Praca w grupie Gwałtowny rozwój nauk społecznych, jaki dokonał się w ostatnich latach, zwrócenie uwagi na człowieka jako podmiot wszelkich oddziaływań społecznych, doprowadziły do zmiany form jego edukacji. Coraz częściej nudne, długie wykłady są zastępowane metodami warsztatowymi, a ćwiczenia teoretyczne grami, zabawami psychologicznymi. Coraz częściej zamiast pytania: co wiesz? lub: co robisz? Pada pytanie: co czujesz, czego potrzebujesz? Gry dostarczają świetnej zabawy, dają znaczący wpływ na budowanie poczucia własnej wartości, uczą prawidłowej komunikacji, uruchamiają nie tylko procesy myślowe, ale także i emocje, co sprzyja uwewnętrznianiu treści, jakie ze sobą niosą. Gry pomagają uporządkować problemy, różne rodzaje problemów znajdują punkty wspólne i podobne sposoby rozwiązania. Pomagają odnaleźć własne miejsce w społeczności, uczą współpracy, wrażliwości na innych, budują poczucie zaufania, stymulują rozwój osobisty. Gry mają także wpływ na uczenie się efektywnej komunikacji. Jest to uzyskiwane bez wywierania nacisku. Dzięki daniu możliwości zrelaksowania się w grupie, gry pozwalają na osiagnięcie porozumienia między osobami kompletnie różnymi, obcymi jest to szczególnie ważne dla ludzi nieśmiałych, którzy potrzebują dodatkowych wzmocnień. Aspekt planowanych zasad w wielu grach powoduje wykształcenie poczucia bezpieczeństwa, które pomaga w autoekspresji i budowaniu adekwatnego obrazu siebie. Ten efekt ma także wpływ na poczucie tożsamości z grupą. Zabawa jest jednym z podstawowych czynników integrujących w każdej grupie, wływa na otwartą, akceptującą atmosferę bardziej niż coś innego. Siedzenie w kręgu bardziej niż siedzenie w rzędach krzeseł ma wpływ na dynamikę grupy. Daje każdemu uczestnikowi równy status w grupie, łącznie z osobą prowadzącą. Ma na to także w znacznym stopniu wpływ możliwość bezpośredniego kontaktu wzrokowego. Siedząc w kręgu uczestnicy mogą wyrażać swoje opinie i uczucia bez ryzyka bycia poddanym ocenie czy wyśmianiu. Od osoby prowadzącej zależy stworzenie poczucia swobody, zrozumienia i szacunku. Jeśli chcesz, aby twoja praca z grupą była efektywna, powinieneś wypracować sobie pozytywne i akceptujące nastawienie do niej. Jesli to nastawienie nie będzie autentyczne, lecz powierzchowne, członkowie grupy będą to wyczuwali. Trudno wtedy będzie ci się z nimi porozumieć, a cele grupy nie zostaną zrealizowane. Wszyscy będą się czuli zawiedzeni, rozczarowani, będą mieli poczucie zmarnowanego czasu. Zanim więc przystąpisz do pracy, spróbuj odpowiedzieć sobie na kilka poniższych pytań. Pomogą ci one oceniż swój własny stosunek do grupy.
1. Czy jesteś skłonny zrezygnować z hierarchizacji i przestać być osobą najważniejszą, znającą odpowiedzi na wszystkie pytania? 2. Czy jesteś skłonny oddać odpowiedzialność innym członkom grupy? 3. Czy jesteś skłonny zaakceptować faktycznie wszystkie pytania od grupy? 4. Czy wierzysz, że każda osoba jest w stanie wziąć odpowiedzialność za siebie? 5. Czy potrafisz poradzić sobie z sytuacją, gdy nie wiesz dokładnie, jak jakaś gra lub zabawa powinna przebiegać? 6. Czy potrafisz zrezygnować z posiadania zawsze racji? 7. Czy umiesz zaakceptować fakt, że twój sposób myślenia nie każdemu odpowiada? 8. Czy umiesz powstrzymać się od narzucania innym swojego punktu widzenia? 9. Czy reagujesz negatywnie na każdego, kto wygląda, mówi, ubiera się, myśli, zachowuje się inaczej niż ty uważasz, że powinien? 10. Czy umiesz podejść z humorem do różnych pojawiających się abawnych sytuacji? I jak wypadł test? W porządku!!! Wierzę, że potrafisz wykształcić w sobie umiejętność bycia pomocnym, akceptującym, nie oceniającym, uważnym, ciepłym liderem grupy. W trakcie pracy z grupą pamiętaj, że każdy, kto nie ma ochoty na zabawę, ma prawo powiedzieć nie chcę uczestniczyć. Czasami jedyną drogą, aby każdy brał udział w zabawie, jest pozwolić na nieuczestniczenie w niej. To dotyczy wszystkich rodzajów aktywności, wszystkich gier. Każdy jest zapraszany do zabawy, nikt nie jest wykluczany, odsuwany, ale każdy ma wolny wybór, ma prawo do odmowy i trzeba to uszanować. Nie wolno tego w żaden sposób komentować. A przy okazji, okazuje się, że jeśli dziecku wolno nie brać w czymś udziału, to ono zwykle ma na to uczestnictwo ogromną ochotę. Większość gier po ich zakończeniu powinna zostać omówiona w grupie. Dobrze jest, gdy każdy uczestnik ma czas na powiedzenie, co czuł w trakcie jej trwania, czy było coś trudnego itp. Należy także precyzyjnie wyjaśnić, czemu dana gra miała służyć. Wszystkie przecież mają jakiś cel (nawet zabawa jest celem). Aby nie czuć się manipulowanym i mieć zaufanie do osoby prowadzącej, chce się wiedzieć,jaki cel ma aktywność, w której bierze udział. Otwartość informacyjna osoby prowadzącej zmniejsza pawdopodobieństwo wystąpienia nieporozumień w grupie, znosi napięcia lękowe, zapobiega przedwczesnemu rozpadowi grupy. Szczególnie to ostatnie zjawisko jest bardzo niebezpieczne dla poszczególnych członków grupy (zwłaszcza tych nieśmiałych, wrażliwych i tych, którzy mają trudności w kontaktach z innymi). Grupa może przestać istnieć dopiero wtedy, gdy zostaną zrealizowane jej podstawowe cele i wszyscy jej członkowie wyjaśnią swoje wątpliwości i problemy przynajmniej w takim zakresie, jak jest to możliwe w danej sytuacji i danej grupie.
Komunikacja Definicja pojęcia: komunikacja Definicji wypracowanych przez psychologów zjmujących się komunikacją jest tak samo wiele jak tych, którzy zajmują się jej badaniem. Wśród punktów wspólnych pojawia się znaczenie komunikacji jako: l środka porozumiewania się między ludźmi, wynikającego ze zrozumienia występujących miedzy nimi związków; l sposobu dzielenia się znaczeniami, co oznacza zgodę co do definicji i terminów, których ludzie używają w trakcie porozumiewania się; l symbolicznego sposobu porozumiewania się przy użyciu gestów, dźwięków, liter, liczb i słów przedstawiających pojęcia lub treść, które są przekazywane. Komunikacja jest zatem procesem, dzięki któremu ludzie starają się przekazywać znaczenia za pomocą symbolicznych komunikatów. Doskonałą komunikacją jest taka, w wyniku której w umyśle odbiorcy powstaje obraz identyczny z tym, jaki powstał w umyśle nadawcy. Według R. Miller`a komunikacja oznacza sposób przekazywania informacji i interakcje jakie zachodzą przy wymianie komunikatów Mówiąc o różnych sposobach porozumiewania się mamy na myśłi komunikowanie się słowne (werbalne), jak i bezsłowne (niewerbalne). Warunkiem występowania komunikacji międzyludzkiej jest wymiana informacji pomiędzy osobą A, która jest nadawcą, a osobą lub osobami B, które są jej odbiorcami. Nadawca ------------------------> Komunikat -----------------------> Odbiorca Przedstawiony schemat jest jednak dużym uproszczeniem, ponieważ w trakcie komunikowania się, nadawca poza treścią komunikatu skierowanego do odbiorcy przekazuje równocześnie wiele informacji dotyczących swoich postaw i uczuć wobec przekazywanej treści i osoby, do której się
zwraca. Ma też określone intencje oraz sposób kodowania znaczeń przekazywanych informacji. Takimi samymi cechami charakteryzuje się odbiorca nadawanego komunikatu. Umiejętność porozumiewania się odgrywa ogromną rolę zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym każdego człowieka. Nasze sukcesy i porażki, zadowolenie czy stres zależą w dużym stopniu od tego, w jaki sposób nawiązujemy kontakty, komunikujemy się i porozumiewamy innymi osobami. Komunikowanie się może mieć charakter jedno lub dwukierunkowy. W komunikowaniu jednokierunkowym nadawca przekazuje komunikat bez utrzymywania kontaktu lub oczekiwania na odpowiedź z jego strony. Komunikowanie się dwukierunkowe ma miejsce, jeśli występuje sprzężenie zwrotne pomiędzy nadawcą a odbiorcą. Komunikacja werbalna Najbardziej złożonym, subtelnym i specyficznym dla człowieka środkiem porozumienia się jest mowa. W odróżnieniu od dźwięków zwierzęcych, wyrażających stany emocjonalne, mowa ludzka jest wyuczona, może być nośnikiem informacji zewnętrznych, posiada strukturę gramatyczną oraz zdania, które ujmują złożone znaczenia. Mowa używana jest na wiele sposobów, utrzymywana i wzbogacana o sygnały niewerbalne, a wypowiedzi składane są w zdania tworzące konwersację przy użyciu języka. Język jest środkiem porozumiewania się wtedy, gdy istnieje wspólny słownik dla nadawcy i odbiorcy umożłiwiający przekazywanie komunikatu. Komunikacja niewerbalna W trakcie komunikowania si e przy użyciu słów przekazujemy informacje. Do określania stosunków międzyludzkich, wyrażania emocji oraz postaw używamy tak zwanej mowy ciała. Według przeprowadzonych badań dotyczących procesów komunikowania się, aż 65 % informacji w przekazach bezpośrednich przekazywana jest w sposób niewerbalny poprzez takie formy jak: wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, gesty i inne ruchy ciała, postawę ciała, kontakt dotykowy, ubiór i powierzchowność. Wyraz twarzy mimika, jest środkiem wyrażania emocji: szczęścia, zdziwienia, strachu, smutku, złości, wstrętu, pogardy czy zainteresowania w trakcie procesu komunikowania się. Każde z tych uczuć wyrażamy całą twarzą, choć najwięcej informacji przenoszą usta i brwi. Podczas mówienia poruszamy rękami, ciałem i głową. Ruchy te są silne związane z mową i
stanowią część procesu komunikowania się. Gestykulując możemy: l określać strukturę wypowiedzi poprzez akcentowanie jej elementów l wskazywać ludzi lub przedmioty l podkreślać coś l ilustrować kształty, rozmiary lub ruchy, szczególnie te, które są trudne do określenia słowami. Niektóre gesty mają znaczenie konwencjonalne takie jak: auto-stop, potakiwanie i kiwanie głową, klaskanie, kiwanie na kogoś czy znaki religijne. Praca w grupie Nie od dziś wiadomo, że duży może więcej. Prowadzone zajęcia mają na celu wykształcenie umiejętności aktywnej realizacji projektów powstałych w wyniku działań grup o charakterze zarówno formalnym, jak nieformalnym. Nauka współodpowiedzialności oraz rozdziału zadań w realizacji konkretnego celu ma w przyszłości pozwolić uczestnikom szkolenia na osiąganie celów bez ryzyka niepowodzenia. Posługując się techniką od ogółu do szczegółu łatwiej jest znaleźć wszystkie możliwe punkty, których pominięcie w trakcie realizacji planu działania może spowodować brak możliwości jego realizacji. Uczestnicy mają za zadanie przedstawienie w formie tabeli celu, który chcą osiągnąć, przewidywanych efektów jego realizacji, wskazanie wszystkich możliwych dróg realizacji oraz przedstawienie skuteczności własnego działania. Kolejnym etapem zajęć jest ocena przygotowanych materiałów pod względem merytorycznym służąca wskazaniu mocnych i słabych stron projektu, oraz jego ocena pod względem możliwości realizacyjnych. Szczegółowa analiza projektu oraz podział zadań wśród realizatorów kształcą wewnątrz grupy poczucie współodpowiedzialności za uzyskany efekt oraz indywidualnej odpowiedzialności za powierzone do wykonania zadania, a także uczą efektywnej pracy w grupie. Oddzielona część szkolenia poświęcona będzie cechom osobowości lidera i jego roli w funkcjonowaniu grupy. Bardzo ważnym elementem powodzenia wszelkich działań jest właściwe ich zaplanowanie. Jedną z technik planowania działań jest analiza SWOT. Zapożyczona z działań biznesowych doskonale sprawdza się w planowaniu rozwoju organizacji, szkoły, czy przy realizacji jakiegokolwiek projektu edukacyjnego.
Lider Pojęcie lidera coraz częsciej pojawia się w naszym życiu, jednak kojarzone jest częściej z polityką, religią lub sportem, niż z działalnoscią różnego rodzaju grup czy jednostek. Niewątpliwie cechy osobowości lub wyuczone zachowania charakteryzujące lidera są głównym powodem sukcesów osiąganych przez niego lub grupę, którą kieruje. O ile dobry lider powinien charakteryzować się wrodzonym zestawem cech, które ułatwiają efektywne kierowanie zespołem, o tyle cechy te można wzbogacić o użyteczną wiedzę o tym co w kierowaniu grupą pomaga. Powszechne są porównania lidera do menadżera. Jednak w przeciwieństwie do tego drugiego lider powinien kontaktować się ze współpracownikami oraz czuwać nad tym, by polecenia były właściwie zrozumiane i wykonywane w imię wspólnego interesu. Lider powinien być osobą posiadającą pozaformalny wpływ na innych, potrafiącą zmieniać innych, kształtować i zmieniać ich poglądy i preferencje, osobą, którą inni chcą naśladować i która jest dla nich kimś ważnym nie z powodu zajmowanego stanowiska. Podsumowując, lider nie nakazuje, lecz przekonuje do wykonania określonej pracy. Znane są cztery style sprawowania władzy przez lidera: l nakazowy, w którym lider dostarcza podwładnym szczegółowych instrukcji oraz ściśle nadzoruje wykonywanie poleceń. Model ten wykorzystywany jest głównie w przypadku, gdy podwładni nie posiadają wystarczającej wiedzy, umiejętności i doświadczeń oraz nie są jednocześnie wystarczająco motywowani, zaangażowani lub nie mają zaufania do własnych możliwości. l perswazyjny, gdzie lider sam podejmuje decyzję, lecz wyjaśnia je podwładnym, tworząc możliwość do ich przedyskutowania. Ma miejsce, kiedy podwładni posiadają motywację, lecz brak im niezbędnych umiejętności i wiedzy. l opierający się na współpracy, zachodzący w grupach, gdzie podwładni posiadają wiedzę i umiejętności, ale brak im pewności siebie lub zaangażowania. Rola lidera jest tu ukierunkowana na pomoc w podejmowaniu decyzji. l przekazujący kompetencje, czyli polegający na przekazaniu podwładnym możliwości podejmowania decyzji i wcieleniu ich w życie. Występuje w grupach, gdzie podwładni wykazują się dużą wiedzą, motywacją i umiejętnościami, a rola lidera ogranicza się do obserwacji i ewentualnej interwencji w przypadku popełniania błędów. Lider powinien zatem charakteryzować się takim zestawem cech psychofizycznych, które pozwolą mu na stworzenie kreatywnej grupy, której przewodzi.