbrowskiego, można stwierdzić u dzieci nadpobudliwych psychoruchowo, epileptyków, schizofreników, oligofreników i psychopatów. Z powyższych wyjaśnień wynika,że agresja nie jest wrodzona. Nikt nie rodzi się agresywnym, lecz zachowania agresywne nabywane są w ciągu życia dziecka a rodzaje agresji zależą od mechanizmów, które ją ukształtowały. W jaki sposób przeciwdziałać zachowaniom agresywnym? Nie ma gotowej recepty. Ważna jest diagnoza, czyli ustalenie rodzaju agresji i mechanizmów, które ją wywołują. Jeżeli ustalimy,że u dziecka występuje agresja frustracyjna w skutek braku zaspokojenia potrzeby uznania społecznego, wówczas rolą wychowawcy klasy jest oddziaływanie na zespół klasowy poprzez np. prowadzenie zajęć integrujących klasę. Zbigniew Skorny uważa,że w postępowaniu profilaktycznym ważną rolę odgrywa umiejętność poprawnego reagowania na frustacje. Wymaga to wytworzenia postaw sprzyjających wystąpieniu pozytywnych reakcji frustracyjnych przejawiających się w umiejętności zastępczego zaspokojenia zablokowanej potrzeby, zwiększeniu wysiłków zmierzających do osiągnięcia zamierzonego celu, podejmowaniu właściwych form aktywności społecznej. W zapobieganiu agresji naśladowczej istotne znaczenie ma zabezpieczenie dzieci przed szkodliwym wpływem modeli agresywnego zachowania się. Dlatego osobie agresywnej trzeba ograniczyć liczbę oglądanych filmów ukazujących obrazy agresji. Sceny agresji powinny być odpowiednio komentowane przez osoby dorosłe w celu wytworzenia postaw i ocen moralnych przeciwdziałających występowaniu agresywnego zachowania się Należy zainteresować młodzież audycjami telewizyjnymi, filmami ukazującymi pozytywne modele postępowania. Środkiem zapobiegającym agresji instrumentalnej może być wykazanie jej nieskuteczności. Dziecko, próbujące wymusić na rodzicach spełnienie swych żądań za pomocą różnych pogróżek, powinno przekonać się o bezskuteczności takiego sposobu zachowania, a przy tym zrozumieć, że cel swój może osiągnąć, gdy rodziców poprosi lub zasłuży na nagrodę dzięki osiągnięciu dobrych postępów w nauce. W przypadku agresji patologicznej powinno zapewnić się dziecku właściwą opiekę lekarską, gdyż samo oddziaływanie wychowawcze nie przynosi pożądanych rezultatów. W profilaktyce i reedukacji dzieci agresywnych można wykorzystać niektóre techniki psychoterapii oraz trening interpersonalny. Jaka jest rola rodziców w reedukacji i profilaktyce?.joanna Grochulska w książce Reedukacja dzieci agresywnych uważa, że rodzice przede wszystkim powinni dbać o to, by swoim postępowaniem nie dostarczać wzorców agresywnego zachowania. Wiąże się to z koniecznością kontroli własnego zachowania w sytuacjach trudnych, których dziecko jest świadkiem, oraz unikania nadmiernego karania. Autorka uważa, że kary można traktować jako przejawy agresywnego zachowania wobec dziecka dostarczające mu pewnego rodzaju wzorców postępowania.ponieważ z wychowania raczej nie sposób wyeliminować całkowicie kar, więc należy dążyć do ich ograniczenia, a zwłaszcza unikania karania będącego przejawem otwartej agresji, np. bicia, krzyku, wymyślania- zwłaszcza podejmowanego w stanach silnego gniewu. Jednocześnie trzeba podkreślać (nagradzać) rozmaite społecznie pożądane sposoby zachowania się
dziecka, szczególnie, gdy znajduje się ono w sytuacjach o charakterze konfliktu zarówno z osobami dorosłymi, jak i rówieśnikami. Rodzice powinni ściśle współpracować z nauczycielami, aby front oddziaływań wychowawczych był jednolity. Prawidłowa współpraca między rodzicami a szkołą daje większą możliwość efektywnych oddziaływań wychowawczych, które pomocne są w profilaktyce i reedukacji zachowań agresywnych. Na zakończenie referatu chcę przedstawić wyniki ankiety anonimowej,którą przeprowadziłam w klasie I k w ramach lekcji wychowawczej na temat Sytuacji trudnych w klasie. Klasa I k liczyła 11 uczniów (w czasie ankietowania) 7 dziewcząt i 4 chłopców. W internacie mieszka 6 uczniów, 1 uczeń dojeżdża, 4 uczniów mieszka w domach rodzinnych. Uczniowie wykazali się znajomością terminu agresja, który wszystkim kojarzył się przede wszystkim z: biciem, wyzywaniem. Większość uczniów nie widziała nic złego w tym,że używają wulgarnego słownictwa wobec siebie, plotkują, obrażają się, izolują inne osoby. Zaskoczeniem, więc dla wszystkich było przedstawienie niektórych form przemocy fizycznej, słownej i przemocy bez użycia słów i kontaktu fizycznego jako zachowań agresywnych. Chłopcy w czasie zajęć wzajemnie nakręcali się, próbowali kpić, przedstawiali własny komentarz. Niestety nie spotkali się z aprobatą dziewcząt, które w sposób poważny potraktowały przedstawiony problem. Okazało się, że uczniowie chcą mówić o agresji,ponieważ uważają,że może to zmienić ich zachowanie. Uczniowie w ankiecie przedstawili formy przemocy jakie można spotkać w klasie min: Przemoc fizyczna ( popychanie, bicie, kopanie, plucie, policzkowanie, zamykanie), przemoc słowna( przezywanie, wyśmiewanie, przeklinanie plotkowanie, obrażanie, ośmieszanie, grożenie, szantaż), przemoc bez użycia słów i kontaktu fizycznego ( miny, izolowanie, gesty, manipulowanie). Z powyższych wyników wysunęłam następujące wnioski, że należy: nawiązać współpracę z rodzicami prowadzić zajęcia integrujące klasę ( zajęcia socjoterapeutyczne) pokazywać pozytywne zachowania np. apele, filmy, konkursy organizować wspólne uroczystości, wycieczki i angażować uczniów w ich organizację Opracowała: mgr Mariola Żołnieruk LITERATURA J.Grochulska : Reedukacja dzieci agresywnych.wsip. W-wa 1982 Z.Skorny : Proces socjalizacji dzieci i młodzieży. WsiP. W-wa 1987 K.Dąbrowski: Społeczno-wychowawcza psychiatria dziecęca. Wyd.2. PZWS. W-wa1964
WYNIKI ANKIETY PRZEPROWADZONEJ W KLASIE I K NA TEMAT ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH( październik 2002 r) Tabela przedstawia formy przemocy spotykanej w klasie I k PŁEĆ ILOŚĆ PRZEMOC SŁOWNA - przezywanie DZIEWCZĘTA 7 - wyśmiewanie - przeklinanie - szantaż CHŁOPCY 4 - przezywanie - wyśmiewanie - przeklinanie - szantaż PRZEMOC FIZYCZNA - kopanie - policzkowanie - zamykanie - kopanie PRZEMOC BEZ KONTAKTU FIZYCZNEGO I SŁÓW - miny - gesty - manipulowanie - izolowanie - gesty - izolowanie Formy przemocy występujące wśród dziewcząt i chłopców W grupie dziewcząt - przezywanie - manipulowanie - miny - wulgaryzmy W grupie chłopców Uczniowie rozróżnili przemoc jako formę agresji skierowanej przeciwko osobom i ( zwierzętom)