KONKURENCJA DOSKONAŁA dr Sylwia Machowska
Definicja Konkurencja doskonała jest modelem teoretycznym opisującym jedną z form konkurencji na rynku; cechą charakterystyczną konkurencji doskonałej w odróŝnieniu od innych jej form jest przekonanie zarówno kupujących jak i sprzedających, Ŝe ich indywidualne decyzje nie mają wpływu na cenę rynkową.
KONKURENCJA DOSKONAŁA Teoretyczna konstrukcja modelu konkurencji doskonałej, lub rynku doskonale konkurencyjnego opiera się na czterech podstawowych załoŝeniach:
KONKURENCJA DOSKONAŁA załoŝenie o jednorodności produktu Produkty kaŝdego z producentów są identyczne. KaŜdy z wielu producentów sprzedaje dokładnie taki sam produkt. Równocześnie kupujący traktują i oceniają produkty oferowane przez wielu producentów jako identyczne.
załoŝenie o swobodzie wejścia i wyjścia z branŝy Nie istniejąŝadne bariery wejścia ani wyjścia z branŝy; dzięki temu przy większym zapotrzebowaniu ze strony kupujących producenci będą mogli swobodnie rozpocząć dodatkową produkcję, zwiększając tym samym podaŝ, a przy zmniejszonym zapotrzebowaniu wycofać się nie ponosząc dodatkowych strat.
duŝa liczba sprzedających i kupujących Rynek składa się z wielu producentów (sprzedających) i z wielu kupujących. Udział kaŝdego producenta w globalnej podaŝy oraz udział kaŝdego kupującego w globalnym popycie są stosunkowo niewielkie.
załoŝenie doskonałej informacji o rynku Wszyscy sprzedający i kupujący posiadają pełną informację o produkcie i jego cenie, zarówno w danym momencie jak i w przyszłości. Zgodnie z tym załoŝeniem nie występuje niepewność i ryzyko. Dlatego producent zawsze moŝe określić rozmiary produkcji maksymalizujące zysk a kupujący zawsze moŝe określić wielkość swojego popytu.
Czynnik czasu Czynnik czasu: krótki okres czasu: rozmiary przedsiębiorstwa są stałe, wielkość produkcji zmienia się wraz ze zmianami wykorzystania czynników zmiennych długi okres: zmieniają się rozmiary przedsiębiorstwa w zaleŝności od kosztów produkcji oraz od sytuacji rynkowej, zmienia się liczba przedsiębiorstw w gałęzi
RÓWNOWAGA RYNKOWA W KRÓTKIM OKRESIE CZASU Na rynku doskonale konkurencyjnym cena jest wielkością daną, zarówno dla producenta jak i dla konsumenta. Cenę równowagi rynkowej P e obowiązującą podmioty gospodarcze wyznacza punkt przecięcia się krzywej popytu rynkowego z krzywą podaŝy rynkowej. Punkt przecięcia się obydwu krzywych wyznacza równocześnie wielkość równowagi e.
Pe Rynek doskonale konkurencyjny w E e krótkim okresie S D Punkt równowagi rynkowej (punkt E) znajduje się zarówno na krzywej popytu rynkowego, jak i na krzywej podaŝy rynkowej, a wielkość zgłaszanego popytu jest równa wielkości oferowanej produktu (e). W punkcie równowagi następuje maksymalizacja zadowolenia wszystkich konsumentów oraz maksymalizacja zysków wszystkich przedsiębiorstw.
Przedsiębiorstwo doskonale konkurencyjne w krótkim okresie Krzywa popytu na wyrób firmy jest doskonale elastyczna (Edp = - ) co wynika z bardzo małego udziału na rynku. Zmiany wielkości produkcji firmy będą miały tak nikły wpływ na cenę, Ŝe moŝna go uznać za zerowy.
Przedsiębiorstwo doskonale konkurencyjne w krótkim okresie Przedsiębiorstwo działające w warunkach konkurencji doskonałej dąŝy do maksymalizacji zysku, zarówno do maksymalizacji zysku dodatniego, jak i do minimalizacji wyniku ujemnego.
CENA, PRZYCHÓD CAŁKOWITY, PRZECIĘTNY I MARGINALNY Dla przedsiębiorstwa znajdującego się na rynku doskonale konkurencyjnym cena jest równa przychodowi przeciętnemu oraz przychodowi marginalnemu. Jednocześnie jest to krzywa popytu producenta. P = AR = MR = d
Przedsiębiorstwo doskonale konkurencyjne w krótkim okresie krzywa popytu j.p d= P = AR = MR j.p. jednostki pienięŝne wielkość produkcji
Krzywa przychodu całkowitego przedsiębiorstwa TR TR TR przychód całkowity wielkość produkcji
Krzywa przychodu całkowitego przedsiębiorstwa TR α TR przychód całkowity wielkość produkcji TR Krzywa przychodu całkowitego nachylona jest pod kątem α, którego tg α = TR/ = P, a więc wartość nachylenia TR wyznacza P.
TR Krzywa Krzywa przychodu przychodu całkowitego całkowitego przedsiębiorstwa przedsiębiorstwa α TR przychód całkowity wielkość produkcji TR JeŜeli więc cena danego dobra maleje to linia przychodu obraca się w prawo od początku układu współrzędnych. Jeśli cena rośnie to linia przychodu obraca się w lewo. Oczywiście dla danej wielkości produkcji
j.p RÓWNOWAGA W KRÓTKIM MC= MR OKRESIE CZASU MC d= P = MR = AR Podejmując decyzje dotyczące rozmiarów produkcji firma kieruje się kryterium maksymalizacji zysków a ściślej optymalizacji wyniku ekonomicznego, które wymaga zrównania przychodu krańcowego z kosztem krańcowym.
Wynik ekonomiczny w przedsiębiorstwie doskonale konkurencyjnym j.p. TR MC WE = TR - TC P ATC TC zysk AVC ATC d= P = AR = MR PoniewaŜ TR>TC wynikiem jest zysk ekonomiczny
Wynik ekonomiczny w przedsiębiorstwie doskonale konkurencyjnym j.p. TR TC strata MC ATC AVC WE = TR - TC P ATC d= P = AR = MR PoniewaŜ TC>TR wynikiem jest strata Jest to strata z kontynuacją produkcji poniewaŝ P>AVC
Optymalizacja wyniku ekonomicznego Ile produkować, Ŝeby wynik finansowy przedsiębiorstwa był maksymalny (optymalny)? Rozmiary produkcji, przy których wynik finansowy przedsiębiorstwa jest maksymalny (optymalny), to optimum produkcyjne.
Optimum produkcyjne Odpowiedź na pytanie: ile produkować, Ŝeby wynik finansowy przedsiębiorstwa był optymalny? Optimum produkcyjne przedsiębiorstwa osiągane jest wtedy, gdy koszt krańcowy zrównuje się z przychodem krańcowym. MC= MR
Co to jest wynik optymalny? Optymalny czyli najlepszy z moŝliwych w danych warunkach. ZYSK STRATA NAJWIĘKSZY Z MOśLIWYCH NAJMNIEJSZA Z MOśLIWYCH MAKSYMALIZACJA ZYSKU MINIMALIZACJA STRATY
Czy większa produkcja = większe zyski? Czy zwiększanie rozmiarów produkcji idzie w parze ze zwiększaniem zysków? Wynik finansowy = przychody koszty Większa produkcja to większe przychody (choć nie zawsze!), ale teŝ większe koszty.
-55 175 120 12-30 151 121 11-9 129 120 10 6 111 117 9 17 95 112 8 24 81 105 7 27 69 96 6 26 59 85 5 21 51 72 4 13 44 57 3 4 36 40 2-4 25 21 1-10 10 0 0 Wynik finansowy (zł/tydzień) Koszty całkowite (zł/tydzień) Przychód (zł/tydzień) Produkcja i sprzedaŝ (szt./tydzień)
24 22 18 16 14 12 10 8 7 8 11 15 - Koszt Koszt kra krańcowy cowy -1 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 - Przych Przychód kra krańcowy cowy -55 175 120 12-30 151 121 11-9 129 120 10 6 111 117 9 17 95 112 8 24 81 105 7 27 69 96 6 26 59 85 5 21 51 72 4 13 44 57 3 4 36 40 2-4 25 21 1-10 10 0 0 Wynik finansowy (zł/tydzień) Koszty całkowite (zł/tydzień) Przychód (zł/tydzień) Produkcja i sprzedaŝ (szt./tydzie ń)
Analiza krańcowa (marginalna) Analiza krańcowa naleŝy do najczęściej wykorzystywanych metod analizy mikroekonomicznej. Polega ona na badaniu efektów zwiększania badanej zmiennej o jednostkę (np. o 1 sztukę, 1 zł, 1 kg itp.). W polu naszego zainteresowania będzie leŝał przychód krańcowy (MR) i koszt krańcowy (MC).
Decyzje produkcyjne w krótkim Kryterium decyzyjne P>MC Cena przekracza koszty krańcowe P=MC Cena równa kosztom krańcowym P<MC Cena niŝsza od kosztów krańcowych okresie Decyzje przedsiębiorstwa Przedsiębiorstwo zwiększa produkcję Optymalna wielkość produkcji (produkcja nie ulega zmianie) Przedsiębiorstwo zmniejsza produkcję
Czy ten zysk jest maksymalny? Jak to działa? Jak to działa? NIE j.p. A KIEDY JEST? TR MC WE = TR - TC P ATC TC zysk d= P = AR = MR ATC AVC PoniewaŜ TR>TC wynikiem jest zysk ekonomiczny
Wynik ekonomiczny w przedsiębiorstwie doskonale konkurencyjnym j.p. CZY MOśNA COŚ ZROBIĆ BY TĄ STRATĘ ZMNIEJSZYĆ? TAK TR ATC MC WE = TR - TC P ATC TC STRATA AVC d= P = AR = MR PoniewaŜ TC>TR wynikiem jest STRATA Z KONTYNUACJĄ PRODUKCJI
Wynik ekonomiczny w układzie wielkości całkowitych Analizując przebieg krzywej kosztu całkowitego i linii przychodu całkowitego, moŝemy stwierdzić, Ŝe przy danym koszcie wytworzenia określonej ilości produktu:
Wynik ekonomiczny w układzie wielkości całkowitych 1. MoŜliwości uzyskania zysku zaleŝą od połoŝenia linii przychodu całkowitego, gdy TR>TC to wynik ekonomiczny >0 (zysk), jeśli zaś TR<TC to wynik ekonomiczny < 0 (strata). Przedział ilości produkcji zapewniającej zysk jest wyznaczony przez punkty przecięcia linii przychodu całkowitego i krzywej kosztu całkowitego.
2. Maksymalny zysk lub minimalną stratę firma uzyskuje tylko przy określonej wielkości produkcji, którą wyznacza warunek MC=MR. Warunek ten jest uzasadniony geometrycznie równoległością linii przychodu całkowitego i stycznej do krzywej kosztu całkowitego, a więc obie proste mają taką samą wartość nachylenia względem osi.
Wartość nachylenia dla linii przychodu całkowitego wyznacza cena (równa MR w konkurencji doskonałej), natomiast dla stycznej do krzywej kosztu całkowitego koszt marginalny (krańcowy).
Wynik ekonomiczny w układzie wielkości całkowitych TR TC zysk jest maksymalny (pionowa odległość miedzy TR a TC) TC TR strata (TC>TR) strata (TC>TR) zysk normalny TR=TC zysk normalny TR=TC
Warunki maksymalizacji zysku ekonomicznego (analiza formalna) TC = f () f ()= TC/ = MC TR = f () f () = TR/ = MR Funkcja zysku: π(x) = TR(x) TC(x) Funkcja maksymalizacji zysku: max π(x) = max [TR(x) TC(x)]
Aby π(x) było maksymalne pierwsza pochodna funkcji zysku musi być równa zero. π'(x) = [TR(x) TC(x)]' = 0 zatem: TR'(x) = TC'(x) W przypadku ciągłych i róŝniczkowalnych funkcji przychodu całkowitego i kosztu całkowitego powyŝsze równanie jest równowaŝne formule: MR(x) = MC(x)
MC = MR przedstawia warunek konieczny istnienia ekstremum funkcji zysku. Jego spełnienie nie wystarczy jednak, by stwierdzić o jakie ekstremum chodzi. Interesuje nas wyłącznie maksimum (chodzi przecieŝ o maksymalizację zysku), musimy posłuŝyć się warunkiem drugiego rzędu wskazującym na jego istnienie: 2 2 2 d dx Π 2 = d dx TR 2 0 Wzór przedstawia warunek wystarczający maksymalizacji funkcji zysku firmy doskonale konkurencyjnej. Dotyczy on drugiej pochodnej funkcji zysku, która w przypadku wielkości, maksymalizującej zysk, musi być ujemna. d d TC 2 x
Analiza wyniku ekonomicznego na wielkościach całkowitych zysk maksymalny TC TR TC TR
Zysk normalny TC TR TC TR
Strata minimalna z kontynuacją produkcji TC TC TVC TR TVC TR
Strata zawieszenie produkcji TC TC TVC TR TVC TR
Strata na granicy (punkt zamknięcia) TC TC TVC TR TVC TR
Uwaga! Wynik ekonomiczny analizowany na układzie wielkości całkowitych jest odcinkiem (pionową odległością między krzywymi).
Analiza optymalizacji wyniku ekonomicznego na wielkościach przeciętnych
Jak to działa? Maksymalizacja zysku j.p. TR MC WE = TR - TC P ATC TC zysk d= P = AR = MR ATC AVC PoniewaŜ TR>TC wynikiem jest zysk ekonomiczny
Minimalizacja straty j.p. TR ATC MC WE = TR - TC P ATC TC STRATA AVC d= P = AR = MR wynikiem jest STRATA Z KONTYNUACJĄ PRODUKCJI
Uwaga! Wynik ekonomiczny analizowany na układzie wielkości przeciętnych jest polem prostokąta, podobnie jak przychód całkowity i koszty całkowite.
Zadanie Zakładamy, Ŝe cena rynkowa dobra jest niezaleŝna od wielkości podaŝy realizowanej przez producenta. Wykorzystując krzywe wielkości przeciętnych i krańcowych, zilustruj graficznie sytuacje ekonomiczne w których producent: 1. Osiąga zysk ekonomiczny; 2. Osiąga zysk normalny; 3. Ponosi stratę ekonomiczną uzasadniającą kontynuację produkcji; 4. Ponosi stratę ekonomiczną uzasadniającą; zaprzestanie produkcji. 5. Znajduje się w punkcie zamknięcia;
Osiąga zysk ekonomiczny MC MC d=ar=mr=p ATC d=ar=mr=p ATC
Osiąga zysk normalny; Osiąga zysk normalny MC d=ar=mr=p ATC MC ATC d=ar=mr=p
Ponosi stratę ekonomiczną uzasadniającą kontynuację produkcji MC ATC MC ATC d=ar=mr=p AVC d=ar=mr=p AVC
Ponosi stratę ekonomiczną uzasadniającą zaprzestanie produkcji MC ATC AVC d=ar=mr=p MC ATC d=ar=mr=p AVC
Osiąga zysk normalny; Znajduje się w punkcie zamknięcia; MC AVC d=ar=mr=p
Zadanie Zadanie Podane tabele dotyczą sytuacji ekonomicznej konkurentów doskonałych. Uzupełnij brakujące dane. Zilustruj sytuację ekonomiczna producenta na układzie wielkości krańcowych i przeciętnych. Określ kierunek zmian wielkości produkcji.
P MR TR TC TFC TVC 10 10 8 80 56 8 48 ATC AVC AFC MC WE 7 6 1 8 24 MC Co zrobićŝeby zmaksymalizować ten zysk? 10 d=ar=mr=p 8 7 6 ATC AVC 8
P MR TR TC TFC TVC ATC AVC AFC MC WE 50 50 100 5000 5000 500 min 5 50 4500 45 0 50 MC ATC 50 45 AVC d=ar=mr=p Uzyskaliśmy zysk normalny w stanie równowagi więc produkcję pozostawiamy bez zmian. 100
P 60 MR 60 TR TC TFC TVC ATC AVC AFC MC WE 5 300 400 125 275 80 55 25 100-100 Co zrobić z tą stratą? 100 80 60 55 MC AVC ATC d=ar=mr=p 5
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ