A... pieczątka nagłówkowa WKK............... kod pracy ucznia (wpisuje uczeń) KONKURS PRZEDMIOTOWY BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ETAP WOJEWÓDZKI Drogi Uczniu, masz szansę zaprezentować swoją wiedzę z biologii. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania. Odpowiedzi zapisuj w odpowiednich miejscach testu. Arkusz składa się z 3 części A, B i C. Odpowiedzi do zadań wpisuj w wyznaczone miejsca w teście. Nie używaj korektora. W części A w zadaniach od 1 do 10 podane są cztery odpowiedzi: a), b), c), d). Tylko jedna z nich jest poprawna. Wybierz ją i wyraźnie wpisz znak X zaznaczając odpowiednią literę w miejscu odpowiedzi do danego zadania, a następnie krótko ją uzasadnij. W części B i C stosuj się do instrukcji. Błędną odpowiedź przekreśl i ponownie (obok) napisz odpowiedź prawidłową. Czas pracy: 90 minut Liczba punktów możliwych do uzyskania: 100 Pracuj samodzielnie. Powodzenia! 1
A - Test wyboru z uzasadnieniem. Przeczytaj uważnie treść każdego zadania, zakreśl znakiem X prawidłową odpowiedź, a następnie krótko ją uzasadnij. W uzasadnieniu wykorzystaj stosowny termin z zakresu ekologii. (za podanie trafnej odpowiedzi otrzymujesz 1pkt, za pełne uzasadnienie również 1pkt - łącznie za test -20pkt.) 1. Członkowie koła ekologicznego postanowili z łąki uczynić teren badań ekologicznych. Najbardziej obszerną pracą uczniów będzie publikacja traktująca łąkę jako a) biocenozę b) biotop c) ekosystem d) zespół populacji 2. Każdy z uczniów miał badać jedną populację organizmów żyjących na łące. Uczniowie badali populacje: koniczyny łąkowej, koniczyny białej i trzmiela ziemnego. W badaniach brało udział uczniów: a) 1 b) 2 c) 3 d) 4 3. Uczniowie badający wpływ czynników środowiska na rozwój populacji koniczyny łąkowej postawili hipotezę, opartą na wiedzy z ekologii, iż koniczyna nie wymaga do rozwoju a) nasłonecznienia b) nawożenia nawozami azotowymi c) nawożenia nawozami z mikroelementami d) zraszania upraw 2
4. Największy wpływ na rozrodczość koniczyny spośród wymienionych gatunków mogą mieć (jeżeli będą ogniwami łańcuchów pokarmowym tejże łąki) a) bażant b) bocian c) bielinek d) ważka 5. Rosnące na skraju łąki skupienia dwóch gatunków roślin nasunęły uczniom przypuszczenia, iż gleby, na których rosną mają odczyn kwaśny. Gatunkami tymi były: a) jaskier i oset b) gwiazdnica i pokrzywa c) skrzyp i bodziszek łąkowy d) pokrzywa i stokrotka 6. Niedobór azotu w glebie może być przyczyną chlorozy (blednicy) u roślin. Wymienione w podpunktach gatunki rosną na glebach ubogich w azot i u trzech z nich wystąpiły objawy chlorozy. Objawy nie wystąpiły tylko u gatunku a) chaber łąkowy b) jaskier rozłogowy c) rosiczka d) stokrotka 7. Wojtek zachorował na anginę. Oprócz antybiotyku Wojtek zażywa również witaminy, a szczególnie musi dostarczać organizmowi witaminy a) A b) B c) C d) D 3
8. Dziś możemy wytłumaczyć, dlaczego dawniej na gojące rany przykładano chleb, który był a) czerstwy z solą b) świeżo upieczony c) pokryty nalotem niebieskiej pleśni d) pokryty białym pleśniakiem 9. Rolnik w trosce o zdrowe plony zbóż wyciął rosnące nieopodal pola rośliny a) berberysu b) gruszy c) głogu d) żadne z wymienionych 10. Ogrodnik uprawia działkę zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego. Wykorzystując w praktyce wiedzę ekologiczną, a) sieje na grządkach tylko jeden gatunek rośliny b) sieje co roku na danym poletku te same gatunki roślin c) wypala trawy na miedzy d) sieje pewne gatunki obok drugich 4
B - Zadania otwarte 1. W biocenozie łąki uczniowie obserwowali następujące gatunki: koniczyna łąkowa, kanianka, bocian, mysz, myszołów, trzmiel. Utwórz 4 pary gatunków reprezentujących 4 rodzaje zależności pomiędzy populacjami wymienionych gatunków. (po 1 pkt za poprawnie wypełniony wiersz łącznie 4 pkt) Przykłady organizmów Rodzaj zależności 2. Wymień kolejne 4 części żołądka i 2 inne elementy przewodu pokarmowego przez które przechodzi kolejno pokarm spożyty przez krowę pasącą się na łące, zanim trafi do dwunastnicy. a) Jama gębowa, przełyk,...,...,...,...,...,... b) Jaka rolę pełni żwacz?... (prawidłowa odpowiedź na pytanie w podpunkcie: a/ 1 pkt, b/ 1 pkt łącznie 2 pkt) 3. Uczniowie badali stan czystości wód w stawach i rowach melioracyjnych na podstawie obecności organizmów wskaźnikowych. Uczniowie wyłowili następujące gatunki zwierząt: kiełż zdrojowy, ośliczka, rurecznik, larwy chruścika, larwy gnojki, larwy jętki. Wpisz je tabeli przedstawiającej wyniki badań. (prawidłowe wypełnienie każdego wiersza 1 pkt - łącznie 3 pkt) organizmy wskaźnikowe stan czystości wód woda czysta woda średnio zanieczyszczona woda zanieczyszczona 5
4. Podkreśl gatunki ptaków chronionych. występujących w poniższym zestawie. bażant, bocian biały, czajka, czapla siwa, kaczka krzyżówka, kuropatwa, łyska, słonka, zimorodek (0-3 pkt) 5. Wymień nazwy 4 gatunków drzew, które podlegają ochronie ścisłej. (0-4 pkt) 6. Wymień nazwy 3 projektów, które realizują uczestnicy kampanii LOP pod hasłem:,,niezapominajka znakiem jakości naszej postawy wobec przyrody i zrównoważonego rozwoju. lub określ istotę tych projektów. (0-3 pkt) 7. Wymień nazwy zjawisk będących globalnymi skutkami poniżej przedstawionych działań ludzi a) Używanie urządzeń chłodniczych -... b) Zatruwanie atmosfery dwutlenkiem węgla i metanem-... c) Emisja związków siarki do atmosfery -... d) Spływy z pól nawozów do stawów -... (każda prawidłowa odpowiedź 1 pkt - łącznie 4 pkt) 8. Uzupełnij tekst. a) Istotą podwójnego oddychania u ptaków jest to,...... (0 1 pkt) b) Podwójna akomodacja u ptaków polega na...... (0-1 pkt) c) Uzupełnij schemat podwójnego zapłodnienia u roślin... +... =...... +... =... (0-2 pkt) 9. Każdy z wymienionych gatunków wydala charakterystyczny produkt metabolizmu komórkowego zawierającego azot. Wpisz obok nazw gatunków nazwy tych związków. a) kot-... b) kura-... c) sum-... (0-3 pkt) 6
10. Podaj nazwy gromad kręgowców, u których występują przedstawione na rysunkach narządy oznaczone literami: a -... b -... c -... d -... e -... f -... (0-3 pkt) 11. Oznaczone na rysunkach literami elementy budowy mogą mieć udział w tworzeniu nasion i owoców u różnych gatunków roślin. Podaj nazwy tych elementów i określ zwięźle na czym polega ich rola w tworzeniu nasion i ewentualnie owoców. a)... b)... c)... d)... e)... (każda prawidłowa nazwa 1 pkt i prawidłowa rola 1 pkt - łącznie10 pkt) 7
12. Przyroda cechuje się bogactwem form. Ekologowie badający populacje różnych gatunków mogą obserwować ich życie od narodzin aż do śmierci. Trzech ekologów zajmowało się badaniem liczebności populacji. Efektem ich pracy była publikacja, w której przedstawili między innymi krzywe przeżywalności 3 gatunków i ich opisy. Przeczytaj każdy z opisów i dopasuj do nich krzywe przeżywalności. Wpisz nad każdą krzywą literę oznaczającą jej opis. Uwaga! Jedna z krzywych nie ma odpowiedniego opisu. a) Populacja tego gatunku cechowała się wysoką śmiertelnością na początku rozwoju. Później liczebność populacji ulegała niewielkim zmianom. b) Liczebność populacji badanego przeze mnie gatunku przez długi okres nie ulegała zmianom. Główną przyczyną śmiertelności badanych zwierząt była starość. c) Śmiertelność badanej przez ze mnie populacji była stała i nie zależała od wieku osobników. (każde prawidłowe przyporządkowanie 1 pkt łącznie 3 pkt) 8
13. a) Ułóż łańcuch pokarmowy z wymienionych gatunków: biedronka, kapusta, mszyca, pająk, strzyżyk.... b) Które z gatunków występujących w ułożonym przez ciebie łańcuchu pokarmowym będą sprzymierzeńcami rolników uprawiających kapustę?... (0-2 pkt) 14. Uzupełnij poniższy tekst wykorzystując wiedzę z ekologii i umiejętność analizy poniżej przedstawionego wykresu. Organizmy żyjące w określonym środowisku mają zdolność przystosowania się do zmian danego czynnika, którą ekologowie nazywają tolerancją ekologiczną. Gatunki różnić się mogą stopniem tolerancji ekologicznej wobec danego czynnika. Gatunki oznaczone literami B i... ekologowie określają nazwą... Charakteryzują się one... Do gatunków eurytermicznych można zaliczyć gatunki oznaczone literami :... i..., ponieważ... Najlepiej przystosowany do zmian temperatury jest gatunek oznaczony literą.... (0-7 pkt) 9
C Krzyżówka 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 POZIOMO: 3) Ptak bez grzebienia mostka 4) Drzewo bardzo często atakowane przez pasożytnicze grzyby 9) Najcięższy małż, waży 200kg 10) Najszybciej latający ptak drapieżny 11) Największy pająk, żyjący w Ameryce Płd. 12) Największy spośród ptaków odlatujących zimą z Polski 14) Owad w pianie 15) Drapieżny kuzyn osy 17) Najmniejsza roślina kwiatowa 20) Popielata- jest rekordzistką w migracji sezonowej, rocznie pokonuje 60 000 km 22) Ptak, który nabija gryzonie na kolce drzew PIONOWO: 1) Największy ssak dziko żyjący w Europie 2) Produkt otrzymywany z winorośli 3) Gryzoń roznoszący zarazki dżumy 5) Krzew zwany,,gorejącym krzakiem Mojżesza, rośnie w stanie naturalnym w Pieninach; bywa sadzony w ogrodach 6) Wysoka roślina zielna z rodziny baldaszkowatych 7) Odmiana tlenu, o którym się mówi, że jest dobry i zły 8) Ryba słodkowodna oddychająca jelitem, która swoim zachowaniem przepowiada pogodę 9) Ryba zwana konikiem morskim 12) Gatunek węża żyjący w Arktyce, który dzięki czarnej barwie szybciej pochłania ciepło 13) Choroba wiązów wywołana przez grzyby 16) Największy w Polsce ssak z rodziny kotów 18) Zboże z wiechą 19) Ptak morski z rzędu mew, przypominający wyglądem pingwina 21) Uniwersalny rozpuszczalnik (każde poprawnie rozwiązane hasło 1 pkt łącznie 25 pkt) 10