PRZYDATNOŚĆ NIEKTÓRYCH GLEB DO UPRAWY NASIENNEJ KONICZYNY BIAŁEJ W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM

ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X X X V, NR 3 4, S. 63 73, W ARSZAW A 1984 MIECZYSŁAW WILCZEK, TADEUSZ OLSZAK PRZYDATNOŚĆ NIEKTÓRYCH GLEB DO UPRAWY NASIENNEJ KONICZYNY BIAŁEJ W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM Instytut Uprawy Roli i Roślin Akademii Rolniczej w Dublinie Koniczyna biała jest cenną rośliną pastewną, przydatną do wypasania. Stanowi ona składnik mieszanek pastewnych zarówno na trwałych użytkach zielonych, jak i w uprawie palowej. Rośnie znaczenie koniczyny białej jako komponenta mieszanek z trawami, lepiej bowiem znosi wysokie dawki nawozów azotowych niż inne rośliny motylkowe. Areał uprawy omawianego gatunku maleje ze względu na niską w stosunku do potrzeb, produkcję m ateriału siewnego [3]. Aby tem u zapobiec, należy zwrócić większą uwagę na rozwój nasiennictwa koniczyny białej. Środkiem do tego celu może być racjonalna rejonizacja plantacji. Zdaniem niektórych autorów [6, 8, 91 rejonizacja koniczyny białej uprawianej na nasiona powinna być oparta o kryteria meteorologiczne, glebowe oraz liczebność i skład gatunkowy owadów zapylających. Przydatność poszczególnych gleb pod plantacje nasienne nie jest precyzyjnie określona, a dotychczasowe zalecenia w ynikają z obserwacji praktyki rolniczej w tym względzie i nie mają podbudowy naukowej. Na podstawie powyższych przesłanek podjęto badania nad przydatnością pięciu jednostek systematycznych gleb do uprawy nasiennej koniczyny białej w woj. lubelskim. METODYKA BADAŃ Badania prowadzono na terenie woj. lubelskiego w latach 1975 1979 na 95 plantacjach produkcyjnych. W doświadczeniach uwzględniono tylko plantacje wyrównane pod względem agrotechnicznym. Z producentami uzgodniono miejsce w zmianowandu, nawożenie, uprawę roli oraz zabiegi pielęgnacyjne i metodę zbioru. Koniczynę białą uprawiano w trzecim roku po oborniku, gleby zakwaszone \wapnowano pod przedplon. Nawożenie i uprawa w pierwszym roku była typowa jak pod zboża jare. Wczesną wiosną wysiewano rzuto-

64 M. Wilczek, T. Olszak wo 5 kg/ha nasion koniczyny białej (w stopniu I odsiew, odmiana Podkowa). Rośliną ochronną był jęczmień jary wysiewany rzędowo co 15 cm w ilości 110 120 kg/ha. W roku plonowania przed ruszeniem wegetacji roślin zastosowano pod pierwszy pokos, z którego zbierano nasiona 72 kg P 2O5 i 90 kg K20 w przeliczeniu na 1 ha. Zbioru dokonano kosiarkami konnymi, notując uzyskane plony nasion z poszczególnych plantacji. Na podstawie dokumentacji Wojewódzkiego Biura Geodezji i Terenów Rolnych w Lublinie oznaczono jednostki systematyczne gleb oraz klasy bonitacyjne na poszczególnych plantacjach. Wykorzystano w tym celu operaty klasyfikacyjne, rejestry ewidencji gruntów i mapy glebowe w skali 1:5000. W celu lepszej przejrzystości tabel jednostki systematyczne gleb oznaczono symbolami stosowanymi w dokumentacji klasyfikacyjnej: A3 bielicowe wytworzone z glin lekkich, A q pseudobielicowe wytworzone z lessów, A%n pseudobielicowe wytworzone z utworów lessowatych-nawapiennych, B6 brunatne powstałe z lessów, R rędziny. Podczas wegetacji notowano daty ruszenia wegetacji, rozpoczęcia kwitnienia i zbioru. Tuż przed sprzętem koniczyny białej obliczono na każdej plantacji liczbę główek na 1 m2 w czterech losowo wybranych miejscach, a następnie z 50 pędów (w czterech powtórzeniach) zebrano główki na próbkę średnią. Z niej losowo wydzielono 50 owocostanów, w których okreąlono liczbę strąków i nasion oraz procent ich osadzenia. Poza tym oznaczono masę 1000 nasion. Z uzyskanych elementów struktury plonów wyliczono plon teoretyczny, który następnie porównano z rzeczywiście zebranym. Rozkład elementów pogody przedstawiono w dwóch podokresach wegetacji: I od ruszenia wegetacji do początku kwitnienia koniczyny (podokres wegetatywny), II od początku kwitnienia do zbioru roślin (podokres generatywny). Dane meteorologiczne pochodziły z sześciu stacji usytuowanych na terenie woj. lubelskiego. Otrzymane wyniki opracowano statystycznie metodą klasyfikacji krzyżowej dla danych nieortogonalnych [5, 7]. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Rozkład elementów meteorologicznych podczas wegetacji koniczyny białej rozbito na dwa podokresy: wegetatywny i generatywny. Długość wymienionych podokresów była bardzo zmienna w zależności od lat i gleb (tab. 1, 2). Na podkreślenie zasługuje fakt, że lata w większym stopniu modyfikowały długość wegetacji niż gleby. Najczęściej wyższe

Przydatność gleb w woj. lubelskim dla koniczyny białej 65 śred n ie w a r to śc i elem entów m eteorologiczn ych w pierwszym p od ok resie w egeltacji koniczyny b ia łe j Mean values o f m eteorological elem ents in the f ir s t subperiod o f white clo v er growth Tabela 1 Jednostka systematyczna gleb Systematic unit of s o il Rok Year 1 2 3 4 I 5 6 A3 1975 88 818,4 9,3 107,2 33 5,2 1976 91 919,1 10,1 197,4 41 5,5 1977 82 910,2 11.1 105,7 43 6,3 1978 87 835,2 9,6 171,5 45 6,1 1979 85 1020,0 12,0 189,3 34 6,8 średnia - Mean 1975-1979 87 900,6 10,4 134,2 40,2 6,0 A6n 1975 96 873,6 9,1 102,3 44 5,2 1976 92 1030,0 11,2 211,4 42 5,4 1977 86 907,2 10,5 132,2 3.7 6,1 1978 94 911,4 9,7 184,6 4? 5,8 1979 89 1023,5 11,5 168,3 32 6,4 średnia - Mean 1975-1979 91 949,1 10,4 159,8 39,4 5,8 A6 1975 99 970,2 9,8 110,0 45 7,1 1976 94 1002,8 10,7 208,1 37 5,6 1977 so 962,8 10,8 122,3 46 6,9 1978 95 900,9 9,5 192,3 45 6,5. 1979 91 1101,1 12,1 173,5 37 5,6 średnia - Mean 1975-1979 94 991,2 10,6 161,3 42,0 6,3 B6 1975 97 940,9 9,7 116,2 ' 44 7,5 1976 96 1012,0 10,5 222,3 2ö 5,6 1977 96 1036,3 10,3 113,3 Л4 f,2 1978 101 929,2 9,2 170,8 45 6,= 1979 «95 1102,0 11,6 156,7 36 5,6 średnia - Mean 1975-1979 97 1004,2 10,4 155,9 39,4 6,3 R 1975 93 855,6 9,2 121,1. 30 7,4 1976 90 920,7 10,2?34,7 29 5,5 1977 84 924,0 11,0 133,1 46 6,3 1978 92 873,6 9,4 13d,9 43 6,4 1979 88 12,0 216,3 36 5,6 średnia - mean 1975-1979 89 954,1 10,4 178,3 36,8 6,2 średnie nieza ; leżne od gleb Means irrespective of ocile 1975-1979 92,7 959,6 10,4 153,0 39,6 6, 1 1 - długość podokresu V7 dninch subperiod length, daya 2 - suma średnich temperatur powietrza w sum of mean a ir temperatures in C 3 r- średnia temperatura powietrza w C mean a ir temperature in C CO 4 - surr.a op:p.tm os.t eryczrvc;! w nn 3um of atnospheric p recipitations, mm C 5 - liczba cni z opadami number of days with precipitation 6 - zachir.urr.-i-rii«v; ex.nli od 0 do 10 clo u d in g s in the scale frcp. û to 10 opady i niższa tem peratura przedłużały zarówno podokres wegetatywny, jak i generatywny. Z kolei niższe opady i wyższa tem peratura skracały wegetację koniczyny. Czynnik glebowy miał również swój udział w tym względzie. Średnie 5-letnie wyniki wskazują, że najkrótszy okres od ruszenia wegetacji do

66 M. Wilczek, Т. Olszak średnie wartości elementów meteorologicznych w drugim podokresie wegetacji koniczyny białoó Mean values of meteorological elements in the second subperiod of the white clover growth Tabela 2 Jednostka systematyczna gleb Systematic unit of so il Rok Year 1 2 3. 4 5 6 A3 1975 1976 1977 1978 1979 35 33 32 34 31 581.0 594.0 521,6 608,6 542,5 16,6 18,0 16,3 17,9 17,5 89.3 59., 6 102,4 46,8 71.3 15 14 16 10 13 5,9 5,3 5,5 6,0 6,1 średnia - ińean 1975-1979 33,0 569,5 17,3 73,9 14,,6 5,3 A6n 1975 1976 1977 1978 1979 40 39 36 34 35 672,0 705,9 597,6 605,2 602,0 16,8 18,1 16,6 17,3 17,2 133,0 65,9 121,4 55,8 87,3 17 17 16 12 16 6,1 4,9 5,3 5,0 6,2 średnia - "ean 1975-1979 37 636,5 17,3 73,9 14,,6 5,8 A6 1975 1976 1977 1978 1979 42 41 38 37 38 693.0 738.0 577,6 651,2 657,4 16.5 18,0 15.2 17.6 17.3 147.6 67,6 122.7 49,6 59,3 15 13 22 9 18 6,0 5.3 6,0 6,0 6.3 średnia - Mean 1975-1979 39 663,4 16,9 39,4 15,,4 5,9 B6 1975 1976 1977 1973 1979 44 40 39 41 37 734,8 712,0 577.2 709.3 632,7 16.7 17.8 14.3 17.3 17,1 106,0_ 61,1 30,4 50,7 75,3 średnia - 'liean 1975-1979 40 673,2 16,7 74,3 12.,8 5,3 13 12 16 11 12 5,7 5,2 5.9 5.9 6,4 ii 1375 1976 1977 1976 1979 35 34 35 33 33 591,5 6 1 3, d 553,0 57;-, 2 370,9 16,9 13.2 15.3 17.4 17,3 o 2, 3 69,3 75.5 49.6 67,3 13 13 15 19 5,4 5.3 6,1 6,0 6.3 Średnin - I.iean 1975-1979 3^ 5u1,7 17,2 63,9 13, 5, 9 l -'.cno od M-3 ans i r re s po c- tiv-j о Г soils 1;J75-1979 37 32', 9 17,0 5,3 2. 3. 4, 5. G - -.V t-ib. '1 - P.3 in - -inlo 1 kwitnienia roślin zanotowano na glebie bielicowej wytworzonej z piasków gliniastych lekkich (87 dni), a najdłuższy na glebie brunatnej wytworzonej z lessów (97 dni). Warunki edaficzne podobnie różnicowały podokres od kwitnienia do dojrzewania roślin (33 40 dni). W sumie wegetacja koniczyny (tab. 1 i 2) wahała się od 114 dni да glebie A3 (1977 r.) do 142 na glebie Be (1978 r.).

Przydatność gleb w woj. lubelskim dla koniczyny,białej 67 Aby uzyskane wyniki były przydatne w rejonizacji nasiennej koniczyny białej, przeprowadzono na terenie woj. lubelskiego analizę średnich plonów w zależności od jednostek systematycznych gleb, klas bonitacyjnych oraz lat. Plony nasion koniczyny białej uzyskane na tych samych glebach były w dużym stopniu uzależnione od lat (tab. 3). W obrębie wszystkich rozpatrywanych jednostek systematycznych wystąpiły istotne różnice w wydajnościach. Najlepsze wyniki otrzymano w 1976 r. na glebach pseudo- średnie plony nasion koniczyny b ia łe j w zależności od gleb i la t /kg/ha/ Mean yields of white clovex seeds /kg/ha/ depending on s o il kind and year Tabela 3 Jednostka systematyczna gleb Systematic unit of s o il Hok Year 1975 1976 1977 1978 1979 średnie Means A3 185 Aa 241 Ab 177 Aa 262 Ac 235 Ac 240 Ac A6 195 Aa 422 Be 159 Ab 333 d 216 с 265 3c A6n 201 Aa 421 Bb 223 a 303- с 265 d 283 Bd 36 233 a 300 b 174 Ac 225 a 225 Aa 231 Aa К 120 a 272 b 123 a 272 Ab 283 Ac 206 d or?dnie - Means 137 Aa 351 Ab 172 Aa 279 Ac 236 Aa 4 - średnie oznaczone tą samą m?.łą lite rą w wier sz-ch nie różnią się isto tn io /р=0, 05/ Means denoted with. the sane smull le tte r in lir.es do not d iffe r sig n ifican tly /р-0.05/ średnie oznaczono tć» samą dużą lite r ą w kolumnach nie różnią się into tn ie /р=0,05/ Veans denoted withi the газе ejreat le tte r in columns do not d iffe r sig n ifican tly /р=0.05/ Średnie plony nasion koniczyny b iałej /kg/ha/ w zależności od klas bonitacyjnych gleb i lat Mean yields of white clover seeds /kg/ha/ depending on so il bcnitation class and year Tabela 4 Klasa bonitacyjna gleb Bonitation чclass of so il Rok - Year 1975 1976 1977 1978 1979 średnie '.leans II 127 с 350 Ad 156 Ac 226 a 2<8 Ab 221 Ба III.a 194 Aa 392 Bb 196 Ba 274 Ac 2 за Ad 259 Ac II I b 251 с 439 a 159 Ab 2C0 Ac 233 Md 260 Ac IV a 190 Aa 400 lie.195 Ba 197 a 2à? Ab 246 АСЬ IV b 171 Aa 173 a 155 Aa 439 b 213 d 230 BCd Średnic iieano CO -4 351 Ab 172 Aa 279 Ac 236 Ad - średnie oznaczono tą samp, r.ułą lite rą v. wierszach nie różnią sio isto tn ie /р -0,05/ ап с denoted with the nar.e small le tte r in lines do not differ significantly /р=0.05/ Średnie oznaczone tą sam?, dużą lite rą w kolumnach nie różnią si^ intotnie /р=0,05/ Means dc.noted -with the same great le tte r in column я qo not d iffer significantly /р=0.05/

68 M. Wilczek, T. Olszak bielicowych wytworzonych z lessów (422 kg/ha) i pseudobielicowych powstałych z utworów lessowych, nawapiennych (421 kg/ha). Analizując plony nasion w'poszczególnych latach dostrzega się istotną ich zmienność w zależności od jednostek systematycznych gleb. Średnie pięcioletnie wyniki wskazują, że najwyższą wydajność m ateriału siewnego osiągnięto na glebach pseudobielicowych wytworzonych z utworów lessowatych, nawapiennych i pseudobielicowych powstałych z lessów, a najniższą na rędzinach. Na uwagę w rejonizacji zasługują także gleby bielicowe powstałe z glin lekkich (Aj). Plony nasion koniczyny białej na wszystkich klasach bonitacyjnych różniły się istotnie w poszczególnych latach w zależności od pogody (tab. 4). Najlepsze wyniki zanotowano w roku 1976 na glebach klasy Illb i IVa, a w roku 1978 na IVb. Stwierdzono również w kolejnych latach istotną zmienność w wydajności nasion na glebach zaliczanych do różnych klas bonitacyjnych. Średnie pięcioletnie dane pozwalają stwierdzić, że gleby klasy Ilia, Illb i IVa, a nawet IVb są najbardziej przydatne do uprawy koniczyny białej na nasiona. W obrębie każdej z analizowanych jednostek systematycznych i klas bonitacyjnych gleb uwidoczniły się istotne różnice między średnim i plonami nasion (tab. 5). Z omawianych danych wynika, że gleby zaliczanie T a b 1 a S orednie 5-le tn ie plcr.y naaion koniczyny bie.łej /kg/ha/ n zależności od jednostek systematycznych I klas bonitacyjnych gleb Two-year mean yields of white clover oeede /kg/ha/ depending on eyetematic unit and bonitation clase of soil* Jednostka systematyczna gleb Systematic unit of so il Klasa bonitacyjna - Bonitation claee II I l i a Illb IVa IVb A3-234 ac 268 b 243 a 215 о o 2ÖC a 247 be 259 ac 275 a - A*r. - 237 a 305 a 257 b - I 175 a 245 b 233 с 224 b - r. ISO a 1-198 a 202 a 234 b 'cą wiwh lil jrą w wierssiach nie różnią aię isto tn ie /р=0,05/ ь?rs Iß tteг in lines do not d iffe r s ig n ifican tly /р=0.с5/ 1 Wii Ci.'oÏQÙ do tej samej klasy bonitacyjnej, lecz innych jednostek systematycznych, przedstawiają różną wartość użytkową z punktu widzenia otrzymanych plonów. Na przykład średnia wydajność nasion z gleb brunatnych klasy II była niższa od osiągniętych z pozostałych gleb, chociaż bonitowanych

Przydatność gleb w woj. lubelskim dla koniczyny białej 69 w klasach od Ilia do IVb. Z kolei prawie identyczne plony zanotowano na glebach: brunatnych B6 (klasa IHb) oraz pseudobielicowych A 6 (klasa II) i A 6n (klasa Ilia). Z zaprezentowanych porównań wynika, iż same klasy bonitacyjne nie w pełni obiektywnie określają przydatność gleb pod uprawę koniczyny białej i powinny być uzupełnione jednostkami typologicznymi. Aby dać odpowiedź na pytanie, dlaczego otrzymuje się różne plony nasion koniczyny białej na poszczególnych jednostkach systematycznych gleb, określono średnie pięcioletnie elem enty stru k tu ry plonów (tab. 6). I4ri:.<tura plon от? nasion koniczyny białe j w zależności od gleb /1575-1979/ ïiold structure of white clover seeds depending on s o il kind /1975-1979/ Tabela 6 edr.ost ka s y a te n s- Z'jc zne «C-eb Systematic ил i t cf sc'il Liczba - Number głćwekp ns 1 m of heads per : it2 3trrji:ów 'Я główce of poda in a hoed naoion celnych w giówce of fu ll seeds in a hec-d Masa 1000 nqsion g Weight of 1000 seeds 4 Plon - Yield Różnica między plonami wyliczony kg/ha calculated kg/ha zebrany kg/ha harvested kg/lia Diffeience between yields, % A3 456 r.c 61 a 108 a 0.67 bo 367 a 240 a 35 A6 515 a 63 а 113 a 0.75 a 438 b 265 b 41 A6n 526 a 63 а 113 0,74 a 436 b 283 b 36 B6 505 ac 62 а 101 b 0,73 a 372 a 231 a 38 R 465 с 60 а 97 b 0,71 ao 319 с 206 с 36 średnie oznaczone tą samą li te r ą w kolumnach nie różnią się is to tn ie /р-0,05/ Means denoted by the same le tte r in columns do not d iffe r sig n ifican tly /р=0.05/ Z przedstawionych danych wynika, że wydajność nasion była głównie uwarunkowana liczbą główek na 1 m2, liczbą nasion w główce oraz masą 1000 nasion. Najmniej zmiennym elementem okazała się liczba strąków w główce. Pogoda i w arunki edaficzne wpływały różnicująco na podstawowe składniki struktury plonów. Na przykład liczba główek na 1 m2 wahała się od 418 (1975 r., R) do 643 (1976 r., A6n), liczba nasion w główce od 57 (19J5 r., R) do 158 (1976 г., A6n), a masa 1000 nasion ód 0,62 (1976 г., Л3) do 0,82 g (1977 r., B6).< Większą liczbę główek na 1 m 2 notowano w latach, gdy w pierw szym podokresie wegetacji zarejestrowano wyższą sumę opadów przy umiarkowanej tem peraturze powietrza (tab. 1). Z kolei najlepsze osadzenie nasion w główce stwierdzono, gdy w drugim podokresie wegetacji (generatywnym) wystąpiła wyższa tem peratura oraz niższe opady i ich częstotliwość (tab. 2). Były to w arunki do lepszego oblotu kwia

70 M. Wilczek, T. Olszak tów przez owady zapylające, jak również do zapłodnienia i wykształcenia nasion. Wyliczony plon określono mnożąc liczbę główek na 1 m2 przez liczbę nasion w główce i masę 1000 nasion, a następnie iloczyn podzielono przez 1000. W ten sposób uzyskano wydajność z 1 m2, którą przeliczono na 1 ha. Różnice między plonem nasion wyliczonym a zebranym były stosunkowo duże (tab. 6), co wynikało z dużej różnorodności kształtujących go elementów. Największe straty nasion wystąpiły na glebach najżyźniejszych (A 6, B6> A6n), na których w latach o większej sumie opadów i chłodniejszych w podokresie generatyw nym koniczyna nierównomiernie kwitła i dojrzewała. Takie w arunki utrudniały przeprowadzenie zbioru w optymalnym terminie oraz sprzyjały osypywaniu się nasion, strąków, a nawet całych główek. DYSKUSJA Otrzymane plony nasion koniczyny białej były istotnie uzależnione od typu i rodzaju gleby oraz przebiegu pogody. Klasy bonitacyjne nie w pełni obiektywnie określają przydatność gleb pod uprawę omawianego gatunku. Podobne wnioski wyciągnięto [11] w stosunku do koniczyny czerwonej. Wprawdzie uzyskane w niniejszej pracy wyniki wskazują, iż najprzydatniejszymi do produkcji nasion są gleby klasy Ilia, Illb i IVa, ale w roku 1978 najwyższe plony osiągnięto na glebach klasy IVb. Zadecydował o tym prawdopodobnie korzystny rozkład w arunków meteorologicznych w ostatnim okresie dojrzewania roślin. Dotychczasowe zalecenia dotyczące wyboru gleb pod plantacje nasienne wyrażone są najczęściej w klasach bonitacyjnych [8, 9] lub w ogólnych sformułowaniach, takich jak gleby lżejsze, torfy albo gleby cięższe, gliniaste [10]. W świetle przeprowadzonych badań powyższe zalecenia są zbyt ogólnikowe i mało przydatne do racjonalnej rejonizacji koniczyny białej. Uzyskane przez nas wyniki sugerują, aby produkcję nasion lokalizować w woj. lubelskim na glebach: pseudobielicowych wytworzonych z utworów lessowatych nawapiennych, pseudobielicowych wytworzonych z lessów, biellicowych wytworzonych z glin lekkich, a bonitowanych w klasie Ilia, Illb, IVa i IVb. Są to więc gleby zaliczane do kompleksu 4 (pszenno-żytni) i 5 (żytni dobry). Wahania plonów w zależności od lat i gleb wynikają ze zmienności podstawowych elementów struktury plonów, takich jak liczba główek na 1 m2, liczba nasion w główce i masa 1000 nasion. Zdaniem niektórych badaczy [4] najbardziej zmiennym elementem jest liczba główek na 1 m2. Stwierdzili oni wyższe wartości podstawowych składników stru k tu ry plonów od podanych przez nas. Na taki stan wpłynął niewątpliwie fakt, iż badania prowadziliśmy na plantacjach produkcyjnych, gdzie występują trudniejsze w arunki zapylania kwiatów przez owady. Poza tym całkiem

Przydatność gleb w woj. lubelskim dla koniczyny białej 71 inaczej przedstawia się problem wylęgania roślin na małych poletkach niż w doświadczeniach łanowych. Osiągnięte plony, chociaż niższe od podawanych [9], należy ocenić jako zadowalające, ponieważ wydajność nasion z plantacji produkcyjnych wynosiła w latach 1958 1979 od 10 do 150 kg/ha [3]. Koniczyna biała odznacza się dużą możliwością potencjalnego plonowania, które jest obniżone przez straty nasion w ostatnim okresie wegetacji roślin i podczas zbioru. W prezentowanym doświadczeniu stw ierdzono także duże różnice między plonem wyliczonym a zebranym. Były one również uzależnione od w arunków edaficznych. Podobne straty nasion zarejestrowali i inni badacze [1], są jednak doświadczenia [2] wykazujące, że liczba nasion zebranych była o 59 73'% mniejsza od w y kształconych przez rośliny. Zastosowanie nowych technologii zbioru powinno znacznie obniżyć straty nasion [1]. Produkcja nasion koniczyny białej może w najbliższej przyszłości znacznie wzrosnąć, pod warunkiem przestrzegania właściwego wyboru gleb pod plantacje oraz racjonalnej agrotechniki. WNIOSKI 1. Długość podokresów^ wegetatywnego i generatywnego koniczyny białej była zróżnicowana w zależności 'od lat i gleb. Najkrótszy okres wegetacji roślin zanotowano na glebach bielicowych wytworzonych z glin lekkich (A3), a najdłuższy na glebach brunatnych powstałych z lessów (Bq). 2. Przydatność gruntów ornych pod uprawę nasiennej koniczyny białej lepiej określają jednostki systematyczne gleb (typ, rodzaj, gatunek) niż klasy bonitacyjne. Zależność plonowania od klas bonitacyjnych nie jest jednoznaczna i powinna być oceniana tylko w powiązaniu z konkretnym typem i rodzajem gleby. 3. Najodpowiedniejszymi glebami do uprawy nasiennej koniczyny białej były: pseudobielicowe wytworzone z utworów lessoiwatych nawapiennych (A6n), pseudobielicowe wytworzone z lessów (A6) i bielicowe wytworzone z glin lekkich (A3), bonitowane w klasie Ilia, Illb, IVa, a nawet IVb. 4. Decydujący wpływ na wydajność miały następujące elementy struktury plonów: liczba główek na 1 m2, liczba nasion w główce i masa 1000 nasion. 5. Wyraźny wpływ na strukturę i plony nasion miał przebieg pogody. Najlepsze wyniki uzyskano w latach o wyższej sumie opadów w podokresie wegetatywnym i wyższej temperaturze powietrza w podokresie generatywnym.

72 M. Wilczek, T. Olszak LITERATURA [1] в awolski S., M endzelewski W.: Kompleksowa technologia uprawy i zbioru koniczyny białej na nasiona. Instrukcja wdrożeniowa, Lublin 1980. [2] С e b г a t J., K obierzyńska-g łąb Z., R a m e n d a S.: Zmienność cech 'ilościowych warunkujących płodność pięciu odmian koniczyny białej Trifolium repens L. Hod. Rośl. Aklim. i Nas. 26, 1982, 1, 11 34. [3] Jackowski B.: Aktualny stan produkcji nasion koniczyny białej. Materiały z konferencji naukowo-wdrożeniowej poświęconej upraiwie koniczyny białej na nasiona, AR Poznań, 1980, 6 10. [4] Lonc W., R am enda S.: Zmienność cech struktury plonu nasion koniczyny białej. Zesz. nauk. AR w Krakowie 1981, 167, Rolnictwo 21, 75 87. [5] O k t a b a W., M ikos H.: Modele matematyczne dla danych proporcjonalnych. Zastosowanie matematyki 11, 1970, 2, 151 172. [6] O lszak T.: Agroekologiczne aspekty rejonizacji nasiennej koniczyny białej i seradeli w woj. lubelskim. Praca doktorska, AR Lublin, 1982. [7] Przybysz T., D o b r za ń sk i B.: Zastosowanie modelii matematycznego dla danych proporcjonalnych do badań gleboznawczych. Polisch J. of Soil Sei 2, 1969, 1, 81 86. [8] R am enda S.: Uprawa koniczyny białej Trifolium repens L. na nasiona. Zesz. nauk. AR w Krakowie 1982, 167, Rolnictwo 21, 9 17. [9]) Rybak H.: Uprawa koniczyny białej na nasiona. Wyd. Zak. UpoWsz. Post. * w Roln., AR w Poznaniu, 1979. [10] S tarzyć к i S.: Koniczyny. PWRiL, Warszawa, '1974. [11] W ilczek M.: Przydatność niektórych gleb do uprawy nasiennej koniczyny czerwonej w województwie lubellskim. Hod. Rośl. Aklim. i Nas. 19, 1975, 1, 35 47. М. ВИЛЬЧЕК, Т. ОЛЬШАК ПРИГОДНОСТЬ НЕКОТОРЫХ ПОЧВ ДЛЯ ВОЗДЕЛЫВАНИЯ КЛЕВЕРА БЕЛОГО НА СЕМЕНА В ВОЕВОДСТВЕ ЛЮБЛИН Институт земледелия Люблинской сельскохозяйственной академии Резюме В период 1975-1979 гг. проводились исследования по урожайности клевера белого возделываемого на семена в воеводстве Люблин. Основной целью исследований было определение урожаев семян получаемых каждый год из 95 продуктивных плантаций, локализованных на 5 систематических единицах почв. Наиболее пригодными для возделывания семенного клевера белого оказались псевдоподзолистые почвы образованные из лёссовидных формаций на известковой материнской породе, псевдоподзолистые почвы образованные из лёссов и подзолистые почвы образованные из легких, глин, причисленных к бонитационным классам Ша, Шб, IVa и даже IV6.

Przydatność gleb w woj. lubelskim dla koniczyny białej 73 Четкое влияние на урожай семян оказывал ход погоды. Наилучшие результаты были достигнуты в годы с высшими осадками в вегетационный субпериод и с высшей температурой воздуха в генеративный субпериод. М. W ILCZEK, Т. OLSZAK USEFULNESS OF SOME SOILS FOR CULTIVATION OF WHITE CLOVER FOR SEED IN THE DISTRICT OF LUBLIN Department of Soil and Plant Cultivation Agricultural University of Lublin Summary In the period 1975 1979 investigations on. yielding of white clover for seeds were carried out in the district of Lublin. The main purpose of the investigations was to estimate seed yields obtained every year from 95 production plantations located on 5 systematic units of soil. The most suitable for cultivation of white clover for seed appeared to be pseudopodzolic soils developed from loess-type formations on calcareous parent material, pseudopodzolic soils developed from loess and podzolic soils developed from light loams assigned to the foonitation classes of Ilia, IHb, IVa and even IVb. A distinct effect on the seed yields exerted the weather course. The best results were obtained in the years* with higher precipitations in the growth subperiod and with higher air temperature in the generative subperiod. D oc. dr hab. M ieczysław W ilczek Instytut U praw y Roli i Roślin AR Lublin, A kadem icka 15