Uniwersye Warszawski Wydział Fizyki Konrad Paweł Neseruk Nr albumu: 76977 Mionowy sysem wyzwalania woparciuokomoryrpc w eksperymencie CMS przy Wielkim Zderzaczu Hadronów Praca licencjacka na kierunku FIZYKA Praca wykonana pod kierunkiem dr. Marcina Koneckiego Insyu Fizyki Doświadczalnej Wydział Fizyki UW Warszawa, Czerwiec 011
Oświadczenie kierującego pracą Powierdzam, że niniejsza praca zosała przygoowana pod moim kierunkiem i kwalifikuje się do przedsawienia jej w posępowaniu o nadanie yułu zawodowego. Daa Podpis kierującego pracą Oświadczenie auora(auorów) pracy Świadom odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca dyplomowa zosała napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera reści uzyskanych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami. Oświadczam również, że przedsawiona praca nie była wcześniej przedmioem procedur związanych z uzyskaniem yułu zawodowego w wyższej uczelni. Oświadczam ponado, że niniejsza wersja pracy jes idenyczna z załączoną wersją elekroniczną. Daa Podpis auora(auorów) pracy
Sreszczenie Mionowy sysem wyzwalania w oparciu o komory RPC, za kóry w całości odpowiada Warszawska Grupa eksperymenu Compac Muon Solenoid, jes jednym z podsysemów mionowego sysemu deekora CMS. Deekor en jes jednym z dwóch największych znajdujących się przy Wielkim Zderzaczu Hadronów usyuowanym w Europejskim Laboraorium Fizyki Cząsek CERN pod Genewą. Jednym z zadań deekora CMS jes poszukiwanie wysokopędowych mionów, kóre mogą być sygnaurą ważnych odkryć. Głównym celem pracy było zbadanie efekywności sysemu w całym obszarze deekora. Uzyskano krzywe efekywności dla kilku cięć na pęd poprzeczny na podsawie symulacji Mone Carlo przeprowadzonej w środowisku CMSSW z wykorzysaniem analizaora napisanego przez auora niniejszej pracy. Słowa kluczowe Mionowy sysem wyzwalania RPC, Tryger RPC, CMS, CMSSW, Wielki Zderzacz Hadronów (LHC) 13. Fizyka Dziedzina pracy(kody wg programu Socraes-Erasmus) Tyuł pracy w języku angielskim The RPC based rigger for he CMS experimen a he Large Hadron Collider
Spis reści 1. Wsęp... 3 Wsęp... 3 1.1. WielkiZderzaczHadronów(LHC)... 3 1.. EksperymenCMS... 4. Mionowysysemwyzwalania(rygermionowy)... 6.1. Trygermionowypierwszegosopnia... 6.. ZasadadziałaniarygeraRPC... 7 3. EfekywnośćrygeraRPC... 3.1. Próbkamionów... 3.. Wzorcepędoweianalizaor... 3.3. Cięcianapędpoprzeczny... 11 3.4. Krzyweefekywności... 11 4. Podsumowanieiwnioski... 15 Bibliografia... 16
Rozdział 1 Wsęp Fizyka cząsek jes jednym z najszybciej rozwijających się działów fizyki. Teorią, kóra opisuje ę dziedzinę jes Model Sandardowy, o kórym mówi się, że sanowi zesawienie naszej akualnej wiedzy o Wszechświecie i cząskach elemenarnych. Mimo, że Model Sandardowy jes bardzo konsysenną eorią, kóra przeszła pomyślnie wiele doświadczalnych sprawdzianów, isnieją wciąż zagadnienia, kóre nie znajdują jeszcze rozwiązania i wybiegają poza Model Sandardowy, np.: pochodzenie masy grawiacja na poziomie mikroświaa ciemna maeria i ciemna energia. Nadzieją na wyjaśnienie chociaż części akich zagadnień jes Wielki Zderzacz Hadronów, czyli akceleraor cząsek znajdujący się w pobliżu Europejskiego Laboraorium Fizyki Cząsek CERN w Genewie, kóre jes jednym z największych ośrodków naukowych na świecie. 1.1. Wielki Zderzacz Hadronów(LHC) Akceleraor LHC(ang. Large Hadron Collider) znajduje się w kołowym unelu, kórego obwódwynosi7kmijesusyuowanyśredniook.0mpodpowierzchniąziemi.jeso akceleraor kołowy(kolajder), kórego idea opiera się na zderzeniach dwóch przeciwbieżnych wiązek hadronów. W głównym rybie pracy zderzenia nasępują między wiązkami proonowymi. LHC może również zderzać wiązki jonów ołowiu. Zderzenia ypu proon-proon mają ę przewagę nad zderzeniami np. elekron-pozyon, że proon będąc ok. 000 razy cięższy od elekronu ma dużo mniejsze sray energii spowodowane promieniowaniem synchroronowym. To umożliwia uzyskanie dużo większych energii zderzeń. W akceleraorze LHC energia adocelowomawynosić14tev(7tevnawiązkę).wejchwiliwlhcenergiazderzeń wynosi już 7 TeV, co sanowi połowę maksymalnej planowanej energii i już jes rekordem wskaliświaowej.rekordowajesrównieżświelność,kórajużwynosi 33 cm s 1,przy czym docelowa ma być jeszcze o rząd wielkości większa. Wiązki proonów uzyskiwane są w kilkueapowym procesie. Zjonizowane aomy wodoru, czyli proony, są wsrzykiwane do wsępnego akceleraora PS Booser. Później, wiązka przechodzi przez kolejne dwa akceleraory całego kompleksu, m.in. przez SPS(Super Proon Synchroron). Na końcu, po osiągnięciu energii 450 GeV, wiązki wsrzykiwane są do LHC (jedna zgodnie z ruchem wskazówek zegara, druga przeciwnie), gdzie uzyskują osaeczne energie zderzeń. Proony podróżują w zw. paczkach. Każda wiązka składa się z 808 paczek 3
zawierającychpo1,1 11 proonów.magnesydipoloweurzymującząskinaorbiachw przybliżeniu kołowych, magnesy kwadrupolowe ogniskują wiązkę, zaś zadaniem wnęk rezonansowych jes zapewnienie ścisłego upakowania paczkom oraz przyspieszanie cząsek. Wiązki proonów przecinają się w czerech punkach, z kórymi związane są najważniejsze deekory: ATLAS(A Toroidal LHC Apparaus), CMS(Compac Muon Solenoid) oraz LHCb (Large Hadron Collider beauy). ATLAS i CMS są deekorami ogólnego przeznaczenia. 1.. Eksperymen CMS Akronim CMS pochodzi od angielskiej nazwy deekora i jednocześnie eksperymenu związanego z nim- Compac Muon Solenoid. Nazwa nawiązuje m.in. do faku, że deekor en zosał zbudowany wokół ogromnego nadprzewodzącego solenoidu. Cewka zapewnia olbrzymie pole magneyczne, kóre osiąga do 4 T(obecnie podsawą jes pole 3,8 T), czyli warość ok. 0000 razy większą od pola magneycznego Ziemi. CMS ma kszał beczki z dwiema pokrywami(rysunek 1.1). Budowa deekora jes bardzo złożona, ponieważ składa się on z wielu poddeekorów. Rysunek 1.1: Deekor CMS. Zaznaczono: jarzmo magnesu(reurn yoke), racker(deekor śladowy), crysal ECAL(kalorymer elekromagneyczny), preshower(wsępna część kalorymeru elekromagneycznego), forward calorimeer(kalorymer hadronowy w obszarze pokryw), muon chambers(komory mionowe), fee(elemeny nośne), HCAL(kalorymer hadronowy), superconducing magne(nadprzewodzący magnes). Wśród najważniejszych deekorów wchodzących w skład eksperymenu CMS znajdują się[1]: Deekor śladowy- usyuowany jes najbliżej przecięcia wiązek i służy do wyznaczania pozycji wierzchołków oddziaływania oraz orów produkowanych w zderzeniu cząsek. 4
Kalorymer elekromagneyczny- jes odpowiedzialny za pomiar energii elekronów i foonów. Kalorymer hadronowy- służy do pomiaru energii cząsek oddziałujących silnie. Komory mionowe- w skład komór wchodzą rzy ypy deekorów gazowych. Miony oddziałują słabo i elekromagneycznie i ze względu na relaywnie dużą masę nie deponują energii w posaci kaskady w kalorymerze elekromagneycznym. Umożliwia o penerację wszyskich warsw deekora CMS. W związku z ym, komory mionowe są umieszczone za cewką w obszarze beczki i pokryw. Możemy wśród nich wyróżnić: KomoryDT(DrifTube)-sąjedyniewobszarzebeczki. Komory CSC(Cahode Srip Chamber)- znajdują się jedynie w obszarze pokryw. Komory RPC(Resisive Plae Chamber)- usyuowane są w obszarze beczki i pokryw. Doskonała rozdzielczość czasowa pozwala wykorzysać je do idenyfikacji przecięcia wiązek. Głównym celem eksperymenu CMS[] jes wyjaśnienie zagadnienia sponanicznego łamania symerii elekrosłabej, na skuek czego cząski nabierają masy. W Modelu Sandardowym realizowane jes ono dzięki cząsce Higgsa. CMS poszukuje również cząsek supersymerycznych oraz wszelkich przejawów nowej fizyki. Precyzyjne esy Modelu Sandardowego są akże ważnym elemenem programu fizycznego CMS. 5
Rozdział Mionowy sysem wyzwalania (ryger mionowy) Zderzenia w LHC zachodzą z częsością 40 MHz, co oznacza, iż deekor CMS produkowałbyok.0tbdanychnasekundę(przyczymjedenprzypadekmieścisięna3,5calowej dyskiece). Ze względu na ograniczenia sprzęowe, zapisanie ak ogromnej liczby danych nie jes możliwe. Implikuje o konieczność obecności sysemu wyzwalania, kóry służy do selekcji przypadków. Musi on decydować, kóre przypadki są ciekawe i należy je zapisać. Ogromnym wyzwaniem jes uaj czas, jaki sysem wyzwalania, czyli ryger, ma do dyspozycji na podjęcie decyzji. Sysem wyzwalania CMS dzielimy na podsysemy: Tryger pierwszego sopnia(level-1 Trigger)- jes o część rygera, kóra podejmuje decyzję co 5 ns, czyli przy każdym przecięciu wiązek. Tryger en redukuje częsość przypadków do ok. 0 khz. Możemy u wyróżnić ryger kalorymeryczny i mionowy. Wyższe sopnie rygera(hlt- High-Level Trigger)- przypadki, kóre pozosały po selekcji przez Level-1, poddawane są analizie(ryger en działa w czasie rzeczywisym) z wykorzysaniem zaawansowanych algorymów[3]. Ta część algorymu rygera wykonuje się na farmie kompuerów PC. Osaecznie, w wyniku selekcji, uzyskiwana powinna być częsość rzędu 0 przypadków na sekundę. Zaem jes ona redukowana o 5 rzędów wielkości w sosunku do częsości przypadków produkowanych w wyniku zderzeń proonów. Mionowy sysem wyzwalania w oparciu o komory RPC, zwany dalej rygerem mionowym RPC, jes częścią(podrygerem) rygera pierwszego sopnia..1. Tryger mionowy pierwszego sopnia Powsające w wyniku zderzeń proonów miony mogą być sygnaurą ważnego procesu z punku widzenia poszukiwania nowej fizyki. W szczególności, czery wysokopędowe miony mogą oznaczać obecność bozonu Higgsa[3]. Jeden z najbardziej prawdopodobnych kanałów rozpadu bozonu Higgsa(nazywany eż złoym kanałem) polega na rozpadzie Higgsa na bozonyz 0 (przyczymjedenmożebyćwirualny-z ),kórerozpadająsięnaparęmionów: H ZZ µ + µ µ + µ. Tryger mionowy pierwszego sopnia służy do selekcji wysokopędowych mionów. Każdy ypkomórmionowychposiadaswójwłasnyryger:dt,cscorazrpc.woparciuodane 6
zcscorazdtrekonsruowanesąorymionów.napodsawieegoprzypisujesięimpęd poprzeczny. Komory RPC są dedykowane do sysemu wyzwalania. Każdy ryger wchodzący w skład Level-1 wysyła zrekonsruowane przez siebie miony do globalnego rygera mionowego GMT(Global Muon Trigger). Z komór DT oraz CSC wysyłanesąpoczerymionyorazosiemzkomórrpc(4zobszarupokrywi4zobszaru beczki). Na podsawie jakości rekonsrukcji oraz przypisanego pędu ryger GMT analizuje e obieky i wybiera czery najlepsze, a nasępnie wysyła je do rygera globalnego GT(Global Trigger). Tryger globalny podejmuje decyzję na podsawie danych z rygera mionowego oraz kalorymerycznego[4]... Zasada działania rygera RPC Tryger mionowy w oparciu o komory RPC nazywa się PACT(PAern Comparaor Trigger)[5]. Jes on w całości projekem Warszawskiej Grupy CMS, kóra cały czas ponosi za niego odpowiedzialność. Jak sama nazwa wskazuje, ryger en opiera się o dane z komór RPC,kórepokrywająobszarbeczkiipokryw,czyli η <,1.Paramerηzwanyjespseudopospiesznością i zdefiniowany jes jako: η = ln g θ ( ),gdzieθjeskąempolarnymliczonym względem wiązki. Komory e są deekorami gazowymi, kórych działanie opiera się na powsającej lawinie elekronów. Indukowany na paskowej elekrodzie sygnał(zwany dalej zapaleniem paska) jes nasępnie rejesrowany przez układy elekroniczne. Nadprzewodząca cewka w deekorze CMS zapewnia pole magneyczne, kóre jes użyeczne przy określaniu pędu poprzecznego cząsek oraz ich znaku. Sopień zakrzywienia oru mionów zależy właśnie od warości pędu poprzecznego. Trajekorie mionów o mniejszym pędzie są gięe w znacznym sopniu. Wraz ze wzrosem warości pędu, zmniejsza się sopień gięcia rajekorii. Tryger PACT operuje wcześniej zdefiniowanymi wzorcami pędowymi, kóre danej sekwencji zapalonych pasków w komorach przypisują odpowiedni pęd poprzeczny mionu. Opymalizacja algorymu związanego z generowaniem wzorców pędowych jes dużym wyzwaniem i niezwykle isonym problemem[5],[6]. Ugięa w polu magneycznym cząska zapala odpowiednie paski(rysunek.1) i na ej podsawie ryger PACT przypisuje wzorzec odpowiadający danej sekwencji zapaleń. To zaś, implikuje przypisanie kodu pędowego, czyli daje odpowiedź rygera, iż mion zosał zrekonsruowany z danym, oszacowanym pędem poprzecznym. Pęd szacowany jes z góry, czyli możemy mówić jedynie, że rzeczywisy pęd poprzeczny mógł być aż ak duży, jak warość, kóra odpowiada zwróconemu przez ryger kodowi pędowemu. Zdefiniowane w rygerze RPC kody pędowe oraz odpowiadające im warości pędu poprzecznego p przedsawiatabela.1. Biorąc pod uwagę przekrój podłużny przez deekor CMS, segmenacja rygera RPC poleganapodzialeobszaru,wkórymznajdująsiękomoryrpc,nawieże(komorywdanej wieży są rozmieszczone w kilku płaszczyznach) według warości pseudopospieszności η. Segmenację ę przedsawia Rysunek.. Ze względu na symerię deekora możemy wyróżnić 33 wieże, mimo że na rysunku widnieje jedynie połowa. Obecnie, ze względu na ograniczenia finansowe, zbudowany jes niepełny sysem RPC. Ograniczenia doyczą osaniej płaszczyzny w obszarach pokryw oraz komór w obszarze najbardziejzbliżonymdowiązki( 1,6< η <,1). 7
Rysunek.1: Schemayczna ilusracja działania rygera oparego o komory RPC. Koincydencja zapalonych pasków umożliwia wnioskowanie o pędzie poprzecznym mionu. Kod p [GeV/c] Kod p [GeV/c] 1 0,0 17 18 1,5 18 0 3,0 19 5 4,5 0 30 5 3,0 1 35 6 3,5 40 7 4,0 3 45 8 4,5 4 50 9 5,0 5 60 6,0 6 70 11 7,0 7 80 1 8,0 8 90 13,0 9 0 14 1,0 30 10 15 14,0 31 140 16 16,0 - - Tabela.1:Kodypędoweiodpowiadająceimwarościpędupoprzecznegop. 8
800 700 600 500 400 300 00 0 0 0 00 400 600 800 00 100 Z (cm) R (cm) Rysunek.: Segmenacja rygera RPC. 9
Rozdział 3 Efekywność rygera RPC Głównym celem prezenowanej pracy było zbadanie efekywności działania rygera RPC. Oczywiście, pożądana jes jak najwyższa efekywność, kóra określa wydajną rekonsrukcję mionów. Pozwala ona zidenyfikować ineresujące nas przypadki. Jeżeli przez R oznaczymy liczbę mionów zrekonsruowanych przez ryger RPC odpowiadających mionom, kóre fakycznie przelaują przez deekor, a G będzie odpowiadało liczbie wszyskich mionów przelaującychprzezkomoryrpcoprzezefekywnośće RPC rygerarpcmożemyrozumieć: E RPC = R G (3.1) Badania efekywności przeprowadzone zosały w oparciu o próbkę wygenerowanych mionóworazanalizaoranapisanegowjęzykuc++przezauorapracy. 3.1. Próbka mionów Próbka zosała wygenerowana w środowisku CMSSW używając plaformy Gean4, kóra służy do symulacji przejścia cząsek przez maerię opierając się o meody Mone Carlo. Wysymulowanook.3mlnmionówdodanichiujemnychwpełnymzakresiekąa ϕ πdla pseudopospieszności η <, 1. W symulacji założono wydajność komór RPC równą 1, brak szumów komór oraz brak klasrów, czyli zapaleń więcej niż jednego paska przez pojedynczy mion. 3.. Wzorce pędowe i analizaor Komory RPC rozmieszczone są w każdej wieży w kilku płaszczyznach pogrupowanych w zw. sacjach mionowych(wspólnych dla wszyskich sysemów). Każdej wieży odpowiada jedna płaszczyzna referencyjna, kóra w całości pokrywa dany zakres pseudopospieszności i na jej podsawie wieże są numerowane. Z daną płaszczyzną związane są oczywiście paski, kóre zapala przelaujący mion. W symulacji użyo algorymu, kóry wymaga zapalenia przez mion co najmniej: 3z6płaszczyzn(wrzechróżnychsacjach)lub3z4(wdwóchpierwszychsacjach) dla wież: 0-7, 3z4płaszczyzndlawieży8, 3z3płaszczyzndlawież:9-1,
3 z 4 płaszczyzn dla wież: 13-16. Ta opcja dosępna będzie po uzupełnieniu sysemu RPC o brakujące komory. Analizaor, na podsawie koincydencji czasowo-przesrzennej przypisuje wygenerowanemu mionowi o usalonym pędzie poprzecznym miony zrekonsruowane przez ryger. Jeżeli na jeden mion wygenerowany przypada więcej, niż jeden mion zrekonsruowany, wybiera się przypadek o wyższym pędzie poprzecznym(odpowiadającym zwróconemu przez ryger kodowi pędowemu). Zrekonsruowany mion jes dodawany do odpowiedniego hisogramu(licznika) oznaczonego zgodnie z numerem wieży oraz cięciem na pęd poprzeczny(parz: 3.3). Warość pędu poprzecznego na hisogramie jes warością pędu mionu generowanego. Wszyskie zaś miony generowane dla danej wieży i cięcia na pęd poprzeczny są dodawane do hisogramu mianownika. Na końcu, hisogramy w programie ROOT[7] dzielone są przez siebie i w en sposób orzymujemy hisogram efekywności dla konkrenej wieży oraz cięcia na pęd poprzeczny. 3.3. Cięcia na pęd poprzeczny Przez cięcie na pęd poprzeczny należy rozumieć aką warość pędu, dla kórej zrekonsruowane przypadki o wyższej warości pędu(odpowiadającej przypisanemu kodowi pędowemu) są dodawane do hisogramu związanego z danym cięciem. Przy worzeniu krzywych efekywności wzięo pod uwagę czery nasępujące cięcia na pęd poprzeczny: p cu =3GeV/c, p cu =5GeV/c, p cu =GeV/c, p cu =0GeV/c, p cu =40GeV/c, p cu =0GeV/c. 3.4. Krzywe efekywności Rysunki sanowiące orzymany wynik badań efekywności rygera RPC sporządzono umieszczając wszyskie sześć krzywych odpowiadających użyym cięciom na jednym wykresie doyczącym konkrenej wieży. W en sposó uzyskano 17 rysunków dla pełnego zakresu η. Komple krzywych wraz z opisem oznaczeń przedsawiają Rysunki 3.1-3.3. 11
0< η <7 (ower=0) 0. 1 7< η <0.7 (ower=1) 0.7< η <4 (ower=) 0. 0. 1 1 4< η <0.58 (ower=3) 0.58< η <0.7 (ower=4) 0. 0. 1 1 Rysunek 3.1: Krzywe efekywności dla wież 0-4 z zasosowanymi sześcioma różnymi cięciami na pęd poprzeczny. 1
0.7< η <3 (ower=5) 3< η <0.93 (ower=6) 0. 0. 1 1 0.93< η <4 (ower=7) 4< η <1.14 (ower=8) 0. 0. 1 1 1.14< η <1.4 (ower=9) 1.4< η <1.36 (ower=) 0. 0. 1 1 Rysunek 3.: Krzywe efekywności dla wież 5- z zasosowanymi sześcioma różnymi cięciami na pęd poprzeczny. 13
1.36< η <1.48 (ower=11) 1.48< η <1.61 (ower=1) 0. 0. 1 1 1.61< η <1.73 (ower=13) 1.73< η <1.85 (ower=14) 0. 0. 1 1 1.85< η <1.97 (ower=15) 1.97< η <.1 (ower=16) 0. 0. 1 1 Rysunek 3.3: Krzywe efekywności dla wież 11-16 z zasosowanymi sześcioma różnymi cięciami na pęd poprzeczny. 14
Rozdział 4 Podsumowanie i wnioski Uzyskane krzywe efekywności pokazują skueczność rygera w oparciu o komory mionowe RPC. Widać, że najgorszą efekywnością cechuje się wieża nr 9, kóra obejmuje obszar graniczny beczki i pokryw deekora CMS. Efekywności dla wszyskich cięć nie przekraczają am warości 0,8, podczas gdy efekywności dla innych wież osiągają warość ok. 0,9-0,95. W obszarze wieży dziewiąej odnosimy się jedynie do rzech płaszczyzn, przy czym wymagane jes zapalenie wszyskich. Idealna krzywa efekywności dla danego cięcia na pęd powinna przyjmować warość 0 dla pędów mniejszych od cięcia oraz warość 1 dla większych od rozważanego cięcia. W związku z ym oczekujemy, aby uzyskiwane krzywe dla rygera RPC były maksymalnie srome w punkcie odpowiadającym warości cięcia, a nasępnie były jak najbardziej gładkie i znajdowały się możliwie najbliżej warości 1. Odsępswa od naszych oczekiwań wynikają przede wszyskim z faku, iż ryger RPC rekonsruuje mion w sposób dający jedynie górne ograniczenie na pęd. To oznacza, że mion, kóry ma pęd 5 GeV/c może być zrekonsruowany jako mion wysokopędowy, np. 0 GeV/c. Tendencja a ma odzwierciedlenie w przedsawionych wynikach. Dążenie do ideału ogranicza w ogóle przesrzenna zdolność rozdzielcza komór RPC. Podsumowując, uzyskane wyniki pokazują efekywność w pełnym zakresie pseudopospieszności. Wyraźnie widać, iż dla znacznej większości obszaru rygera RPC efekywności e przekraczają warość 0,9, co jes wynikiem zadowalającym. Należy jednak pamięać, że w symulacjach wykonanych przez auora, pominięo nieefekywności komór, szumy komór oraz klasryzację. W odrębnych sudiach waro byłoby zbadać wygląd krzywych dla realisycznych warunków doyczących modelu działania komór, wysępowania klasrów oraz oddziaływania z komorami RPC innych cząsek niż miony. Należałoby również przeprowadzić badania doyczące częsości wyzwoleń rygera RPC w funkcji pseudopospieszności oraz warości cięć na pęd poprzeczny. Badania e będą konynuowane przez auora. 15
Bibliografia [1] The CERN Large Hadron Collider: Acceleraor and Experimens, Volume : CMS, LHCb,LHCf,andTOTEM,TheCMSexperimenaheCERNLHC,008JINST 3S08004. [] G.L. Bayaian e al.(cms Collaboraion), CMS Technical Design Repor, Volume II: Physics Performance, J.Phys. G. G34(007). [3] CMS Collaboraion, CMS The TriDAS Projec TDR, Volume : Daa Acquisiion and High-Level Trigger, CERN/LHCC 00-6, CMS TDR 6.. [4] A.Kalinowski, Opymalizacja algorymu rygera mionowego deekora CMS w obecności szumów komór RPC, praca magiserska, Warszawa 00. [5] K.Buńkowski, Opimizaion, Synchronizaion, Calibraion and Diagnosic of he RPC PAC Muon Trigger Sysem for he CMS deecor, rozprawa dokorska, Warszawa 009. [6] T.Fruboes, Mionowy sysem wyzwalania deekora CMS w oparciu o komory RPCemulacja algorymu i opymalizacja wzorców pędowych, praca magiserska, Warszawa 008. [7] ROOT, An Objec-Oriened Daa Analysis Framework, hp://roo.cern.ch. 16