PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA POWIAT SZCZYCIEŃSKI GMINA ROZOGI

Transkrypt

1 PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA POWIAT SZCZYCIEŃSKI GMINA ROZOGI

2 Spis treści 1. Wstęp Ogólna charakterystyka gminy Położenie, wybrane dane o gminie Warunki naturalne Potencjalne możliwości magazynowania wód powierzchniowych na terenie gminy Uwarunkowania i ograniczenia w retencjonowaniu wód Zestawienie istniejących zbiorników wodnych Zestawienie istniejących budowli hydrotechnicznych Zestawienie istniejących budowli piętrzących retencji leśnej Koncepcje budowy obiektów małej retencji Zestawienie istniejących obiektów Zestawienie planowanych obiektów

3 1. Wstęp Przedmiotem niniejszego opracowania przeznaczonego na potrzeby samorządów lokalnych, innych zainteresowanych jednostek oraz Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Olsztynie jest woda, ujmowana jako zasób przyrody służący rolnictwu, ale postrzegana także jako podstawowy zasób obszarów wiejskich warunkujący wielofunkcyjny, zróżnicowany rozwój. Woda jest zasobem ograniczonym, jej deficyt powoduje negatywne skutki nie tylko dla wsi i rolnictwa, ale także dla środowiska naturalnego i innych sektorów gospodarki. Misję zwiększenia ilości, poprawy jakości, czystości i wykorzystania zasobów wodnych winny realizować również instytucje zajmujące się melioracjami. One bowiem zarządzają w imieniu Skarbu Państwa siecią urządzeń wodnych, a stan tych urządzeń ma bezpośredni wpływ na zasoby wody w terenie. Retencja to nic innego jak zdolność gromadzenia wody i przetrzymywania jej przez określony czas w celu wykorzystania w okresach największego niedoboru. Możliwości retencjonowania wody są zróżnicowane w poszczególnych gminach powiatu Szczycieńskiego. Generalnie, możliwości te na terenie powiatu są dość duże, stosunkowo tanie, ale nadal słabo wykorzystane, chociaż to jeden z podstawowych i najprostszych sposobów poprawy sytuacji w zakresie zaopatrzenia lokalnego rolnictwa, ochrony bioróżnorodności i piękna krajobrazu w naturalnych ekosystemach. Opracowanie zawiera opis możliwości retencjonowania wód powierzchniowych w gminie Rozogi w powiecie szczycieńskim. 2. Ogólna charakterystyka gminy 2.1. Położenie, wybrane dane o gminie Gmina Rozogi leży w południowo wschodniej części województwa warmińsko mazurskiego. Graniczy od północy z gminą Świętajno, od południa z gminą Myszyniec i Łyse (powiat ostrołęcki), od wschodu z gminą Ruciane Nida i Pisz (powiat piski), od zachodu z gminą Szczytno i Wielbark Połączenie z Olsztynem zapewnia droga krajowa nr 53 Olsztyn Ostrołęka. Gmina zajmuje obszar 224 km 2, co stanowi 0,93% województwa warmińsko mazurskiego. W jej skład wchodzi 15 sołectw, 25 miejscowości. 3

4 Mieszkańcy Teren gminy zamieszkuje osoby przy średnim zaludnieniu 26,32 osoby/km 2. W gminie zarejestrowanych jest 453 osób bezrobotnych. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel. Turystyka nie odgrywa w gminie znaczącej roli. Infrastruktura Wodociągi i kanalizacje (wg stanu na dzień r.) Wyszczególnienie Sieć (km) Podłączeń szt. Zużycie wody (tys.m 3 ) wodociągi kanalizacje 16, Rolnictwo Gmina Rozogi jest gminą typowo rolniczą. Użytki rolne zajmują prawie 55% ogólnej powierzchni w gminy, w tym: grunty orne stanowią 23,34% (5 237 ha), łąki i pastwiska 29,74% (6 674 ha). Gmina posiada gleby słabe (V i VI klasy bonitacyjnej). Głównym kierunkiem produkcji jest chów bydła mlecznego i opasowego. 65% rolników zajmuje się produkcją mleka. Naturalne łąki i pastwiska z uregulowaną gospodarką wodną dostarczają cennej paszy zielonej i siana. W gminie dominują gospodarstwa indywidualne o powierzchni średnio 15 ha. W poniższej tabeli przedstawiono udział użytków rolnych i lasów w ogólnej powierzchni gminy (dane wg. stanu na r.). Wyszczególnienie Powierzchnia gminy ogółem razem grunty orne Użytki rolne w tym sady łąki trwałe pastwiska trwałe ha % ,99 23,34 0, ,74 40,28 Lasy 2.2 Warunki naturalne Rzeźbę terenu gminy Rozogi ukształtowało ostatnie zlodowacenie, erozja wietrzna i wodna oraz działalność człowieka. Teren gminy zalega strefa równin sandrowych położonych na wysokości m n.p.m. i nachylonych w kierunku południowym i południowo wschodnim. W tym też kierunku prowadzą swoje wody cieki podstawowe, będące w zlewni rzeki Narwi. Największe to Rozoga i Szkwa. Na terenie gminy jeziora nie występują. Gmina odczuwa deficyt wody, zarówno do celów konsumpcyjnych jak i produkcyjnych. Lasy i grunty leśne stanowią 40% powierzchni gminy. 4

5 Na terenie gminy Rozogi znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich: Obszar Natura 2000 (Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Ostoja Piska), z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy znajduje się 13 pomników przyrody. Klimat Klimat gminy uzależniony jest od jego głównych wskaźników opadów, temperatur, niedoborów wilgotności charakterystycznych dla województwa warmińsko mazurskiego. Średnie opady zamykają się w przedziale mm, charakterystycznym dla województwa. W trzydziestoleciu ( ) wynosiły 625,8 mm. Średnia temperatura miesięczna waha się od 7,6 8,9 C. Występowanie niedoborów wód w okresie wegetacyjnym ma negatywny wpływ na warunki produkcji rolniczej. Niedobory opadów i swobodny ich spływ poza okresem wegetacyjnym stopniowo doprowadzają do zmniejszania się istniejących zasobów wód powierzchniowych i gruntowych. Jedynym ze sposobów poprawy niekorzystnego bilansu jest retencjonowanie wód powierzchniowych w różnych formach zależnych od naturalnych warunków. 3. Potencjalne możliwości magazynowania wód powierzchniowych na terenie gminy Na terenie gminy nie występują naturalne, bądź sztuczne zbiorniki wodne. Możliwości retencjonowania wody są ograniczone. Możliwe jest prowadzenie retencji leśnej, glebowo gruntowej, a także korytowej w dolinach rzecznych. 4. Uwarunkowania i ograniczenia w retencjonowaniu wód Brak zbiorników naturalnych i sztucznych oraz teren równinny, płaski powoduje, że największe znaczenie mieć tutaj będzie retencja korytowa. Możliwość nawadniania użytków rolnych ograniczać będzie stopień dekapitalizacji urządzeń melioracji szczegółowych. 5. Zestawienie istniejących zbiorników wodnych na terenie gminy Rozogi Na terenie Gminy Rozogi nie występują zbiorniki wodne. 5

6 6. Zestawienie istniejących budowli hydrotechnicznych na terenie gminy Rozogi Lp. Nazwa budowli 1 Przepusto-zastawka PP-2 2 Przepusto zastawka PP-2 3 Przepusto- zastawka PP-2 4 Przepusto-zastawka PP-2 5 Przepusto-zastawka PP-2 6 Przepusto-zastawka 7 Przepusto-zastawka 8 Przepusto-zastawka 9 Jaz J-3 10 Jaz 11 Przepusto-zastawka 12 Przepusto-zastawka 13 Jaz J-4 14 Jaz klapowy 15 Jaz J-3 16 Jaz J-3 Właściciel Użytkownik Administracja (wieś, miasto) Spaliny Wielkie Spaliny Wielkie Spaliny Wielkie Spaliny Wielkie Kowalik Wilamowo Wilamowo Wilamowo Wilamowo Rozogi Księży Lasek Łuka Klon Klon Klon (Pełty) Radostowo Lokalizacja Hydrologiczna (zlewnia cieku podstawowego) km km km km km Struga Wilamowska km Struga Wilamowska km Struga Wilamowska km Rzeka Szkwa km Rzeka Szkwa km Rzeka Trybówka km Rzeka Trybówka km Rzeka Rozoga km Rzeka Rozoga km Rzeka Radostówka km Rzeka Radostówka km Wysokość piętrzenia 0,70 0,70 0,70 0,90 1,50 0,60 0,70 0,95 0,95 Przeznaczenie 6

7 6.1. Zestawienie istniejących budowli piętrzących retencji leśnej 1L/RK/265/281705_2 I Borki Rozowskie 2L/RK/265/281705_2 II Kokoszki 3L/RK/265/281705_2 III Wysoki Grąd 4L/RK/265/281705_2 IV Kumielsk 5L/RK/265/281705_2 V Kowalik 6L/RK/264/281705_2 VI Spaliny 7L/RK/265/281705_2 VII Kanał Kilimany 8L/RK/265/281705_2 VIII Dąbrówek 9L/RK/265/281705_2 IX Torfowisko Występ 10L/RK/265/281705_2 X Klon 11L/RK/265/281705_2 XI Radostowo Budowle wykonane zostały w ramach projektu pn. Ochrona i renaturalizacja leśnych zbiorowisk wilgotno bagiennych, śródleśnych łąk, bagien, mokradeł i strumieni na terenie Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Mazurskie położonych na terenie Nadleśnictwa w powiecie szczycieńskim. Projekt objął budowę progów, grobli, brodów, rowów i zbiorników okresowej retencji z urządzeniami pozwalającymi na piętrzenie do 1,0 m. 12L/RK/265/281705_2 XII Torfowisko Dąbrowy 7. Koncepcje budowy obiektów małej retencji Tereny równinne gminy Rozogi, brak jezior sprzyjać będą koncepcji retencji korytowej dokonywanej na rzekach. 1/RK/265/281705_2 3/RK/265/281705_2 4/RK/265/281705_2 11/M/265/281705_2 obszar nawadniany: Antonia 12/M/265/281705_2 obszar nawadniany: Kowalik 13/M/265/281705_2 obszar nawadniany: Rozogi Planowane jazy dla retencji korytowej na rzece Szkwie. w dolinie rzeki Planowany jaz dla retencji korytowej na rzece Radostówka. w dolinie rzeki Planowana odbudowa obszarów nawadnianych 7

8 8. Zestawienie istniejących obiektów na terenie gminy Rozogi Symbol obiektu 1L/RK/265/281705_2 2/RK/265/281705_2 2L/RK/265/281705_2 3L/RK/265/281705_2 4L/RK/265/281705_2 5L/RK/265/281705_2 6L/RK/264/281705_2 7L/RK/265/281705_2 8L/RK/265/281705_2 9L/RK/265/281705_2 10L/RK/265/281705_2 Nazwa obiektu I Borki Rozowskie jaz na rz. Szkwa II Kokoszki III Wysoki Grąd IV Kumielsk V Kowalik VI Spaliny VII Kanał Kilimany VIII Dąbrówek IX Torfowisko Występ X Klon Lokalizacja obiektu obręb Wysoki Grąd, obręb Rozogi, obręb Lipniak, obręb Lipniak, obręb Rozogi, Kwiatuszki, obręb Kowalik, obręb Spaliny Małe, obręb Występ, obręb Występ, obręb Występ, obręb Klon, Zlewnia Budowla Funkcja obiektu Koszty orientacyjne (tys. zł) Charakterystyka techniczna obiektu Dodatkowa pojemność retencyjna (tys. m 3 ) Orientacyjna głębokość (m) Powierzchnia zwierciadła wody (ha) rzeka Szkwa stopień wodny retencja 20 3,6 - - rzeka Szkwa jaz ,5 3 rzeka Szkwa stopień wodny retencja rzeka Szkwa stopień wodny retencja rzeka Szkwa stopień wodny retencja rzeka Struga Spalińska grobla, stopień wodny retencja rzeka Rudna stopień wodny retencja rzeka Ciek Kilimański rzeka Ciek Kilimański rzeka Ciek Kilimański rzeka Rozoga stopień wodny retencja stopień wodny retencja zastawka, stopień wodny, zbiornik retencyjny stopień wodny, zbiornik retencyjny retencja retencja Właściciel Skarb Państwa - ZMiUW 8

9 11L/RK/265/281705_2 12L/RK/265/281705_2 XI Radostowo XII Torfowisko Dąbrowy obręb Klon, obręb Rozogi, rzeka Rozoga rzeka Rozoga bród, przepust, stopień wodny zastawka, stopień wodny retencja retencja Zestawienie planowanych obiektów na terenie gminy Rozogi Charakterystyka techniczna obiektu Symbol obiektu Nazwa obiektu Lokalizacja obiektu Zlewnia Budowla Funkcja obiektu Koszty orientacyjne (tyś. zł) Dodatkowa pojemność retencyjna (tys. m 3 ) Orientacyjna głębokość (m) Powierzchnia zwierciadła wody (ha) Właściciel 1/RK/265/281705_2 jaz na rz. Szkwa obręb Rozogi, rzeka Szkwa jaz retencja Skarb Państwa - ZMiUW 3/RK/265/281705_2 jaz na rz. Szkwa obręb Borki Rozowskie, rzeka Szkwa jaz Skarb Państwa - ZMiUW 4/RK/265/281705_2 jaz na rz. Radostówka (Pełty) obręb Wujaki, rzeka Rozoga jaz Skarb Państwa - ZMiUW 11/M/265/281705_2 obszar nawadniany: Antonia Antonia rzeka Szkwa przepustozastawka osoba prywatna 12/M/265/281705_2 obszar nawadniany: Kowalik Kowalik rzeka Struga Spalińska przepustozastawka osoba prywatna 13/M/265/281705_2 obszar nawadniany: Rozogi Rozogi rzeka Szkwa przepustozastawka osoba prywatna 9