PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA 2016 2030 POWIAT LIDZBARK WARMIŃSKI GMINA MIEJSKA LIDZBARK WARMIŃSKI GMINA WIEJSKA LIDZBARK WARMIŃSKI 2016 1
Spis treści 1. Wstęp 3 2. Ogólna charakterystyka gminy 3 2.1 Położenie, wybrane dane o gminie 3 2.2 Warunki naturalne 4 3. Potencjalne możliwości magazynowania wód powierzchniowych na terenie gminy 5 4. Uwarunkowania i ograniczenia w retencjonowaniu wód 5 5. Zestawienie istniejących zbiorników wodnych 6 6. Zestawienie istniejących budowli hydrotechnicznych 13 7. Koncepcje budowy obiektów małej retencji 13 2
1. Wstęp Opracowany załącznik jest częścią składową,,programu małej retencji dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2016-2030. Załącznik ten zawiera ogólną charakterystykę gminy miejskiej i gminy wiejskiej, jej warunków naturalnych, budowli piętrzących, systemów melioracyjnych. W powyższym opracowaniu ujęto dane dotyczące potencjalnych możliwości retencjonowania wód na terenie gminy. Opracowanie jest aktualizacją i syntezą dotychczas opracowanych programów małej retencji. W opracowaniu tym ujęto umieszczone w poprzednich opracowaniach małej retencji propozycje obiektów, które nie zostały zrealizowane oraz propozycje obiektów małej retencji zgłoszone przez samorządy gminne, instytucje związane z gospodarką wodną gmin, lasy państwowe i osoby prywatne. 2. Ogólna charakterystyka gminy 2.1. Położenie, wybrane dane o gminie Gmina miejska i wiejska leży w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie lidzbarskim. Od północy graniczy z gminą Bartoszyce i gminą Górowo Iławeckie, od południa z gminą Jeziorany i Dobre Miasto, od wschodu z gminą Kiwity i od strony zachodniej z gminą Pieniężno, Orneta i Lubomino. Połączenie z Olsztynem zapewnia droga krajowa nr 51 z a do Olsztyna. Gmina zajmuje obszar 385,8 km², co stanowi 1,6 % powierzchni województwa. Gminę tworzy 40 sołectw w 57 miejscowościach. Mieszkańcy Teren gminy miejskiej i wiejskiej zamieszkuje 23864 osoby przy średnim zaludnieniu 61,8 osoby ma km². Mieszkańców w wieku produkcyjnym na terenie jest 6853, co stanowi 28,7 % ludności ogółem, przy czym osób pracujących jest 3850, nie uwzględniając osób pracujących w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Działalność gospodarczą prowadzi 1619 podmiotów. Użytkowanie gruntów Gmina jest gminą typowo rolniczą. Powierzchnia gminy stanowi 38,81% powierzchni powiatu lidzbarskiego. Użytki rolne zajmują obszar 21002 ha w tym: - grunty orne 13184 ha - sady 52 ha 3
- łąki 2435 ha - pastwiska 5331 ha - lasy i grunty leśne 12641 ha - pozostałe grunty i nieużytki 4944 ha Infrastruktura Infrastrukturę gminy stanowią m.in. wodociągi, kanalizacje, drogi itp. Sieć wodociągowa na terenie gminy ma łączną długość 408,65 km. Sumaryczna długość istniejącej sieci kanalizacyjnej wynosi 60,08 km. Na terenie gminy sieć dróg liczy łącznie 811,27 km w tym: - nawierzchnie ulepszone 166,27 km - nawierzchnie nieulepszone 645 km. 2.2 Warunki naturalne Rzeźbę terenu gminy ukształtowało ostatnie zlodowacenie, erozja wietrzna oraz działalność człowieka. Dominującą formą krajobrazu gminy są tereny pagórkowate ze wzgórzami moreny czołowej. Omawiany obszar pod względem geologicznym stanowi fragment Niecki Litewsko-Mazurskiej. Działalność człowieka w wieku XVIII-XIX doprowadziła do zmian z terenów bagiennych na użytki rolne. Obszar ten na ogół charakteryzuje się trudnościami w eksploatacji wód podziemnych. Teren gminy leży w zlewni rzek: rzeki Łyny, Symsarny, Drwęcy. Całkowita długość wszystkich cieków naturalnych na terenie gminy wynosi 137,8 km. Gruntów zdrenowanych na terenie gminy jest 9753 ha. Na terenie gminy na rzekach zlokalizowanych jest 8 szt. budowli piętrzących. Są to jazy piętrzące. Do celów energetycznych wykorzystywanych jest 8 szt. budowli piętrzących. Na terenie gminy występują 4 naturalne zbiorniki wodne o zróżnicowanej powierzchni. Największym jest jezioro Blanki o powierzchni 135,8 ha, najmniejszym jezioro Potarskie o powierzchni 22,4 ha. Na terenie gminy znajdują się Obszary Chronionego Krajobrazu: Równiny Orneckiej, Doliny Elmy, Doliny Dolnej Łyny, Doliny Symsarny. Najwyższe wzniesienie 181,6 m npm jest położone w okolicach południowozachodniego rejonu sołectwa Jarandowo. Najniższe obniżenie terenu 74,0 m npm występuje w okolicach wschodniego rejonu sołectwa Wielochowo. Zwarte kompleksy leśne występują w rejonie wsi Łaniewo, Workiejmy, Wielochowo. 4
Klimat gminy charakteryzowany jest przez opady i temperaturę. Średni opad roczny wynosi 566 mm, w okresie wegetacyjnym 379 mm. Średnie temperatury w roku wynoszą 6,7 C, w okresie wegetacyjnym 13,7 C. W okresie wegetacji różnica między opadami a parowaniem wyraża się niedoborem wynoszącym średnio na terenie gminy 294 mm, w ciągu roku średnio 38,6 mm. Występujące niedobory w okresie wegetacyjnym mają negatywny wpływ na warunki produkcji rolniczej. Niedobory opadów i swobodny ich spływ w okresie poza wegetacyjnym stopniowo doprowadzają do uszczuplenia istniejących zasobów wód powierzchniowych i gruntowych. Jednym ze środków poprawy niekorzystnego bilansu wodnego jest retencja wód powierzchniowych w różnych formach, zależnych od naturalnych warunków. 3. Potencjalne możliwości magazynowania wód powierzchniowych Teren gminy jest dość ubogi w naturalne i sztuczne zbiorniki wodne. Retencja jako zdolność gromadzenia wody i przetrzymywania jej przez określony czas celem wykorzystania w okresach największego niedoboru musi być rozpatrywana kompleksowo, gdyż tylko wówczas będzie służyć regulacji i kontroli obiegu wody w środowisku, a tym samym zaspokojeniu potrzeb gospodarczych, przyrodniczych. Realizacja retencjonowania wody może przebiegać poprzez: budowę obiektów inżynieryjnych i zbiorników wykorzystanie istniejących warunków hydrologicznych, gruntowo-glebowych szaty roślinnej tzw. retencja naturalna w formie: - retencji leśnej, - retencji glebowo-gruntowej, - retencji koryt i dolin rzecznych, - retencji naturalnych zbiorników wodnych. Najistotniejsza i możliwa do stosowania pod kątem dysponowania zmagazynowanymi zasobami wodnymi jest retencja koryt i dolin rzecznych oraz retencja naturalnych zbiorników wodnych. Możliwości jednak wykorzystania tej formy retencji dla gminy Kiwity są dość ograniczone. 4. Uwarunkowania i ograniczenia w retencjonowaniu wód Głównymi uwarunkowaniami retencjonowania wody są warunki naturalne, a szczególnie ukształtowanie i rzeźba terenu, zabudowa, stan użytkowania gruntów, własność 5
terenów, forma prowadzonej gospodarki w gminie, zapotrzebowanie samorządów i właścicieli na gromadzenie wody. Ograniczenia w retencjonowaniu wód szczególnie dla potrzeb gospodarczych mogą stanowić obszary chronionego krajobrazu (OChK: Równiny Orneckiej, Doliny Elmy, Doliny Dolnej Łyny, Doliny Symsarny). Również poważnym ograniczeniem w retencjonowaniu wód mogą być sprzeczne interesy właścicieli gruntów lub innych użytkowników wody sąsiadujących z planowanymi obiektami retencji. 5. Zestawienie istniejących zbiorników wodnych na terenie gminy W zestawieniu ujęto: a. wszystkie wykonane obiekty, które były objęte Programem małej retencji dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2006-2015, b. jezioro o powiększonej pojemności retencyjnej wskutek popiętrzenia wykonanymi na odpływach budowlami piętrzącymi, c. sztuczne zbiorniki wodne o powierzchni powyżej 1 ha, d. retencje korytowe rzek i kanałów, powstałe wskutek piętrzenia wody zlokalizowanymi na nich jazami i zastawkami, e. obszary nawadniane urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych. Charakterystyka istniejących obiektów Stawy Redy 11/Z/58/280903_2 Stawy Redy 13/Z/58/280103_2 Stawy Kochanówka 17/Z/58/280103_2 Staw Bugi 3/Z/56/280103_2 Powierzchnia lustra wody: 6 ha Pojemność retencyjna: 90 000 m 3 Powierzchnia lustra wody: 7,1 ha Średnia głębokość: 1,2 m Pojemność retencyjna: 85,200 m 3 Powierzchnia lustra wody: 6,88 ha Średnia głębokość: 2 m Pojemność retencyjna: 137 600 m 3 Doły po torfowe. Naturalne zbiorniki wodne ujęte w programie małej retencji na lata 2006-2015. Powierzchnia lustra wody: 1,50 ha Pojemność retencyjna: 22 500 m 3 6
Stawo Nowosady 31/Z/58/280103_2 Stawy Pilnik 32/Z/58/280903_2 Stawy Wielochowo 33/Z/58/280903_2 Stawy Markajmy 35/Z/58/280903_2 Stawy Knipy 36/Z/58/280903_2 Stawy Sarnowo 37/Z/58/280903_2 Stawy Kotowo 41/Z/58/280903_2 Elektrownia wodna Koniewo 42/MEW/58/280903_2 Staw w Kierz 43/Z/58/280903_2 Powierzchnia lustra wody: 1,8 ha Średnia głębokość: 1,3 m Pojemność retencyjna: 23 400 m 3 Powierzchnia lustra wody: 1,25 ha Pojemność retencyjna: 18 750 m 3 Powierzchnia lustra wody: 2 ha Pojemność retencyjna: 30 000 m 3 Powierzchnia lustra wody: 2,3 ha Pojemność retencyjna: 34 500 m 3 Powierzchnia lustra wody: 4 ha Średnia głębokość: 2 m Pojemność retencyjna: 80 000 m 3 Powierzchnia lustra wody: 5 ha Średnia głębokość: 2 m Pojemność retencyjna: 100 000 m 3 Powierzchnia lustra wody: 3,8 ha Średnia głębokość: 1,3 m Pojemność retencyjna: 49 400 m 3 Zbiornik wodny na trasie rz. Elmy powstały przez przegrodzenia zaporą Powierzchnia lustra wody: 5,6 ha Średnia głębokość: 1,4 m Pojemność retencyjna: 78 400 m 3 Mokradło. Naturalne zbiorniki wodne ujęte w programie małej retencji na lata 2006-2015. Powierzchnia lustra wody: 38 ha Średnia głębokość: 1,4 m Pojemność retencyjna: 532 000 m 3 7
Staw w Kierz 44/Z/58/280903_2 Staw w Jagoty 45/Z/58/280903_2 Staw w Łaniewo 46/Z/58/280903_2 Staw w Kierz 47/Z/58/280903_2 Staw w Łaniewo 48/Z/58/280903_2 Jezioro Potar 49/Jst/58/280903_2 Staw w Łaniewo 5/Z/58/280903_2 Staw w Kochanówka 50/Z/58/280903_2 Staw w Kochanówka 51/Z/58/280903_2 Mokradło. Naturalne zbiorniki wodne ujęte w programie małej retencji na lata 2006-2015. Powierzchnia lustra wody: 44 ha Średnia głębokość: 1,2 m Pojemność retencyjna: 528 000 m 3 Powierzchnia lustra wody: 5,6 ha Średnia głębokość: 2,2 m Pojemność retencyjna: 132 200 m 3 Mokradło. Naturalne zbiorniki wodne ujęte w programie małej retencji na lata 2006-2015. Powierzchnia lustra wody: 18,9 ha Pojemność retencyjna: 94 500 m 3 Mokradło. Naturalne zbiorniki wodne ujęte w programie małej retencji na lata 2006-2015. Powierzchnia lustra wody: 26 ha Pojemność retencyjna: 130 000 m 3 Mokradło. Naturalne zbiorniki wodne ujęte w programie małej retencji na lata 2006-2015. Powierzchnia lustra wody: 30 ha Pojemność retencyjna: 150 000 m 3 Powierzchnia lustra wody: 21,36 ha Średnia głębokość: 2 m Pojemność retencyjna: 427 200 m 3 Mokradło. Naturalne zbiorniki wodne ujęte w programie małej retencji na lata 2006-2015. Powierzchnia lustra wody: 4,75 ha Pojemność retencyjna: 23 750 m 3 Powierzchnia lustra wody: 2,81 ha Pojemność retencyjna: 42 150 m 3 Powierzchnia lustra wody: 1,3 ha Pojemność retencyjna: 19 500 m 3 8
MEW Medyny 52/MEW/58/280903_2 MEW Dębowo 53/MEW/58/280903_2 MEW 54/MEW/58/280901_1 MEW 55/MEW/58/280901_1 MEW 56/MEW/58/280901_1 MEW Wojdyty 57/MEW/58/280903_2 MEW Kotowo 58/MEW/58/280903_2 Staw w Ignalin 8/Z/56/280903_2 Staw Nowa Wieś 9/Z/58/280903_2 Zbiornik wodny na trasie rz. Symsarna powstały przez przegrodzenia zaporą Powierzchnia lustra wody: 6 ha Pojemność retencyjna: 30 000 m 3 Zbiornik wodny na trasie rz. Symsarna powstały przez przegrodzenia zaporą Powierzchnia lustra wody: 2,5 ha Pojemność retencyjna: 12 500 m 3 Zbiornik wodny na trasie rz. Symsarna powstały przez przegrodzenia zaporą Powierzchnia lustra wody: 2.5 ha Pojemność retencyjna: 12 500 m 3 Zbiornik wodny na trasie rz. Łyna powstały przez przegrodzenia zaporą Powierzchnia lustra wody: 20 ha Średnia głębokość: 0.5 m Pojemność retencyjna: 100 000 m 3 Zbiornik wodny na trasie rz. Łyna powstały przez przegrodzenia zaporą Powierzchnia lustra wody: 1 ha Pojemność retencyjna: 500 m 3 Zbiornik wodny na trasie rz. Łyna powstały przez przegrodzenia zaporą Powierzchnia lustra wody: 20 ha Pojemność retencyjna: 100 000 m 3 Zbiornik wodny na trasie rz. Łyna powstały przez przegrodzenia zaporą Powierzchnia lustra wody: 25 ha Średnia głębokość: 0.5 m Pojemność retencyjna: 125 000 m3 Powierzchnia lustra wody: 3,2 ha Średnia głębokość: 1,1 m Pojemność retencyjna: 35 200 m 3 Powierzchnia lustra wody: 1 ha Pojemność retencyjna: 15 000 m 3 9
Zestawienie istniejących zbiorników wodnych na terenie gminy Symbol obiektu Nazwa obiektu Lokalizacja obiektu Zlewnia Budowla Funkcja obiektu Koszty orientacyjne tys. zł. Charakterystyka techniczna obiektu Pojemność Głębokość Pow. zw. ret. m wody tys. m³ ha Właściciel 11/Z/58/280903_2 Staw Redy Redy staw retencja - 90 1,5 6 Osoba fizyczna 13/Z/58/280903_2 Staw Redy Redy staw retencja - 85,2 1,2 7,1 Osoba fizyczna 17/Z/58/280903_2 Staw Kochanówka Kochanówka staw retencja - 6,88 2 137,6 SP ALP 3/Z/56/28903_2 Staw Bugi Drwęca Warmińska staw retencja - 22,5 1,5 1,5 Osoba fizyczna 31/Z/58/280903_2 Staw Nowosady Łyna staw retencja - 23,4 1,3 1,8 SP ALP 32/Z/58//280903_2 Staw Pilnik Łyna staw gospodarcza - 18,75 1,5 1,25 SP ANR 33/Z/58/280903_2 Staw Wielochowo Redy staw gospodarcza - 30 1,5 2 Osoba fizyczna 35/Z/58/280903_2 Staw Markajmy Łyna staw gospodarcza - 34,5 1,5 2,3 Osoba fizyczna 36/Z/58/280903_2 Staw Knipy Rogóż staw gospodarcza - 80 2 4 Osoba fizyczna 37/Z/58/280903_2 Staw Sarnowo Łyna staw gospodarcza - 100 2 5 Osoba fizyczna 41/Z/58/280903_2 Staw Kotowo Łyna staw gospodarcza - 49,4 1,3 3,8 Osoba fizyczna 42/MEW/58/280903_2 MEW Koniewo Elma jaz - 78,4 1,4 5,6 Osoba fizyczna 43/Z/58/280903_2 Mokradło Kierz Kochanówka staw retencja - 532 1,4 38 SP ALP 10
44/Z/58/280903_2 Mokradło Kierz Kochanówka staw retencja - 528 1,2 44 SP ALP 45/Z/58/280903_2 Stawy Jagoty Elma staw rekreacja - 123,2 2,2 5,6 Osoba fizyczna 46/Z/58/280903_2 Mokradło Łaniewo Łyna staw retencja - 94,5 0,5 18,9 SP ALP 47/Z/58/280903_2 Mokradło Kierz Kochanówka staw retencja - 130 0,5 26 SP ALP 48/Z/58/280903_2 Mokradło Łaniewo Łyna staw retencja - 150 0,5 30 SP ALP 49/Jst/58/280903_2 Jezioro Potar Łaniewo Łyna staw ekologia - 427,2 2 21,36 SP ALP 5/Z/56/280903_2 Mokradło Runowo Runowo zbiornik retencyjny retencja - 23,75 0,5 4,75 SP ALP 50/Z/58/280903_2 Staw Kochanówka Kochanówka staw retencja - 42,15 1,5 2,81 SP ALP 51/Z/58/280903_2 Staw Kochanówka Kochanówka jaz, staw gospodarcza - 19,5 1,5 1,3 Osoba fizyczna 52/MEW/58/280903_2 Elektrownia wodna Medyny Symsarna jaz, MEW 53/MEW/58/280903_2 Elektrownia wodna Dębowo Symsarna jaz, MEW 54/MEW/58/280901_1 55/MEW/58/280901_1 56/MEW/58/280901_1 Elektrownia wodna Elektrownia wodna Elektrownia wodna Symsarna Łyna Łyna MEW MEW MEW 57/MEW/58/280903_2 Elektrownia wodna Wojdyty Łyna MEW - 30 0,5 6 Osoba fizyczna - 12,5 0,5 2,5 Osoba fizyczna - 12,5 0,5 2,5 Osoba fizyczna - 100 0,5 20-5 0,5 1-100 0,5 20 Zakład Energetyczny Zakład Energetyczny Zakład Energetyczny 11
58/MEW/58/280903_2 Elektrownia wodna Kotowo Łyna MEW - 125 0,5 25 Zakład Energetyczny 8/Z/56/280903_2 Stawy Ignalin Runowo staw gospodarcza - 35,2 1,1 3,2 Osoba fizyczna 9/Z/58/280903_2 Stawy Nowa Wieś Wielka Redy staw gospodarcza - 15 1,5 1 Osoba fizyczna 12
6. Zestawienie istniejących budowli hydrotechnicznych na terenie gminy Lp Rodzaj budowli Wysokość piętrzenia Miejscowość gmina Lokalizacja Nazwa cieku km Klasa budowli Przeznaczenie budowli 1 Jaz bet. 1,4 Symsarna 0+033 III MEW 2 Jaz bet. 1,58 Dębowo Dębowo Symsarna 3+550 III MEW 3 Jaz bet. 1,4 Medyny Medyny Symsarna 37+130 IV MEW 4 Jaz bet. 1,98 Łyna 139+860 IV MEW 5 Jaz bet. 1,98 Łyna 139+995 IV MEW 6 Jaz powłokowy 2,30 Wojdyty Wojdyty Łyna 133+107 IV MEW 7 Jaz powłokowy 2,55 Kotowo Kotowo Łyna 125+750 IV MEW 8 Jaz bet. 3 Koniewo Koniewo Elma 2+070 IV MEW 7. Koncepcje budowy obiektów małej retencji Proponowane w opracowanym na lata 2006-2015 programie obiekty małej retencji zostały zrealizowane w małym stopniu. Obecnie powtarza się uzgodnione poprzednio propozycje uzupełnione o dodatkowe obiekty małej retencji zgłoszone przez gminę i nadleśnictwo. Obiekty zamieszczono w załączonym zestawieniu. Charakterystyka projektowanych obiektów Staw Kotowo 59/Zst/58/280903_2 Utworzenie nowych zbiorników przez pobudowanie grobli. Powierzchnia lustra wody: 6 ha Średnia głębokość: 1,3 m Pojemność retencyjna: 78 000 m 3 13
Jezioro Symsar 60/Jp/58/280903_2 Jezioro Wielochowo 61/Jp/58/280903_2 Jezioro Potar 62/Jp/58/280903_2 Staw Runowo 63/Z/56/280903_2 Staw Łaniewo 64/Z/56/280903_2 Staw Łaniewo 65/Z/58/280903_2 Piętrzenie jeziora poprzez budowę grobli i jazu Powierzchnia lustra wody: 140 ha Średnia głębokość: 0,2 m Pojemność retencyjna: 42 000 m 3 Piętrzenie jeziora poprzez budowę grobli i jazu Powierzchnia lustra wody: 63 ha Średnia głębokość: 0,2 m Pojemność retencyjna: 252 000 m 3 Piętrzenie jeziora poprzez budowę grobli i jazu Powierzchnia lustra wody: 25 ha Średnia głębokość: 0,2 m Pojemność retencyjna: 50 000 m 3 Mokradło. Powierzchnia lustra wody: 24 ha Pojemność retencyjna: 120 000 m 3 Mokradło. Powierzchnia lustra wody: 12 ha Pojemność retencyjna: 60 000 m 3 Mokradło. Powierzchnia lustra wody: 45 ha Pojemność retencyjna: 225 000 m 3 14
Zestawienie planowanych obiektów na terenie gminy Symbol obiektu Nazwa obiektu Lokalizacja obiektu Zlewnia Budowla Funkcja obiektu Koszty orientacyjne tys. zł. Charakterystyka techniczna obiektu Pojemność Głębokość Pow. zw. ret. m wody tys. m³ ha 59/Zst/58/280903_2 Stawy Kotowo Łyna staw hodowla ryb 180 78 1,3 6 Właściciel Osoba fizyczna 60/Jp/58/280903_2 61/Jp/58/280903_2 62/Jp/58/280903_2 Piętrzenie jeziora Symsar Piętrzenie jeziora Wielochowo Piętrzenie jeziora Potary Kłębowo Symsarna jaz piętrzenie 560 420 0,3 140 SP Wielochowo Redy grobla piętrzenie 320 252 0,4 63 - Łaniewo Łyna grobla ekologia 610 50 0,2 25 SP ALP 63/Z/56/280903_2 Mokradło Runowo 64/Z/56/280903_2 Mokradło Łaniewo Drwęca Warmińska Drwęca Warmińska 65/Z/58/280903_2 Mokradło Łaniewo Łyna grobla retencja 190 120 0,5 24 SP ALP zbiornik retencyjny zbiornik retencyjny retencja 160 60 0,5 12 SP ALP retencja 200 225 0,5 45 SP ALP 15