Nazwa przedmiotu: Pedagogika specjalna Rok studiów: II rok, pierwszego stopnia, pedagogika, WSE UAM Forma zajęć: konwersatoria Liczba godzin: 15 PROGRAM ZAJĘĆ 1. Problemy rozwoju, nauczania i wychowania dziecka niesłyszącego. 1.1. Podstawowe pojęcia surdologiczne. 1.2. Zróżnicowanie populacji osób niesłyszących ze względu na etiologię, typy uszkodzenia (przewodzeniowy, odbiorczy, mieszany, centralny), wiek. 1.3. Wczesna diagnoza uszkodzeń słuchu i jej znaczenie. 1.4. Rehabilitacja małego dziecka z wadą słuchu i jej znaczenie- wychowanie słuchowe oparte ma metodzie audytywna oralnej. 1.5. Niewerbalne sposoby komunikowania się dziecka niesłyszącego z otoczeniem ich zalety i ograniczenia. 1.6. Przegląd placówek, stowarzyszeń i fundacji służącym osobom z wadą słuchu. Impuls (s. 195-240) Deutsch Smith, D. (2008). Pedagogika specjalna, t.2, s. 71-124. Warszawa: PWN. Eckert, U. (1998). Pedagogika niesłyszących i niedosłyszących, w: W. Dykcik (red.) Pedagogika specjalna. Poznań: Wydawnictwo naukowe UAM. Löwe, A. (1995). Wychowanie słuchowe. Warszawa PWN /do wyboru/ Perier O. (1993) Dziecko z uszkodzonym narządem słuchu. Warszawa, PWN, rozdz. IV. Löwe, A. (1999). Każde dziecko może nauczyć się słyszeć i mówić. Poznań, Media Rodzina. Pietrzak, W. (1999). Dzieci z wadą słuchu, w: I. Obuchowska (red.) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa, WSiP. Sowa J. (1997) Pedagogika specjalna w zarysie, Rzeszów, Wydawnictwo Oświatowe, s. 171 190. Szczepankowski, B. (1994). Podstawy języka migowego, Warszawa, WSiP. Zalewska, M. (1998). Dziecko w autoportrecie z zamalowana twarzą. Psychiczne mechanizmy zaburzeń tożsamości dzieci głuchych i dzieci słyszących z opóźnionym rozwojem mowy, Warszawa, Jacek Santorski & Co. Agencja Wydawnicza, s. 11-20. 1
2. Problemy rozwoju, wychowania i nauczania dziecka niewidomego. 2.1. Podstawowe pojęcia tyflopedagogiczne. 2.2. Zróżnicowanie populacji osób niewidomych ze względu na: a) etiologię uszkodzenia wzroku, b) typy uszkodzenia (uszkodzenie widzenia centralnego, ubytki w obwodowym polu widzenia, zniekształcenia lub zamglenia obrazu, zwężenia pola widzenia, utrata połowy widzenia), c) stopień uszkodzenia, d) wiek 2.3. Wczesna diagnoza i rehabilitacja małego dziecka niewidomego. 2.4. Wpływ trwałego uszkodzenia wzroku na rozwój dziecka. 2.5. Wspomaganie rozwoju i nauczania dziecka niewidomego (rozwijanie resztek wzroku, kształtowanie pojęć, nauka orientacji przestrzennej, nauka pisania, czytania - alfabet Braille a, liczenia kubarytmy, rozwój rozumowanie przez analogię) i słabo widzącego (rozwijanie umiejętności posługiwania się wzrokiem). 2.6. Przegląd placówek, stowarzyszeń i fundacji służącym osobom niewidomym i słabowidzącym. Bendych E., Nowak J. (1985) Przygotowanie dzieci niewidomych do nauki szkolnej. Warszawa, WSiP, rozdz. I i III. Impuls (s. 166-195) Deutsch Smith, D. (2008). Pedagogika specjalna, t.2, s. 125-167. Warszawa: PWN. Kuczyńska-Kwapisz J.(1984) Nauka orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się niewidomych. w: E. Bendych (red.) Rewalidacja dzieci i młodzieży z uszkodzonym wzrokiem. Warszawa, Wyd. WSPS. Ossowski R. (1999) Dzieci niewidome i słabowidzące, w: I. Obuchowska, (red.) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa, WSiP. Ossowski R. (1998) Pedagogika niewidomych i niedowidzących, w: W. Dykcik (red.) Pedagogika specjalna. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 159-168. 3. Problemy rozwoju, wychowania i nauczania dziecka z niepełnosprawnością intelektualną 3.1. Pojęcie, klasyfikacja i kryteria diagnostyczne niepełnosprawności intelektualnej 2
3.2. Etiologia niepełnosprawności intelektualnej 3.3. Psychospołeczny portret osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu: lekkim, umiarkowanym i znacznym, głębokim. 3.4. Specyfika nauczania i wychowania dziecka niepełnosprawnością intelektualną w kontekście jego potrzeb. 3.5 Przegląd placówek, stowarzyszeń i fundacji służącym osobom z niepełnosprawnością intelektualną. 3.6. Charakterystyka wybranych postaci klinicznych niepełnosprawności intelektualnej (zespół Downa). 3.7. Przegląd placówek, stowarzyszeń i fundacji służącym osobom z niepełnosprawnością ruchową Impuls (s. 195-284) Cunnigham, C. (1992). Dzieci z zespołem Downa. WSiP: Warszawa. Deutsch Smith, D. (2008). Pedagogika specjalna, t.1, s. 220-270, oraz s. 310-314. Warszawa: PWN. Gustavsson, E. Zakrzewska-Manterys (red.) Upośledzenie umysłowe w społecznym zwierciadle. Warszawa: Wydawnictwo Tak. Kościelak, R. (1989). Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo. Warszawa: PWN. Kościelska, M. (1995). Oblicza upośledzenia umysłowego. Warszawa: PWN. Lausch-Żuk, J. (1999). Dzieci głębiej upośledzone umysłowo, w: Irena Obuchowska (red.) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, s. 252-289. Warszawa:WSiP. Obuchowska, I. (1999). Dzieci upośledzone w stopniu lekkim, Irena Obuchowska (red.) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, s. 212-251. Warszawa:WSiP. Stratford, (1993). Zespół Downa. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Wydawnictwo Lekarskie PZWL: Warszawa. 4. Problemy rozwoju, wychowania i nauczania dziecka przewlekle chorego. 4.1. Wyjaśnienie pojęć: choroba przewlekła, choroba zagrażająca życiu. 4.2. Analiza problemów społeczno-psychologicznych związanych z chorobą przewlekłą z perspektywy: 3
dziecka przewlekle chorego (wpływ choroby na rozwój dziecka, hospitalizacja i jej psychologiczne skutki, dziecko w obliczu nieuleczalnej choroby i śmierci), rodziców dziecka przewlekle chorego (wpływ choroby dziecka na funkcjonowanie rodziny, psychologiczne problemy rodziców w obliczu nieuleczalnej choroby dziecka) zdrowego rodzeństwa dziecka przewlekle chorego. Impuls (s.284-324) Maciarz A. (1998) Pedagogika terapeutyczna dzieci przewlekle chorych, w: W. Dykcik (red.) Pedagogika specjalna, Poznań, Wyd. Naukowe. Obuchowska I., Krawczyski M. (1991) Chore dziecko, Warszawa, NK, s. 18-54 oraz 106-119. Wielgosz E. (1999) Dziecko przewlekle chore, w; I. Obuchowska (red.) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (415-447), Warszawa, WSiP. 5. Problemy rozwoju, wychowania i kształcenia dzieci z niepełnosprawnością ruchową 5.1. Rodzaje niepełnosprawności ruchowej 5.2. Etiologia niepełnosprawności ruchowej 5.4. Mózgowe porażenie dziecięce jako egzemplifikacja niepełnosprawności ruchowej 5.5. Etiologia mózgowego porażenia dziecięcego 5.6. Klasyfikacja mózgowego porażenia dziecięcego 5.7. Wybrane metody terapii dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym 5.8. Ogólne zasady postępowania z dzieckiem z mózgowym porażeniem dziecięcym 5.9. Przegląd placówek, stowarzyszeń i fundacji służącym osobom z niepełnosprawnością ruchową Borkowska, A., Domańska, Ł. (2007). Neuropsychologia kliniczna dziecka. Warszawa: PWN, s. 89-115. Michałowicz, R. (1993). Mózgowe porażenie dziecięce. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Szychowiak, B. (1999). Wychowanie dzieci z niepełnosprawnością ruchową. W: Irena Obuchowska (red.) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, s. 379-413. Warszawa:WSiP. 4
6. Problemy rozwoju, wychowania i kształcenia dzieci z autystycznym spektrum zaburzeń 6.1. Definicja ASD (autystyczne spektrum zaburzeń) 6.2. Etiologia ASD 6.3. Psychospołeczny portret dziecka z ASD 6.4. Analiza wybranych metod terapii dziecka z ASD. 6.5. Przegląd placówek, stowarzyszeń i fundacji służącym osobom z ASD. Impuls (s.465-500) Deutsch Smith, D. (2008). Pedagogika specjalna, t.1, s. 271-306. Warszawa: PWN. Pisula, E. (2000). Autyzm u dzieci. Diagnoza, klasyfikacja, etiologia. Warszawa: PWN. Pisula, E. (2000). Autyzm. Przyczyny. Symptomy. Terapia u dzieci. Warszawa: Wydawnictwo Harmonia. Pisula, E. (1999) Dzieci autystyczne, w: I. Obuchowska (red.) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa, WSiP. Gałkowski, T., Kossewska, J. (2000). Autyzm wyzwaniem naszych czasów. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej. 5