Jądro i najądrze UKŁAD ROZRODCZY nasieniowód głowa najądrza przewodziki wyprowadzające MĘSKI trzon najądrza kanalik nasienny przegroda łącznotkankowa śródjądrze biaława sieć jądra błona surowicza ogon najądrza kanaliki proste Kanalik nasienny Zrazik jądra: kanaliki nasienne międzykanalikowa (śródmiąższowa) tkanka łączna zawierająca naczynia krwionośne, włókna nerwowe, makrofagi i komórki Leydiga błona graniczna - blaszka podstawna - warstwa tkanki łącznej zawierająca kurczliwe komórki mioidne (okołokanalikowe) nabłonek plemnikotwórczy Nabłonek plemnikotwórczy komórki plemnikotwórcze komórki Sertolego Spermatogeneza: spermatocytogeneza A mejoza spermatocyty I rzędu B spermatocyty II rzędu spermiogeneza Komórki plemnikotwórcze: A, B spermatocyty I rzędu spermatocyty II rzędu ciałka resztkowe plemniki 1
dojrzewające plemniki spermatocyty I rzędu spermatocyty II rzędu kom.sertolego spermatocyty I rzędu A jasne A ciemne sp. I rzędu kom.sertolego Wspólne cechy komórek plemnikotwórczych: kulisty kształt, okrągłe jadra komórkowe, słabo rozwinięte organelle (wyjątek: ) komórki Sertolego ciemne A: macierzyste, ciemna, rozproszona chromatyna jasne A: jasna, rozproszona chromatyna B: ciemne skupiska chromatyny, duże jąderko spermatocyty I rzędu: największe, często widoczne chromosomy (mejoza I) spermatocyty II rzędu: mniejsze, rzadko widoczne (krótki czas rozwoju) : najmniejsze, małe, ciemne jądro, więcej organelli Spermiogeneza obejmuje następujące procesy: wytworzenie u (fuzja pęcherzyków pochodzących z aparatu Golgiego) wytworzenie witki aksonemy witka i otaczających ją struktur włóknistych (pochodne cytoszkieletu) zagęszczenie i zmiana kształtu jądra utworzenie mankietu mitochondrialnego utworzenie wyspecjalizowanych obszarów błony komórkowej usunięcie zbędnej cytoplazmy (ciałko resztkowe, kropla cytoplazmatyczna) Fazy chronologiczne: faza Golgiego faza czapeczki faza alna faza dojrzewania aparat Golgiego Tworzenie u enzymy alne są produkowane na szorstkiej siateczce w aparacie Golgiego są pakowane do pęcherzyków prealnych pierwsze pęcherzyki prealne łączą się, tworząc pęcherzyk alny, który osadza się na przednim biegunie jądra - powstaje enzymy ulegają agregacji, tworząc ziarno alne kolejne pęcherzyki prealne łączą się z rosnącym em jądro pęcherzyk prealny ziarno alne Tworzenie witki błona komórkowa Zagęszczenie jądra zagęszczenie chromatyny zastąpienie histonów przez protaminy zanik porów w otoczce jądrowej centriola bliższa centriola dalsza jądro centriole gęste włókna zewn kolumny białkowe dalsza centriola indukuje wytworzenie i wzrost aksonemy, stając się ciałkiem podstawnym witki aksonema wydłuża się, pociągając za sobą błonę komórkową specyficzne białka cytoszkieletu (spokrewnione z cytokeratynami) tworzą struktury włókniste wokół dalszej centrioli i aksonemy Wyspecjalizowane obszary błony komórkowej obszar u (zawiera białka uczestniczące w zaplemnieniu) obszar równikowy główki obszar tylny główki obszar części pośredniej witki obszar części głównej witki 2
tworzenie u zagęszczenie jądra tworzenie witki i mankietu mitochondrialnego Dojrzały plemnik szyjka mankiet mitochondrialny główka: jądro + witka: - szyjka: centriole otoczone część przez 9 kolumn końcowa białkowych - część pośrednia (wstawka): aksonema, 9 gęstych włókien zewn., mankiet mitochondrialny - część główna: aksonema, 7 gęstych włókien zewn., - część końcowa: aksonema (przy końcu witki pojedyncze mikrotubule) część pośrednia część główna część końcowa Plemniki zwierząt domowych różnią się wielkością, kształtem główki, ale mają taką samą ogólną budowę byk knur tryk ogier człowiek szczur kogut akso nema gęste włókna zewn. główka szyjka część pośrednia mitochondria część główna witka część końcowa Komórki Sertolego wysokie boczne i przyszczytowe fałdy cytoplazmatyczne nieregularne jądro siateczka gładka i szorstka, Golgi cytoszkielet nieliczne krople lipidowe Funkcje: wspomaganie (strukturalne i metaboliczne) komórek plemnikotwórczych fagocytoza ciałek resztkowych bariera krew-jądro synteza: - białka wiążącego androgeny - w rozwoju płodowym: czynnik hamujący rozwój żeńskich narządów rozrodczych Bariera krew-jądro strefy zamykające pomiędzy fałdami komórek Sertolego w kanaliku nasiennym bariera oddziela: - przedział przypodstawny ( i wczesne spermatocyty I rzędu) - przedział przyszczytowy (pozostałe stadia komórek plemnikotwórczych) bariera chroni dojrzewające komórki plemnikotwórcze przed atakiem układu immunologicznego 3
Kanaliki proste i sieć jądra Komórki Leydiga zlokalizowane pomiędzy kanalikami nasiennymi w śródmiąższowej tkance łącznej są typowymi komórkami steroidogennymi Produkują: testosteron Najądrze krótkie, łączą kanaliki nasienne z siecią jądra nabłonek walcowaty komórki mioidne Głowa najądrza zawiera 10-20 przewodzików wyprowadzających: nabłonek wielorzędowy, często o zmiennej wysokości (sześcienny/walcowaty) cienka warstwa kom. mięśniowych gładkich labirynt łączących się ze sobą kanalików w tkance łącznej śródjądrza nabłonek sześcienny Trzon i ogon najądrza tworzy pojedynczy, zespiralizowany przewód najadrza nabłonek wielorzędowy warstwa mięśniówki gładkiej Nabłonek: komórki z rzęskami komórki z mikrokosmkami (resorbcyjne/wydzielnicze) komórki podstawne (macierzyste) Nabłonek: kom. główne kom. podstawne Komórki główne: stereocylia siateczka, Golgi lizosomy strefy zamykające resorbcja wody fagocytoza ciałek resztkowych wydzielanie substancji odżywczych produkcja glikoproteidów regulujących dojrzewanie plemników Nasieniowód 1. Błona śluzowa nabłonek wielorzędowy (taki jak w przewodzie najądrza) błaszka właściwa 2. Warstwa mięśniowa (b. gruba) 3. Warstwa Końcowa część nasieniowodu, niekiedy rozszerzona (tzw. bańka nasieniowodu): liczne fałdy błony śluzowej o charakterze gruczołowym (gruczoły bańki) 4
Gruczoły męskiego układu rozrodczego produkują płyn nasienny Pęcherzyki nasienne (rozgałęzione gruczoły cewkowe) Produkują płyn bogaty w fruktozę i białka nabłonek wielorzędowy zrąb łącznotkankowy warstwa mięśniówki gładkiej zewnętrzna warstwa Prostata (zawiera liczne rozgałęzione gruczoły cewkowo-pęcherzykowe) część zwarta otacza cewkę moczową lub częściowo pokrywa jej powierzchnię część rozproszona małe gruczoły w ścianie cewki wydzielina przekazywana do światła cewki U capów i tryków brak części zwartej, u mięsożernych i ogierów słabo rozwinięta część rozproszona Nie występują u mięsożernych nabłonek walcowaty/sześcienny zrąb łącznotkankowy z licznymi komórkami mięśniowymi gładkimi komórki gruczołowe produkują bogatobiałkowy płyn zawierający czynniki stymulujace ruch plemników Gruczoły opuszkowo-cewkowe (Cowpera) Prącie kość tkanka łączna włókna mięśniowe szkieletowe odcinki wydzielnicze U większości ssaków (oprócz człowieka i konia) zawiera kość. ciało gąbczaste cewka moczowa odcinki wydzielnicze przegrody międzyzrazikowe przewód wyprowadzający Tkanka erekcyjna ciała jamiste i gąbczaste budowa zrazikowa odcinki wydzielnicze: cewki śluzowe (nabł. walcowaty, blaszka podstawna), produkują śluz przewody wyprowadzające nabł. sześcienny torebka i przegrody z tk. łącznej zawierającej włókna mięśniowe szkieletowe te gruczoły nie występują u mięsożernych Sieć nieregularnych, zatokowych przestrzeni naczyniowych wyścielonych śródbłonkiem, pomiędzy nimi beleczki/przegrody łącznotkankowe zawierające liczne komórki mięśniowe gładkie Męski układ rozrodczy ptaków jądro bez śródjądrza i przegród łączkotkankowych najądrze b. małe nasieniowód: główny magazyn nasienia, kłębkowato zwinięta część końcowa tworzy tzw. kłębuszek nasienny, kończy się krótkim przewodem wytryskowym uchodzącym do urodeum budowa histologiczna jądra, najądrza i nasieniowodu podobna jak u ssaków brak gruczołów układu rozrodczego w okresie godowym jądra i nasieniowody powiększaja się Okres godowy nerka moczowód Nie nasieniowód 5