Prof.dr hab. Andrzej Kowalczyk. Dr Sylwia Kulczyk Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytet Warszawski

Transkrypt

1 Ochrona i konserwacja wartości przyrodniczych Polski Wschodniej jako podstawa trwałego rozwoju Prof.dr hab. Andrzej Kowalczyk Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski Dr Sylwia Kulczyk Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytet Warszawski

2 Rozwój Zrównoważony

3 Zakres tematyczny prezentacji Zasoby naturalne środowiska Zaopatrzenie w wodę i systemy oczyszczania ścieków Gospodarka odpadami i utylizacja ścieków Czystość wód powierzchniowych i podziemnych Zanieczyszczenia wód powierzchniowych Bezpieczeństwo powodziowe Czystość powietrza Wartości środowiska przyrodniczego Obszary chronione przyrody Obszary przyrodniczo kompensujących zdewastowane i wymagające działań Lesistość Walory turystyczne i warunki do rozwoju turystyki Istniejące i potencjalne konflikty między ochroną środowiska i innym wykorzystaniem przestrzeni województw Polski Wschodniej

4 Polska Wschodnia powierzchnia km² (31,7% pow. kraju) ludność (21,55% ludności kraju) województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie

5 Zasoby naturalne środowiska Największe i najbardziej zróżnicowane zasoby surowców mineralnych wyżynna część regionu Największe zasoby wód powierzchniowych woj. podkarpackie, najmniejsze woj. świętokrzyskie Relatywnie duże zasoby wód podziemnych, najtrudniejsze warunki hydrogeologiczne woj. świętokrzyskie Gleby o wysokiej przydatności rolniczej wyżynne rejony woj. lubelskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego; problemem jest zagrożenie erozją Wysoka bioróżnorodność; uwarunkowana zarówno naturalnie, jak i przez użytkowanie terenu

6 Zaopatrzenie w wodę Relatywnie duże zasoby wód powierzchniowych i podziemnych Zagrożenie deficytem wód powierzchniowych i podziemnych z powodu zmian klimatycznych Duży pobór i zużycie wody w województwie świętokrzyskim (głównie Połaniec) Niski wskaźnik zaopatrzenia ludności w wodę z wodociągów Niski wskaźnik ludności korzystającej z kanalizacji

7 Gospodarka odpadami i utylizacja ścieków Niski wskaźnik zbierania odpadów komunalnych (zwłaszcza na terenach wiejskich) Zmniejszanie się ilości odpadów zbieranych od gospodarstw domowych (znaczenie poniżej średniej dla kraju) Relatywnie duża liczba składowisk odpadów stałych Relatywnie duży wskaźnik recyklingu odpadów stałych Relatywnie niewielka ilość odprowadzanych ścieków Duży udział ścieków odprowadzanych do sieci kanalizacyjnej Niski wskaźnik ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków Duży udział wśród ścieków odprowadzanych do sieci kanalizacyjnej ścieków oczyszczonych Relatywnie mały udział wśród ścieków

8 Czystość wód powierzchniowych i podziemnych Zły stan czystości wód płynących Średnia i niska jakość wód jeziornych Wody podziemne dobrej jakości

9 Zanieczyszczenia wód powierzchniowych Nieuregulowana gospodarka ściekowa, zwłaszcza na terenach wiejskich objętych siecią wodociągową Spływ powierzchniowy z terenów rolniczych Niekontrolowany zrzut zanieczyszczeń z małych zakładów przemysłowych Nieuporządkowane systemy kanalizacji deszczowej w miastach

10 Bezpieczeństwo powodziowe Zagrożenie dotyczy przede wszystkim dolin największych rzek Najwięcej terenów zagrożonych powodzią znajduje się w woj. podkarpackim i lubelskim Zły stan osłony powodziowej w całym regionie

11 Czystość powietrza Nieduża emisja zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza SO2, NO, CO i pyłów) Relatywnie dobra sytuacja w zakresie posiadania przez zakłady przemysłowe urządzeń redukujących emisję zanieczyszczeń powietrza Duże zanieczyszczenie powietrza w niektórych ośrodkach miejskoprzemysłowych (np.połaniec, Puławy, Ożarów)

12 Wartości środowiska przyrodniczego Duże zróżnicowanie krajobrazowe Duży odsetek terenów zalesionych i łąk Wysoka mozaikowość terenów użytkowanych rolniczo

13 Wartości środowiska przyrodniczego Struktura użytkowania ziemi w 2008 r. Jednostki terytorialne Powierz chnia ogółem (km2) Główne kierunki wykorzystania (%) Użytki rolne Lasy Wody powierzchnio we Tereny zabudowane i zurbanizowane Inne Lubelskie ,1 23,2 0,8 3,5 1,4 Podkarpackie ,6 37,4 1,1 4,1 2,8 Podlaskie ,7 30,6 1,4 3,6 3,7 Świętokrzyskie ,7 28,3 0,7 4,4 1,9 Warmińsko mazurskie Polska Wschodnia ,1 32,0 5,7 3,5 3, ,2 30,3 1,9 3,8 2,8 Polska ,8 30,3 2,0 4,8 2,1 Źródło danych: opracowano na podstawie Ochrona środowiska 2008, Informacje i opracowania statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2005, ss

14 Wartości środowiska przyrodniczego Struktura użytków rolnych w 2008 r. Jednostki terytorialne Użytki rolne ogółem (km2) Główne kierunki wykorzystania (%) Grunty orne Sady Łąki trwałe Past wiska trwałe Grunty zabudo wane Grunty pod rowami i stawami Lubelskie ,2 1,8 14,3 4,5 3,2 1,1 Podkarpackie ,2 1,2 12,3 16,0 4,3 0,9 Podlaskie ,4 0,5 16,9 15,6 3,4 0,8 Świętokrzyskie ,4 2,4 12,7 5,8 3,6 0,9 Warmińsko mazurskie Polska Wschodnia Polska ,0 0,2 12,5 17,4 1,9 1, ,0 1,2 13,7 10,7 3,3 0, ,7 1,5 12,8 8,7 2,8 1,1 Źródło danych: opracowano na podstawie Ochrona środowiska 2008, Informacje i opracowania statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2005, ss

15 Obszary chronione przyrody Obszary o szczególnych walorach przyrodniczych podlegające ochronie w 2007 r. Jednostki terytorialne Obiekty i obszary o szczególnych walorach przyrodniczych podlegające ochronie % powierzchni W m2 na 1 mieszkańca Lubelskie 22, Podkarpackie 44, Podlaskie 32, Świętokrzyskie 63, Warmińsko mazurskie Polska Wschodnia Polska 46, , , Źródło danych: Ochrona środowiska 2008, Informacje i opracowania statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008, s. 262

16 Obszary chronione przyrody NATURA 2000 Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków Mapy: Liga Ochrony Przyrody

17 Obszary przyrodniczo zdewastowane i wymagające działań kompensujących Stosunkowo niski poziom degradacji środowiska przyrodniczego Duże różnice wewnątrzregionalne odnośnie dewastacji środowiska przyrodniczego Duże zagrożenie erozją (głównie wodną powierzchniową) Znaczne uszkodzenia drzewostanu Relatywnie nieduży udział w ogólnej powierzchni lasów ochronnych

18 Obszary przyrodniczo zdewastowane i wymagające działań kompensujących Zagrożenie erozją gruntów rolnych i leśnych Jednostki terytorialne % powierzchni ogólnej zagrożonych erozją gruntów rolnych i leśnych Wąwozową Wietrzną Wodną powierzchniową Lubelskie 19,6 35,5 30,2 Podkarpackie 24,6 12,5 36,3 Podlaskie 3,6 42,6 27,6 Świętokrzyskie 20,9 37,1 41,7 Warmińsko mazurskie 35,9 17,2 29,2 Polska Wschodnia 20,9 28,9 33,0 Polska 17,5 27,6 28,5 Źródło danych: Ochrona środowiska 2008, Informacje i opracowania statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008, ss

19 Lesistość Powierzchnia lasów i lesistość w 2007 r. Jednostki terytorialne Powierzchnia lasów [tys. ha] Lasy publiczne Lasy prywatne tys. ha % Tys. ha % Lesis tość (%) Lubelskie 568,0 343,7 60,5 224,3 39,5 22,6 Podkarpackie 657,5 557,0 84,7 100,5 15,3 36,8 Podlaskie 611,0 416,8 68,2 194,2 31,8 30,3 Świętokrzyskie 325,2 236,2 72, ,4 27,8 Warmińsko mazurskie Polska Wschodnia Polska 731,0 690,3 94,4 40,7 5,6 30,2 2892,2 2244,0 77,6 648,7 23,9 29,5 9048,4 7425,7 82,1 1622,6 17,9 28,9 Źródło danych: Ochrona Środowiska 2008, Informacje i opracowania statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008, s. 323

20 Lesistość Lasy jako % powierzchni wg powiatów Kilometers Lasy jako procent powierzchni wg powiatów (BDR, 2004 r.) 37,5 69,6 27,3 37,5 20,9 27,3 14,5 20,9 0 14,5 (74) (77) (76) (76) (76)

21 Główne wnioski dotyczące lesistości Większy od średniej dla kraju wskaźnik lesistości Duże różnice wewnątrzregionalne odnośnie lesistości Duży udział w powierzchni lasów lasów prywatnych Stosunkowo mały udział wśród ogółu lasów lasów młodych i najmłodszych (< 40 lat) Wysoki wskaźnik odnowień lasów

22 Walory turystyczne i warunki do rozwoju turystyki Kilometers Powierzchnia chroniona jako % powierzchni powiatow (BDR, 2004 r.) 47, ,5 17,7 31 5,7 17,7 0 5,7 (75) (76) (76) (76) (76) Powierzchnia chroniona jako % powierzchni powiatów Liczba zabytków na 1km²

23 Główne wnioski dotyczące walorów turystycznych i warunków do rozwoju turystyki Duże szanse rozwoju agroturystyki i innych form turystyki zrównoważonej Sezonowość ruchu turystycznego Przewidywany rozwój budownictwa letniskowego

24 Istniejące i potencjalne konflikty między ochroną środowiska i innym wykorzystaniem przestrzeni województw Polski Wschodniej Struktura własności gruntów w parkach narodowych Polski Wschodniej w 2007 r. Park narodowy Województwo Powierzchnia parku (ha) % w powierzchni parku terenów prywatnych Białowieski Podlaskie ,0 Biebrzański Podlaskie ,8 Bieszczadzki Podkarpackie ,0 Magurski Podkarpackie ,1 Narwiański Podlaskie ,0 Poleski Lubelskie ,9 Roztoczański Lubelskie ,1 Świętokrzyski Świętokrzyskie ,6 Wigierski Podlaskie ,4 Źródło danych: opracowano na podstawie Ochrona środowiska 2008, Informacje i opracowania statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008, s. 272

25 Istniejące i potencjalne konflikty między ochroną środowiska i innym wykorzystaniem przestrzeni województw Polski Wschodniej Rozwój rolnictwa Postępujące uprzemysłowienie Budowa systemów przeciwpowodziowych i zbiorników retencyjnych Żywiołowa urbanizacja największych miast regionu Modernizacja i rozbudowa systemu transportowego Presja intensywnego użytkowania rekreacyjnego

26 Istniejące i potencjalne konflikty między ochroną środowiska i innym wykorzystaniem przestrzeni województw Polski Wschodniej Błędna identyfikacja szans i zagrożeń (przypadek elektrowni wiatrowych) Zaburzenia ładu przestrzennego Utrata walorów krajobrazowych będących wyróżnikiem regionów (np. pasowy układ pól na Lubelszczyźnie, zadrzewienia przydrożne na Mazurach i.t.p.)

27 Dziękujemy za uwagę