Podsystemy logistyki - podział funkcjonalny

Transkrypt

1 Podsystemy logistyki - podział Opracowywanie zamówień Zarządzanie zapasami (gospodarka magazynowa) Magazyn Opakowanie Transport Podsystemy logistyki - podział 1

2 Zapasy I Zapasy magazynowe stanowią bufor w przepływie towaru. Zmiana czasowej i ilościowej struktury przepływu na wejściu i wyjściu. Utrzymywanie zapasów uzasadnione przez: Wykorzystanie efektu skali przy zakupie, transporcie lub produkcji: rabaty ilościowe u dostawcy, korzystniejsze warunki transportu u spedytora ładunki całopojazdowe, całowagonowe, obniżenie jednostkowych kosztów produkcji wyższe koszty zapasów magazynowych rekompensowane przez mniejsze koszty przezbrojenia, Skompensowanie różnic między podażą i popytem: towary o sezonowym popycie, produkty rolnicze. Specjalizacja zakładów produkcyjnych problem synchronizacji dostaw części. Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 2

3 Zapasy II Spekulacja przewidywany wzrost cen, domniemanie wystąpienia deficytu. Zabezpieczenie przed niepewnością - w zakresie podaży i/lub popytu wahania kursów walut, cła, kontyngenty, strajk, zmiany stóp procentowych Niebezpieczeństwo zatrzymania produkcji - koszty Sezonowość podaży, popytu np. zimowe przerwy w transporcie wodnym, przemysł odzieżowy, stabilność zatrudnienia Korzyści dla dostawców popyt sezonowy, utrzymanie małego dostawcy Magazyny blisko rynku, obsługa klienta 3

4 Zapasy III Składniki zapasu magazynowego: Zamawiana ilość Q Średni zapas magazynowy ŚZM = Q/2 Zapas bieżący, zapas bezpieczeństwa Z b ze względu na wahania popytu i opóźnienia dostaw Zapas przeciętny magazynu ŚZM + Z b Zapasy w produkcji Zapas w drodze dla uwzględnienia zamrożonego kapitału - równy wielkości towarów sprzedawanych z magazynu w czasie realizacji dostawy. Zapas sezonowy odzeż, zabawki, art. samochodowe Zapas promocyjny Zapas spekulacyjny zwyżka ceny brak dostępności produktów Zapas martwy tj. bez wartości ekonomicznej - wysłanie do miejsca gdzie ma wartość, za granicę, utylizacja 4

5 Zadania gospodarki magazynowej Realizacja celów gospodarki magazynowej wymaga odpowiedzi na pytania: 1. Jaki towar ma być magazynowany? 2. Jaka ilość towaru ma być magazynowana? 3. Jaką ilość towaru trzeba zamówić? 4. Kiedy trzeba dokonać zamówienia? Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 5

6 Koszty utrzymywania zapasów Koszt kapitału odsetek wartości pieniężnej utrzymywanego zapasu, wartość zapasów* stopa progowa firmy; stopa progowa określa minimalną oczekiwaną stopę zwrotu z nowych inwestycji Koszt utrzymywania magazynu magazyn obcy i magazyn własny; koszty zmienne i stałe; koszty przemieszczania produktów, koszty składowania czynsz, ogrzewanie, oświetlenie. Koszty obsługi zapasów ubezpieczenie ryzyka utraty lub uszkodzenia i podatki Koszty ryzyka związanego z zapasami ryzyko utraty wartości pieniężnej zapasów jakość i cena owoców i warzyw, spadek wartości modnej odzieży, krótki cykl życia np. komputery. Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 6

7 Koszty zamawiania: Przegląd stanu zapasów, Przygotowanie lub opracowanie zamówień, Przygotowanie i opracowanie sprawozdań z przyjęcia dostaw, Przygotowanie i opracowanie dokumentów płatności. Koszty przestawiania produkcji: Przezbrojenie urządzeń produkcyjnych 7

8 Określenie zapotrzebowania - rodzaje Wg pochodzenia i rodzaju Zapotrzebowanie pierwotne zapotrzebowanie rynku na wyroby nadające się do sprzedaży Zapotrzebowanie wtórne zapotrzebowanie surowców, części i zespołów niezbędnych do pokrycia zapotrzebowania pierwotnego Zapotrzebowanie trzeciego rodzaju Materiały pomocnicze i eksploatacyjne Uwzględnienie zapasów Zapotrzebowanie brutto odniesione do okresu bez uwzględnienia zapasów, Zapotrzebowanie netto zapotrzebowanie brutto pomniejszone o zapasy. Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 8

9 Określenie zapotrzebowania - metody Deterministyczne określanie zaopatrzenia: Dotyczy określenia zapotrzebowania wtórnego na podstawie zamówienia pierwotnego lub zamówienia nabywcy. Dotyczy głównych komponentów wyrobu. Metoda analityczna rozbiór i ustalanie składu wyrobu według struktury Metoda syntetyczna korzystanie z wykazów części wyrobu Stochastyczne określenie zapotrzebowania: Na podstawie zużycia w porównywalnych poprzednich okresach, warunkiem wiarygodność danych i hipoteza stabilności czasowej analogiczny sposób wpływu kompleksu zjawisk zależnych. Szacowanie subiektywne: Brak danych do stosowania powyższych metod. Szacowanie analogowe na podstawie zapotrzebowania na towary podobne Szacowanie intuicyjne na podstawie subiektywnej oceny jednej lub kilku osób Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 9

10 Określanie zapotrzebowania - metody W przypadku popytu zależnego znanego w punkcie odbioru określenie zapotrzebowania w punktach dostaw (logistyka materiałowa) możliwe przy znajomości programu produkcyjnego (ang. MPS Master Production Schedule) na podstawie metody deterministycznego określania zapotrzebowania określanej skrótem MRP (ang. Material Requirements Planing). W przypadku logistyki dystrybucji - problem sumowania zapotrzebowań w wielu lokalnych punktach odbioru określany jest jako DRP (ang. Distribution Requirements Planning). 10

11 Uzupełnianie zapasów Odpowiedź na pytania kiedy? i ile?. Uwzględniane wielkości: Osiągnięta wartość stanu zapasów magazynowych (punkt zamówienia) s Czas cyklu zamówienia t Wielkość zamówienia (stała) Q Wielkość zamówienia (zmienna) - S niezbędna do uzupełnienia zapasów do określonego poziomu Roczna wielkość popytu - D Reguły zamawiania towarów: Zamawiana ilość Q - f(s,q) i f(t,q) Zamawiana ilość S - f(s,s) i f(t,s). Metody zarządzania zapasami pull i push różne podejścia do zapasów: produkcja odpowiedzią na popyt lub przewidywanie popytu, np. McDonald s i usługodawcy cateringowi na przyjęciach, Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 11

12 Reguły zamawiania towarów I ZASADA f(s, Q) metoda punktu zamówienia Punkt zamówienia - określany jako moment w którym stan zapasów magazynowych może pokryć zapotrzebowanie do chwili ponownej dostawy do magazynu. Wyznaczenie optymalnej wielkości zamówienia EOQ EWZ wzór Wilsona Obowiązujące założenia: Ciągła, ą stała i znana wielkość popytu Stały i znany cykl uzupełniania zapasów Pełne zaspokojenie popytu Stała cena towaru i koszt transportu Nie uwzględnia zapasów w transporcie Zapas jednorodny Nieskończony horyzont planistyczny Nieograniczona dostępność kapitału Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 12

13 Reguły zamawiania towarów wzór Wilsona Wyznaczenie optymalnej wielkości zamówienia EWZ, EOQ: Duże zamówienia duże koszty utrzymania zapasów (koszty magazynowe + koszty zamrożonego kapitału) Kuzap Duże zamówienia minimalne koszty przygotowania i realizacji zamówienia Kzam. Optymalizacja oddzielnie powyższych kryteriów kosztowych prowadzi do zamówienie pokrywające zapotrzebowanie roczne lub zamówienie wielkości jednostki zapotrzebowania. Koszt całkowity: F(Q) = ½*Q * K uzap + D/Q * K zam gdzie ½ Q to zapas przeciętny EWZ Q opt = (2*D*K zam /K uzap ) 1/2 wzór Wilsona 13

14 Reguły zamawiania towarów II Metoda min- max Analogiczna do metody punktu zamówienia. Różnica: jeżeli przy zwiększonym popycie poziom zapasu opadnie poniżej punktu zamówienia, to należy powiększyć zamówienie o różnicę pomiędzy zapasem punktu zamówienia a dysponowaną wielkością zapasu. Jest to minimalna wielkość zamówienia, która pozwoli na osiągnięcie przez zapas oczekiwanego poziomu maksymalnego w chwili otrzymania zamówienia. ZASADA f(t,s) metoda cyklu zamówień Stały cykl zamówień t rytm dostaw lub produkcji stała odległość między zamówieniami Wielkość zamówienia S zmienna suma wielkości popytu w czasie realizacji zamówienia i czasie cyklu minus zapas w magazynie. Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 14

15 Stan magazynu Reguły zamawiania towarów - f(s,q) s Q Q s punkt dokonywania zamówienia wielkość stanu magazynu - stały czas Q wielkość zamówienia - stała czas realizacji zamówienia 15

16 Stan magazynu Reguły zamawiania towarów - f(s,s) S S s czas s punkt dokonywania zamówienia stały S zamawiana ilość zmienna czas realizacji zamówienia 16

17 Reguły zamawiania towarów - f(t,q) Stan magazyn u Q Q t t t czas t okres między zamówieniami - stały Q wielkość zamówienia - stała czas realizacji zamówienia 17

18 Reguły zamawiania towarów - f(t,s) Stan magazynu S S S t okres między zamówieniami - stały t t t czas S wielkość zamówienia - zmienna czas realizacji zamówienia 18

19 Utrzymywanie zapasów niepewność popytu Określenie optymalnego bezpiecznego poziomu zapasów magazynowych (zapas bezpieczeństwa ZB) w oparciu o: 1. Koszty niedoborów, 2. Zmiany popytu na skutek niedoborów, 3. Gotowość do świadczenia poziomu obsługi dostaw. Uwzględniane czynniki: 1. Czas dostawy niezbędny do odtworzenia zapasów, 2. Prawdopodobieństwo przekroczenia czasu dostawy i wielkości rozchodów, 3. Założony poziom obsługi, 4. Liczba magazynów. Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 19

20 Utrzymywanie zapasów zapas bezpieczeństwa Uwzględnienie długości czasu dostawy i zmiany popytu: ZB = T w *(N max - N przec ) N max,n przec maksymalny i przeciętny popyt w jednostce czasu, T w czas dostawy ZB służy do pokrycia różnicy pomiędzy maksymalnym, a przeciętnym popytem w czasie realizacji dostawy. Czas dostawy a zapas bezpieczeństwa. Koszt zmniejszenia czasu dostawy. 20

21 Zapas bezpieczeństwa f(s,q) Stan magazynu ZB= (P max - P) s ZB czas 21

22 Metoda wtórnego punktu zamawiania Zmniejszenie ZB przez zastosowanie wtórnego (dodatkowego i opcjonalnego) punktu dokonywania zamówienia. Zamówienie to posiada skrócony czas odtworzenia zapasów dzięki zastosowaniu szybszych środków transportu. Oznaczenia: P zw popyt zwiększony, s 2 wtórny punkt zamawiania, S w wielkość wtórnego zamówienia. 22

23 Metoda wtórnego punktu zamawiania ZB 1 < ZB S w =P zw t x s 2 gdy s 2 >=P zw 2 dostawa dodatkowa zdąży dodatkowa dostawa gdy P zw > P standard +ZB 1 / Stan magazynu P zw t x s 1 s 2 ZB ZB 1 czas 2 r 23

24 Błąd prognozowania popytu a ZB dokładność określenia popytu Do uwzględnienia dokładności określenia popytu musimy dysponować wartością średnią i odchyleniem standardowym. Zakładając rozkład prawdopodobieństwa możemy określić wielkość ZB niezbędnego do zaspokojenia popytu w przypadku błędu prognozowania zapotrzebowania. Zakładając rozkład normalny prawdopodobieństwa 50 % prawdopodobieństwo zaspokojenia popytu (dla wartości średniej zapotrzebowania) bez ZB. W celu zapewnienia wyższego prawdopodobieństwa zaspokojenia popytu konieczne wprowadzenie ZB o wielkości równej iloczynowi współczynnika bezpieczeństwa i wielkości odchylenia standardowego wielkości zapotrzebowania. Współczynnik bezpieczeństwa określa maksymalne przekroczenie zmiennej (wartość popytu) w jednostkach odchylenia standardowego w zależności od prawdopodobieństwa (50% - wb = 0, 84% - wb=1, 97% - wb=2) Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 24

25 Rozkład normalny popytu 25

26 Poziom obsługi dostaw a ZB Współczynnik bezpieczeństwa określa poziom obsługi dostaw (POD). Jeżeli POD jest mierzony za pomocą czasu w jakim zaspokajany był popyt za pomocą stanu magazynowego to współczynnik bezpieczeństwa jednoznacznie określa poziom obsługi (np. K=2 w 97,72 % okresów popyt zaspokojony, czyli jeżeli ZB=2*σ to ok. 2 razy na sto zamówień wystąpią niedobory). Z rozkładu normalnego wynika, że pewność zaspokojenia potrzeb występuje przy nieskończonej wartości zapasu bezpieczeństwa a tym samym takimi kosztami gospodarki magazynowej. (Silny wzrost kosztów ze wzrostem poziomu obsługi). Poziom obsługi mierzony być może również wielkością (a nie częstością występowania) niezaspokojonego popytu. Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 26

27 Zapas bezpieczeństwa a liczba odbiorców z magazynu Obserwowany efekt kompensacji kompensacja zapotrzebowania jednego odbiorcy przez brak zapotrzebowania drugiego. Wielkość zapasu bezpieczeństwa mniejsza niż wynikająca z konieczności zaspokojenia popytu będącego sumą maksymalnych popytów poszczególnych odbiorców. Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 27

28 Liczba magazynów a ZB Wiele magazynów. Zależność poziomu ZB od liczby magazynów. Popyt niezależny z różnych magazynów. Jednakowego poziomu obsługi klienta oznacza, że wariancja ( kwadrat odchylenia standardowego) popytu w przypadku jednego magazynu jest równa sumie wariancji popytu poszczególnych magazynów. Zakładamy jednakowe wariancje popytu w mniejszych n magazynach równe V n. n V 1 =nv n - warunek jednakowego poziomu obsługi klienta w 2 systemach jeden i n magazynów σ 1 = (n) 1/2 * σ n wb*σ 1 = (n) 1/2 *wb* σ n Podstawiamy wzór na ZB = wb * σ ZB 1 =ZB n *n 1/2 ZB w systemie z jednym magazynem jest mniejszy niż ZB n *n - wymagany sumaryczny zapas w n magazynach dla takiego samego poziomu obsługi klienta w systemie z n magazynami 28

29 Selektywna gospodarka magazynowa Optymalizacja ilości towaru w magazynie uwzględnia: koszty wynikające z niedoborów, koszty wynikające z magazynowania. Zasady gospodarki magazynowej w zależności od struktury konsumpcji: Konsumpcja regularna - zsynchronizowanie dostaw Konsumpcja zmienna - magazynowanie Konsumpcja nieregularna zaopatrzenie na indywidualne zapotrzebowanie Magazynowanie poprzedzone analizą: Liczba rodzajów towarów i wartość towarów w zaopatrzeniu Liczba artykułów i obrót w dystrybucji Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 29

30 - reguła 80-20, zwykła masa i wartościowe jednostki, - niewielki odsetek populacji ma wpływ na całość lub wartość całości, ci, przykłady: klienci wielkość sprzedaży, ludność miasta popełniane przestępstwa, wykłady studenckie punkty zaliczeniowe Prawo Pareta (Vilfredo Pareto) 30

31 Selektywna gospodarka magazynowa analiza ABC Logistyka dystrybucji: 80% obrotu przypada na 20% artykułów różnice w zależności od rodzaju odbiorców: 80% hurt - zakład produkcyjny, mniej % obrotu - handel detaliczny. Wartość artykułu i wielkość jego zbytu - główne nośniki obrotu. Większa część zysku generowana przez niewiele artykułów. Część artykułów sprzedawana ze stratą obniża zysk. Analiza wg zysku trudna. Analiza wg obrotu (cena) lub analiza wg zbytu (ilość) przy jednakowych cenach. Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 31

32 Selektywna gospodarka magazynowa analiza ABC Klasy według wielkości obrotu: Uwzględniają ilościowo rodzaje ilościowo 20 % o największym obrocie - klasa A kolejne 40 % - klasa B pozostałe 40 % artykułów klasa C Klasy wg znaczenia towaru dla klienta: Uwzględniają istotność towaru (wartość krytyczna) klasy 1,2,3: artykuły wymagane aby były w każdej chwili do dyspozycji, artykuły których brak nie pogorszy funkcjonalności sprzętu, artykuły bez wpływu na funkcjonowanie sprzętu Uwzględnienie istotności towaru rozszerza klasyfikację ABC, rozszerzona klasyfikacja oparta na iloczynie pozycji w obu klasyfikacjach wg istotności i wg pozycji w obrocie. 32

33 Selektywna gospodarka magazynowa przykład klasyfikacji artykułów 33

34 Selektywna gospodarka magazynowa metoda ABC Cykle zamówień w zależności od klasy artykułów: Wydłużenie cyklu zamówień dla artykułów klas B, C np. 2 i 4- krotnie w stosunku do cyklu zamówień klasy A Wpływ liczby magazynów na koszty: Minimalizacja kosztów magazynowania centralizacja magazynów Minimalizacja kosztów transportu wiele magazynów Gospodarka magazynowa Podsystemy logistyki - podział 34

35 Selektywna gospodarka magazynowa - uwzględnienie wpływu liczby magazynów na koszty Klasa A duży udział w obrocie -składowanie we wszystkich magazynach lokalnych. Klasa B - mniejszy udział w obrocie składowanie w wybranych regionalnych centrach dystrybucyjnych. Klasa C niewielki udział w obrocie magazyny fabryczne. Klasa D minimalny udział w obrocie - produkcja na zamówienie. Konieczne uwzględnienie dodatkowo: liczby odbiorców danego artykułu, zamawianych ilości towaru, wymagań klientów pod względem kompletacji zamówienia, wykorzystywanego środka transportu.