Zawartość składników pokarmowych w roślinach

Transkrypt

1 Zawartość składników pokarmowych w roślinach Poszczególne rośliny różnią się zawartością składników pokarmowych zarówno w organach wegetatywnych, jak i generatywnych. Wynika to z różnych funkcji, jakie pełnią te pierwiastki w organizmie roślinnym i cech gatunkowych roślin. W trakcie rozwoju roślin ich skład chemiczny ulega zmianie. W początkowych fazach rozwojowych stwierdza się większe stężenie składników pokarmowych w organach wegetatywnych roślin niż w fazach późniejszych. Stopniowe zmniejszanie się stężenia składników mineralnych w organach wegetatywnych roślin jest spowodowane nagromadzaniem masy związków organicznych oraz częściowym przemieszczeniem składników do organów generatywnych. Istotny wpływ na zawartość składników pokarmowych w roślinach mają rodzaj i dawki nawozów, poziom agrotechniki, warunki glebowe oraz przebieg pogody w okresie wegetacji. Przeciętna zawartość składników pokarmowych w roślinach uprawnych Gatunek Część Makroelementy (g kg -1 s.m. ) roślin roślin N P K Ca Mg Żyto ziarno 15,6 3,9 5,9 0,7 1,1 słoma 5,3 0,8 10,3 2,0 0,7 Pszenica ziarno 20,3 3,8 4,4 0,4 1,2 słoma 6,0 1,1 11,7 2,7 0,9 Jęczmień ziarno 18,1 4,0 5,4 0,6 1,3 słoma 6,5 1,2 17,0 5,1 1,2 Owies ziarno 17,4 3,7 4,9 1,0 1,5 słoma 7,8 1,5 22,8 4,8 1,2 Ziemniaki bulwy 13,7 2,4 25,9 0,7 1,3 Burak korzeń 19,0 2,7 7,8 3,9 2,4

2 cukrowy liście 33,0 3,1 49,6 15,7 6,5 Rzepak nasiona 33,0 7,3 8,4 3,9 2,6 słoma 6,8 1,0 13,9 16,6 1,14 Koniczyna siano 24,5 2,5 20,9 14,0 2,4 Lucerna siano 27,6 2,8 24,8 13,6 2,1 Siano łąkowe 18,9 2,6 19,0 7,2 2,0 Współczynniki przeliczeniowe: K na K 2 0 = 1,21; K 2 0 na K = 0,83; P na P = 2,29; P na P = 0,44; Ca na CaO = 1,40; CaO na Ca = 0,72; Mg na MgO =1,66; MgO na Mg = 0,60 Potrzeby pokarmowe i nawozowe roślin Potrzeby pokarmowe roślin to ilość składnika wynoszona z pola wraz z plonem roślin. Poszczególne gatunki roślin uprawnych różnią się wielkością potrzeb pokarmowych. Wynika to z ich specyficznego składu chemicznego (tab. powyżej) i wielkości plonu tych roślin. Wielkość potrzeb pokarmowych roślin wyrażana jest w kg składnika ha -1 pola i jest funkcją plonu i zawartości składnika pokarmowego w roślinach gdzie: Pp - potrzeby pokarmowe roślin; Pp= Ppg + Ppu

3 Ppg - pobranie składnika z plonem głównym; Ppu - pobranie składnika z plonem ubocznym. Przykład Obliczmy zapotrzebowanie pszenicy na azot. Załóżmy, że plon ziarna pszenicy uprawianej na glebie kompleksu żytniego bardzo dobrego wynosi 4,2 t ha -1, a słomy 4,6 t ha -1. Z tabeli wiadomo jest, że ziarno pszenicy zawiera przeciętnie 20,3 g N kg -1, a słoma 6,4 g N kg -1. Ppg = 20,3 g N kg kg ha -1 = 85,3 kg N ha -1 Ppu = 6,4 g N kg kg ha -1 = 29,4 kg N ha -1 Pp = 85,3 kg N ha ,4 kg N ha -1 = 114,7 kg N ha -1 Należy zauważyć, że potrzeby pokarmowe roślin zależą w dużej mierze od wielkości plonów roślin uzyskiwanych w określonych warunkach glebowych. Ta sama odmiana pszenicy będzie charakteryzowała się innymi potrzebami pokarmowymi przy innym poziomie plonów. Przeciętny plon ziarna pszenicy uzyskiwany na glebie kompleksu żytniego dobrego wynosi 3,2 t ha -1, a słomy 3,6 t ha -1. Przyjmując, że charakteryzuje się ona taką samą zawartością azotu w ziarnie i słomie, potrzeby pokarmowe pszenicy wyniosą 88 kg N ha -1. W praktyce rolniczej należy odróżniać potrzeby pokarmowe od potrzeb nawozowych roślin. Potrzeby nawozowe roślin to ilość kilogramów składnika, jaką należy zastosować na polu w postaci nawozów w celu uzyskania zakładanego plonu roślin. Czynnikami kształtującymi wielkość potrzeb nawozowych są: 1) wielkość potrzeb pokarmowych roślin, 2) właściwości i zdolność systemu korzeniowego roślin do pobierania składników z gleby, 3) zasobność gleby w składniki pokarmowe, odczyn, wilgotność i zawartość substancji organicznej w glebie.

4 Zasobność gleby w składniki pokarmowe roślin Ogólne zasoby składników pokarmowych w glebie są znacznie większe od potrzeb pokarmowych roślin. Jednak tylko niewielka część ogólnej ilości składnika pokarmowego w glebie jest bezpośrednio dostępna dla roślin. Dlatego w okresie wegetacji jego zawartość w roztworze glebowym musi być stale uzupełniana z fazy stałej gleby. W ten sposób ilość składnika pokarmowego, jaką mogą pobrać rośliny z gleby, jest większa od ilości aktualnie znajdującej się w roztworze glebowym. Przyswajalna dla roślin forma składnika pokarmowego jest to postać składnika, jaką rośliny mogą pobrać z gleby. O przyswajalności składników decydują właściwości chemiczne i fizyczne gleby, kształtujące szybkość uruchamiania składników pokarmowych z fazy stałej do roztworu glebowego. Zasobność gleby w składniki pokarmowe w formie przyswajalnej dla roślin jest więc stanem gleby określającym jej zdolność do zaopatrywania roślin w substancje odżywcze. Rolnik może zwiększać zawartość przyswajalnych dla roślin form składników pokarmowych w glebie poprzez nawożenie mineralne i organiczne. Zasobność gleby w przyswajalne dla roślin składniki pokarmowe oraz jej odczyn powinny być badane przez rolnika regularnie co 4-6 lat na wszystkich polach gospodarstwa. Jednym z podmiotów prowadzących analizę chemiczną gleb jest Stacja Chemiczno-Rolnicza. Zawartość przyswajalnych form składników pokarmowych w glebie jest oceniana za pomocą chemicznych metod analitycznych, tzw. testów glebowych. Aby dokonać oceny zasobności gleby, należy porównać wynik analizy ze skalą wartości liczb granicznych opracowanych dla określonego testu glebowego. Wartościom liczb granicznych przyporządkowana jest określona klasa zasobności gleby w składniki pokarmowe w formie przyswajalnej dla roślin. Ocena odczynu i zasobności gleby w składniki pokarmowe umożliwia określenie potrzeb wapnowania i nawożenia.

5 Na podstawie analizy chemicznej gleb Stacja Chemiczno-Rolnicza wykonuje mapę zasobności gleb. Informacja o zasobności gleby przedstawiona jest na mapie w postaci systemu barwnych znaków. Koło oznacza zasobność gleb w fosfor, trójkąt - w potas, gwiazda - w magnez, prostokąt wskazuje na potrzeby wapnowania. Kolor znaku odpowiada określonej zasobności gleby lub potrzebom wapnowania (tab.). W przypadku potrzeb wapnowania użytków zielonych barwa czerwona oznacza potrzeby konieczne, żółta - potrzebne, niebieska - wskazane. Liczby graniczne dla fosforu i potasu oznaczonych metodą Egnera-Riehma w glebach mineralnych Polski Optymalnym terminem pobrania prób glebowych do analizy zasobności gleby w fosfor, potas, magnez oraz jej odczynu jest jesień lub termin po sprzęcie roślin. Próby takie należy pobierać do cm głębokości (warstwa orna) z pola lub określonych jego części, na których gleba charakteryzuje się podobnymi właściwościami. Bardzo ważne jest, aby w przeszłości pole było tak samo użytkowane i nawożone. Należy pominąć obszary, na których stosowano

6 nawozy, składowano słomę, przechowywano płody rolne w kopcach. Do pobierania prób glebowych wykorzystuje się laskę Egnera. Pobierając próby glebowe, należy przemieszczać się po przekątnej pola lub zakosami. Z pola o powierzchni 0,5-3 ha pobiera się prób indywidualnych. Następnie miesza się je w celu uzyskania próby reprezentatywnej o masie 0,5-1 kg. Próbę taką należy przenieść do torby papierowej lub pudełka, wykonać opis zawierający datę, numer pola i rodzaj uprawy. Do analizy zasobności gleby w fosfor, potas i magnez oraz odczynu gleby próbę z opisem należy dostarczyć do laboratorium w stanie suchym. W celu diagnostyki nawozowej w glebach oznacza się również zawartość azotu + - mineralnego. Do oznaczenia w glebie zawartości sumy NH 4 i N0 3 wykorzystuje się tzw. test N min., wykonywany na krótko przed wysiewem nawozów azotowych. Próby glebowe należy pobrać do 60 lub 90 cm głębokości (oddzielnie z poszczególnych poziomów genetycznych gleby) i dostarczyć w stanie świeżym do analizy. Precyzyjne rolnictwo: