MIKRORETENCJA JAKO ELEMENT OBIEGU WODY W ROLNICTWIE, SADOWNICTWIE I HODOWLI

Transkrypt

1 MIKRORETENCJA JAKO ELEMENT OBIEGU WODY W ROLNICTWIE, SADOWNICTWIE I HODOWLI Waldemar Mioduszewski Instytut Technologiczno-Przyrodniczy 1 października 2015 r.

2 ZAKRES WYSTĄPIENIA 1. Wprowadzenie nowe wyzwania w gospodarce wodnej 2. Zasoby wodne Polski 3. Co to jest mała (mikro, naturalna) retencja 4. Zbiorniki wodne, systemy melioracyjne 5. Zarządzanie małą retencją 6. Podsumowanie

3 BILANS I POBÓR WODY ZASOBY WODNE POLSKI Współczynnik zasobów wodnych Średnia europejska Egipt ZASOBY 1680 m3 /rok/mieszkańca 4000 m 3 /rok/mieszkańca 400 m 3 /rok/mieszkańca BILANS WODNY POLSKI P = Q + H Przychód Opad P = 192,4 mld m 3 Odpływ rzeczny (roczny) Rozchód Q = 58,6 mld m 3 Odpływ rzeczny (okres wegetacji) Q = 10 mld m 3 Ewapotranspiracja H = 133,8 mld m w tym: użytki rolne H u = 65,0 mld m 3 lasy H l = 50,0 mldm 3 pozostałe H p = 18,8 mld m 3 POBÓR WODY [mld m 3 ] Wyszczególnienie Pobór Zużycie bezzwrotne Przemysł 7,501 2,250 Sieć wodociągowa 1,522 0,304 Ujęcia ze studni 0,420 0,336 Stawy rybne 1,002 0,100 Nawodnienia rolnicze i lasy 0,081 0,073 Razem 10,526 3,970 Potrzeby nawodnień (bezzwrotne) przy prawdopodobieństwie wystąpienia suszy 20% Uprawy Uprawy polowe Sady i warzywa Użytki zielone Pełne pokrycie potrzeb Częściowe pokrycie potrzeb 5,640 2% 0,112 0,820 60% 0,492 2,115 20% 0,423 Razem 8,575 1,027

4 SYSTEMY I METODY RETENCJONOWANIA ZASOBÓW WODY Zasoby wodne Retencja krajobrazowa (siedliskowa) Retencja glebowa Wody gruntowe i podziemne Wody powierzchniowe Systemy i metody Systemy kształtujące właściwą strukturę użytkowania gruntów poprzez: 1. układ pól ornych, użytków zielonych, lasów, użytków ekologicznych, oczek wodnych 2. zalesienia, tworzenie pasów ochronnych, zadrzewień, zakrzaczeń, tworzenie bruzd i tarasów 3. zwiększenie powierzchni mokradeł, torfowisk, bagien Systemy uprawowe kształtujące gospodarowanie wodą w profilu gleby: 1. poprawa struktury gleby, zabiegi agromelioracyjne, wapnowanie, prawidłowa agrotechnika, odpowiedni płodozmian, zwiększenie zawartości próchnicy w glebie Systemy uprawowo - melioracyjne ograniczające odpływ powierzchniowy: 1. ograniczenie spływu powierzchniowego 2. zwiększenie przepuszczalności gleb 3. zabiegi przeciwerozyjne, fitomelioracyjne i agromelioracyjne 4. regulowanie odpływu z sieci drenarskiej 5. stawy i studnie infiltracyjne, w tym dla odprowadzania wód deszczowych uszczelnionych powierzchni Hydrotechniczne systemy rozrządu i magazynowanie wód: 1. małe zbiorniki wodne 2. regulacja odpływu ze stawów, oczek wodnych 3. gromadzenie wody w rowach melioracyjnych, kanałach, itp. 4. retencjonowanie odpływów z systemów drenarskich 5. zwiększenie retencji dolinowej

5 Naturalne (nietechniczne) metody I Opolskie Forum Mikroretencji Techniczne elementy Mała (naturalna, mikro) retencja wodna Zagospodarowanie przestrzenne, użytkowanie zlewni, zalesienia, roślinne strefy buforowe, renaturyzacja terenów mokradłowych, Odtwarzanie dolin rzecznych, przebudowa wałów przeciwpowodziowych, poldery Zwiększenie retencji glebowej, poprawa struktury gleb, rotacja roślin, zwiększenie części organicznych w glebie, rolnictwo ekologiczne Retencjonowanie wód podziemnych poprzez ograniczanie spływu powierzchniowego stosując metody nietechniczne Retencja wód powierzchniowych: odbudowa naturalnych zbiorników wodnych(stawy, oczka wodne), rewitalizacja rzek, Mikro- i małe zbiorniki wodne, sztuczne stawy, podpiętrzanie jezior Budowa stopni i jazów dla podwyższenia poziomu wody w rzece Gospodarka wodna na systemach melioracyjnych regulacja odpływu z systemów odwadniających Sztuczne uzupełnianie warstw wodonośnych budowa stawów i rowów infiltracyjnych Ograniczanie lub przechwytywanie spływów z powierzchni szczelnych

6 WATER HARVESTING ZBIÓR WODY Conceptualization of water harvesting (example in Tunisia) Source: Toshisuke Maruyama, Mashahiko Tomita et al., 1996 (Asakura Shoten)

7 RETENCJONOWANIE WÓD W SYSTEMACH MELIORACYJNYCH Schemat urządzeń do regulacji odpływu wody w sieci drenarskiej (...) Nader więc ważną jest kwestya, aby te błota zamienić na łąki, a przez to podnieść bogactwo krajowe. (...) Encyklopedia rolnicza, 1899

8 SCHEMAT BIOFILTRA ZLOKALIZOWANEGO W ROZSZERZENIU CIEKU a) Plan sytuacyjny b) Przekrój poprzeczny A A c) Widok ogólny 1. Rzeka 2. Wykop (biofiltr)

9 SCHEMAT BIOFILTRA ZLOKALIZOWANEGO W POBLIŻU ODBIORNIKA WÓD DRENARSKICH a) Plan sytuacyjny b) Przekrój poprzeczny A A 1. Ciek (odbiornik wód drenarskich) 2. Staw kopany porośnięty roślinnością 3. Wylot wód drenarskich 4. Odprowadzenie oczyszczonych wód do cieku (rów otwarty lub rurociąg)

10 ZBIORNIKI WODNE PROPOZYCJA KLASYFIKACJI

11 ZBIORNIKI KOPANE

12 RENATURYZACJA TERENÓW BAGIENNYCH

13 BUDOWLE PIĘTRZĄCE Przykładowe konstrukcje bystrotoków: a) typowy, b) ze zwiększoną szorstkością, c) tworzący mikrobaseny Przykłady budowli piętrzących wykonanych z gabionów i ścianek szczelnych: a) prosta budowla piętrząca, b) budowla tworząca kaskadę basenów

14 ZBIORNIKI KRAJOBRAZOWE (PRZYRODNICZE)

15 INSTYTUCJE A MAŁA RETENCJA INSTYTUCJA ADMINISTRACJA RZĄDOWA, SAMORZĄD, RZGW, WZMiUW, PLANOWANIE SPOŁECZEŃSTWO, ORGANIZACJE EKOLOGICZNE SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA, GMINY, MIASTA OSOBY PRYWATNE I FIZYCZNE (ROLNICY) ZAKRES ZADAŃ Tworzenie prawa, stymulowanie działań Planowanie przestrzenne, zalesienia, utrzymanie obiektów państwowych Bilansowanie zasobów wodnych w granicach zlewni Odbudowa mokradeł, bagien Renaturyzacja cieków, regulacja odpływu, odbudowa oczek itp. Zabiegi przeciwerozyjne Urządzanie przestrzeni, ograniczanie spływu powierzchniowego, małe i mikro zbiorniki wodne Układ pól, zabiegi agrotechniczne, agromelioracja, eksploatacja systemów melioracyjnych (regulowanie odpływu z sieci drenarskiej i rowów) małe i mikro zbiorniki

16 ZARZADZANIE MAŁĄ RETENCJĄ 1. Zlewniowe bilansowanie zasobów wodnych, z uwzględnieniem małej retencji, natomiast utrzymanie obiektów jest obowiązkiem właścicieli 2. Program rozwoju małej retencji powinien być oparty na tworzeniu warunków prawnych, ekonomicznych, merytorycznych stymulujących podejmowanie określonych działań. 3. Zwiększenie odpowiedzialności administracji państwowej i samorządowej w sterowaniu działaniami na rzecz małej retencji. Na przykład pomoc przy uzyskiwaniu niezbędnych pozwoleń dla podjęcia realizacji inwestycji. 4. Nowe zadania dla ośrodków doradztwa rolniczego przy współpracy z zarządami melioracji. Na przykład pomoc merytoryczna w wyborze konstrukcji obiektu i technologii wykonania.

17 PODSUMOWANIE 1. Mała retencja jest jednym z ważniejszych elementów gospodarki wodnej jako działanie ograniczające skutki suszy i powodzi, zwiększające biologiczna różnorodność i chroniącą jakość wody. 2. Programy rozwoju małej retencji muszą opierać się na stymulowaniu podejmowania przez różne organizacje i osoby prywatne, określonych działań dla poprawy bilansu wodnego. 3. Należy wprowadzać zlewniowe zarządzanie wodą Urząd władza, która będzie panowała nad wszystkimi aspektami gospodarki wodnej, w tym działaniami dla zwiększenia zdolności retencyjnej zlewni. 4. Prawo wodne powinno być dostosowane do nowych warunków. Prawo nie może utrudniać (uniemożliwiać) pożytecznych działań podejmowanych dla ochrony zasobów wodnych.

18 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ