NOWE SPOJRZENIE NA GOSPODAROWANIE ROLNICZYMI ZASOBAMI WODNYMI

Transkrypt

1 Konferencja Naukowa Instytut Technologiczno Przyrodniczy dla nauki, praktyki i doradztwa NOWE SPOJRZENIE NA GOSPODAROWANIE ROLNICZYMI ZASOBAMI WODNYMI I ROZWÓJ J MAŁEJ RETENCJI Waldemar Mioduszewski Zakład ad Zasobów w Wodnych ITP 30 września 2015 r.

2 ZAKRES WYSTĄPIENIA 1. Wprowadzenie nowe wyzwania w gospodarce wodnej 2. Bilans i pobór wody zasoby wodne Polski 3. Melioracje założenia i kierunki rozwoju 4. Kompleksowa gospodarka wodna nowe podejście (?) 5. Zarządzanie gospodarką wodną 6. Podsumowanie

3 ROLNICZE ZASOBY WODNE NOWE WYZWANIA Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego konkurencyjność polskich gospodarstw Nadmiar żywności, postęp biologiczny i agrotechniczny Migracja ludności Wielofunkcyjność obszarów wiejskich Zmiana diety żywnościowej Globalne zmiany klimatu Ochrona jakości wody i powietrza Ochrona przyrody (wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa) Zielone technologie, rośliny energetyczne, fitomelioracje Niekorzystny bilans wodny

4 BILANS I POBÓR R WODY ZASOBY WODNE POLSKI Współczynnik zasobów wodnych Średnia europejska BILANS WODNY POLSKI P = Q + H Przychód Opad P = 192,4 mld m 3 Rozchód Egipt ZASOBY Odpływ rzeczny (roczny) Q = 58,6 mld m 3 Odpływ rzeczny (okres wegetacji) Q = 10 mld m 3 Ewapotranspiracja w tym: H = 133,8 mld m 3 użytki rolne H u = 65,0 mld m 3 lasy H l = 50,0 mldm 3 pozostałe H p = 18,8 mld m m 3 /rok/mieszkańca 4000 m 3 /rok/mieszkańca 400 m 3 /rok/mieszkańca Wyszczególnienie POBÓR WODY [mld m 3 ] Pobór Zużycie bezzwrotne Przemysł 7,501 2,250 Sieć wodociągowa 1,522 0,304 Ujęcia ze studni 0,420 0,336 Stawy rybne 1,002 0,100 Nawodnienia rolnicze i lasy 0,081 0,073 Razem 10,526 3,970 POTRZEBY NAWODNIEŃ (bezzwrotne) przy prawdopodobieństwie wystąpienia suszy 20% Uprawy Uprawy polowe Pełne pokrycie potrzeb Częściowe pokrycie potrzeb 5,640 2% 0,112 Sady i warzywa 0,820 60% 0,492 Użytki zielone 2,115 20% 0,423 Razem 8,575 1,027

5 ZAŁOŻENIA (TEZY) GOSPODARKI WODNEJ NA TERENACH ROLNICZYCH (MELIORACJE) TEZY STARE (NIEAKTUALNE), A NAWET SZKODLIWE Stosunki wodne powinny umożliwiać intensywna produkcje rolną na każdym nieużytkowanym terenie Należy dążyć do szybkiego odprowadzenia całości wód pozimowych, a latem doprowadzać wodę z zewnątrz Wszystkie istniejące systemy melioracyjne powinny być eksploatowane i utrzymywane TEZY NOWE, NIE ZAWSZE AKCEPTOWANE TEZY NOWE, NIE ZAWSZE AKCEPTOWANE Gospodarka wodna obejmuje działania o charakterze technicznym oraz nietechnicznym (działania planistyczne, organizacyjne, agrotechniczne) Działania techniczne (systemy melioracyjne) dostosowane do rodzaju użytkowania (przyroda, rolnictw) oraz stanu intensyfikacji rolnictwa Należy dążyć do zatrzymania (retencjonowania) wód pozimowych i po opadach atmosferycznych, odprowadzając jedynie szkodliwy dla rolnictwa nadmiar Zadania gospodarki wodnej obejmują działania dla zwiększenia naturalnej zdolności retencyjnej zlewni

6 SYSTEMY MELIORACYJNE Nowe systemy melioracyjne Doliny rzek, mokradła brak uzasadnień ekonomicznych i przyrodniczych Grunty orne tereny o wysokiej produkcji dwustronna regulacja stosunków wodnych Utrzymanie i modernizacja istniejących systemów Likwidacja i dostosowanie do potrzeb środowiska przyrodniczego na terenach nieużytkowanych rolniczo i cennych przyrodniczo (chronionych) Modernizacja dostosowanie do rzeczywistych potrzeb i stanu rolnictwa (użytkowanie ekstensywne, intensywne) Przebudowa w kierunku tworzenia możliwości retencjonowania wód opadowych i roztopowych

7 GOSPODAROWANIE ROLNICZYMI ZASOBAMI WODNYMI ROZWÓJ J MAŁEJ RETENCJI Naturalna mała a retencja wodna Retencja planistyczna, użytkowanie zlewni, zalesienia, mokradła renaturyzacja rzek, roślinne strefy buforowe, odtwarzanie dolin rzecznych Odtwarzanie dolin rzecznych, przebudowa wałów przeciwpowodziowych, poldery Zwiększenie retencji glebowej, poprawa struktury gleb, rotacja roślin, zwiększenie części organicznych w glebie, rolnictwo ekologiczne Retencjonowanie wód podziemnych poprzez ograniczanie spływu powierzchniowego stosując metody nietechniczne Retencja wód powierzchniowych: odbudowa jezior i naturalnych stawów, rewitalizacja rzek, ochrona stawów i małych zbiorników wodnych Mikro i małe zbiorniki wodne, sztuczne stawy, podpiętrzanie jezior Budowa stopni i jazów dla podwyższenia poziomu wody w rzece Gospodarka wodna na systemach melioracyjnych regulacja odpływu z systemów odwadniających Sztuczne uzupełnianie warstw wodonośnych budowa stawów i rowów infiltracyjnych Ograniczanie lub przechwytywanie spływów z powierzchni szczelnych

8 ODPOWIEDZIALNI ZA WODĘ INSTYTUCJA ADMINISTRACJA RZĄDOWA, SAMORZĄD, RZGW, WZMiUW, PLANOWANIE SPOŁECZEŃSTWO, PRZYRODA, EKOLOGIA SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA, GMINY, MIASTA OSOBY PRYWATNE I FIZYCZNE (ROLNICY) ZAKRES ZADAŃ Tworzenie prawa, stymulowanie działań Urządzanie przestrzeni, zalesienia, zbiorniki wodne (?) Retencja dolinowa (przeciwpowodziowa) Mokradła, bagna Renaturyzacja cieków, regulacja odpływu, odbudowa oczek itp. Zabiegi przeciwerozyjne Zagospodarowanie przestrzenne, ograniczanie spływu powierzchniowego (tereny uszczelnione), małe zbiorniki wodne Układ pól, zabiegi agrotechniczne, wapnowanie, agromelioracja, eksploatacja systemów melioracyjnych (regulowanie odpływu z sieci drenarskiej i rowów) małe zbiorniki

9 PROBLEMY (ELEMENTY) ZARZĄDZANIA WODĄ 1. Jedna rzeka jeden gospodarz mówi o zarządzaniu (dystrybucji) płynących wód powierzchniowych 2. Ramowa Dyrektywa Wodna to zarządzenie zlewniowe (nie rzeczne) potrzebna jest koordynacja wszystkich działań dla poprawy warunków wodnych 3. Programy rozwoju gospodarki wodnej na terenach rolniczych (melioracji) muszą być oparte na stymulowaniu pożądanych działań. Dotyczy to uregulowań prawnych i organizacyjnych oraz finansowych. 4. Prawo nie może stać na przeszkodzie w realizacji zadań przynoszących zyski dla środowiska i gospodarki wodnej. Przy małych obiektach urząd musi uzasadnić zakaz podejmowania inwestycji. 5. Problematyka wodna powinna być uwzględniana w pracach ośrodków doradztwa rolniczego przy współpracy z zarządami melioracji.

10 WATER HARVESTING ZBIÓR R WODY Conceptualization of water harvesting (example in Tunisia) NOWE? ROZWIĄZANIA Source: Toshisuke Maruyama, Mashahiko Tomita et al., 1996 (Asakura Shoten)

11 PODSUMOWANIE 1. Polska ma małe zasoby wodne, ale wystarczające na pokrycie wszystkich potrzeb, w tym rolnictwa. Tym niemniej należy prowadzić rozsądną politykę wodną i wprowadzać mechanizmy stymulujące ochronę zasobów wodnych ograniczenie marnotrawstwa wody. 2. Rolnictwo to obok środowiska przyrodniczego największy konsument wody. Nakłada to dodatkowe obowiązki na odpowiedzialnych za gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. 3. Systemy melioracyjne muszą być dostosowane do sposobu użytkowania rolniczego i walorów przyrodniczych. Należy odbudowywać i modernizować obiekty, gdy wymaga tego intensyfikacja rolnictwa. 4. Programy rozwoju melioracji, w tym małej retencji, muszą opierać się na zasadzie tworzenia warunków ekonomicznych, fizycznych, organizacyjnych i prawnych dla podejmowania określonych zadań. 5. Należy wprowadzać zlewniowe zarządzanie wodą (teraz wprowadza się rzeczne jedna rzeka jeden gospodarz). Urząd władza, która będzie panowała nad wszystkimi aspektami gospodarki wodnej, w tym działaniami dla zwiększenia zdolności retencyjnej zlewni. 6. Prawo wodne dostosowane do nowych warunków. Prawo nie może utrudniać (uniemożliwiać) pożytecznych działań dla ochrony zasobów wodnych.

12 DZIĘKUJ KUJĘ ZA UWAGĘ