PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA POWIAT OLSZTYŃSKI GMINA KOLNO

Transkrypt

1 PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA POWIAT OLSZTYŃSKI GMINA KOLNO

2 Spis treści 1. Wstęp Ogólna charakterystyka gminy Położenie, wybrane dane o gminie Warunki naturalne Potencjalne możliwości magazynowania wód powierzchniowych na terenie gminy Uwarunkowania i ograniczenia w retencjonowaniu wód Zestawienie istniejących zbiorników wodnych Zestawienie istniejących budowli hydrotechnicznych Koncepcje budowy obiektów małej retencji

3 1. Wstęp Niniejszy załącznik jest częścią składową Programu małej retencji dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata Zawiera ogólną charakterystykę gminy Kolno i określa możliwości magazynowania wód powierzchniowych na jej terenie. Uwzględnia uwarunkowania i ograniczenia planowanych koncepcji budowy obiektów i urządzeń małej retencji, wynikające z wymogów ochrony środowiska oraz planów przestrzennego zagospodarowania gminy. W załączniku zawarto również informacje o istniejących na terenie gminy zbiornikach wodnych oraz budowlach hydrotechnicznych. Opracowanie jest aktualizacją wcześniejszych programów małej retencji. Przedstawiono w nim propozycje obiektów, które nie zostały zrealizowane w wyżej wymienionych programach oraz nowe koncepcje wysunięte przez samorządy gminne, instytucje związane z gospodarką wodną, lasy państwowe i osoby prywatne. 2. Ogólna charakterystyka gminy 2.1 Położenie, wybrane dane o gminie Gmina Kolno położona jest w północno wschodniej części powiatu olsztyńskiego. Zajmuje ona obszar o powierzchni 178 km 2 i graniczy z gminami: Reszel, Bisztynek, Jeziorany, Biskupiec i Sorkwity. Gmina podzielona została na 15 sołectw. Do największych sołectw pod względem ilości mieszkańców zalicza się: centralnie położone Kolno oraz Bęsię i Lutry. Miejscowości te są jednocześnie największymi ośrodkami, w których skupiona jest infrastruktura obsługująca mieszkańców. Na terenie Gminy Kolno położone są trzy spore jeziora: Luterskie, Bęskie i Bierawy, natomiast głównym ciekiem płynącym przez teren gminy jest rzeka, która jest dopływem Sajny, Zachodnia część gminy charakteryzuje się ciekawą dynamiczną rzeźbą terenu, natomiast na całym terenie gminy występują warunki sprzyjające do rozwoju aktywnych form turystki. Mieszkańcy Teren gminy zamieszkuje 3292 osoby przy średnim zaludnieniu 18 osób na km 2. W gminie zamieszkuje wg stanu na 2014 r osób w wieku produkcyjnym. Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi: 3

4 Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni liczba gęstość zaludnienia (mieszk./km²) Gmina Kolno należy do gmin o zaludnieniu ustabilizowanym i niskim saldzie przyrostu naturalnego oraz niewielkim, ale ujemnym saldzie migracji. Do najważniejszych problemów środowiska społecznego zalicza się: - niski poziom wykształcenia mieszkańców gminy, - odpływ młodych ludzi z terenu gminy, - wysoką stopą bezrobocia, w tym zwłaszcza wśród pracowników byłych PGR-ów. Użytkowanie gruntów Użytki rolne zajmują ogólną powierzchnię ha w tym: grunty orne ogółem 9959 ha łąki 2795 ha pastwiska 3745 ha sady 38 ha grunty pozostałe to: lasy i grunty leśne 7590 ha pozostałe grunty i nieużytki 4911 ha Infrastruktura Jednym z podstawowych elementów infrastruktury technicznej, wyznaczającym standard zamieszkania na danym terenie, a jednocześnie będącym warunkiem prawidłowego rozwoju społeczno-ekonomicznego, jest dostępność mieszkańców do wody bieżącej z sieci kanalizacyjnej. Sieć wodociągowa na terenie gminy ma łączną długość 83,9 km. Sumaryczna długość istniejącej sieci kanalizacyjnej wynosi 29,1 km. W gminie działają cztery oczyszczalnie ścieków. Ścieki bytowe gromadzone i wywożone są w 305 zbiornikach bezodpływowych i 8 oczyszczalniach przydomowych Warunki naturalne Gmina Kolno położona jest w obrębie dwóch mezoregionów fizyczno-geograficznych: Pojezierza Olsztyńskiego i Pojezierza Mrągowskiego, co jest konsekwencją ukształtowania 4

5 tego obszaru. Dominującym elementem rzeźby tego terenu jest wysoczyzna morenowa pagórkowata. Głównym jej budulcem są osady zwałowe (gliny i piaski lodowcowe) i sporadycznie piaski wodnolodowcowe. Mniej licznie reprezentowane są słabo przekształcone formy akumulacji równiny sandrowe oraz wały moren czołowych. Obszar gminy charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu. Szczególnie dynamicznym ukształtowaniem charakteryzuje się część zachodnia obszaru gminy (rejon Kruz, Tejstym, Wójtowa, Kolna i Wysokiej Dąbrowy) - obszary występowania moren czołowych. W rejonie Tejstym i Kruz wzgórza osiągają do 210 metrów n.p.m. Najwyżej położony punkt (210 m n.p.m.) znajduje się w miejscowości Augustówka. Wschodnia i północna część gminy charakteryzuje się mniej urozmaiconą rzeźbą terenu. Dotyczy to w szczególności rejonu Bęsia - Oterki i Koprzywnika, gdzie zalegają iły zastoiskowe. Najniżej leżą dolinne tereny rzeki przy północno-wschodniej granicy gminy około m npm. Charakterystycznymi cechami morfologii terenów są dolinki cieków, często głęboko wcięte o charakterze wąwozowym. Na obrzeżach gminy: zachodnim, wschodnim i południowym znajdują się misy jezior, w części o znacznych powierzchniach. Klimat gminy Kolno, podobnie jak klimat całej Polski, odznacza się dużą różnorodnością i zmiennością. Związane jest to z przemieszczaniem się frontów atmosferycznych i częstą zmiennością mas powietrza. Zmiany stanów pogody są nawet większe niż w pozostałych nizinnych regionach kraju, co związane jest z różnorodnością fizjograficzną podłoża: urozmaiconą rzeźbą, występowaniem dużych kompleksów leśnych, obszarów podmokłych oraz bogatej sieci wód powierzchniowych. Gmina Kolno leży w obrębie Mazursko-Białostockiego Regionu Klimatycznego, którego klimat należy do typu klimatu pojeziernego, odznaczającego się cechami przejściowymi od klimatu kontynentalnego do klimatu morskiego. Ta dzielnica klimatyczna jest najchłodniejsza w nizinnej części Polski, a związane jest to głównie z chłodnymi zimami i wiosnami. Różnorodność klimatu wyraża się w znacznych wahaniach temperatury i opadów w tych samych miesiącach poszczególnych lat. Gmina Kolno położona jest w dorzeczu Pregoły. Wody powierzchniowe zajmują ok. 4,7 % jej powierzchni, przy średniej wojewódzkiej około 5,7 %. Obszar gminy znajduje się w zlewisku Zalewu Wiślanego i jest odwadniany do dopływów Łyny: Sajny (z większości obszaru gminy), Symsarny (z zachodniej części gminy) i Wadąga (z południowego fragmentu gminy). Charakterystyczne dla tego obszaru są cieki o niewielkich przepływach, będące w odcinkach źródliskowych i górnych. Głównym ciekiem płynącym przez teren gminy jest rzeka, która jest dopływem Sajny. 5

6 3. Potencjalne możliwości magazynowania wód powierzchniowych na terenie gminy Realizacja retencjonowania wody może przybierać rozmaite formy - od wykorzystania naturalnych warunków gruntowo-wodnych, szaty roślinnej, retencji glebowo-gruntowej i retencji leśnej po retencję naturalnych zbiorników wodnych, koryt i dolin rzecznych, a także budowę obiektów inżynierskich i zbiorników wodnych. Retencja, jako zdolność gromadzenia wody i przetrzymywania jej przez określony czas celem wykorzystania w okresach niedoboru musi być rozpatrywana kompleksowo, gdyż tylko wtedy służyć będzie regulacji i kontroli obiegu wody w środowisku, a tym samym zaspokajaniu potrzeb gospodarczych, przyrodniczych, rekreacyjnych itp. Formy realizacji retencjonowania wody: - budowa obiektów inżynierskich i zbiorników wodnych, - retencja naturalna: a) retencja leśna, b) retencja glebowo-gruntowa, c) retencja koryt i dolin rzecznych, d) retencja naturalnych zbiorników wodnych. Najistotniejsza i najłatwiejsza do zastosowania pod kątem dysponowania zmagazynowanymi zasobami jest retencja koryt i dolin rzecznych oraz naturalnych zbiorników wodnych. Możliwości wykorzystania tej formy retencji są jednak niekiedy bardzo ograniczone i zachodzi konieczność zastosowania innych, mniej efektywnych i dyspozycyjnych form magazynowania wody. 4. Uwarunkowania i ograniczenia w retencjonowaniu wód Głównymi uwarunkowaniami retencjonowania wody są warunki naturalne a szczególnie rzeźba terenu, zabudowa, stan użytkowania gruntów, własność terenów, zapotrzebowanie samorządów i właścicieli na gromadzenie wody. Ograniczenia w retencjonowaniu wód, szczególnie dla potrzeb gospodarczych mogą stanowić obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty, obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk Natura Poważnym ograniczeniem w retencjonowaniu wód mogą być również sprzeczne interesy właścicieli gruntów lub innych użytkowników wody sąsiadujących z planowanym obiektem retencji. Na terenie gminy wytypowano 3 obiekty służące do retencjonowania wody. 6

7 5. Zestawienie istniejących zbiorników wodnych na terenie gminy Kolno Charakterystyka Symbol Nazwa Lokalizacja Zlewnia Budowla Funkcja Koszty orientacyjne tys. zł Dodatkowa pojemność retencyjna tys. m 3 Orientacyjna głębokość m Pow. zw wody ha Właściciel 15/Zst/461/281408_2 Zbiornik Oterki Oterki Rz. Kabina staw hodowla ryb ,36 48,46 Osoba fizyczna 9/RK/329/281408_2 Retencja leśna Kruzy Rz.Czerwonka 197/L/321/281402_5 Retencja leśna Samławki Rz.Czerwonka 198/L/321/281402_5 Retencja leśna Samławki Rz.Czerwonka 199/L/321/281402_5 Retencja leśna Samławki Rz.Czerwonka 200/L/321/281402_5 Retencja leśna Samławki Rz.Czerwonka zbiornik retencyjny zbiornik retencyjny zbiornik retencyjny zbiornik retencyjny zbiornik retencyjny retencja retencja - 0,5 0 0 retencja - 0,5 0 0 retencja - 0,5 0 0 retencja - 0,5 0 0 Nadleśnictwo Wipsowo Nadleśnictwo Mrągowo Nadleśnictwo Mrągowo Nadleśnictwo Mrągowo Nadleśnictwo Mrągowo 7

8 6. Zestawienie istniejących budowli hydrotechnicznych na terenie gminy Kolno Charakterystyka Symbol Nazwa Lokalizacja Zlewnia Budowla Funkcja Koszty orientacyjne tys. zł Dodatkowa pojemność retencyjna tys. m 3 Orientacyjna głębokość m Pow. zw. wody ha Właściciel 14/RK/845/281408_2 Kolno - kolonia Rz. przepustozastawka piętrzenie - 0 1,6 0 SP Marszałek woj.warm.-maz. 17/RK/845/281408_2 Górowo Rz. zastawka nawadnianie - 0 1,2 0 SP Marszałek woj.warm.- maz. 83/RK/845/281408_2 Górowo Rz. zastawka nawadnianie - 0 1,2 0 SP Marszałek woj.warm.-maz. 95/Zst/461/281408_2 Kabina Oterki Rz. Kabina mnich hodowla ryb - 0 1,5 0 Osoba fizyczna 203/RK/845/281408_2 Górowo Rz. stopień wodny gospodarcza - 0 1,2 0 ZMiUW 204/RK/845/281408_2 Kruzy Rz. zastawka nawadnianie - 0 1,2 0 ZMiUW 205/RK/469/281408_2 Kabina Kabiny Rz. Kabina zastawka nawadnianie - 0 1,5 0 ZMiUW 22/Sp/939/281408_2 Stacja Pomp Wągsty Rz. Symsarna polder przerzut wody ZMiUW 8

9 7. Koncepcja budowy obiektów małej retencji Proponowane w opracowanym w latach 90-tych programie obiekty na obecnym terenie województwa zostały zrealizowane w nikłym stopniu. Obecnie powtarza się uzgodnione poprzednio propozycje uzupełnione o dodatkowe obiekty małej retencji zgłoszone przez gminę bądź też osoby prywatne i obiekty na terenie lasów państwowych. Obiekty zamieszczono w poniższym zestawieniu. 9

10 Zestawienie zaproponowanych obiektów małej retencji na terenie gminy Kolno Symbol Nazwa Lokalizacja Zlewnia Budowla Funkcja Koszty orientacyjne tys. zł Dodatkowa pojemność retencyjna tys. m 3 Charakterystyka Orientacyjna głębokość m Pow. zw wody ha Właściciel 103/Zst/831/281408_2 Stawy Rybne Zawidy Sajna mnich hodowla ryb 95 5,1 1,6 3,2 Osoba fizyczna 96/Jp/843/281408_2 Jezioro Bęskie Bęsia przepustozastawka piętrzenie ,33 SP Marszałek woj. warm.- maz. 97/Zst/299/281408_2 Zbiornik Samławki Samławki Reszel mnich hodowla ryb ,5 25 Osoba fizyczna 10