Pojęcie stosowania prawa Pojęcie stosowania prawa W prawoznawstwie stosowanie prawa nie jest pojęciem w pełni jednoznacznym, gdyż konkretny model stosowania prawa może wykazywać szereg cech związanych właściwościami systemu prawa oraz ustroju państwa, w ramach których dokonywane jest stosowanie prawa przez upoważnione podmioty. W systemie prawa stanowionego stosowanie prawa bywa najczęściej ujmowane teoretycznie w postaci modelu decyzyjnego stosowania prawa. W myśl reprezentatywnej dla takiego ujęcia definicji stosowanie prawa to proces ustalania przez właściwy organ włądzy w sposób wiążący (dla określonych podmiotów) konsekwencji prawnych faktów (uznanych za udowodnione) na podstawie obowiązujących norm prawnych. (Zob. J. Wróblewski [w:] W. Lang, J. Wróblewski, S. Zawadzki, Teoria ) Pojęcie stosowania prawa Przedstawione pojmowanie stosowania prawa zakłada rozróżnienie stosowania prawa od stanowienia prawa oraz przestrzegania prawa i odnosi się przede wszystkim do systemów prawa, w których rozstrzyganie zagadnień prawnych następuje na podstawie norm prawnych o charakterze generalnym i abstrakcyjnym. Kompetencja do stosowania prawa Zdolność do wiążącego ustalenia praw lub obowiązków osób na podstawie powszechnie obowiązujących norm prawnych może mieć wyłącznie podmiot wyposażony w odpowiednią kompetencję prawną (kompetencję do stosowania prawa). Zatem, aby określone działanie można było uznać za akt stosowania prawa, musi istnieć norma (norma kompetencyjna) określająca kompetencję do dokonania przez dany podmiot takiej właśnie czynności z przewidzianym przez tę normę skutkiem prawnym. 1
Podmioty stosujące prawo Charakter stosowanych norm W kompetencje do stosowania norm prawa administracyjnego ustawodawca wyposaża przede wszystkim organy administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym, ale kompetencje takie w określonych sprawach administracyjnych przyznawane są niekiedy również innym podmiotom spoza struktury administracji publicznej (tzw. organy administracji w znaczeniu funkcjonalnym). W przypadku norm bezpośrednio regulujących sytuację prawną adresatów sytuacja ta kształtowana jest z mocy samego prawa. Zatem w wypadkach, gdy sytuację prawną wyznacza bezpośrednio norma prawa administracyjnego o charakterze generalnoabstrakcyjnym nie ma konieczności uruchamiania procesu stosowania normy przez organ administracji. Dlatego odniesieniu do takich norm prawo nie ustanawia żadnych kompetencji do ich stosowania, gdyż nie wymagają one konkretyzacji. Charakter stosowanych norm Pojęcie sprawy administracyjnej W przypadku norm prawa administracyjnego pośrednio regulujących sytuację prawną adresatów to nie one bezpośrednio wyznaczają sytuację prawną adresatów, lecz są podstawą do określenia jej przez akt stosowania prawa. Ich działanie wyraża się w procesie stosowana prawa przez właściwy organ administracji, a do ukształtowania sytuacji prawnej określonego podmiotu dochodzi w drodze aktu stosowania prawa o charakterze indywidualno-konkretnym. Sprawa, w której stosowane są normy prawa administracyjnego materialnego, określana jest mianem sprawy administracyjnej. Pojęcie to konstruowane teoretycznie, w oparciu o kryteria materialnoprawne, najczęściej wyraża elementy procesu stosowania norm prawa wyróżnionych norm materialnych pośrednio regulujących sytuacją prawną adresatów. 2
Pojęcie sprawy administracyjnej Ze względu, że konsekwencje norm prawnych na podstawie przysługującej organowi kompetencji ustala się zawsze w stosunku do określonego podmiotu i ze względu na określone okoliczności sprawę administracyjną, każdorazowo tworzy zespół okoliczności (opisanych w hipotezie normy), w których organ administracji publicznej stosuje normę prawa administracyjnego w celu ukształtowania stanu prawnego po stronie określonego podmiotu - adresata decyzji stosowania prawa (por. W. Dawidowicz). Procedura stosowania norm prawa administracyjnego Procedura stosowania prawa administracyjnego przez organ administracji publicznej, w której dochodzi do rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej (materialnej lub proceduralnej) poprzez ukształtowania sytuacji prawnej w drodze decyzji administracyjnej, zwana jest postępowaniem administracyjnym (jurysdykcyjnym / orzeczniczym). Procedura ta jest określona przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego i przepisami szczególnymi. Ujęcia DECYZJA ADMINISTRACYJNA JAKO REZULTAT STOSOWANIA PRAWA Dwie ujęcia : W ujęciu materialnym decyzji jest rezultatem stosowania norm prawa administracyjnego materialnego jest końcowym aktem stosowania norm prawa administracyjnego. W ujęciu proceduralnym decyzja definiowana jest ze względu na cechy formalne jako akt załatwiający sprawę i kończący postępowanie administracyjne. 3
Decyzja administracyjna jako akt stosowania prawa W ujęciu materialnym decyzja administracyjna jest aktem: wydany przez organ administracji publicznej lub inny upoważniony podmiot, na podstawie przysługującej tym organom kompetencji szczegółowej, wobec podmiotów organizacyjnie i służbowo nie podporządkowanych organom administracji publicznej, Decyzja administracyjna jako akt stosowania prawa W ujęciu materialnym decyzja administracyjna jest aktem: dotyczy zindywidualizowanego adresata znajdującego się w konkretnej sytuacji (akt stosowania prawa w sprawie konkretnie indywidualnej). którego przedmiotem jest ukształtowanie sytuacji prawnej (w rezultacie stosowania norm prawa administracyjnego kształtowana jest sytuacja prawna konkretnie wskazanego podmiotu w indywidualnie oznaczonej sprawie) Decyzja administracyjna jako akt stosowania prawa Ukształtowanie sytuacji prawnej następuje poprzez: udzielenie uprawnienia (cofnięcie uprawnienia, zmianę zakresu uprawnienia, odmowę udzielenia uprawnienia) lub nałożenie obowiązku (cofnięcie obowiązku, zmianę zakresu obowiązku). UJĘCIE PROCEDURALNE DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ 4
Ujęcie proceduralne Ujęcie proceduralne Za punkt wyjścia dla ujęcia procesowego należy przyjąć art. 104 kodeksu postępowania administracyjnego Art. 104 k.p.a. 1. Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. 2. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji. Art. 104 1 k.p.a. formułuje dyrektywę wskazującą formę w jakiej następuje rozstrzygania spraw administracyjnych. Natomiast zgodnie z art. 104 2 kpa DECYZJA to: akt rozstrzygający sprawę w części lub całości lub w inny sposób kończący sprawę administracyjną. Elementy treści Przepisy prawa, w szczególności art. 107 1 k.p.a. wskazują elementy jakie powinna zawierać decyzja administracyjna. Zgodnie z art. 107 1 k.p.a. decyzja administracyjne powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron (postępowania), powołanie podstawy prawnej, (c.d.n.) Elementy treści cd. (elementy decyzji wskazane w art. 107 1 k.p.a.): rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji. 5
Elementy treści Elementy treści Cztery z powyższych elementów są niezbędne aby można w ogóle mówić, że dany akt jest decyzją administracyjna, są to : oznaczenie organu, który wydał akt rozstrzygnięcie o istocie sprawy oznaczenie strony/stron podpis osoby reprezentującej organ Ponadto decyzja może zawierać również inne elementy, o ile przepisy szczególne tak stanowią (postanowieniami dodatkowymi mogą być: warunek, termin, rygor natychmiastowej wykonalności itp.) Istnieją wyjątki, gdy w decyzji nie zamieszcza się niektórych jej elementów obligatoryjnych: przypadki określone w art. 107 4-5 kpa gdy nie jest potrzebne sporządzenie uzasadnienia, przypadki wskazane w przepisach szczególnych. Nazwy własne W przepisach znajdziemy wiele różnych nazw własnych takich jak: decyzja, zezwolenie, pozwolenie, zgoda, koncesja, licencja, nakaz lub zakaz, promesa, inne określenia. Nazwy własne Dla zakwalifikowania danego przejawu działania organu administracji publicznej jako nie ma znaczenia nazwa danego aktu. Ustawodawca często wprost określa, że dany akt jest decyzją administracyjną: art. 17 ust 4 ustawy o obywatelstwie stanowi, iż: Posiadanie i utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda. Odmowa stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego lub jego utraty następuje w drodze. art. 3 ustawy Prawo budowlane stanowi, iż pozwolenie na budowę - to decyzja administracyjna zezwalającą na rozpoczęcie i prowadzenie budowy lub wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu budowlanego 6
Nazwy własne W przypadku, gdy przepisy prawa nie określają wyraźnie formy rozstrzygnięcia, organ jest zobligowany zakwalifikować każde rozstrzygnięcie, które załatwia sprawę co do jej istoty w całości lub części, jako decyzję administracyjną chyba że przepisy stanowią inaczej. Art. 47 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych: ust. 1. Organ gminy prowadzący ewidencję ludności jest obowiązany na podstawie zgłoszenia dokonać zameldowania lub wymeldowania. ust. 2. Jeżeli zgłoszone dane budzą wątpliwości, o dokonaniu zameldowania lub wymeldowania rozstrzyga właściwy organ gminy. KLASYFIKACJE DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH Klasyfikacje decyzji administracyjnych Klasyfikacje decyzji administracyjnych podział na decyzje konstytutywne i deklaratoryjne pozytywne i negatywne (uwzględniające żądanie strony lub nie) podział na decyzje uprawniające i zobowiązujące podział na decyzje tworzące prawa dla strony i decyzje nie tworzące prawa dla stron decyzje wywołujące skutki cywilnoprawne i decyzje nie wywołujące takich skutków decyzje regulujące sytuację prawną osób i decyzje regulujące sytuację prawną rzeczy decyzje administracyjne związane i uznaniowe (tzw. decyzje swobodne) podziały ze względu na podmiot wydający decyzje promesa (wydania decyzji) 7