FILMOTERAPIA - Czy film może pomagać?

FILMOTERAPIA - Czy film może pomagać? ANALIZA ANKIETY SKIEROWANEJ DO UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ, GIMNAZJUM I LICEUM ORAZ DOROSŁYCH (UŻYTKOWNIKÓW PEDAGOGICZNEJ BIBLIOTEKI WOJEWÓDZKIEJ W ŁODZI) W listopadzie i grudniu 2013 r. w ramach projektu Comenius Regio Filmoterapia - metamorfozy przeprowadzono ankietę na temat roli, jaką ogrywa film w życiu współczesnego człowieka oraz jego wpływu na rozwiązywanie problemów i zmianę zachowań. Wypełniło ją 150 dzieci uczęszczających do szkół podstawowych, 100 gimnazjalistów, 100 uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz 100 użytkowników Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Łodzi, wśród których połowę stanowili studenci, a drugą - nauczyciele. Większość ankietowanych (ok. 70%) to kobiety. 1. W jaki sposób najchętniej spędzasz wolny czas? Pytanie nr 1 Spotykam się 14% 15% 17% 18% 15% ze znajomymi Korzystam 13% 16% 13% 16% 11% z Internetu Czytam książki 9% 9% 8% 12% 21% Oglądam filmy 12% 12% 13% 15% 17% Uprawiam sporty 13% 10% 11% 7% 8% Oglądam telewizję 12% 10% 9% 9% 11% Słucham muzyki 12% 14% 15% 14% 12% Gram w gry komputerowe Odpoczywam biernie, np. śpię 12% 7% 6% 3% 1% 3% 7% 8% 6% 4% 498 (150 osób) 408 (100 osób) 391 100 (osób) 232 (50 osób) 226 (50 osób) 1

Inne sposoby: spędzam czas z rodziną, maluję, tańczę, gram na gitarze / trąbce, spaceruję, gram w teatrze, spaceruję, chodzę do teatru, na koncerty, do kina, do muzeów, na wernisaże, śpiewam, uczę się włoskiego. 2. Czy lubisz oglądać filmy? Pytanie nr 2 Tak 86% 100% 96% 98% 94% Nie 14% 0% 4% 2% 6% 3. Z kim najczęściej oglądasz filmy? Pytanie nr 3 Sam/a 29% 34% 43% 22% 29% Z rodziną 43% 27% 18% 17% 35% Z przyjaciółmi 25% 31% 25% 23% 16% Z dziewczyną/ chłopakiem lub żoną/mężem 3% 8% 14% 38% 20% 171 140 155 79 85 4. Jak często oglądasz filmy? W kinie: Pytanie nr 4 Nie chodzę 3% 2% 4% 0% 11% do kina Raz w tygodniu 3% 9% 0% 8% 3% Raz w miesiącu 56% 60% 43% 48% 38% Raz w roku 30% 21% 26% 42% 48% Rzadziej 8% 8% 1% 2% 0% 2

W telewizji: Pytanie nr 4 Nie oglądam 5% 9% 24% 22% 29% w telewizji Do 1 godziny 27% 30% 33% 29% 26% dziennie 1-2 godz. dziennie 46% 21% 28% 29% 43% Więcej niż 2 godziny dziennie 12% 40% 15% 20% 2% W Internecie: Pytanie nr 4 Nie oglądam filmów przez Internet Do 1 godziny dziennie 36% 16% 18% 29% 74% 27% 27% 51% 44% 24% 1-2 godz. dziennie 29% 30% 28% 15% 0% Więcej niż 2 8% 27% 3% 12% 2% godziny dziennie Na komputerze lub odtwarzaczu DVD: Pytanie nr 4 Nie oglądam 31% 48% 37% 29% 60% Do 1 godziny 36% 21% 40% 48% 32% dziennie 1-2 godz. dziennie 32% 20% 18% 14% 4% Więcej niż 2 godziny dziennie 1% 11% 5% 9% 4% 5. Kto lub co wpływa na wybór oglądanych przez Ciebie filmów? Pytanie nr 5 Znajomi 17% 19% 22% 19% 15% lub praca 3% 2% 6% 5% 2% Tematyka filmu 30% 37% 31% 34% 32% Rodzina 17% 7% 6% 6% 8% Reklama 18% 16% 18% 19% 20% 3

i recenzje w mediach Obsada aktorska 15% 19% 17% 17% 23% 220 195 203 130 143 Inne powody: ekranizacja ciekawej książki, gatunek filmu, zainteresowania, nastrój, twórcy filmu, data produkcji. 6. Jakie filmy oglądasz najchętniej? Pytanie nr 6 animowane 5% 4% 5% 5% 3% dokumentalne 3% 3% 4% 6% 10% popularnonaukowe 3% 2% 2% 3% 7% seriale 7% 6% 9% 7% 4% fabularne: 6% 5% 5% 8% 7% filmy akcji 7% 9% 7% 8% 4% komedie 10% 12% 14% 13% 14% horrory 6% 12% 6% 8% 5% dramaty 2% 7% 6% 5% 6% science-fiction 5% 7% 5% 4% 3% katastroficzne 11% 6% 4% 3% 2% psychologiczne 3% 5% 6% 9% 11% obyczajowe 14% 5% 5% 7% 10% westerny 1% 3% 1% 0% 1% przygodowe 10% 6% 7% 4% 3% kryminalne 6% 6% 9% 6% 6% wojenne 1% 2% 5% 3% 4% 745 486 485 259 291 Inne: fantasy, musicale, thrillery, filmy paradokumentalne, biograficzne, kostiumowe, melodramaty. 4

7. Jaki jest Twój ulubiony film? : Zmierzch, Harry Potter (wszystkie części), Szybcy i wściekli, Obecność, Thor: Mroczny świat, Hobbit. : Igrzyska śmierci, Never say never, Władca Pierścieni (wszystkie części), Zmierzch, Harry Potter (wszystkie części), Szybcy i wściekli, Obecność. : Władca Pierścieni (wszystkie części), Titanic, Obecność, Zielona mila, Harry Potter (wszystkie części). i nauczyciele: Zielona mila, Forrest Gump, Między piekłem a niebem, Kogel Mogel, Kabaret, To właśnie miłość, Władca pierścieni, Plac Zbawiciela, Adwokat diabła, 21 gramów, Szybcy i wściekli, Czas honoru, Lot nad kukułczym gniazdem, Alien, Big love, Erin Brokovitch, Frantic, Seksmisja, Przerwana lekcja muzyki, Wyspa tajemnic, Kiler, The Social Network, Frida, Niczego nie żałuję, Życie za życie, Awatar, Django, Rzeczpospolita babska, The Bodyguard, Dlaczego nie, Nad życie, Słodki listopad, Pachnidło, Piraci z Karaibów, Requiem dla snu, Chce się żyć, Millerowie, Hobbit, Dla niej wszystko, Skyfall, American Pie, ALien, Seven, Titanic, Czas honoru, Sala samobójców, October baby, Piękny umysł, Marzyciel, Nędznicy, Pan od muzyki, Zabić drozda, Nigdy w życiu, Shrek, Życie jest piękne, Imperium słońca, American psycho, Prestiż, Lśnienie, Fireproof, Jasminum, Ile waży koń trojański, Nina, Taxi3, Chłopiec w pasiastej piżamie, Pasja, Przeczucie, Siedem dusz, Klątwa, Szósty zmysł, Tajemnica Westerplatte, Nienawiść, Życie jest piękne, Sęp, Dirty Dancing, Gwiezdne wojny; Gwiezdny pył, Krudowie, Fortepian, Wyznania Gejszy, Rewers, Dzika rzeka, Pianista, Co gryzie Gilberta Grape a, Zielona mila, Jak rozpętałem II wś, Notting Hill, Step up, Ojciec Chrzestny, Wiek niewinności, Nietykalni, Śniadanie u Tiffaniego, Sesja, Raport pelikana, Pulp fiction, Gorączka sobotniej nocy, Uwierz w ducha, Lot, 12 gniewnych ludzi, Equlibrium, Wojownicy tęczy, Dekalog, Rodzina Adamsów, Labirynt fauna, Sierociniec, Komisarz Alex, Gwiezdne wojny, Hugo i jego wynalazek, Królowie, Naked lunch, Wszystko o mojej matce, Testosteron, Co nas kręci co nas podnieca, Greace, Szczęśliwy człowiek, Zielona mila, Sekretne życie pszczół, Dziennik Bridget Jones, Nietykalni, Godziny, Maria Antonina. 8. Dlaczego warto oglądać filmy? Pytanie nr 8 Zapewniają rozrywkę, emocje i odstresowują Stanowią źródło wiedzy o życiu i świecie Pomagają w rozwiązywaniu problemów podstawo wa Gimnazju m ponadgim nazjalna Nauczyciel e 64% 53% 60% 62% 42% 26% 28% 29% 27% 36% 10% 19% 11% 11% 22% 141 145 115 78 105 5

Z innego powodu: pomagają oderwać się od rzeczywistości, są tematem rozmów ze znajomymi, zmuszają do refleksji, uwrażliwiają na krzywdę i cierpienie innych, pomagają spojrzeć na coś z innej perspektywy, zapomnieć o problemach dnia codziennego. 9. Czy filmy mogą pomagać w rozwiązywaniu problemów i w jaki sposób? Pytanie nr 9 Nie 19% 22% 10% 6% 8% Tak, ponieważ: 81% 78% 90% 94% 92% rozwijają wiedzę 25% 23% 22% 20% 25% pomagają uświadomić sobie problemy przestrzegają przed popełnianiem błędów pokazują różne rozwiązania problemów 16% 20% 23% 21% 26% 29% 22% 31% 23% 24% 30% 35% 24% 32% 25% 157 153 133 87 119 Inne sposoby: rozwijają wyobraźnię, uspokajają, pokazują coś z perspektywy innych, pomagają nabrać dystansu do swoich problemów. 10. Czy przedstawione w filmie losy bohaterów mogą wpływać na zmianę postępowania widzów? Pytanie nr 10 Tak 57% 80% 86% 86% 66% Nie 10% 5% 5% 4% 2% Nie wiem 33% 15% 9% 10% 32% 6

11. Czy zdarzyło Ci się identyfikować z bohaterem oglądanego filmu? Pytanie nr 11 Tak 34% 68% 73% 60% 60% Nie 56% 32% 27% 40% 40% 12. Czy film podsunął Ci rozwiązanie jakiegoś życiowego problemu? Pytanie nr 12 Tak 18% 28% 26% 14% 46% Nie 82% 72% 74% 86% 54% Jaki to był problem? Jak był zatytułowany film? One Direction przestrzega przed udawaniem kogoś, kim się nie jest, Mój biegun zachęca do niepoddawania się bez względu na to, co się dzieje, Chce się żyć uświadamia innym problemy ludzi niepełnosprawnych, Sala samobójców pozwala odkryć, co jest sensem życia i jakie zgubne może być dla człowieka zbyt częste funkcjonowanie w wirtualnym świecie, One day podkreśla to, aby cieszyć się każdą chwilą, Klika podejmuje temat zazdrosnych rówieśniczek, Now is good uświadamia wartość życia i konieczność przemijania, Truman show podjęcie kroków do realizacji marzeń, M jak miłość problem rodzinny, Kto nigdy nie żył relacje z przyjaciółmi, Sposób na teściową, Wesele zdrada, Między słowami kontakty międzyludzkie. 13. Czy film powinien być wykorzystywany w terapii, szczególnie w przypadku dzieci i młodzieży sprawiającej problemy wychowawcze? Pytanie nr 13 Tak 29% 58% 51% 84% 88% Nie 10% 4% 7% 2% 2% Nie wiem 61% 38% 42% 14% 10% 14. W rozwiązywaniu problemów wychowawczych powinna być stosowana filmoterapia: Pytanie nr 14 Indywidualna 29% 19% 26% 10% 4% 7

Grupowa 21% 35% 15% 22% 18% Indywidualna 50% 46% 59% 68% 78% i grupowa 15. Jakie problemy dostrzegasz w swoim mieście? Pytanie nr 15 Bieda 15% 18% 20% 22% 21% Alkoholizm 26% 21% 20% 22% 23% Bezrobocie 21% 25% 22% 26% 25% Przemoc 17% 20% 19% 18 % 17% Bezdomność 21% 16% 19% 12% 14% 247 243 269 163 187 Inne: problemy rodzinne, dyskryminacja, korupcja, brud, demoralizacja, obojętność, brak perspektyw, lenistwo, brak tolerancji, narkotyki, patologia. 16. Czy znasz filmy tematycznie związane z poniższymi problemami? Bieda: Pytanie nr 16 Edi 16% 13% 36% 56% Plac Zbawiciela 23% 33% 28% 31% Yuma 61% 54% 36% 13% 39 30 44 64 Inne tytuły: Charlie i fabryka czekolady, Pieniądze szczęścia nie dają, Oliver Twist, Galerianki, Slumdog. Milioner z ulicy, W poszukiwaniu szczęścia, Milioner z ulicy, Nędznicy, Klip, Sztuczki, Rezerwat, Jesteś Bogiem, Galerianki. 8

Alkoholizm: Pytanie nr 16 Dom zły 14% 19% 23% 30% Drogówka 61% 51% 35% 36% Wszyscy jesteśmy 25% 30% 42% 34% Chrystusami 51 59 55 64 Inne tytuły: Kac Vegas, Kac Wawa, Skazany na bluesa, Pod mocnym aniołem, Wszystko będzie dobrze, Wesele, Żółty szalik, Noi albinoi, Cześć Tereska, Nasza Ulica. Bezrobocie: Pytanie nr 16 Job 55% 74% 85% 36% Czeka na nas świat 11% 2% 0% 6% Nasza ulica 34% 24% 15% 58% 38 46 27 31 Inne tytuły: Nic straconego, Wszystko będzie dobrze, Pieniądze to nie wszystko, Skazani na złom. Przemoc: Pytanie nr 16 Jeden krok 24% 0% 0% 0% Męska sprawa 30% 22% 16% 13% Pręgi 13% 44% 51% 42% Dług 33% 34% 33% 45% 30 27 43 69 Inne tytuły: Szybcy i wściekli, Klątwa, James Bond, Podziemny krąg, Bez litości, The Walking Dead, Uprowadzona, Pulp fiction, Hooligans, Terminator, Bez mojej zgody, Psy, Eksperyment, Klatka, Sala samobójców, Podaj dalej, Wymyk, Trzy minuty, Uśpieni. 9

WNIOSKI Zdecydowana większość uczniów ze wszystkich poziomów edukacyjnych oraz studentów i nauczycieli deklaruje, że lubi oglądać filmy. Jest to jedna z ulubionych form spędzania wolnego czasu, wśród uczniów i studentów wskazywana zaraz po spotkaniach ze znajomymi, korzystaniu z Internetu i ewentualnie słuchaniu muzyki. Według pedagogów natomiast jest obok czytania książek najciekawszą formą wykorzystania wolnego czasu. Dzieci uczęszczające do szkół podstawowych oraz nauczyciele najchętniej oglądają filmy z rodziną, młodzież gimnazjalna i najczęściej robi to sama lub z przyjaciółmi, a studenci z partnerem życiowym. Ankietowani poznają filmy przede wszystkim za pośrednictwem telewizji, spędzają w taki sposób zwykle 1-2 godziny dziennie. Wszyscy również chętnie uczęszczają do kina, średnio raz w miesiącu. Co znamienne młodsze pokolenie ogląda także filmy w Internecie, na komputerze lub na różnych odtwarzaczach, podczas gdy większość nauczycieli woli robić to wyłącznie w tradycyjny sposób (w kinie i TV). Na wybór filmów we wszystkich grupach ankietowanych osób największy wpływa ma tematyka filmu, w dalszej kolejności: znajomi, reklama w mediach oraz obsada aktorska. Niemal wszystkie grupy ankietowanych za ulubiony gatunek filmu uznały komedię. Dzieci z podstawówki najchętniej oglądają filmy obyczajowe, katastroficzne oraz komedie, gimnazjaliści komedie, horrory oraz filmy akcji, młodzież ze szkoły ponadgimnazjalnej komedie, seriale oraz filmy kryminalne, studenci komedie, filmy psychologiczne, horrory i filmy akcji, a nauczyciele komedie, filmy psychologiczne, obyczajowe i dokumentalne. Ankietowani za główny powód oglądania filmów uznali to, że zapewniają one rozrywkę, emocje, odstresowują. Zdecydowana większość spośród nich jest przekonana o tym, że filmy mogą pomagać w rozwiązywaniu problemów, ponieważ pokazują różne możliwości poradzenia sobie z nimi oraz przestrzegają przed popełnianiem błędów. Świadomi tego, że przedstawione w filmie losy bohaterów mogą wpływać na zmianę postępowania widzów są gimnazjaliści, młodzież ze szkół ponadgimnazjalnych, studenci oraz nauczyciele. Większość uczniów podstawówek też zgadza się z tym stwierdzeniem, ale aż 33% spośród z nich nie ma zdania na ten temat. Okazuje się, że im starsi są uczniowie, tym częściej identyfikują się z bohaterami oglądanych filmów (do 73%). W grupie studentów oraz nauczycieli nieco więcej niż połowa postępuje w ten sposób (60%). Niemal 1/3 ankietowanych uczniów deklaruje, że film podsunął im rozwiązanie jakiegoś nurtującego ich problemu. W grupie nauczycieli takie inspiracje czerpie z filmu niemal połowa osób (46%). Wśród studentów odsetek ten jest jednak znacznie mniejszy (14%), choć przyczyną może być to, iż wielu ankietowanych z braku czasu na zastanowienie się zostawiało to pole puste lub stwierdzało: Nie pamiętam. Ponad połowa uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych oraz większość studentów i nauczycieli jest przekonana o tym, że film powinien być wykorzystywany w terapii, szczególnie w przypadku dzieci i młodzieży sprawiającej problemy wychowawcze. Natomiast uczniowie podstawówek nie potrafią jednoznacznie wyrazić swojej opinii na ten temat (aż 61% zaznaczyło odpowiedź Nie wiem ). 1 0

Większość ankietowanych uważa, że w rozwiązywaniu problemów wychowawczych powinna być stosowana terapia indywidualna i grupowa. Im starsi respondenci, tym więcej osób wskazywało konieczność stosowania obu form terapii równolegle. Ankietowani dostrzegają w Łodzi i regionie problemy społeczne, których profilaktyka jest jednym z głównych celów projektu Comenius Regio Filmoterapia metamorfozy. Jak wynika z ich są nimi przede wszystkim bezrobocie i alkoholizm. W ostatnim pytaniu poproszono ankietowanych o wskazanie i zaproponowanie tytułów filmów tematycznie związanych z wymienionymi problemami społecznymi, w efekcie czego powstała lista filmów, jakie potencjalnie można wykorzystać w celach profilaktycznych. Ankietowani uznali oglądanie filmów za jeden z ulubionych sposobów spędzania wolnego czasu, który poza zwyczajną rozrywką może również pełnić rolę terapeutyczną. Film, podobnie jak literatura, muzyka czy taniec dostarcza pozytywnych uczuć związanych z estetycznym przeżywaniem sztuki, w tym wypadku filmowej, budzi świadomość i aktywizuje do dalszej samodzielnej działalności. W Polsce jest to forma terapii stosunkowo nowa, lecz używana jako cenne narzędzie pomocne w kształtowaniu inteligencji emocjonalnej i wspomagające profesjonalną pomoc psychologiczną. Wyniki ankiety potwierdzają konieczność prowadzenia zajęć z zakresu filmoterapii. Tylko w taki sposób można ukierunkować dzieci i młodzież oraz inne osoby na wzajemną integrację oraz świadomy odbiór obrazów filmowych. Ankiety analizie poddały: Aneta Pęczkowska Justyna Chylak 1 1