STATYSTYKA. dr Agnieszka Figaj

Transkrypt

1 STATYSTYKA OPISOWA dr Agnieszka Figaj

2 Literatura B. Pułaska Turyna: Statystyka dla ekonomistów. Difin, Warszawa 2011 M. Sobczyk: Statystyka aspekty praktyczne i teoretyczne, Wyd. UMCS, Lublin 2006 J. Jóźwiak, J. Podgórski: Statystyka od podstaw, PWE, Warszawa 1998 J. Paradysz: Statystyka w przykładach i zadaniach, Wyd. AE, Poznań 2001

3 Wykład 1 1. Przedmiot statystyki. 2. Podstawowe pojęcia statystyki. 3. Rodzaje cech statystycznych. 4. Skale pomiarowe tych cech. 5. Rodzaje badań statystycznych. 6. Etapy badań statystycznych. 7. Błędy w badaniach statystycznych. 8. Metody statystyki.

4 Przedmiot statystyki Słowo statystyka (status państwo) pierwotnie było uŝywane dla oznaczenia nauki o osobliwościach państwowych. Obecnie stosuje się je w róŝnych kontekstach: jako zbiór danych liczbowych, jako wszelkie prace związane z gromadzeniem i opracowywaniem masowych danych liczbowych,

5 wreszcie jako nauka o metodach badań poświęconych liczbowo wyraŝalnym właściwościom zbiorowości, czyli nauka badająca prawidłowości zjawisk masowych, wyraŝająca je za pomocą liczb. Podstawowe pojęcia statystyczne zbiorowość (inaczej populacja lub masa) jest to ogół elementów objętych badaniem statystycznym, które róŝnią się

6 przynajmniej jedną cechą i mają co najmniej jedną cechę wspólną, np. studenci uczelni ekonomicznych w roku akademickim 2011/2012 cecha wspólna: kierunek studiów, rok studiów, tryb studiowania; cecha rozróŝniająca, np.: wiek, płeć, wzrost itd., jednostka statystyczna element zbiorowości statystycznej, cecha (zmienna) statystyczna właściwość, która pozwala jednoznacznie rozróŝnić jednostki statystyczne zbiorowości.

7 Cechy statystyczne Stałe Zmienne Rzeczowe Czasowe Przestrzenne Jakościowe Ilościowe Skokowe Ciągłe

8 Cechy stałe wspólne dla wszystkich jednostek zbiorowości, nie podlegają badaniu statystycznemu. Dzielimy je na: rzeczowe określają kto lub co jest przedmiotem badania, czasowe określają jakiego mementu lub okresu dotyczy badanie, przestrzenne określają gdzie znajduje się zbiorowość.

9 Cechy zmienne dzielące się na jakościowe i ilościowe, określają przedmiot badania: jakościowe zwane inaczej niemierzalnymi, dają się opisać jedynie słownie, np.: kolor oczu (zielone, niebieskie, piwne), instrumenty finansowe (akcje, obligacje, weksle), ilościowe zwane równieŝ mierzalnymi, dają się opisać za pomocą liczb, np.: liczba dzieci w rodzinie, kwota dopłacanego podatku itd. Cechy ilościowe dzielimy na: skokowe inaczej dyskretne, wyraŝone są za pomocą tylko pewnych liczb zmieniających się

10 skokowo (zazwyczaj ze zbioru liczb całkowitych), np.: liczba posiadanych akcji, ciągłe wyraŝone są za pomocą liczb rzeczywistych z określonego przedziału, np.: wzrost, temperatura powietrza, stopa zwrotu z inwestycji. Podział cech na mierzalne i niemierzalne wiąŝe się ze skalą pomiarową. WyróŜnia się cztery skale pomiarowe: skala nominalna najmniej precyzyjny sposób pomiaru. Liczby pełnią tu jedynie rolę

11 umownych symboli słuŝących do identyfikacji jednostek statystycznych i ich zaklasyfikowania do wyróŝnionych kategorii, występuje tutaj jedynie relacja równości bądź róŝności, np.: kolor włosów taki sam bądź inny; skala porządkowa posiada wszystkie cechy skali nominalnej, a dodatkowo pozwala na porządkowanie jednostek w ramach wyróŝnionych kategorii, gdyŝ mierzone jest tu natęŝenie badanej cechy, np.: wykształcenie -

12 podstawowe, średnie, licencjackie, wyŝsze, moŝemy wprowadzić tutaj relację równe, róŝne, ale takŝe większe, mniejsze; skala przedziałowa występuje wtedy, gdy uporządkowany zbiór wartości badanej cechy składa się z liczb rzeczywistych, posiada cechy skali porządkowej, a dodatkowo pozwala określić róŝnicę pomiędzy elementami o ile większe, brak w niej jednak naturalnego punktu zerowego, np.: temperatura;

13 skala ilorazowa posiada cechy skali przedziałowej, a dodatkowo posiada naturalny punkt zerowy, pozwala na określenie równości stosunków ile razy większy, mniejszy, np.: wzrost. Cechy jakościowe mierzone są w skalach nominalnej i porządkowej, natomiast cechy ilościowe w skalach przedziałowej i ilorazowej. Identyfikacja skali pomiaru zmiennej ma istotne znaczenie; z nią związane są dopuszczalne działania matematyczne.

14 Przykład Następujący szereg przedstawia strukturę pracowników spółki akcyjnej PIASEK w Białymstoku we IV kwartale 2007 roku wg wysokości premii kwartalnej w zł: Wysok. premii (xid,xig> Liczba pracowników Razem Źródło: Dane umowne

15 W tym przykładzie zbiorowością są pracownicy spółki akcyjnej PIASEK w Białymstoku we IV kwartale 2007 roku, jednostką statystyczną jeden pracownik tej spółki, badaną cechą wysokość premii. Cecha ma charakter ilościowy, ciągły, a skala, za pomocą której moŝna ta cechę mierzyć jest ilorazowa.

16 Rodzaje badań statystycznych Badanie statystyczne jest to zespół czynności zmierzających do uzyskania za pomocą metod statystycznych informacji charakteryzujących zbiorowość. Ze względu na liczbę jednostek objętych badaniem dzielimy je na: pełne (całkowite, wyczerpujące) obejmuje wszystkie jednostki zbiorowości, np.: spis powszechny, rejestracja bieŝąca; niepełne (częściowe) obejmuje

17 część populacji, np.: badania monograficzne, ankietowe, reprezentacyjne; szacunki statystyczne np.: oszacowanie czasu poświęcanego na oglądanie filmów w kinie na podstawie liczby sprzedanych biletów na poszczególne seanse.

18 Etapy badań statystycznych Projektowanie badania precyzujemy cel badania: diagnostyczny (co i dlaczego chcemy badać) oraz praktyczny (komu i czemu badanie ma słuŝyć), określamy zbiorowość statystyczną. Obserwacja statystyczna ustalenie wartości cech ilościowych czy teŝ odmian cech jakościowych wszystkich jednostek zbiorowości.

19 Opracowanie materiału statystycznego uporządkowanie i zestawienie materiału w formie tabelarycznej i graficznej. Analiza statystyczna polega na ocenie właściwości zbiorowości statystycznej, wykorzystując metody opisu statystycznego i/lub wnioskowania statystycznego. W kaŝdym badaniu statystycznym zawsze mogą pojawić się błędy zwane błedami statystycznymi.

20 Błędy w badaniach statystycznych Nielosowe Losowe Pokrycia Treści

21 Błędy nielosowe dotyczą zarówno badania pełnego, jak i niepełnego: błędy pokrycia pominięcie, wielokrotne ujęcie lub błędne włączenie jednostki do badanej zbiorowości statystycznej; błędy treści obejmują braki odpowiedzi, błędy opracowania danych i analizy lub prezentacji wyników. Błędy losowe występują jedynie w przypadku badań reprezentacyjnych.

22 Przedmiot badań statystycznych Statystyka Opis statystyczny Wnioskowanie statystyczne Opis struktury zbiorowości Szacowanie (estymacja) Opis współzaleŝności zjawisk Weryfikacja hipotez Opis dynamiki zjawisk

23 Dokonując opisu struktury zbiorowości, badamy, jak są rozprzestrzenione poszczególne odmiany cechy wśród jednostek tejŝe zbiorowości. Jest więc to analiza jednowymiarowa i statyczna. Opis współzaleŝności zjawisk dotyczy powiązań między róŝnymi cechami charakteryzującymi zbiorowość statystyczną. Jest to więc opis dwu- lub wielowymiarowy.

24 Opis dynamiki zjawisk obejmuje rozwój zbiorowości w czasie. Zatem w tym przypadku mamy do czynienia z badaniem dynamicznym.