Normatywy planowania produkcji (przypomnienie) DOSTAWCY PRODUKCJA ODBIORCY Parametr ilościowy (wielkość przepływu) Parametry przepływów materiałowych Parametr czasowy (szybkość przepływu) Wielkość serii / partii Cykl produkcji / zaopatrzenia Ilość materiałów przebywających w przedsiębiorstwie Wielkość zamrożonego kapitału obrotowego Poziom zapasów Ilość i czas przebywania materiałów w przedsiębiorstwie Wielkość i czas zamrożenia kapitału obrotowego Czas przebywania materiałów w przedsiębiorstwie Okres zamrożenia kapitału obrotowego 1
5 Zarządzanie zapasami Dlaczego utrzymujemy zapasy? Jak duże utrzymywać?
Zapasy system jedynie słuszny # Brak problemów logistycznych w zarządzaniu zapasami 3
Zapasy system gospodarki rynkowej # Złożone problemy logistyczne w zarządzaniu zapasami Logistyka to zarządzanie zapasami w spoczynku bądź w ruchu 4
Redukcja zapasów w łańcuchu dostaw # 5
Zapasy dobro czy zło? # PODEJŚCIE TRADYCYJNE Zapasy konieczne zło Zarządzanie zapasami nie oznacza ich eliminacji Dygresja lekarska - ZAPASY TO TRUCIZNA ma działanie niszczące w niedużych dawkach pomaga Dygresja logistyczna - ZAPASY TO PRZEPŁYW MATERIAŁÓW wąski strumień jest źródłem życia nadmierny wylew grozi powodzią 6
Dlaczego powstaje zapas? Rozbieżność między tempem dopływu (dostaw) i odpływu materiałów (zużycia zapasu) PRZEPŁYWOWY MODEL POWSTAWANIA ZAPASÓW Tempo dopływu (dostaw) Zapas rotujący Tempo odpływu (popytu) Zapas nierotujący 7
Istota i funkcje zapasów 1. FUNKCJE ANTYCYPACYJNE Zapewnianie dostępności produktów poprzez wyprzedające zaspokajanie potrzeb odbiorców 2. FUNKCJE EKONOMICZNE Produkcja i zakupy w seriach/partiach ekonomicznych, Oszczędności w zakupach przy ofertach rabatowych, Oszczędności z zapasów spekulacyjnych przy fluktuacji cen i inflacji 3. FUNKCJE ZABEZPIECZAJĄCE ZAPAS Zasób materialny znajdujący się w różnych fazach procesu gospodarczego (w sferze zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji) Ochrona przed niepewnością popytu i skutkami opóźnień w dostawach poprzez tworzenie buforów bezpieczeństwa 8
Klasyfikacja zapasów KRYTERIA KLASYFIKACJI 1. Struktura ilościowa (wartościowa) zapasów 2. Stopień przetworzenia zapasów 3. Sposób tworzenia zapasów 4. Charakter popytu na zapas (system MRP) 9
Struktura ilościowa (wartościowa) zapasów Ilość (wartość) Zużycie zapasu Odnowienie zapasu Zapas średni ZAPAS ROTUJĄCY (część obrotowa zapasów) Zapas bezpieczeństwa Zapas nadmierny (martwy) ZAPAS NIEROTUJĄCY (część nieobrotowa zapasów) Czas 10
Stopień przetworzenia zapasów Faza zaopatrzenia Faza produkcji Faza dystrybucji D O S T A W C Y Zaopatrzenie ZAPASY KUPOWANE surowce materiały elementy z zakupu Produkcja elementów ZAPASY PRZETWARZANE (produkcji niezakończonej) produkcja w toku Montaż wyrobów elementy w magazynach elementy w trakcie realizacji Dystrybucja ZAPASY SPRZEDAWANE wyroby towary części zamienne (serwisowe) K L I E N C I 11
Sposób tworzenia zapasów D O S T A W C Y Faza zaopatrzenia Zaopatrzenie Zapas kupowany Produkcja elementów Faza produkcji Montaż wyrobów Zapas produkowany Faza dystrybucji Dystrybucja K L I E N C I Ilość Odnawianie zapasu Ilość Odnawianie zapasu Czas Czas 12
Bufory bezpieczeństwa ZABEZPIECZENIE DOSTĘPNOŚCI ZAPASU PRZY WYSTĘPOWANIU ZAKŁÓCEŃ Bufor ilościowy (Stock Buffer) Zapas bezpieczeństwa (rezerwa zapasu) Bufor czasowy (Time Buffer) Wyprzedzenie czasowe (rezerwa czasu) DOSTAWCA DOSTAWCA Bufor czasowy Bufor ilościowy ODBIORCA ODBIORCA REZULTAT zwiększenie średniego poziomu zapasu (ilościowego parametru przepływu) REZULTAT wydłużenie cyklu produkcyjnego (czasowego parametru przepływu) 13
Zarządzanie zapasami w przedsiębiorstwie Funkcja zarządzania produkcją kształtująca ilościowo-czasowe parametry przepływów materiałowych Faza zaopatrzenia Faza produkcji Faza dystrybucji D O S T A W C Y Zarządzanie produkcją (zapasami i zdolnością produkcyjną) Zarządzanie zapasami K L I E N C I Zaopatrzenie Produkcja elementów Montaż wyrobów Dystrybucja 14
Cele zarządzania zapasami (1) Cele i zadania zarządzania zapasami wynikają z celów zarządzania produkcją Orientacja rynkowa CELE ZARZĄDZANIA ZAPASAMI Orientacja efektywnościowa CELE ZEWNĘTRZNE MAKSYMALIZACJA POZIOMU OBSŁUGI Sprzeczność celów CELE WEWNĘTRZNE MINIMALIZACJA KOSZTÓW Dostępność wystarczających ilości we właściwym miejscu i czasie Minimalizacja kosztów poprzez redukcję stanów zapasów Konieczność szukania rozwiązań kompromisowych 15
Cele zarządzania zapasami (2) Równowaga w rozwiązaniach kompromisowych w zarządzaniu zapasami Poziom dostępności zapasu Poziom zapasu bezpieczeństwa Poziom obsługi odbiorcy Ryzyko niedoboru 100 % Poziom obsługi klienta prawdopodobieństwo niewystąpienia niedoboru zapasu w cyklu jego uzupełniania Np. poziom obsługi = 95% oznacza ryzyko wystąpienia niedoboru zapasu = 5% 16
Zadania zarządzania zapasami ODPOWIEDŹ NA PYTANIA Zapas kupowany Zapas produkowany ILE ZAMAWIAĆ? Ustalenie wielkości zamówienia (partii zakupu) ILE PRODUKOWAĆ? Ustalenie wielkości zlecenia produkcyjnego (serii / partii produkcyjnej) KIEDY ZAMAWIAĆ? Ustalenie terminu uruchomienia zamówienia KIEDY PRODUKOWAĆ? Ustalenie terminu uruchomienia zlecenia produkcyjnego 17
Wielkość serii/partii a poziomu zapasu Zapas kupowany Zapas produkowany 1. Zakupy w partiach Q1 = 3000 szt. 2. Zakupy w partiach Q2 = 1000 szt. 1. Produkcja w seriach Q1 = 3000 szt. 2. Produkcja w seriach Q2 = 1000 szt. Q1 Ilość Zapas średni = 1500 Q1 Ilość Zapas średni = 1500 Zapas średni = 500 Zapas średni = 500 Q2 Q2 Czas Czas Czas zużycia zapasu Q1 Czas Q2 Czas zużycia zapasu Q1 Czas Q2 18
Określanie popytu na zapas METODY OKREŚLANIA POPYTU (ZAPOTRZEBOWANIA) NA ZAPAS OKREŚLANIE DETERMINISTYCZNE (dokładne) Obliczanie zapotrzebowania materiałowego na podstawie: harmonogramów produkcji wyrobów specyfikacji (zestawień) materiałowych wyrobów OKREŚLANIE STOCHASTYCZNE (przybliżone) Prognozowanie zapotrzebowania materiałowego na podstawie: statystyki zużycia w porównywalnych okresach w przeszłości przewidywanych trendów zmian w przyszłości OKREŚLANIE SUBIEKTYWNE (najmniej dokładne) Szacowanie intuicyjne stosowane przy braku możliwości wykorzystania metod poprzednich 19
Określanie podaży zapasów SYSTEMY KONTROLI (MONITOROWANIA) STANÓW ZAPASÓW SYSTEM KONTROLI OKRESOWEJ (Periodic Inventory Monitoring System) Cykliczne ustalanie stanu zapasu na koniec ustalonego okresu czasu brak konieczności informatyzacji systemu (mniejsze koszty inwestycyjne) brak bieżącej informacji o stanie zapasu większe zapasy bezpieczeństwa (większe koszty eksploatacji) SYSTEM KONTROLI CIĄGŁEJ (Continuous Inventory Monitoring System) Bieżące monitorowanie stanu zapasu w trybie on-line WYMAGANIA konieczność informatyzacji (większe koszty inwestycyjne) bieżąca informacja o stanie zapasu mniejsze zapasy bezpieczeństwa (mniejsze koszty eksploatacji) konieczność okresowej inwentaryzacji rzeczywistych stanów zapasów 20
Koszty zapasów KOSZTY STAŁE niezależne od wielkości zamówień / zleceń Jednostkowe koszty zakupu lub produkcji pozycji zapasu Koszty utrzymania pomieszczeń i urządzeń magazynowych Koszty osobowe (utrzymania służb magazynowych i zaopatrzenia) KOSZTY ZMIENNE zależne od wielkości zamówień / zleceń Koszty zamawiania / zlecania (tworzenia zapasu) Koszty utrzymania zapasu (zamrożenia kapitału) Koszty niedoboru zapasu (wyczerpania zapasu) Koszty nadmiaru zapasu (ryzyka związanego z zapasami) 21
Koszt tworzenia i utrzymania zapasu KOSZT ZAMAWIANIA / ZLECANIA (Ordering Cost) [zł/zamówienie] Koszt związany z procesem tworzenia zapasu zlecenie zakupu koszt realizacji zaopatrzenia (Purchasing Cost) zlecenie produkcyjne koszt uruchomienia produkcji (Setup Cost) KOSZT UTRZYMANIA ZAPASU (Holding Cost) [zł/szt/okres] Koszt zamrożenia kapitału (Capital Cost), Koszt oprocentowania (Interest Cost) Koszt utraconych możliwości (Opportunity Cost) Sposób ustalania wartość kwotowa (stała) lub procentowa (% ceny) 22
Koszt niedoboru i nadmiaru zapasu KOSZT NIEDOBORU ZAPASU (Shortage Cost) [zł/szt/okres] Koszt wyczerpania zapasu (Stockout Cost) niedobór przenoszony na następne okresy (zamówienia zaległe) koszt obsługi zaległych zamówień, obniżenia poziomu obsługi niedobór nieprzenoszony na następne okresy (utracona sprzedaż) koszt utraconych zysków, obniżenia poziomu obsługi KOSZT NADMIARU ZAPASU (Excess Cost) [zł/szt/okres] Koszt ryzyka związanego z zapasami (Inventory Risk Cost) nadmiar przenoszony na następne okresy koszt przedłużonego utrzymania zapasu, obniżenia zysku (obniżka cen) nadmiar nieprzenoszony na następne okresy (utracona sprzedaż) koszt straconych nakładów, likwidacji zapasu 23
Typologia systemów zarządzania produkcją i zapasami METODY OKREŚLANIA POTRZEB Stochastyczne (prognozowanie) Faza planowania ZARZĄDZANIE ZAPASAMI Faza sterowania Systemy sterowania zapasami SCS Stock Control Systems System produkcji dokładnie na czas JIT Just in Time System (KANBAN) Deterministyczne (obliczanie) System planowania potrzeb materiałowych MRP Material Requirements Planning System planowania potrzeb dystrybucyjnych DRP Distribution Requirements Planning System zarządzania wąskimi przekrojami OPT Optimized Production Technology 24
Dziękuję za uwagę
POMINIĘTE
Czynniki kształtujące problematykę zapasów Charakter popytu Niezależny (pierwotny) Zależny (wtórny) Określanie popytu Deterministyczne Stochastyczne Subiektywne Czas dostawy Niepewny Pewny Wartość zapasu Zużycie zapasu Klasa A Klasa B Klasa C Klasa X Klasa Y Klasa Z Uzupełnianie zapasu Niedobory zapasu Niedobór zapasu Rabaty cenowe Czynnik inflacji Grupowe zamawianie Okresy planowania Natychmiastowe Niedopuszczalne Nieprzenoszony Nie występują Nieuwzględniany Stosowane Jeden Stopniowe Dopuszczalne Przenoszony Występują Uwzględniany Niestosowane Wiele 27
Zapasy a kapitał obrotowy Kapitał obrotowy niezamrożony ŚRODKI PŁYNNE ODBIORCY (należności) DOSTAWCY (zobowiązania) ZAPASY SPRZEDAWANE ZAPASY KUPOWANE ZAPASY PRZETWARZANE Kapitał obrotowy zamrożony przepływ pieniężny przepływ materialno pieniężny 28
Wskaźnik rotacji zapasów WRZ = SPRZEDAŻ (OBRÓT) ZAPAS ŚREDNI [w razach] Rynek producenta - przemysł 3-4 obroty w roku Poniżej - produkcja niesterowalna (production is out of control) WRZ = ZAPAS ŚREDNI LICZBA DNI W OKRESIE SPRZEDAŻ (OBRÓT) [w dniach] Kraje rozwinięte gospodarczo Lata siedemdziesiąte od 2 do 5 obrotów w roku Firmy amerykańskie - średnio 3,7 obrotów Firmy japońskie - średnio 5.5 obrotów Po roku 1980 od 5 do 20 obrotów w roku 1985 - nieliczne firmy amerykańskie: 30-80 obrotów 1985 - niektóre firmy japońskie: 100 obrotów Dzisiaj ujemny obrót zapasami (kapitałem obrotowym) 29