Operacjonalizacja zmiennych

Transkrypt

1 Metodologia badań naukowych - wykład 2 Operacjonalizacja zmiennych Pojęcie zmiennej Definiowanie zmiennych w planie badania Mierzenie. Skale mierzenia Pojęcie wskaźnika. Dobór wskaźnika dla zmiennej Kryteria decyzji wyboru wskaźnika

2 Etapy poznawania rzeczywistości 1. Wyróżnienie obiektu od tła 2. Odróżnienie obiektu od innego obiektu (ze względu na tę samą właściwość) - kategoryzacja albo klasyfikacja 3. Porządkowanie obiektów (ze względu na właściwość ilościową albo wielkościową) - porządek słaby albo mocny 4. Mierzenie (w wąskim rozumieniu) - użycie jednostki miary

3 Relacje między własnościami relacja różności (taki sam / różny) relacja porządku (mniejszy / równy / większy) relacja różnicy (równy / mniejszy albo większy o X jednostek miary) relacja ilorazu (równy / mniejszy albo większy X razy)

4 Rodzaje skal mierzenia ze względu na rozpoznawane relacje relacja różności skala nominalna relacja porządku skala porządkowa relacja różnicy skala przedziałowa skale relacja ilorazu skala ilorazowa z jednostką miary

5 Skala nominalna skala nominalna skala porządkowa skala przedziałowa skala ilorazowa Pozwala tylko na pogrupowanie obiektów (np. osób) według przyjmowanych wartości. Poza tym, że możemy stwierdzić, że jakieś dwa obiekty są jednakowe czy też różne (pod względem wartości zmiennej), nic więcej nie możemy już o nich powiedzieć.

6 Skala porządkowa skala nominalna skala porządkowa skala przedziałowa skala ilorazowa Pozwala na uporządkowanie obiektów według wartości zmiennej ilościowej albo wielkosciowej. Możemy zatem nie tylko stwierdzić równość albo różność obiektów pod danym względem, ale także wskazać, któremu z obiektów zmienna porządkowa przysługuje w wyższym stopniu. N.p. osoby możemy uporządkować według wysokości samooceny.

7 Skala przedziałowa skala nominalna skala porządkowa skala przedziałowa skala ilorazowa Pozwala na stwierdzenie, o ile jednostek natężenie zmiennej dla obiektu A jest większe (mniejsze) od natężenia zmiennej dla obiektu B. Różnica natężenia zmiennej jest wyrażona zawsze w jakiejś ustalonej jednostce miary (np. stopniach Celsjusza) N.p. możemy powiedzieć, że temperatura ciała A równa 40 C jest większa o 10 C od temperatury ciała B równej 30 C.

8 Skala ilorazowa skala nominalna skala porządkowa skala przedziałowa skala ilorazowa Pozwala (poza stwierdzeniem różnicy) na stwierdzenie, że natężenie zmiennej X dla obiektu A jest k razy większe niż natężenie tej zmiennej dla obiektu B. Wymaga ustalenia zera bezwzględnego (wartości zmiennej mogą być tylko dodatnie). N.p. jeżeli porównujemy dwie osoby pod względem wieku, to możemy powiedzieć nie tylko, że jedna osoba jest starsza od drugiej o tyle a tyle lat, ale także że jest starsza np. 2 razy.

9 Przekształcanie pomiarów Możliwe jest przekształcenie pomiaru umieszczonego na skali bardziej zorganizowanej do pomiaru na skali mniej zorganizowanej. Czynność ta wiąże się z utratą części informacji. Operacja odwrotna nie jest mozliwa. skala nominalna skala porządkowa skala przedziałowa skala ilorazowa

10 Ćwiczenie Dla podanych zmiennych: a) zaproponuj ich definicje (jeśli pojęcie nie jest jednoznaczne) b) podaj listę wartości, jakie może przybierać zmienna c) określ, na jakiej skali mierzenia będą umieszczone pomiary 1. wiek (w latach) 2. płeć 3. status materialny 4. temperatura 5. przydatność do pracy 6. narodowość 7. wysokość zarobków 8. zainteresowania 9. ocena szkolna 10. frekwencja na zajęciach 11. staż pracy 12.wykształcenie 13.liczba dzieci w rodzinie 14.przebyte choroby 15.lateralizacja 16.waga ciała 17.motywacja do pracy 18.kwalifikacje zawodowe 19.stan cywilny 20.posiadanie prawa jazdy

11 Rodzaje właściwości badanych (ze względu na dostępność do badania) - właściwości obserwowalne (poznawalne bezpośrednio, zmysłowo) - właściwości trudno obserwowalne (zagregowane właściwości obserwowalne) - właściwości nieobserwowalne (niedostępne dla zmysłów)

12 Cel wskaźnikowania: umożliwienie dokonania pomiarów zmiennych (właściwości): - trudno obserwowalnych - nieobserwowalnych

13 Pojęcie wskaźnika Wskaźnikowana właściwość (zmienna) jest nieobserwowalna albo trudno obserwowalna. Wskaźnik: obserwowalne zdarzenie, którego zaobserwowanie pozwala wnioskować o tym, że badana rzecz posiada daną własność Uwaga! Dla każdej wartości zmiennej można wskazać odrębny wskaźnik tej wartości.

14 Klasy wskaźników (ze względu na rodzaj badanej zmiennej): - wskaźniki konkretyzacyjne (dla zmiennych trudno obserwowalnych) - wskaźniki aktualizacyjne (dla zmiennych nieobserwowalnych)

15 Etapy wskaźnikowania: 1. Indeksacja określenie źródeł informacji, na podstawie której uzyskamy pomiary 2. Dezindeksacja wyprowadzenie wniosków z uzyskanych pomiarów

16 Miejsce wskaźnika w planie badania i n d e k s a c j a zmienna X wartość A wartość B wskaźnik wartości A wskaźnik wartości B badany obiekt wartość C wartość K wskaźnik wartości C wskaźnik wartości K zmienna Y wartość L wskaźnik wartości L wartość M wskaźnik wartości M d e z i n d e k s a c j a

17 Pojęcia wykorzystywane do opisu wskaźnika: metoda badania: ogólnie określony sposób badania; strategia badania technika badania: praktyczna realizacja danej metody badania; organizacja konkretnego badania narzędzie badawcze: konkretna (zazwyczaj materialna) aplikacja danej techniki badania; przyrząd wykorzystany w badaniu i procedura jego użycia Wskaźnik definiujemy z dokładnością do wskazania narzędzia badawczego

18 Pojęcia wykorzystywane do opisu wskaźnika: metoda badania technika badania metoda badania narzędzie badawcze technika badania

19 Kryteria decyzji wyboru wskaźnika: - dokładność i rzetelność - koszt - możliwość użycia: - techniczna - etyczna

20 Podsumowanie Zmienną definiujemy poprzez wskazanie zakresu treściowego a następnie określenie zbioru jej wartości Definiując zmienną określamy rodzaj skali, na której planujemy umieścić pomiary tej zmiennej. Rozróżniamy cztery rodzaje skal mierzenia: - skala nominalna - skala porządkowa - skala przedziałowa - skala ilorazowa Wskaźnik definiujemy (w zależności od szczegółowości planu) podając metodę i technikę badania, a najbardziej szczegółowo - proponując konkretne narzędzie badawcze