Specyfikacja TSI Pojazdy trakcyjne i wagony pasażerskie. Zakres proponowanej legislacji i harmonogram wdrożenia Jan Raczyński 1
Standaryzacja i wymagania prawne Cele unijnego projektu standaryzacji w transporcie kolejowym umożliwienie niezakłóconego ruchu taboru po europejskiej sieci kolejowej poprzez zapewnienie warunku interoperacyjności dla wszystkich istotnych elementów systemu kolejowego; zapewnienie, że do eksploatacji będą wprowadzane tylko elementy spełniające minimalne kryteria bezpieczeństwa ruchu; rozwój rynku urządzeń i systemów dla potrzeb kolei.
Zasady nowego systemu Dla danej dziedziny techniki (gospodarki) opracowuje się odpowiednią dyrektywę, która wskazuje przede wszystkim cele, jakie należy osiągnąć oraz kierunki działań prowadzących do ich osiągnięcia. Pozostawia ona użytkownikowi swobodę w wyborze sposobów osiągnięcia wskazanych celów. Szczegółowe specyfikacje techniczne są zawarte w normach zharmonizowanych, których numery publikuje się w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i które zostały przeniesione do zbioru norm krajowych. Normy zharmonizowane - normy europejskie opracowane na zlecenie Komisji Europejskiej przez CEN, CENELEC lub ETSI i ich treść została ustalona w oparciu o wymogi zatwierdzone przez Komisję Europejską Ocena zgodności wyrobu z wymaganiami zasadniczymi odbywa się poprzez stronę trzecią, tzw. notyfikowaną jednostkę certyfikującą. Zasady działalność tych jednostek są określone w prawie unijnym. Certyfikat przez nie wydany jest ważny na obszarze całej Unii. Nadzór nad rynkiem sprawuje każde Państwo Członkowskie Unii poprzez swój wyspecjalizowany organ rządowy w oparciu o wytyczne zawarte w dyrektywach.
7. Wytyczne do wdrożenia specyfikacji, w tym przypadki szczególne rozwiązań technicznych Zawartość specyfikacji TSI 1. Wstęp (zakres techniczny, geograficzny). 2. Definicja podsystemu (funkcje, interfejsy). 3. Wymagania zasadnicze. 4. Charakterystyka podsystemu (specyfikacje funkcjonalne i techniczne, także dla interfejsów, zasady eksploatacji, zasady utrzymania, kwalifikacje zawodowe personelu, warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, rejestry). 5. Składniki interoperacyjności (lista, osiągi i specyfikacje składników). 6. Metody ocena zgodności składników i podsystemu (procedury).
Stan prac nad specyfikacjami TSI dla kolei konwencjonalnych Zakres regulacji Obecny stan prawny Uwagi Wagony towarowe Pojazdy trakcyjne i wagony pasażerskie Dopuszczalne poziomy emisji hałasu przez tabor kolejowy wszystkich rodzajów Sterowanie ruchem kolejowym Wymagania dla ruchu w długich tunelach Udogodnienia dla osób z ograniczaną mobilnością Ruch kolejowy Telematyka przewozów towarowych Telematyka przewozów pasażerskich Przyjęta decyzją Komisji Europejskiej 861/2006 Obowiązuje od 31.01.2007 r. Przygotowywana nowelizacja grudzień 2008. W trakcie przygotowania Planowane ukończenie w 2010 r. Przyjęta - decyzja Komisji Europejskiej 2006/66 Przyjęta - decyzja Komisji Europejskiej 2006/679 Przyjęta - decyzja Komisji Europejskiej 2008/163 Przyjęta - decyzja Komisji Europejskiej 2008/164 Przyjęta decyzją Komisji Europejskiej 920/2006 Obowiązuje od 23.06.2006 r. Obowiązuje od 28.09.2006 r. Obowiązuje od 1.07.2008 r. Obowiązuje od 1.07.2008 r. Obowiązuje od 14.02.2007 r. Przygotowywana nowelizacja załącznika P grudzień 2008. Przyjęta rozporządzenie Komisji Europejskiej 62/2006 Obowiązuje od 19.01.2006 r. W trakcie przygotowania Planowane ukończenie w 2010 r. Infrastruktura W trakcie przygotowania Planowane ukończenie w 2010 r. Zasilanie trakcyjne W trakcie przygotowania Planowane ukończenie w 2010 r. Certyfikacja zakładów utrzymania taboru W trakcie przygotowania Planowane ukończenie w 2010 r.
Konstrukcja pojazdu i części mechaniczne parametry podstawowe: sprzęgi końcowe, wewnętrzne i ratunkowe dostęp dla personelu przy sprzęganiu i rozprzęganiu; przejścia międzywagonowe; wytrzymałość konstrukcji (pren 12633); bezpieczeństwo pasywne (pren 15227); mocowanie wyposażenia do konstrukcji (EN 12663-1) drzwi dla personelu; charakterystyka szyb; współczynniki obciążenie i obciążenia masą (pren 15663, EN 14363),
Oddziaływanie tor pojazd parametry podstawowe: skrajnia (pren 15273-2) nacisk osi i nacisk koła (EN 14363); parametry taboru wpływające na urządzenia przytorowe (wg TSI CCS Aneks A, apendyks 1 i pren 15437-2 monitoring łożysk osi)); własności dynamiczne pojazdu; - bezpieczeństwo przed wykolejeniem (EN 14363) - dynamika podczas jazdy (EN 14363, pren 15686) - bezpieczeństwo biegu pociągu (pren 15686) - obciążenie toru -stożkowatość ekwiwalenta - parametry projektowe dla profilu koła
Układy biegowe parametry podstawowe: Rama wózka (EN 13749) Parametry zestawów kołowych; Minimalny promień łuku; Zgarniacze; Geometryczny profil koła
Hamulce parametry podstawowe: Wymagania funkcjonalne Wymagania bezpieczeństwa; Sterowanie hamulcem Osiągi hamowania (hamowanie nagłe i służbowe, obciążenie cieplne, hamulec postojowy) Przyczepność, systemy przeciwpoślizgowe Hamulce niezależne od siły przyczepności (elekromagnetyczne, wiroprądowe) Wymagania dla hamulców w przypadku zagrożenia);
Wyposażenie dla pasażerów parametry podstawowe: System sanitarny Public address system, instalacja rozgłoszeniowa; Wymagania funkcjonalne dla systemów alarmowych; Instrukcje bezpieczeństwa dla pasażerów (TSI PRM); Drzwi zewnętrzne, dostęp dla pasażerów,, wymagania konstrukcyjne; Drzwi między wagonami, Jakość powietrza w przedziałach; Ochrona elektryczna pojazdu (zwarcia, przeciążenia, przepięcia); Impedancja pomiędzy pantografem i kołem (obwody powrotne).
Warunki środowiskowe parametry podstawowe: Wysokość nad poziomem morza Temperatura pracy strefy T1 (-25 C to +40 C; nominal), or T2 (-40 C to +35 C) or T3 (-25 C to +45 C) wg EN50125-1: Wilgotność EN50125-1; Deszcz EN50125-1; Śnieg lód i grad EN50125-1; Ekspozycja słoneczna EN50125-1 Odporność na zanieczyszczenia EN 60721-3-5:1997, Efekty aerodynamiczne - oddziaływanie strumienia powietrza na pasażerów - oddziaływanie strumienia powietrza na na pracowników przy torach - uderzenie fali czołowej
Systemy ochrony parametry podstawowe: Ochrona przed porażeniem EN 50153:2002 Diagnostyka, oprogramowanie Oświetlenie zewnętrzne Sygnały akustyczne Oznakowanie identyfikujące pojazd (CR OPE aneks P)
Trakcja i wyposażenie parametry podstawowe: warunki zasilania trakcyjne (napięcie, częstotliwość, prąd, moce, tolerancje wartości); maksymalny prąd pobierany z sieci trakcyjnej; maksymalny prąd pobierany na postoju pojazdu; warunki dla realizacji hamowania odzyskowego; współczynnik mocy (dla systemów prądu przemiennego); limity zawartości harmonicznych parametry dla współpracy pantograf sieć (zakres roboczy pantografu, geometria pantografu, materiał nakładek stykowych, nacisk statyczny i dynamiczny pantografu na sieć, rozmieszczenie pantografu, czas opuszczania pantografu); ochrona elektryczna pojazdu (zwarcia, przeciążenia, przepięcia); impedancja pomiędzy pantografem i kołem (obwody powrotne).
Kabina maszynisty - parametry podstawowe: Wejście i wyjście do kabiny Wyjście bezpieczeństwa Widoczność na zewnątrz Rozplanowanie wnętrza kabiny Siedzenie dla maszynisty Ergonomia pulpitu maszynisty Kontrola klimatu w kabinie i jakości powietrza Oświetlenie wewnętrzne Szyby czołowe Narzędzia w kabinie (lampa biała i czerwona, zwieracze szyn, płozy, gaśnica) Interfejs maszynista pojazd -wyświetlacze i ekrany. - wskaźniki - oznaczenia - funkcje sterowania
Bezpieczeństwo przeciwpożarowe i ewakuacja: Kategorie pojazdów (A i B TSI SRT) Ogólne wymagania (wg TSI SRT) Wymagania dla materiałów (TSI SRT, EN 45545-1, 2) Warunki ewakuacji pasażerów Bariery przeciwogniowe
Serwisowanie Czyszczenie z zewnątrz pojazdu Opróżnianie toalet Urządzenia napełniania wodą Zasilanie zewnętrzne Tankowanie paliwem
Dokumentacja utrzymania Ogólna dokumentacja techniczna Dokumentacji dla utrzymania taboru Instrukcja obsługi taboru Instrukcje podnoszenia
Dokumentacja utrzymania taboru 1. Dokumentacja metod projektowania systemu utrzymania taboru 2. Dokumentacja dla utrzymania taboru - plan utrzymania - opis czynności utrzymania - wykaz części zamiennych - wykaz zobowiązań prawnych (urządz. ciśnieniowe, defektoskopia, spawanie...) - wykaz parametrów granicznych - procedury odbiorcze - zasady postępowania przy lokalizacji usterek
Zarządzane dokumentacją utrzymania 1. Dokumentację utrzymania dostarcza dostawca taboru wraz z innymi dokumentami dla dokonania oceny zgodności przez notyfikowany organ certyfikujący 2. Po dostawie taboru odpowiedzialność za zarządzanie zmianami w dokumentacji utrzymania taboru jest w gestii dysponenta (właściciela) taboru. Dokonuje ich w ramach przyznanego mu certyfikatu bezpieczeństwa (dyrektywa o bezpieczeństwie). Zasady zarządzania zmianami są opisane w jego własnym dokumencie: Dokumentacja metod projektowania systemu utrzymania taboru
Lista składników interoperacyjności: Sprzęgi czołowe (ratunkowe) Koła Systemy przeciwpoślizgowe Reflektory czołowe Lampy końca pociągu Sygnały akustyczne pantograf; nakładki stykowe na pantograf; wyłącznik szybki; licznik energii Połączenia do opróżniania toalet Połączenia do napełniania wodą
Najważniejsze problemy jakie zidentyfikowano podczas prac na specyfikacjami TSI: 1. Geometria pantografu. Nierealne ekonomicznie okazało się zdefiniowanie tylko jednego docelowego typu ślizgacza o szerokości 1600 mm. W efekcie analiz będą możliwe do stosowania także ślizgacze o szerokości 1950 mm (jak obecnie w Polsce). Ponieważ dla tej szerokości stosowane są w różnych krajach różne profile geometryczne ślizgaczy, mając na celu ograniczenie ich ilości do jednego typu zdecydowano się na profil typu B3 z normy EN 50367, jako najbardziej uniwersalny. W Polsce dotychczas jest stosowany typ B8. Zmianie ulegnie także metoda kalkulacji skrajni i pantografu i zaproponowano zmianę w tym zakresie norm EN. 2. Materiał nakładek ślizgowych. Norma EN 50367 zasadniczo w tym zakresie nic nie normowała tylko opisywała stan istniejący. W specyfikacji TSI wybrano trzy rodzaje materiałów na ślizgi: czysty węgiel, węgiel z domieszką metali do 40% i kompozyt warstw miedzi i węgla. W związku z tym wystąpiono też o nowelizację norm EN w tym zakresie.
3. Maksymalny prąd na postoju dla systemu zasilania prądu stałego. Brak jest obecnie jednolitych na obszarze Unii uregulowań w tym zakresie. Przyjęto wiec wartość prądu dla systemu 3 kv równą 200 A na jeden pantograf. 4. Parametry pantografów. Dokonano rewizji obecnych norm zarówno w zakresie zakresu roboczego wysokości podnoszenia jak i docisku roboczego. Uściślone zostaną też warunki, w jakich będzie wymagany system automatycznego opuszczania pantografu w razie jego awarii. 5. Rozmieszczenie pantografów w pojeździe Całkowicie znowelizowano w porównaniu z istniejącymi normami wymagania w zakresie minimalnych odległości pomiędzy pantografami w pojeździe i w całym pociągu. Zakres tych odległości będzie powiązany z prędkością maksymalną pojazdu.
6. Liczniki energii Będzie wprowadzona nowa norma dotycząca wymagań zarówno dla samych liczników, jak dla systemu rejestracji zużycia energii w powiązaniu z lokalizacją pojazdu. 7. Koordynacja zabezpieczeń zwarciowych pojazd trakcyjny podstacja trakcyjna Jest to jeden najbardziej kluczowych problemów do rozwiązania, zwłaszcza, że zarówno normy EN i karty UIC nie definiują wymagań w zakresie koordynacji w sposób jednoznaczny. Dlatego w zakresie wymagań dla sekwencji wyłączania wyłączników w pojeździe i podstacjach wprowadzono odpowiedni nowy zapis w specyfikacji TSI zamiast tabeli 8 w normie EN 50388. Wynika z niego, że także dla systemu prądu stałego autonomiczny wyłącznik w pojeździe powinien być zdolny do wyłączania prądów zwarciowych niezależnie i bez oczekiwania na działanie wyłącznika w podstacji. Podane zostały także typowe czasy trwania zwarć widziane podstacji trakcyjnej. Nowelizacji musi ulec też tabela 7 z tej samej normy, gdyż dla prądu stałego podane wartości spodziewanego prądu zwarciowego (50 ka dla 3 kv) nie są odniesione do stałej czasowej obwodu). Zaproponowano dobór wyłącznika dla co najmniej dwóch wartości stałej czasowej: 10 i 20 ms. Nowelizacji i osiągnięcia spójności z normami EN 50123 wymagają też normy EN 60077.
Wdrożenie TSI Tylko dla taboru nowego po wejściu w życie TSI Derogacja: udowodnić, że zamówienie było przed wejściem TSI Konieczna notyfikacja w Komisji w ciągu roku wszystkich zaawansowanych projektów państwo członkowskie rozważy zastosowanie TSI wg zasad w dyrektywie Notyfikacja jest ważna na dostawę do 7 lat po wejściu w życie TSI Kontrakty w trakcie realizacji jw. Ale bez koniczności aplikacji TSI Dostawa istniejącego typu jw., wymaga rejestracji wszystkich istniejących typów ciągu roku w Agencji (brak konieczności aplikacji TSI w ciągu 7 lat)
Dziękujemy za uwagę