PROGRAM WYCHOWAWCZY INTERNATU XXI LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. ŚW. STANISŁAWA KOSTKI W LUBLINIE Lublin 2011 1
MISJA: Internat XXI Liceum Ogólnokształcącego jest integralną częścią szkoły. Zapewnia opiekę podczas nauki szkolnej mieszkającej w nim młodzieży. Jako placówka opiekuńczo-wychowawcza stwarza warunki do pełnego rozwoju wychowanków. Odpowiadając na potrzeby wychowanków chcemy, aby mieli oni możliwość podjęcia odpowiedzialności za własny rozwój, aby stali się osobami o silnym chrześcijańskim systemie wartości, prawidłowo wywiązującymi się z podejmowanych ról społecznych, odpowiedzialnymi za siebie i swoje otoczenie oraz prowadzącymi zdrowy styl życia. WIZJA: Internat XXI LO wychowuje młodzież zgodnie z zasadami wychowania chrześcijańskiego. Naszym celem jest stworzenie jak najlepszych warunków do pełnego rozwoju wychowanków. W tym zakresie wzorujemy się na systemie prewencyjnym Św. Jana Bosko i zasadach panujących w tworzonych przez niego oratoriach. Chcemy, aby wychowankowie w naszym internacie: doświadczyli środowiska radości i optymizmu, szczerości i życzliwości oraz atmosfery przyjaźni i rodzinności, mogli doświadczać zrozumienia dla swoich trudności i wsparcia z poszanowaniem ich godności osobistej, mieli szansę nawiązać serdeczne relacje z wychowawcami i innymi wychowankami poprzez wspólną modlitwę, naukę i zabawę, wzrastali w dojrzałości chrześcijańskiej i społecznej poprzez podejmowane działania wychowawcze, atmosferę bezpieczeństwa, zaufanie i przyjaźń, mieli konstruktywne wzorce zachowań, uczyła się klarownych zasad, mieli zaufanie do wychowawców, uczyli się dokonywania wyborów i ponoszenia ich konsekwencji. 2
I. Podstawowe założenia 1. Koncepcja wychowania Przyjecie określonej definicji wychowania zakłada próbę odpowiedzi na podstawowe pytanie: kim jest człowiek? Odpowiedzi na to pytanie upatrujemy w chrześcijańskiej koncepcji człowieka, która znalazła pełny wyraz, w rozumieniu człowieka jako osoby ludzkiej, w personalizmie chrześcijańskim. Szczególnie istotne dla nas są wskazania, nauczanie i świadectwo Jana Pawła II, który wielokrotnie podkreślał godność i niepowtarzalność osoby ludzkiej, jej jedność duchowo-materialną oraz widział ją w wymiarze przyrodzonym i nadprzyrodzonym. Za Janem Pawłem II przyjmujemy, że autentyczne wychowanie musi wychodzić od prawdy o człowieku, o jego godności i powołaniu oraz powinno prowadzić do integralnego dojrzewania osoby ludzkiej i formowania sumienia. Istotą wychowania jest więc to ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem, ażeby bardziej «był» a nie tylko więcej «miał» - aby [...] poprzez wszystko co «ma», co «posiada», umiał bardziej i pełniej być człowiekiem - to znaczy, ażeby również umiał bardziej «być» nie tylko «z drugimi», ale i «dla drugich»" (Jan Paweł II, przemówienie w UNESCO, 1980.06.02) Podobne rozumienie istoty wychowania odnajdujemy w systemie prewencyjnym Św. Jana Bosko. W proponowanym przez niego systemie na plan pierwszy wysuwa się przekonanie, że Bóg kocha młodzież i chce ją zbawić, a działania wychowawców mają zmierzać do troski o jego integralny rozwój, tak aby stał się uczciwym obywatelem i dobrym chrześcijaninem. Jan Bosko podkreślał, iż proces wychowawczy jest spotkaniem dwóch podmiotów, dwóch osób, z których jedna- wychowawca jest postawiony, powołany by tej drugiej służyć. Przyjmujemy zatem wychowanie jako proces wspomagania wychowanka w rozwoju, ukierunkowanym na osiąganie pełnej dojrzałości w czterech podstawowych sferach: fizycznej, psychicznej, społecznej, duchowej. Wymaga to stworzenia odpowiednich warunków i podjęcia właściwych działań. Warunki sprzyjające rozwojowi rozumiane są jako: - obecność autorytetów, - konstruktywne wzorce zachowań, - znajomość granic, klarowne zasady, - wolność wyboru, - doświadczenie konsekwencji swoich wyborów i działań, - poczucie bezpieczeństwa, - zaufanie, - empatia, ciepło i opiekuńczość, 3
- otwartość, - pozytywny stosunek i szacunek dla wychowanka, - konkretność i specyficzność. 2. Specyfika wychowania w Internacie XXI LO Inspirowani nauczaniem Kościoła, wartościami wynikającymi z systemu prewencyjnego, Jan Bosko, odczytujemy nasze posłannictwo wśród młodzieży jako bezwarunkowe przyjęcie młodego człowieka; zdolność dialogu i wsłuchiwanie się w prawdziwe jego potrzeby i aspiracje. Jak również konieczność stwarzania środowiska ożywionego obecnością bogatą w wartości ludzkie i chrześcijańskie. System prewencyjny Św. Jana Bosko koncentruje się na osobie wychowanka, jego dobra i opiera się na trzech filarach rozumie, religii, miłości wychowawczej. Te elementy wzajemnie się przenikają w naszej pracy z młodzieżą. Wszyscy mieszkańcy internatu ich rodzice, wychowawcy oraz kapelan tworzą wspólnotę wychowawczą, w której istotne są osobowe relacje pomiędzy wszystkimi jej członkami. Szczególna odpowiedzialność za tworzenie tych bliskich relacji spoczywa na wychowawcach, zwłaszcza wychowawcach poszczególnych grup. Punktem wyjścia dla propozycji wychowawczych jest spotkanie z młodzieżą w miejscu, w którym się ona znajduje, aby móc towarzyszyć jej na drodze dojrzewania do wolności, odpowiedzialności, w rozwoju społecznym i postawy służby. Realizowane jest to w szczególności poprzez: - odniesienie do wartości chrześcijańskich w życiu codziennym, - wspólna modlitwę, - wskazywanie na pozytywne wzorce osobowe, w szczególności postać patrona szkoły św. Stanisława Kostki i innych świętych, - przybliżanie postaci i nauczania Ojca Św. Jana Pawła II, zwłaszcza jego przesłania do młodzieży, - troska o przyjazną i życzliwą atmosferę w relacjach między wychowawcami, wychowankami i rodzicami, - budowanie poczucia wspólnoty wychowanków, - promowanie aktywności, samorządności i twórczego podejścia do życia, - stwarzanie warunków do podejmowania odpowiedzialności za siebie i swoje otoczenie, - troskę o środowisko wszechstronnego rozwoju osobowego (w wymiarze intelektualnym, psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym, duchowym), - rozwijanie w nim dociekliwości poznawczej, ukierunkowanej na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna, - wskazywanie na bogactwo i wartości poznawanych treści, 4
- uczenie samodzielności w dążeniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym i społecznym, - zachęcanie do poszukiwania, odkrywania i dążenia do życiowych celów, - uczenie szacunku dla dobra wspólnego, dziedzictwa kultury i narodowej tradycji, - towarzyszenie na drodze asymilacji wartości i dokonywania wyborów, - uczenie sztuki dialogu, umiejętności słuchania i współpracy w klimacie szacunku, rodzinności i zaufania. II. Wychowawca i wychowanek Kontakt wychowawczy wymaga zaangażowania dwóch osób: wychowawcy i wychowanka; między nimi odbywa się szczególny rodzaj komunikacji, w której obie strony wzajemnie na siebie oddziałują. 1. Wychowawca Zakorzenienie naszej koncepcji wychowania w systemie prewencyjnym Św. Jana Bosko wyznacza również kierunek myślenia o roli wychowawcy, a sam Święty jawi się jak wzór do naśladowania. Wychowawca w duchu Św. J. Bosko to osoba, którą charakteryzuje całkowite oddanie się młodemu człowiekowi. Przejawia się ono w życzliwej obecności przy wychowanku, którą Jan Bosko określił mianem asystencji. Zainspirowani wartościami zawartymi w pedagogice ks. Bosko staramy się, by być dla młodych, iść ku młodym i być wśród młodych. Dla wychowawcy wychowanek jest wartością samą w sobie oraz postrzega go jako obraz Boga. Stąd też cele wychowawcze nie ograniczają się wyłącznie do sfery przyrodzonej ale obejmują perspektywę eschatologiczną. Wychowawca ma zatem na celu osiągnięcie przez wychowanków świętości. Efektywność procesu wychowawczego uzależniona jest miedzy innymi od osoby wychowawcy, który jest nie tylko dobrym profesjonalistą, ale także wie, jak znaleźć drogę do wychowanka. Jego zadaniem jest ukazywać cele i wartości, sugerować sposoby i metody ich poznania i przyjęcia, kierować ku pogłębianiu i rozumieniu siebie, świata i innych, być do dyspozycji młodzieży, prowadzić dialog uczący sposobów odnoszenia się do siebie, świata, innych, do Boga. Skuteczne oddziaływania wychowawcy uwarunkowane są także poprzez jego cechy osobowościowe. Do najistotniejszych należą: świadomość siebie i swojego systemu wartości, przeżywanie i okazywanie uczuć, bycie wzorcem 5
postaw i zachowań dla wychowanka, zainteresowanie ludźmi i sprawami społecznymi, jasne zasady etyczne, poczucie odpowiedzialności. Istotne są również umiejętności profesjonalne wychowawcy rozumienie wychowanka i okazywanie mu tego, zapewnienie bezpieczeństwa w sytuacjach trudnych, umiejętność sprzyjania pozytywnemu działaniu i mobilizowania do dokonywania zmian, zdolność do współdziałania z innymi wychowawcami i grupą wychowanków. Wychowawcy podejmują pracę nad swoim rozwojem zarówno w zakresie osobowości jak praktycznych umiejętności. 2. Wychowanek Drugim podmiotem procesu wychowania jest wychowanek. Zadaniem wychowanka jest podejmowanie odpowiedzialności za własny rozwój, za korzystanie ze stwarzanych mu warunków, a także za atmosferę w internacie, budowanie wspólnoty i dobrych stosunków koleżeńskich. Rozwój wychowanka zmierza do osiągnięcia dojrzałości w podstawowych sferach osobowości, co oznacza: - dojrzałość duchową człowiek o konstruktywnym systemie wartości i z poczuciem sensu życia, - dojrzałość psychiczną człowiek odpowiedzialny, - dojrzałość społeczną człowiek prawidłowo wywiązujący się z ról społecznych, - dojrzałość fizyczną człowiek zdrowy. Znajduje to odzwierciedlenie w działaniach podejmowanych w celu osiągnięcia właściwych postaw i cech, z których najistotniejsze są: W sferze duchowej: - kształtowanie religijności opartej na osobistym zaangażowaniu i rozwijaniu relacji z Bogiem (modlitwa, szacunek do sacrum), - zgodność deklarowanych wartości z życiem codziennym (wybory, decyzje, pokonywanie trudności i kryzysów), - znajomość dziedzictwa kulturowego, wrażliwość na piękno (wiedza o największych osiągnięciach kulturalnych, ze szczególnym uwzględnieniem regionu zabytki, nauka, literatura), - poczucie sensu życia, - podjęcie odpowiedzialności za własny rozwój i postępowanie (przewidywanie konsekwencji podejmowanych wyborów, ponoszenie odpowiedzialności). W sferze psychicznej (uczuciowa i intelektualna): - świadomość własnych emocji, panowanie nad nimi, - umiejętność wyrażania uczuć, 6
- motywacja do nauki, zdobywania wiedzy (zainteresowanie, ambicja, element planowania przyszłości, ciekawość świata), - umiejętność racjonalnego planowania i wykorzystania czasu, - umiejętność organizacji procesu uczenia się (znalezienie optymalnych dla siebie metod uczenia się), - umiejętność organizowania warsztatu pracy (korzystanie z literatury, pomocy naukowych, internetu), - ukierunkowanie zainteresowań i właściwy wybór dalszego kształcenia (zgodny z zainteresowaniami, możliwościami i warunkami rynku pracy). W sferze społecznej: - świadomy udział w tworzeniu relacji z drugim człowiekiem, - otwartość na bliskie związki (zaangażowanie w tworzenie relacji przyjacielskich i rodzinnych), - szacunek dla drugiego człowieka, troska o dobro innych, - przygotowanie do pełnienia ról społecznych, - zaangażowanie społeczne, - orientacja w bieżących problemach społecznych. W sferze fizycznej: - troska o własne zdrowie ( fizyczne i psychiczne), świadomość zagrożeń i umiejętność przeciwstawiania się im profilaktyka, - zachowanie proporcji między pracą i odpoczynkiem, - umiejętność relaksacji i redukcji napięcia związanego ze stresem, - aktywność i sprawność ruchowa. 3. Relacja wychowawca wychowanek W centrum relacji wychowawca-wychowanek jest nie wychowanie jako proces, ale osoba wychowanka. Zadaniem wychowawcy jest pomóc wychowankowi stać się tym kim jest- czyli dojrzałą osoba, stosownie do wieku rozwojowego, w którym się znajduje. Właściwym odniesieniem do osoby wychowanka jest miłość czyli trzecia zasada, na której opiera się system prewencyjny. Zatem relacja między wychowawcami a wychowankami powinna wyrażać się poprzez miłość wychowawczą. Wychowawca poprzez stałą obecność wśród młodzieży, towarzyszenie im w różnorodnych zajęciach, życzliwą rozmowę, stymulowanie do myślenia, brania odpowiedzialności za siebie i innych pozwala odczuć młodzieży, że są dla niego ważni. Młodzi, którzy doświadczą takiej życzliwości odpowiedzą również życzliwością i posłuszeństwem. Jak twierdził św. J. Bosko kto kocha i jest kochany, osiągnie wszystko. Miłość wychowawcza staje się zatem podstawą autorytetu wychowawcy. Odpowiedzialność za kształt tej relacji spoczywa na wychowawcy. Dlatego niezwykle istotne jest to, aby wychowawca wychodził ku młodzieży, przełamując dystans jaki jest obecny w relacjach między dorosłymi i młodzieżą. 7
Z wyjściem do młodych wiąże się umiejętność dostrzegania i doceniania istniejącego w nich dobra. Umiejętność ta połączona z troską oraz zainteresowaniem okazanym młodemu człowiekowi przyczyniać się może do podnoszenia jego świadomości o własnej wartości, a tym samym pobudzać zapał do pracy nad sobą. Miłość wychowawcza zakłada również stawianie wymagań oraz korygowanie wad i negatywnych stron wychowanka. Pomocny jest tu regulamin, który ma pełnić rolę uprzedzającą niewłaściwe zachowania wychowanków. Istotne jest też stałe przypominanie zasad, o których młodzi ludzie często zapominają. Kara, w przypadku złamania zasad musi odbywać się z poszanowaniem godności młodego człowieka, stworzeniem mu możliwości refleksji nad własnym zachowaniem oraz okazaniem mu przebaczenia. III. Obszary współdziałania w działalności opiekuńczowychowawczej 1. Współpraca z rodzicami: a) współdziałanie i pomoc w sprawach wychowawczych - kontakty bezpośrednie i telefoniczne, - konsultacje w ramach zebrań szkolnych, b) współpraca w sprawach socjalno-bytowych - w zakresie pomocy materialnej, - w zakresie naprawy sprzętu, spraw modernizacyjnych. 4. Współpraca ze szkołą: - konsultacje z nauczycielami, wychowawcami klas i pedagogiem szkolnym. 4. Współpraca z innymi instytucjami: a) placówki kulturalne, b) inne placówki opiekuńczo-wychowawcze, c) placówki, których działalność związana jest prewencją, profilaktyką i promocją zdrowia. IV. Szczegółowy plan pracy opiekuńczo-wychowawczej na bieżący rok szkolny (w załączeniu) 8