Dr hab. n. hum. Monika Szpringer, prof. UJK Kielce, 12.11.2013r. Recenzja rozprawy doktorskiej autorstwa Pani mgr Agnieszki Strzeleckiej pt. Możliwości wspierania satysfakcji pacjentów przez zastosowanie systemów informatycznych w ochronie zdrowia Podstawą przewodu doktorskiego Pani mgr Agnieszki Strzeleckiej jest rozprawa zatytułowana Możliwości wspierania satysfakcji pacjentów przez zastosowanie systemów informatycznych w ochronie zdrowia. Problem wspierania satysfakcji pacjentów jest niezwykle ważnym zagadnieniem w ochronie zdrowia w dobie rozwoju systemów informatycznych, również poprzez wykorzystywanie nowych technologii. Aktualnie pacjenci mają coraz większą wiedzę na temat funkcjonowania systemu ochrony zdrowia, oczekują większej współpracy i informacji w zakresie procesu ich leczenia, a także dostępności do informacji na temat ich stanu zdrowia oraz możliwości doboru placówki i lekarza, z którego pomocy chcieliby skorzystać. Toteż placówki medyczne coraz częściej decydują poddawać się procesowi oceny jakości usług medycznych, co powinno skutkować podniesieniem poziomu satysfakcji pacjentów. Obszar e-zdrowie to przede wszystkim zastosowanie nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, w szeroko pojętej ochronie zdrowia, która ma na celu zaspokojenie potrzeb obywateli, pacjentów, specjalistów w zakresie ochrony zdrowia oraz dostawców usług medycznych. Technologie informatyczne usprawniają przepływ informacji w zakresie poziomu świadczonych usług, a także usprawniają kontakt pacjent placówka lekarz. Stałe doskonalenie jakości usług ochrony zdrowia oraz jak najwyższy poziom satysfakcji pacjentów to jedne z głównych zadań placówek medycznych w krajach Unii Europejskiej. Zatem rozprawa doktorska, Pani mgr Agnieszki Strzeleckiej wpisuje się doskonale w priorytety zdrowia publicznego. Rozprawa Pani mgr Agnieszki Strzeleckiej ma charakter interdyscyplinarny, bowiem dotyczy dziedziny nauk o zdrowiu i dziedziny nauk technicznych (dyscyplina informatyka). Z pewnością świadczy to o szerokich zainteresowaniach naukowych Autorki jak i umiejętności spojrzenia na podjęty temat z różnych perspektyw.
Rozprawa mgr Agnieszki Strzeleckiej posiada prawidłowy układ edytorski charakterystyczny dla prac z obszaru nauk o zdrowiu. Praca podzielona jest na sześć części. Pierwsza część to część teoretyczna, w której Kandydatka na doktora charakteryzuje strategiczne priorytety w obszarze e-zdrowie, wyjaśniając pojęcia: e-zdrowie, strategię e- zdrowie w świetle dokumentów Unii Europejskiej, system informacji w ochronie zdrowia oraz systemy informatyczne w ochronie zdrowia. Autorka charakteryzuje również interdyscyplinarność pomiaru satysfakcji pacjentów w Podstawowej Opiece Zdrowotnej. W tym kontekście opisuje działalność Podstawowej Opieki Zdrowotnej, wyjaśnia pojęcie satysfakcji pacjenta. Analizie poddano także modele satysfakcji pacjenta i pomiar satysfakcji pacjenta w systemie ochrony zdrowia oraz usługę medyczną w opinii pacjentów. Cześć druga i trzecia pracy stanowi podstawy metodologiczne badań własnych, czyli: cel pracy, problemy badawcze, hipotezy, zmienne i ich wskaźniki, metody, techniki i narzędzia badawcze, organizację i teren badań oraz metody statystyczne zastosowane w pracy. Dla osiągnięcia celów postawionych w pracy Pani mgr Agnieszka Strzelecka zastosowała określone metody i techniki badawcze, które warunkowały uzyskanie obiektywnych i rzetelnych wyników badań. W prezentowanej rozprawie doktorskiej Autorka wykorzystała metodę sondażu diagnostycznego, która umożliwiała zastosowanie następujących technik badawczych: ankietowania, badania dokumentów i testowania. Kandydatka na doktora skonstruowała kwestionariusz ankiety, składający się z 29 pytań, które zostały ułożone w odpowiednie bloki tematyczne. W części czwartej zamieszczono wyniki badań własnych. Dyskusja wyników badań własnych z wynikami badań innych autorów stanowi część piątą pracy. Ostatnia część pracy to wnioski wynikające z przygotowanej rozprawy doktorskiej. W dalszej kolejności w pracy zamieszczono piśmiennictwo, spis rycin, spis tabel oraz aneks. W pracy wykorzystano 100 pozycji piśmiennictwa: 83 pozycje krajowe i 17 pozycji zagranicznych. Jest ono aktualne i trafnie dobrane biorąc pod uwagę tytuł pracy oraz przedstawione treści merytoryczne. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż analizowany obszar badawczy nie jest dostatecznie reprezentowany w literaturze przedmiotu i jego część podstawową stanowią pozycje anglojęzyczne. W rozprawie zamieszczono 59 rycin i 73 tabele. W aneksie usytuowane zostały narzędzia badawcze: Lista Oczekiwań Pacjenta PRF, kwestionariusz satysfakcji pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej z jakości usług medycznych. M. Miller, P. Supranowicz, A. Gębska- Kuczerowska, J. Car., oraz kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji.
Do analizy statystycznej wykorzystano przede wszystkim oprogramowanie STATISTICA firmy StatSoft, a częściowo przy pomocy edytora graficznego zwartego w pakiecie MS OFFICE. Metody statystyczne zastosowane w pracy są poprawne. Autorka w części teoretycznej posługuje się pojęciem Unia Europejska i Polska, które jest błędne, bowiem Polska od 2004 roku jest członkiem Unii Europejskiej. W części metodologicznej Autorka sformułowała cel badań jako ustalenie związku między satysfakcją pacjentów a potrzebą wdrażania systemów informatycznych a w rzeczywistości tytuł rozprawy to możliwości wspierania satysfakcji pacjentów przez wdrażanie systemu informatycznego. Nie są tożsame: badanie związku pomiędzy satysfakcją pacjentów a potrzebą wdrażania systemów informatycznych a badanie możliwości wspierania satysfakcji pacjentów przez zastosowanie systemów informatycznych. Dodatkowo w celu badań Autorka sformułowała twierdzenie, iż będzie prowadziła analizę związku pomiędzy satysfakcją pacjenta z usług medycznych, jakością świadczonych usług a stanem i technologią informatyczną, którą dysponują badane placówki podstawowej opieki zdrowotnej oraz wybranymi wskaźnikami demograficzno - społeczno-ekonomicznymi. Z tego sformułowania nie wynika jasno, jakich związków będzie Autorka poszukiwać, pomiędzy jakimi zmiennymi. Z kolei problemy badawcze byłyby bardziej czytelne dla odbiorcy gdyby kandydatka na doktora pogrupowała je tematycznie. Być może łatwiej byłoby określić poszukiwane zależności pomiędzy poszczególnymi zmiennymi. Kandydatka na doktora prowadziła badania w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej, w tym placówkach publicznych i niepublicznych. Być może warto było to uwzględnić w tytule rozprawy, ponieważ tytuł rozprawy może sugerować, że Autorka prowadziła badania w różnych podmiotach leczniczych, a wyraźnie badała ona satysfakcję pacjentów wyłącznie w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej. Autorka nie ustrzegła się drobnych błędów edytorskich. Pewnym mankamentem pracy są zamieszczone nieczytelne dla odbiorcy ryciny (rycina 1, rycina 2 oraz rycina 3). Dodatkowo w opisie wyników badań Autorka czasem posługiwała się pojęciem rozważania, a trafniejszym określeniem byłaby analiza (str.119). Ponadto na stronie 40 występuje błąd stylistyczny (zamiast dostępności powinno być dostępność ). We wnioskach wystąpił również błąd stylistyczny najmniej zaangażowani w rozwiązania technologiczne są osoby starsze (str. 124). Jednak z pewnością Pani Magister, pomimo błędów natury technicznej w części teoretycznej wykazała się szerokim zakresem wiedzy merytorycznej.
Na szczególne podkreślenie zasługuje część empiryczna pracy i opracowanie statystyczne badań. Autorka dokonała bardzo trafnego wyboru metod analiz statystycznych, co pozwoliło na wnikliwa analizę statystyczną zebranego materiału badawczego. Autorka przedstawiła w sposób szczegółowy uzyskany materiał badawczy, choć czasem może budzić niedosyt interpretacja uzyskanych wyników badań, gdyż Autorka uzyskała bardzo dużo cennych danych poprzez liczne metody analiz statystycznych, ale być może było to spowodowane bardzo dużą ilością materiału empirycznego, który uzyskała Autorka dzięki wykorzystaniu trzech narzędzi badawczych. W podpunkcie 4.5 (str. 93) zdanie wprowadzające nie ma związku treściowego z tytułem podpunktu bowiem tytuł podpunktu dotyczy badania związku pomiędzy satysfakcją pacjentów a czynnikami społeczno ekonomiczno demograficznymi natomiast zdanie wprowadzające odnosi się do związku między satysfakcją a oceną warunków i przebiegu leczenia oraz kompetencji personelu medycznego. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż Pani mgr Agnieszka Strzelecka włożyła bardzo wiele trudu w przeprowadzenie badań, gdyż przeprowadziła je w 20 publicznych i niepublicznych zakładach podstawowej opieki zdrowotnej z terenu województwa świętokrzyskiego. Autorka miała utrudnione zadanie dyskusji swoich wyników badań, bowiem są dostępne nieliczne publikacje z tego zakresu i dotyczą tylko pewnych elementów, które Autorka uzyskała w swoich wynikach badań. Stanowi to również duży walor pracy i można powiedzieć, że tego typu badania należą do pionierskich w Polsce. Pani Magister zaprezentowała w rozprawie cztery wnioski i jeden o charakterze praktycznym. Ostatni wniosek, który dotyczy włączenia osób starszych w stosowanie usprawnień technologii informacyjnych w ochronie zdrowia, aby zapobiegać ich wykluczeniu informacyjnemu budzi pewne wątpliwości. Być może byłoby łatwiejsze udzielenie wsparcia w zakresie obsługi systemu (asystencji lub innej formy), gdyż wydaje się mało realne przeszkolenie i skłonienie osób w podeszłym wieku do samodzielnego stosowania systemów informatycznych. Może lepszym rozwiązaniem byłoby przygotowanie łatwych w obsłudze, specjalnych programów dla osób w podeszłym wieku uwzględniających ich możliwości percepcji i sprawności manualne. Pojawi się niebawem również problem obsługi systemu przez osoby niepełnosprawne, które również wymagałyby specjalnych udogodnień. Moim zdaniem wniosek praktyczny w zasadzie pokrywa się z wnioskiem czwartym.
Konkluzja Rozprawa doktorska Pani mgr Agnieszki Strzeleckiej Możliwości wspierania satysfakcji pacjentów przez zastosowanie systemów informatycznych w ochronie zdrowia jest bardzo wartościowym materiałem teoretyczno badawczym. Rozprawa doktorska stanowi samodzielne rozwiązanie przez kandydatkę na doktora problemów badawczych. Pomimo wyżej wymienionych mankamentów kandydatka na doktora Pani Magister Agnieszka Strzelecka wykazała bardzo dobrą ogólną wiedzę teoretyczną w zakresie wdrażania systemów informatycznych w ochronie zdrowia oraz wiedzę merytoryczną i metodologiczną w obszarze prezentowanej dyscypliny. Rozprawa doktorska mgr Agnieszki Strzeleckiej spełnia wszystkie wymagania stawiane rozprawom doktorskim. Wnioskuję zatem do Wysokiej Rady Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach o dopuszczenie mgr Agnieszki Strzeleckiej do dalszych etapów przewodu doktorskiego.