i septorioza liści uwidoczniła się u odmiany Tulus, a w roku badania odporna na te patogeny była odmiana Trefl.

Transkrypt

1 3. Pszenżyto ozime Pszenżyto ozime ma znaczący udział w strukturze zasiewów, dzięki dużemu potencjałowi plonowania oraz dobrej wartości pokarmowej, staje się coraz bardziej konkurencyjne dla innych gatunków zbóż. Ziarno pszenżyta ozimego jest głównie wykorzystywane na cele pastewne, niewątpliwie zaletą tego gatunku jest wysoki potencjał plonowania, a także duża wartość paszowa, zbliżona do pszenicy i jęczmienia. Wartość pokarmowa ziarna pszenżyta ozimego wynika z wysokiej zawartości białka, które oznacza się korzystnym składem aminokwasowym i wysokim współczynnikiem strawności, podnosi też efektywność ekonomiczną tuczu trzody chlewnej. Ziarno pszenżyta zawiera więcej białka niż ziarno żyta, jest bardziej strawne od ziarna pszenicy oraz ma w składzie bardziej korzystne aminokwasy (duży udział lizyny). W 2016 roku zarejestrowano siedem odmian Avokado, Kasyno, Sekret, Elanto, Festino, Rufus i Temuco. Na wniosek hodowcy odmianę Elanto skreślono z Krajowego Rejestru. Obecnie w rejestrze znajdują się 43 odmiany (źródło: COBORU, stan na dzień roku). Dzięki opracowanym wynikom z doświadczeń woj. łódzkiego rolnik ma możliwość indywidualnego określenia preferencji przy wyborze odmiany do możliwości swojego gospodarowania. Wyniki doświadczeń wskazują na zróżnicowanie odmian pod względem plonowania. W doświadczeniach porejestrowych w sezonie 2015/2016 badano 14 odmian pszenżyta ozimego (Tabela 1). W opracowaniu wykorzystano wyniki ze ścisłych doświadczeń dwuczynnikowych województwa łódzkiego, założonych w ZDOO Lućmierz, SDOO Sulejów HR Strzelce. Warunki siedliskowe i agrotechniczne doświadczenia przedstawiono w tabeli 2, natomiast daty ważniejszych terminów agrotechnicznych i faz wegetacji dla poszczególnych punktów podano w tabeli 3. Doświadczenia z pszenżytem ozimym prowadzono na dwóch, zróżnicowanych poziomach agrotechniki: przeciętnym (a 1 ) i wysokim (a 2 ). Wysoki poziom agrotechniki (a 2 ) różnił się od przeciętnego (a 1 ) zastosowaniem wyższego nawożenia azotowego, dolistnych preparatów wieloskładnikowych oraz ochroną przed chorobami i wyleganiem. Na poziomie a 1 zastosowano kg/ha, natomiast na poziomie a 2 odpowiednio 40 kg/ha więcej. Wielkość dawek nawożenia fosforem i potasem ustalono w oparciu o zasobność gleby. Plon ziarna określa wartości komponentów jego struktury. Z kolei wyznacznikiem tych parametrów są warunki siedliska oraz agrotechnika. W tabeli 4 przedstawiono plonowanie pszenżyta ozimego w roku 2016 dla poszczególnych miejscowości. Plon ziarna na przeciętnym poziomie agrotechniki wyniósł średnio dla miejscowości od 68,6 dt/ha do 77,8 dt/ha. Najmniejszy plon uzyskano na poziomie a 1 w Lućmierzu 44,1 dt/ha, a największy w Strzelcach 100,7 dt/ha. Efekt zastosowania intensywnej technologii w sezonie 2015/2016 wyniósł od 54,1 dt/ha w Lućmierzu do 107,5 dt/ha w Strzelcach. Słabe plonowanie związane jest ze złym przezimowaniem odmian w Lućmierzu (przezimowanie na poziomie 63,9 %). Plon ziarna pszenżyta ozimego w % wzorca, z trzech miejscowości, na dwóch poziomach agrotechniki uwzględniono w tabeli 5. Średni plon badanych odmian w 3-leciu wyniósł 79,3 dt/ha na przeciętnym poziomie a 1 i 92,9 dt/ha na wysokim a 2 poziomie agrotechniki. W sezonie na obu poziomach agrotechniki dobrze plonowała odmiana Borowik, średni plon z dwóch lat najlepszy był u odmiany Meloman. Corocznie kreacje pszenżyta ozimego porażane są w mniejszym lub większym stopniu przez choroby grzybowe: mączniaka liści, rdzę brunatną, septoriozę liści i septoriozę plew. W tabeli 6 zestawiono porażenie odmian ważniejszymi rolniczo chorobami. Szczegółową ocenę nasilenia chorób przeprowadzono na przeciętnym (a 1 ) poziomie agrotechniki. Największe różnice odmianowe występowały w odporności na mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną i septoriozę liści. Dużą wrażliwością na grzyba Blumeria graminis charakteryzowała się odmiana Fredro, Witon i Torino. Odmiana Trefl wykazała największą odporność na tego patogena. Rdza brunatna

2 i septorioza liści uwidoczniła się u odmiany Tulus, a w roku badania odporna na te patogeny była odmiana Trefl. Wyleganie w fazie dojrzałości mlecznej i przed zbiorem, wysokość roślin i masę tysiąca ziaren określono dla dwóch poziomów agrotechnicznych, liczbową charakterystykę przedstawiono w tabeli 7. Wyleganie przed zbiorem odnotowano szczególnie u odmian Pizarro, Borowik i Panteon (1 rok badań). W ocenie laboratoryjnej masa tysiąca ziaren odmian Borowik, Rotondo i Lombardo charakteryzowała się ziarnem najbardziej dorodnym, zaś odmiana Wiarus miała ziarno drobniejsze. Oszczędności na materiale siewnym to elementarny błąd agrotechniczny, albowiem rezygnacja z wymiany materiału siewnego przynosi często skutek przeciwny niż zamierzona oszczędność. Dzięki odnawianiu materiału siewnego zwyżki plonów mogą sięgać kilkunastu procent, poza tym należy pamiętać, że materiał siewny ma parametry jakościowe, niezbędne do wykorzystania w paszy. Błędu związanego z wyborem odmiany łatwo uniknąć korzystając z Listy Odmian Zalecanych (LOZ). W woj. łódzkim kreacjami pszenżyta ozimego zalecanymi do uprawy są: 1. Borowik 4. Panteon R 7. Tomko 2. Lombardo R 5. Rotondo 8. Trapero R 3. Meloman 6. Subito 9. Trefl R R - odmiana wstępnie rekomendowana, na podstawie dwuletnich wyników doświadczeń rejestrowych oraz wyników PDO z roku zbioru 2016.

3 Tabela 1. Pszenżyto ozime. Odmiany badane. Rok zbioru: 2016 Lp. Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LOZ Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - - pełnomocnika w Polsce Pizarro 2008 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 2 Tulus 2009 Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec 3 Fredro 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 4 Borowik Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 5 Subito DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 6 Tomko Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 7 Witon 2002 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 8 Agostino 2011 Lantmännen SW Seed sp. z o.o. ul. Terenowa 6g, Wrocław 9 Torino 2012 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 10 Meloman Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 11 Rotondo DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 12 Lombardo R Lantmännen SW Seed sp. z o.o. ul. Terenowa 6g, Wrocław 13 Panteon R Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 14 Trapero R DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 15 Trefl R Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce R - odmiana wstępnie rekomendowana.

4 Tabela 2. Pszenżyto ozime. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2016 Miejscowość Lućmierz Sulejów Strzelce Powiat Zgierski Piotrkowski Kutnowski Kompleks rolniczej przydatności gleby żytni dobry pszenny dobry pszenny bardzo dobry Klasa bonitacyjna gleby IV b III a III b ph gleby w KCl 5,5 6,6 6,7 Przedplon pszenica jara + owies rzepak ozimy rzepak ozimy Data siewu (dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) N na poziomie a 2 (kg/ha) P 2 O 5 (kg/ha) K 2 O (kg/ha) Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (l/ha) Agroleaf Total 3 kg Multifoliar Z 1,5 l Maximus kg Siarczan magnezu + ADOB Cu IDHA + ADOB Fe IDHA 7,5 kg +1 kg + 2 l Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Lamardor 400 FS Lamardor 400 FS Kinto Duo 080 FS Herbicyd Komplet 560 SC 0,5 l (nazwa, Komplet 560 SC 0,5 l Atlantis 12 OD 0,45 l dawka/ha) Huzar Activ 387 OD 1 l Mustang 306 SE 0,6 l Legato Plus 600 SC 1,5 l Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Fury 100 EW 0,1 l Fury 100 EW 0,1 l Bi 58 Nowy 400 EC 0,5 l (tylko na poziomie a 2 ) Fungicyd pierwszy zabieg (nazwa, dawka/ha) Soligor 425 EC 0,8 l Soligor 425 EC 0,7 l Capalo 337,5 SE 1,5 l Fungicyd drugi zabieg (nazwa, Falcon 460 EC 0,6 l Prosaro 250 EC 1 l Regulator wzrostu dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) Moddus 250 EC 0,6 l Cerone 480 SL 1 l Moddus 250 EC 0,4 l Medax Top 350 SC 0,4 l

5 Tabela 3. Pszenżyto ozime. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2016 Lućmierz Sulejów Strzelce Lp. Cecha a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 o ) 6,3 8,9 2 Stan roślin po zimie (skala 9 o ) 5,8 7,9 6,0 3 Martwe rośliny (%) Termin kłoszenia (dzień, m-c) Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) Wysokość roślin (cm) Wyleganie roślin w fazie dojrzałości 7 (skala 9 o ) 9,0 9,0 8,9 8,9 7,4 8,0 mlecznej 8 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 7,8 8,6 7,9 8,1 6,3 7,0 9 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) 7,3 9,0 7,2 9,0 8,7 8,8 10 Porażenie przez rdzę brunatną (skala 9 o ) 8,1 9,0 8,7 9,0 9,0 9,0 11 Porażenie przez septoriozę liści (skala 9 o ) 8,0 9,0 6,7 8,1 7,9 8,4 12 Porażenie przez septoriozę plew (skala 9 o ) 9,0 9,0 8,3 8,7 13 Masa 1000 ziaren (g) 41,1 40,2 45,4 42,4 44,2 44,6 14 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 15,6 15,6 15,2 13,9 14,0 14,0 15 Plon ziarna (dt z ha) 44,1 54,1 61,1 71,7 100,7 107,5 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. a 1 przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki. Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny.

6 Tabela 4. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2016 Lp. Odmiana Poziom a 1 Poziom a 2 Lućmierz Sulejów Strzelce Lućmierz Sulejów Strzelce Wzorzec, dt z ha 44,1 61,1 100,7 54,1 71,7 107,5 1 Pizarro Tulus Fredro Borowik Subito Tomko Witon Agostino Torino Meloman Rotondo Lombardo Panteon Trapero Trefl Wzorzec wszystkie badane odmiany.

7 Tabela 5. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2016, 2015, 2014, Plon ziarna w % wzorca Poziom a 1 Poziom a Lp. Odmiana Mrozoodporność 2 Średnia Średnia Wzorzec, dt z ha 68,6 85,4 83,8 79,3 77,8 94,5 106,2 92,9 1 Pizarro Tulus Fredro 4, Borowik Subito 5, Tomko Witon 5, * * 8 Agostino * * 9 Torino 2, * * 10 Meloman 5, * * 11 Rotondo 5, * * 12 Lombardo Panteon Trapero Trefl Liczba doświadczeń Wzorzec w roku 2016 wszystkie badane odmiany, w roku 2015 Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Agostino, Meloman i Rotondo, w 2014 Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Witon i Torino. * - średnia z dwóch lat.

8 Tabela 6. Pszenżyto ozime. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2016, Liczba Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew Lp. Odmiana lat badań Wzorzec, (skala 9 o ) 7,7 6,6 8,6 8,6 7,4 7,1 8,7 8,2 1 Pizarro 3 1,1 1,6-0,1 0,2 0,4 0,8 0,3 0,6 2 Tulus 3 0,3-0,3-0,4-0,1-0,6 0,1 0,3 0,1 3 Fredro 3-1,8-0,9 0,1 0,2-0,4-0,4 0,3 0,3 4 Borowik 3-0,2-0,3-0,6-0,1-0,1 0,3-0,7-0,6 5 Subito 3 0,1 0,6-0,3-0,1-0,6-0,2-0,2 0,3 6 Tomko 3-0,1-0,1 0,4-0,1-0,4 0,4 0,3 0,5 7 Witon 2-1,6-0,5* 0,2-0,5* 0,2 0,0* -0,7-0,5* 8 Agostino 2 0,4 0,4* -0,3 0,0* 1,2 0,0* 0,3 0,1* 9 Torino 2-0,7 0,0* 0,2 0,1* -0,1 0,1* -0,4-0,5* 10 Meloman 2 0,6 1,0* 0,4 0,4* 0,7 0,3* 0,3 0,3* 11 Rotondo 2 0,9 0,7* -0,1 0,0* -0,4-0,2* 0,3 0,4* 12 Lombardo 1 0,1 0,2-0,6 0,3 13 Panteon 1 0,1-0,3-0,1-0,7 14 Trapero 1-0,1 0,1 0,2-0,4 15 Trefl 1 0,9 0,2 0,7 0,3 Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec w roku 2016 wszystkie badane odmiany, w roku 2015 Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Agostino, Meloman i Rotondo, w 2014 Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Witon i Torino. W latach ocena septoriozy plew pochodzi z ZDOO Lućmierz i SDOO Sulejów. * - średnia z dwóch lat.

9 Tabela 7. Pszenżyto ozime. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2016, Wyleganie (skala 9 o ) Lp. Odmiana Wzorzec Liczba lat badań Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) w fazie przed zbiorem dojrzałości mlecznej Poziom agrotechniki a 1 8,4 8,7 7,3 6, ,6 42,7 1 Pizarro 3-1,8-0,5-1,6-0, ,0 0,8 2 Tulus 3 0,6 0,2 0,8 0, ,5 0,4 3 Fredro 3-0,4 0,0-0,9-0, ,3 1,0 4 Borowik 3-1,4-0,5-1,5-0, ,4 7,6 5 Subito 3 0,1 0,0-0,6-1, ,3-0,7 6 Tomko 3 0,2 0,2 0,7 0, ,0-2,6 7 Witon 2 0,6 0,3* 0,8 0,5* -2-3* -4,6-3,9* 8 Agostino 2 0,6 0,5* 1,2 1,0* * 0,0-0,3* 9 Torino 2 0,6 0,3* -0,4 0,6* 3 5* -1,3 0,3* 10 Meloman 2 0,6 0,1* 0,8 0,1* -4 0* 0,7 1,2* 11 Rotondo 2 0,6 0,5* 1,3 0,8* * 2,5 1,4* 12 Lombardo 1-0,1 0,5-7 2,0 13 Panteon 1-1,0-1,1 5-0,4 14 Trapero 1 0,3-0,1 3-2,8 15 Trefl 1 0,6-0,1 1 2,5 Liczba doświadczeń

10 cd tabeli 7 Lp. Odmiana Wzorzec Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej Poziom agrotechniki a 2 8,6 8,8 7,9 7, ,4 43,1 1 Pizarro 3-1,6-0,5-2,1-0, ,2-0,6 2 Tulus 3 0,2 0,0 0,9-0, ,0 0,6 3 Fredro 3 0,2 0,1-0,3 0, ,0 0,9 4 Borowik 3 0,2 0,1-1,1-0, ,0 7,7 5 Subito 3-0,3 0,0-0,1-0, ,8 0,1 6 Tomko 3 0,2 0,1 0,2 0, ,3-2,0 7 Witon 2 0,2 0,1* 0,6 0,6* -3-3* -4,4-4,2* 8 Agostino 2 0,2 0,2* 0,6 0,6* * -0,9-1,4* 9 Torino 2 0,2 0,1* 0,1 0,6* 2 5* 0,9 1,3* 10 Meloman 2 0,1-0,1* 0,7 0,3* -4-1* -0,8 0,7* 11 Rotondo 2 0,2 0,2* 0,6 0,3* -9-9* 1,7 1,1* 12 Lombardo 1-0,1-0,4-3 3,9 13 Panteon 1-0,3 0,0 5-0,2 14 Trapero 1 0,2-0,1 4-3,1 15 Trefl 1-1,6 0,1-2 -0,2 Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec w roku 2016 wszystkie badane odmiany, w roku 2015 Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Agostino, Meloman i Rotondo, w 2014 Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Witon i Torino. * - średnia z dwóch lat.