Pszenżyto ozime Uwagi ogólne W sezonie wegetacyjnym 2011/, w ramach PDOiR w rejonie warmińsko-mazurskim, prowadzone były dwa doświadczenia z pszenżytem. Zlokalizowano je w stacjach doświadczalnych we Wrócikowie i Rychlikach. W bieżącym roku opracowanie zostało wzbogacone o dane z doświadczenia w ZDOO Marianowo, z sąsiedniego województwa podlaskiego, w celu poszerzenia informacji o badanych odmianach. Badano 18 odmian ( 12 tradycyjnych i 6 krótkosłomych) wybranych przez Wojewódzki Zespół PDOiR. Spośród tych odmian 8 znajdowało się w minionym roku na liście odmian zalecanych do uprawy w województwie warmińsko-mazurskim. W na LZO wpisano Tulus i Atletico, a wycofano odmiany Trigold i Baltiko. Aktualnie tworzą ją odmiany: Todan, Aliko, Algoso, Pizarro, Tulus, Borwo, Pigmej i Atletico. Doświadczenia założono w dwóch powtórzeniach. Były to doświadczenia dwuczynnikowe, gdzie pierwszym czynnikiem były odmiany, a drugim poziomy agrotechniki (dodatkowym czynnikiem w ZDOO Rychliki był przedplon zbożowy). Celem tych badań było sprawdzenie wartości gospodarczej wybranych odmian w warunkach regionu północnego oraz określenie ich reakcji na zróżnicowaną agrotechnikę. Wyboru środków ochrony roślin do zabiegów dokonali prowadzący doświadczenia. Preparaty te były zarejestrowane w Polsce i znajdowały się w oryginalnych opakowaniach. Na obu poziomach agrotechnicznych w uzasadnionych przypadkach zwalczano również szkodniki. Wyniki doświadczeń W porównaniu do roku ubiegłego, uzyskane plony pszenżyta ozimego w roku były znacznie wyższe we Wrócikowie natomiast w Rychlikach pszenżyto ozime plonowało nieco niżej. Średni plon na poziomie a 1 wyniósł we Wrócikowie 80,9 dt/ha, w Rychlikach 76,8 dt/ha natomiast w Marianowie 69,2 dt/ha. Przy zastosowaniu metod agrotechniki intensywnej (a 2 ), we Wrócikowie uzyskano średni plon ziarna w wysokości 88,1 dt/ha, w Marianowie 80,3 dt/ha a w Rychlikach 75,8 dt/ha (tabela 3). W Rychlikach brak przyrostu plonu na poziomie a 2 spowodowany był znacznym wylegnięciem odmian na doświadczeniu. W ostatnim roku wśród odmian tradycyjnych najwyżej plonowały na poziomie a 1 i a 2 : Fredro, Algoso, Tulus i badana pierwszy rok odmiana Borowik. Z odmian krótkosłomych wyróżniły się badane pierwszy rok Mikado i Agostino. W trzyleciu najwyższy stabilny plon, na poziomie a 1 i a 2 uzyskały tradycyjne odmiany Algoso, Tulus i Pizarro. Natomiast wśród odmian krótkosłomych na poziomie a 1 najwyżej plonowało Atletico (tabela 5).
Porażenie przez choroby analizowano na poziomie podstawowym a 1 (bez stosowania fungicydów). Wyższą odpornością na większość patogenów cechowały się pszenżyta: Todan, Pizarro, Borwo i Pigmej. Najbardziej podatne na mączniaka było Elpaso i Algoso, a wśród odmian krótkosłomych Baltiko i Atletico. Większą podatność na rdzę brunatną wykazały Algoso i krótkosłoma Baltiko. Największą podatność na septoriozę liści zaobserwowano u odmiany Elpaso, Algoso i Baltiko. Na septoriozę plew najbardziej podatna okazała się odmiana Aliko, Cerber i badane pierwszy rok Bereniko. W minionym sezonie wystąpiła na pszenżycie również pleśń śniegowa. Wyższą wrażliwość na tego patogena wykazały Trigold, Tulus, Atletico oraz Mikado (tabela 6). Wyleganie w fazie dojrzałości mlecznej, zarówno na poziomie a 1 jak i a 2, wystąpiło tylko w Marianowie. Na obu poziomach agrotechniki najbardziej podatne na wyleganie w fazie dojrzałości mlecznej i przed zbiorem okazały się odmiany: Bereniko, Maestozo oraz Aliko (tabela 7). Znaczne pogłębienie wylegania nastąpiło przed zbiorem szczególnie w ZDOO Rychliki. W pszenżytach masa tysiąca ziaren (MTZ) w roku wyniosła średnio na poziomie a 1 44,1 g i podobnie na a 2 44,1 g. Najgrubszym ziarnem na obu poziomach charakteryzowały się odmiany Todan, Borowik i Atletico. Ponadto na poziomie a 2 wysoką MTZ miało Algoso. Najdrobniejszym ziarnem cechowały się odmiany Elpaso, Cerber i Bereniko
Tabela 1. Pszenżyto ozime. Odmiany badane. Rok zbioru: Odmiana Kod kraju pochodzenia Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce* Rok wpisania do LZO Hodowca (jednostka prowadząca hodowlę zachowawczą lub dla odmian zagranicznych krajowy przedstawiciel) 1. Todan PL 2003 2006 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 2. Aliko PL 2005 2008 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 3. Algoso PL 2007 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 4. Pizarro PL 2008 2011 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 5. Trigold DE 2008 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice ul. Słowiańska 5; PL-57-150 Prusy 6. Tulus DE 2009 Saaten-Union Polska sp. z o. o. ul. Straszewska 70; PL- 62-100 Wągrowiec 7. Cerber PL 2010 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 8. Elpaso PL 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 9. Fredro PL 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 10. Bereniko PL 2011 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 11. Borowik PL 2011 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 12. Maestozo PL 2011 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 13. Baltiko PL 2006 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 14. Borwo PL 2008 2011 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 15. Pigmej PL 2008 2011 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 16. Atletico PL 2009 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 17. Agostino NL 2011 Lantmannen SW Seed sp. z o.o. ul. Terenowa 6g; PL-52-231 Wrocław 18. Mikado PL 2011 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan * - według "Listy odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce"
Tabela 2. Pszenżyto ozime. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość SDOO Wrócikowo pow. Olsztyn ZDOO Rychliki pow. Elbląg ZDOO Marianowo woj. podlaskie Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny dobry pszenny dobry żytni dobry Klasa bonitacji gleby III b III b IV b ph gleby w KCl 6,83 6,11 5,6 Przedplon bobik pszenica ozima groch pastewny Data siewu 19.09.11 22.09.11 21.09.11 Obsada nasion (szt./m 2 ) 350 350 450 Data zbioru 17.08.12 22.08.12 06.08.12 Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) 70 90 90 N na poziomie a 2 (kg/ha) 110 130 130 P 2 O 5 (kg/ha) 30 68 40 K 2 O (kg/ha) 70 108 60 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (nazwa, dawka/ha) Zboża Total Extra (3 kg); Basfoliar 36 Extra (9 l) Basfoliar 36 Extra (2 x 10 l) Basfoliar 36 Extra (2 x 10 l) Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Funaben Plus 02 WS Funaben Plus 02 WS Sarfun T 65 DS Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Legato Plus 600 SC (1,5l) Mustang 306 SE (0,5l) Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Fastac 100 EC (0,1 l) Snajper 600 SC (1,5 l); Puma Uniwersal 069 EW (1,2 l); Granstar 75 WG + Starane 250 EC (15 g+0,3 l) Patriot 100 EC (0,0625 l) Huzar Activ 387 OD (1 l) - tylko na poziomie a 2 Fungicyd - pierwszy zabieg (nazwa, dawka/ha) Mondatak 450 EC (1 l) Duett Ultra 497 SC (0,6 l) Alert 375 SC (1 l) Fungicyd - drugi zabieg (nazwa, dawka/ha) Falcon 460 EC (0,6 l) Sokół 460 EC (0,6 l) Artea 330 SE (0,5 l) Regulator wzrostu (nazwa, dawka/ha) Moddus 250 EC (0,6 l) Moddus 250 EC (0,6 l) Cerone 480 SL ( 1 l)
Tabela 3. Pszenżyto ozime. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Wyszczególnienie Wrócikowo Rychliki Marianowo a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1. Stan roślin przed zimą (skala 9 ) 5,9 5,9 8,0 8,0 8,4 8,4 2. Stan roślin po zimie (skala 9 ) 7,4 7,3 8,7 9 8,2 8,1 3. Martwe rośliny (%) 8,5 7,1 5,3 5,0 3,2 3,3 4. Termin kłoszenia (data) 24.05. 25.05. 21.05. 22.05. 24.05. 25.05. 5. Termin dojrzałości woskowej (data) 21.07. 22.07. 18.07. 21.07. 27.07. 30.07. 6. Wysokość roślin (cm) 117 111 115 117 119 113 7. Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 ) 9 9 9 9 8,1 8,3 8. Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 ) 9 9 5,1 2,3 5,3 5,1 9. Porażenie przez choroby (skala 9 ): -pleśń śniegowa 8,8 8,7 8,9 8,9 8,0 8,1 -mączniak prawdziwy 6,4 8,5 7,9 8,7 4,8 6,0 -rdza brunatna 8,5 9 7,8 8,8 8,1 9 -septorioza liści 7,5 8,7 8,6 8,9 4,4 6,7 -septorioza plew 7,3 9 9 9 9 9 -rynchosporioza 9 9 9 9 9 9 10. Masa 1000 ziaren (przy wilgotności 14%) (g) 44,6 46,3 50,3 49,5 37,4 36,5 11. Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 17,6 17,8 14,0 13,7 13,7 14,2 12. Plon ziarna (przy wilgotności 14%) (dt/ha) 80,9 88,1 76,8 75,8 69,2 80,3 Wyniki średnie ze wszystkich badanych odmian a 1 - przeciętny poziom agrotechniki; a 2 - wysoki poziom agrotechniki Skala 9 : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny
Tabela 4. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: przy wilgotności ziarna 14% Odmiana Poziom a 1 Poziom a 2 Wrócikowo Rychliki Marianowo Wrócikowo Rychliki Marianowo Wzorzec (dt/ha) 82,9 76,6 72,9 90,8 75,7 79,3 1. Todan 96 99 86 94 107 102 2. Aliko 102 87 88 102 82 95 3. Algoso w 103 111 92 107 109 95 4. Pizarro 106 102 98 105 89 95 5. Trigold 88 93 83 85 96 84 6. Tulus 109 109 89 108 118 100 7. Cerber 87 91 96 87 84 102 8. Elpaso w 96 89 96 99 96 104 9. Fredro w 112 116 109 107 113 111 10. Bereniko 105 100 93 107 104 102 11. Borowik 108 113 113 101 119 116 12. Maestozo 105 96 89 102 106 100 13. Baltiko 91 106 93 88 117 100 14. Borwo w 89 84 103 87 82 90 15. Pigmej 83 88 104 80 82 102 16. Atletico 88 101 98 89 98 103 17. Agostino 98 112 97 98 100 106 18. Mikado 99 108 116 101 101 116 w - odmiany wchodzące w skład wzorca w roku Tabela 5. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:, przy wilgotności ziarna 14% Odmiana Liczba lat badań 2011 2010 a 1 a 2 Mrozoodporność 2011-2011 2010 Wzorzec (dt/ha) 77,5 84,7 75,0 81,1 79,1 82,0 95,8 82,3 88,8 86,7 1. Todan 3 5,5 94 96 105 95 98 101 102 106 101 103 2. Aliko 3 6 93 101 111 97 101 94 100 107 97 100 3. Algoso w 3 4 102 114 108 108 108 104 111 112 108 109 4. Pizarro 3 5 102 106 115 104 107 96 107 109 102 104 5. Trigold 3 2,5 88 92 104 90 95 88 96 102 91 94 6. Tulus 3 4 103 111 112 107 109 108 107 111 108 109 7. Cerber 2 2,5 91 109-100 - 91 107-99 - 8. Elpaso w 2 4 94 99-96 - 100 102-101 - 9. Fredro w 2 4,5 112 100-106 - 110 100-105 - 10. Bereniko 1 3 100 - - - - 104 - - - - 11. Borowik 1 5,5 111 - - - - 111 - - - - 12. Maestozo 1 4 97 - - - - 102 - - - - 13. Baltiko 3 4,5 97 95 107 96 99 101 91 105 95 98 14. Borwo w 3 5,5 92 89 108 90 96 87 89 101 86 91 15. Pigmej 3 5 91 99 106 95 98 87 92 101 89 93 16. Atletico 3 3,5 96 103 102 99 100 96 100 95 98 97 17. Agostino 1 3,5 102 - - - - 101 - - - - 18. Mikado 1 5 107 - - - - 106 - - - - Liczba doświadczeń 3 2 2 5 7 3 2 2 5 7 w - odmiany wchodzące w skład wzorca i 2011; wzorzec 2010 - Moderato, Algoso, Grenado, Borwo 2011-
Tabela 6. Pszenżyto ozime. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Odmiana Pleśń Liczba Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew śniegowa lat badań 2011- Wzorzec (skala 9º) 5,5 7,0 7,5 7,9 6,4 7,1 7,5 7,2 8,8 8,5 1. Todan 3 1,7 1,4 0,3 0,1 0,6 0,7 0,5 0,8-0,4-0,3 2. Aliko 3 0,7 0,6 0,0 0,0 0,1 0,2-1,0 0,1 0,2 0,5 3. Algoso w 3-0,8-0,1-2,0-1,3-0,4-0,3 0,0-0,5-0,1 0,1 4. Pizarro 3 3,5 2,0 1,0 0,7 1,1 0,8 0,5 0,6-0,4 0,2 5. Trigold 3 0,0 0,0 0,7 0,5-0,2-0,3 0,5-0,4-1,3-0,3 6. Tulus 3 1,5 1,2 0,8 0,4 0,8 0,4-0,5-0,2-0,6 0,1 7. Cerber 2 1,0-1,5-0,5 - -1,5-0,2 0,5 8. Elpaso w 2-1,2 - -0,2 - -1,2 - -0,5 - -0,1 0,1 9. Fredro w 2 0,7-0,8-0,5 - -0,5-0,2-0,3 10. Bereniko 1 2,5-1,0-1,1 - -1,0 - -0,1-11. Borowik 1 1,8-0,8-1,0-0,5-0,2-12. Maestozo 1 2,5-1,3-0,5 - -0,5-0,2-13. Baltiko 3-1,0-1,2-1,2-1,3-0,4-0,3-0,5 -,2-0,1 0,1 14. Borwo w 3 1,3 0,8 1,3 0,7 1,1 0,9 1,0 1,1-0,1 0,1 15. Pigmej 3 2,2 1,5 1,3 0,8 0,8 0,6 0,0 0,3-0,1 0,3 16. Atletico 3-0,7 0,1 1,2 0,6 0,5 0,1-0,5-0,4-0,6 0,1 17 Agostino 1 3,0-1,3-1,3 - -0,5 - -0,3-18. Mikado 1 1,2-1,3-0,8-0,5 - -0,6 - Liczba doświadczeń 3 7 3 7 3 7 1 3 3 4 Wyniki pochodzą jedynie z doświadczeń, w których wystąpiło dane zjawisko, wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą w - odmiany wchodzące w skład wzorca i 2011; wzorzec 2010 - Moderato, Algoso, Grenado, Borwo.
Tabela 7. Pszenżyto ozime. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Odmiana Wyleganie (skala 9º) Liczba lat w fazie doj.mlecznej przed zbiorem badań 2011- Poziom agrotechniki a 1 Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Wzorzec (skala 9º) 9 8,9 4,9 7,1 117 110 43,5 42,5 1. Todan 3 0,0-1,2 0,3-0,3 8 6 6,2 4,4 2. Aliko 3-2,5-2,7-3,2-1,3 16 15 0,4 0,1 3. Algoso w 3 0,0-0,2-1,2 0,0 9 9 1,1 3,0 4. Pizarro 3-0,5-0,9-0,4-0,3 12 8 1,1 0,5 5. Trigold 3 0,0-0,9 1,1-0,1-6 0 0,5 1,5 6. Tulus 3-1,0-0,4 0,1 0,4 4 1 2,6 2,9 7. Cerber 2-0,5-0,4-0,7 - -3 - -3,6-8. Elpaso w 2 0,0 0,1 0,3 - -7 - -6,0-9. Fredro w 2 0,0 0,1-1,7-4 - 3,0-10. Bereniko 1-5,5 - -2,7-4 - -4,4-11. Borowik 1 0,0-2,1-19 - 6,8-12. Maestozo 1-6,5 - -2,7-13 - -2,2-13. Baltiko 3 0,0 0,1 3,3 1,3-20 -12-0,9-0,7 14. Borwo w 3 0,0 0,1 2,6 1,1-5 -5 1,9 1,6 15. Pigmej 3 0,0 0,1 2,6 0,6-12 -8-0,8-1,6 16. Atletico 3 0,0 0,1 3,6 1,8-16 -11 4,6 3,7 17 Agostino 1 0,0 - -1,9 - -15-0,8-18. Mikado 1 0,0-3,3 - -9-0,1 - Liczba doświadczeń 1 2 2 5 3 7 3 7 Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec (skala 9º) 9 9 3,2 6,9 113 104 44,0 43,2 1. Todan 3 0,0 0,0 0,8 0,1 13 11 6,1 4,7 2. Aliko 3-2,5-2,5-2,2-1,1 16 15-1,4 0,2 3. Algoso w 3 0,0 0,0-1,2-0,2 11 7 3,8 4,5 4. Pizarro 3-2,0-1,5-1,4-0,5 13 12-1,8-0,6 5. Trigold 3 0,0-0,8 2,1 0,6-5 -3 0,6 1,6 6. Tulus 3-0,5-0,3-0,2 0,1 6 3 2,1 1,3 7. Cerber 2 0,0 0,0 0,6 - -1 - -4,6-8. Elpaso w 2 0,0 0,0 1,3 - -6 - -5,1-9. Fredro w 2 0,0 0,0-1,2-2 - 2,3-10. Bereniko 1-3,0 - -2,2-1 - -3,7-11. Borowik 1 0,0-2,1-19 - 6,1-12. Maestozo 1-5,5 - -2,2-8 - -1,0-13. Baltiko 3 0,0 0,0 4,1 1,5-16 -16 0,9-0,3 14. Borwo w 3 0,0 0,0 1,1 0,4-7 -6-1,0-0,2 15. Pigmej 3 0,0 0,0 1,1-0,1-9 -8-3,9-1,4 16. Atletico 3 0,0 0,0 4,3 1,6-14 -14 2,7 1,9 17 Agostino 1 0,0 - -0,9 - -14-0,5-18. Mikado 1 0,0-3,3 - -9 - -2,1-1 2 2 5 3 7 3 7 Wyleganie: wyniki pochodzą jedynie z doświadczeń, w których wystąpiło dane zjawisko; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą w - odmiany wchodzące w skład wzorca i 2011; wzorzec 2010 - Moderato, Algoso, Grenado, Borwo.