Metodologia badań psychologicznych Lucyna Golińska SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK Psychologia jako nauka empiryczna Wprowadzenie pojęć Wykład 5
Cele badań naukowych 1. Opis- (funkcja deskryptywna) procedura definiowania katalogowania oraz klasyfikacji zdarzeń oraz występujących między nimi związków (np. kryteria rozpoznawania ( np. diagnozowania) podejście nomotetyczne- sformułowanie uniwersalnych praw / podejście idiograficzne (studium przypadku) 2. Zrozumienie, wyjaśnienie wewnętrznych mechanizmów funkcja eksplanacyjna zidentyfikowana PRZYCZYNA zjawiska Wykluczenie alternatywnych wyjaśnień zmiennej zależnej. 3. Przewidywanie, predykcja (funkcja prognostyczna)
Naukowe podejście do wiedzy Metoda naukowa jest empiryczna Polega na systematycznej oraz kontrolowanej obserwacji Badacze manipulują zmiennymi niezależnymi Określenie pojęć przy pomocy definicji operacyjnych opis zmiennej (postawy, obiektu, zjawiska) zawierający wskaźniki i desygnaty, za pomocą których można empirycznie wykazać istnienie tej zmiennej, zmierzyć jej wartość, sklasyfikować itp. ( np. badanie religijności ) Zachowanie będące efektem wpływu zmiennych niezależnych to zmienna zależna Sprawozdanie- zaobserwowane a wywnioskowane na podstawie obserwacji Narzędzia badań trafne i rzetelne Hipotezy takie które dają możliwość weryfikacji Dokładny dobór narzędzi badawczych
Proces badawczy to szukanie odpowiedzi na następujące pytania 1. Jaki jest problem 2.Jaka jest hipoteza 3. Jaka jest zmienna (zmienne) niezależna 4. Jaka jest zmienna (zmienne ) zależna 5. W jaki sposób ma być mierzona zmienna zależna 6. Co trzeba kontrolować 7. Jaka będzie procedura przeprowadzenia eksperymentu 8. W jaki sposób będą analizowane rezultaty
Problem badawczy Problem badawczy- to tyle co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie (Nowak, 1970, s. 214) Dwie kategorie pytań 1. pytania rozstrzygnięcia Zaczyna się od czy, odpowiedz tak/ nie np.: czy dziecko 3- letnie jest zdolne do myślenia abstrakcyjnego 2. pytania dopełnienia Od którego roku życia dziecko jest zdolne do myślenia abstrakcyjnego Specjalista w swej dziedzinie nauki to człowiek, który nie tylko umie znajdować odpowiedzi na pytania, lecz także pytania te poprawnie formułować (Nowak, 1985, s. 35)
Typy pytań 1. Czy ( odpowiedz zawiera potwierdzenie jednej z alternatyw i zaprzeczenie drugiej Pytania rozstrzygnięcia są zawsze właściwie postawione, mają one bowiem tylko dwie odpowiedzi właściwe, będące zdaniami nawzajem sprzecznymi, a z tych dwóch zdań zawsze jedno jest prawdziwe, a jedno fałszywe (Brzeziński 204) Czy neurotyczność wpływa na funkcjonowanie interpersonalne TAK NIE
Hipoteza badawcza Hipoteza to przewidywana przez badacza odpowiedź na pytanie badawcze przyjmuje postać twierdzenia Właściwości dobrze sformułowanej hipotezy badawczej: 1. Musi być jasno sformułowana 2. Musi być adekwatna odpowiedzią na problem 3. Musi być najprostsza odpowiedzią na problem 4. Tak sformułowana by łatwo było ja przyjąć lub odrzucic
Etapy procesu badawczego w psychologii CEL 1. Sformułowanie pytania badawczego oraz hipotezy 2. Wyłonienie zmiennych niezależnych istotnych dla badanej zmiennej zależnej Operacjonalizacja zmiennych. Projektowanie metod pomiaru Zaplanowanie modelu badań Dobór osób ( losowy lub celowy) Przeprowadzenie badania (zebranie danych) Opis statystyczny oraz sformułowanie i uogólnienie wniosków Spodziewane efekty Wyjaśnienie nowych faktów lub wyjaśnienie lepsze niż dotychczas Podział zmiennych niezależnych (główne, zakłócające) Dobór metod jakościowych i ilościowych Uzyskanie trafnego planu badawczego Przeprowadzenie badania i zaplanowanie analiz statystycznych Akceptacja lub odrzucenie hipotezy, dyskusja wyników
Podstawowe metody badawcze teoria i praktyka Podstawowe modele badawcze b. nomotetyczne Eksperymentalny Korelacyjny Podstawowe metody badawcze b. Idiograficzne obserwacja rozmowa testy
Dobór osób do badań Tok postępowania na przykładzie adaptacji Skali Inteligencji Wechslera dla Dorosłych Wyłoniono 8 grup wiekowych Płeć Wykształcenie Miejsce zamieszkania (wieś, miasto do 100 tys., powyżej 100 tys.) Zlecenie np.: kobieta w wieku 35-44 lat, wykształcenie zawodowe, zamieszkała na wsi
Badania ochotników Portret psychologiczny osoby zgłaszającej się na ochotnika do badań psychologicznych: Wyższy poziom wykształcenie Wyższy status społeczny wyższy poziom inteligencji Wyższy pozioma aprobaty społecznej Większe zsocjalizowanie Zapotrzebowanie na stymulację, tendencja do zachowań niekonwencjonalnych, raczej kobiety ( badanie stresumężczyźni) niższy poziom autorytaryzmu, niższy poziom konformizmu
Skale pomiarowe Skale pomiarowe ze względu na relacje dzielimy na: nominalne - relacja: równe różne; pomiar polega na zastosowaniu liczby jako nazwy, czyli grupowaniu jednostek w klasy (kategorie), którym przypisuje się nazwy czy liczby, np. studenci wg rodzaju studiów, szczególny przypadek - skala dychotomiczna (dwupunktowa), porządkowe - relacja: większe lub mniejsze; pomiar polega na grupowaniu jednostek w klasy (kategorie), którym przypisuje się nazwy lub liczby i porządkuje się te klasy ze względu na stopień natężenia, w jakim posiadają one badaną cechę, przedziałowe - relacja: większe o tyle; pomiar występuje wtedy, gdy uporządkowany zbiór wartości cechy składa się z liczb rzeczywistych, Zero w tej skali ustalone jest dowolnie, np. skala Celsjusza i Fahrenheita, skala pozwala stwierdzić tylko o ile jest coś wyższe, stosunkowe (ilorazowe) - relacja: tyle razy większe; spełnia wszystkie aksjomaty liczb, pomiary w tej skali charakteryzują się stałymi ilorazami i zerem bezwzględnym, tylko w tej skali możliwe jest porównywanie jednostek za pomocą względnych charakterystyk: np. jeden obiekt jest dwa razy cięższy od drugiego.