Metodyka indywidualnego poradnictwa zawodowego
Doradztwo zawodowe R. Lamb określa je jako proces, w którym doradca zawodowy pomaga klientowi w osiągnięciu lepszego zrozumienia samego siebie w odniesieniu do środowiska pracy, aby umoŝliwić mu realistyczny wybór lub zmianę zatrudnienia lub teŝ osiągnięcie właściwego dostosowania zawodowego wg. E. Herr, S. Cramer jest to proces w duŝej mierze werbalny, w którym doradca i klient (klienci) współpracują w dynamiczny sposóbi gdzie doradca wykorzystuje zachowania z szerokiego wachlarza metod w celu osiągnięcia przez klienta lepszego samozrozumienia oraz doprowadzenia do podejmowania przez klienta dobrych decyzji zawodowych, przy czym to klient odpowiedzialny jest za swoje działania
Zadania poradnictwa zawodowego - pomoc jednostce w osiągnięciu obiektywnej znajomości samego siebie - zwiększenie umiejętności obiektywnej oceny sytuacji w której znajduje się osoba poszukująca pracy - wyzwalanie aktywności i inicjatywy osób radzących się, a tym samym wspomaganie rozwiązywania problemów - doprowadzanie do podjęcia samodzielnej decyzji - długoterminowe planowanie drogi zawodowej - towarzyszenie i udzielanie wsparcia w procesie zmiany
Zadania doradcy zawodowego w szkole: - wielostronna obserwacja ucznia - kształtowanie postaw ucznia dot. pracy, samego siebie, aspiracji zawodowych i Ŝyciowych - pomoc w odkrywaniu indywidualnych zdolności, predyspozycji - rozwijanie i utrwalanie cech pozytywnych - przeprowadzanie indywidualnych konsultacji z uczniami rodzicami w celu właściwego ukierunkowania wyboru zawodu - przekazanie informacji nt. zawodów, wymaganych zdolności, warunków pracy - przekazywanie informacji o szkołach przygotowujących do poszczególnych zawodów - przekazanie informacji o rynku pracy
Metody i techniki stosowane w poradnictwie indywidualnym rozmowa doradcza wywiad behawioralny diagnoza kompetencji zawodowych aktywne słuchanie testy i kwestionariusze ćwiczenia na rozpoznawanie przekonań metody projekcyjne case study metody plastyczne portfolio q-sort kreatywne techniki rozwiązywania problemów: - mapa myśli (Mind Maping) - analiza SMART - analiza SWOT
Rozmowa doradcza Długofalowy proces, w którym doradca motywuje klient do pracy nad sobą. Cel rozmowy doradczej Stworzenie własnych rozwiązań zawodowych/edukacyjnych z uwzględnieniem: - uwarunkowań biologicznych - zainteresowań i predyspozycji - wpływu środowiska
Rozmowa doradcza 1. doradca spostrzega klienta na tle jego uwarunkowań systemowych 2. doradca - klient umowa-kontrakt; 3. doradca pomaga klientowi sformułować cel i określić kierunek zmian; 4. doradca pracuje nad zwiększeniem zakresu świadomych działań klienta; 5. doradca proponując zadania do wykonania i ćwiczenia wymagające osobistego zaangaŝowania klienta; 6. doradca pomaga zachować spójność pomiędzy projektem zawodowym a planami Ŝyciowymi klienta;
cd. rozmowy doradczej 7. klient sam moŝe dokonywać analizy swoich działań i oceniać realizację celów; 8. klient sam podejmuje decyzje ustalając własne priorytety i odkrywając hierarchię wartości; 9. doradca pracuje na zasobach i mocnych stronach klienta, ale nie oznacza to unikania tematów subiektywnie trudnych; 10. doradca stara się elastycznie dostosowywać do zmian w obrębie własnej roli zawodowej.
Etapy prowadzenia rozmowy doradczej wg B. Wojtasik 1. przygotowanie się doradcy do przeprowadzenia rozmowy 2. pierwszy kontakt 3. ustalenie, kto ma problem i na czym on polega 4. zawarcie kontraktu między doradcą a radzącym się 5. budowanie relacji doradca radzący się 6. zbieranie faktów oraz badanie pedagogiczne/psychologiczne 7. aktywizowanie radzącego się do zbierania informacji o zawodach i szkołach 8. konsultacje z rodzicami 9. dopasowywanie siebie do zawodu 10. zakończenie
TWORZENIA I ZAWIERANIA KONTRAKTU Doradca powinien pamiętać przede wszystkim o potrzebie przejęcia odpowiedzialności przez klienta, sprecyzowania celu i istoty problemu. Warunki kontraktu - ustalenie celu spotkań doradczych - określenie form pracy z klientem - ustalenie miejsca spotkań - ustalenie czasu trwania rozmowy - określenie warunków odwołania spotkania - ustalenie częstotliwości spotkań - ustalenie sposobu komunikowania się pomiędzy spotkaniami - ustalenie czasu trwania procesu doradczego - uzyskanie zgody klienta na rejestrowanie spotkań - zobowiązanie doradcy do poufności
5 Kroków J. Enrighta 1. świadomy wybór 2. rzeczywisty problem klienta i jego istota 3. analiza moŝliwości rozwiązania problemu 4. przeciwdziałanie zakwestionowaniu osoby doradcy zawodowego 5. dyskontowanie wtórnego zysku
Zakończenie procesu doradzania Jak klient rozumie to, co zrobił, aby rozwiązać problem? Jak blisko jest celu? Czy klient ma jasny obraz tego, co się wydarzyło, zmieniło w czasie spotkań? Czy klient moŝe skorzystać z wiedzy, umiejętności, w róŝnych obszarach swojej aktywności? Czy klient wie, co jest sygnałem zmian w jego Ŝyciu zawodowym? Czy klient wie, co jest sygnałem powrotu do dawnych schematów, zachowań i jak moŝe sobie z tym poradzić?
Skuteczność porady doradczej zaleŝy od poznania ucznia w kontekście róŝnorodnych wyznaczników i obszarów wpływających na kształtowanie się jego roli zawodowej: - biologiczne uwarunkowania wyboru zawodu - zainteresowania, predyspozycje; - kwalifikacje, kompetencje, umiejętności; -środowisko: rodzina, rówieśnicy, szkoła; - umiejętność wyznaczania celów i wartości; - umiejętność podejmowania decyzji;
Cel i planowanie w rozmowie doradczej Cechy poprawnie określonego celu: - cel jest pozytywny dla klienta - moŝliwy do opisania - moŝliwy do zaobserwowania - moŝliwy do osiągnięcia w niedalekiej przyszłości - związany z systemem wartości osoby - spostrzegany przez klienta jako wymagający wysiłku Kiedy klient zna swoje wartości moŝe zaplanować w zgodzie z sobą własny rozwój zawodowy
Wzbudzanie gotowości do zmiany J. Szczepański twierdzi, Ŝe zmiana to: nowy stan rzeczy, gdzie pojawiają się nowe stosunki między istniejącymi elementami Zmiany planowane: zaplanowane i wprowadzane w sposób uporządkowany, wyprzedzające przyszłe zdarzenia. Zmiany dostosowawcze: są odpowiedzią na pojawiające się okoliczności, częściej cząstkową, rzadziej całościową.
Obszary pracy z uczniem w planowaniu kariery zawodowej Informacje na temat własnej osoby: samoświadomość, ocena swoich zdolności, zainteresowań, określenie mocnych i słabych stron, umiejętności, wartości i potrzeb Informacje o zawodach : charakterystyka zawodów, warunki i charakter pracy, przeciwwskazania Informacje o moŝliwości kształcenia Informacje związane z poszukiwaniem pracy
Komunikacji interpersonalna
Komunikacja niewerbalna Do głównych form komunikacji niewerbalnej naleŝy: - wyraz twarzy, - kontakt wzrokowy, - gesty i inne ruchy ciała, - kontakt dotykowy, - postawa ciała, - odległośc od partnera, - niewerbalne aspekty mowy
Komunikacja werbalna Jak mówić: - płynnie i głośno, - zwieźle i jasno, - unikać powtarzania słów typu: prawda, no, wiesz, właśnie, - nie rozpoczynać wypowiedzi od a wiesz, - myśleć o słuchaczach a nie o sobie, - patrzeć na nich i obserwować jak reagują na twoje wypowiedzi, uśmiechać się - mówić o tym co interesuje twojego rozmówcę, - z humorem, pobudzając wyobraźnię - modulująć własny głos - przyjmując swobodną postawę ciała
Narzędzia aktywnego słuchania Precyzowanie - podsumowujące pytania otwarte, zamknięte, uszczegóławiające, Klaryfikacja - uporządkowanie spraw, skoncentrowanie się na najwaŝniejszej kwestii, ukierunkowanie rozmówcy na zasadniczy problem poprzez sformułowania typu: Która z tych spraw jest dla Pana najwaŝniejsza?, Co jest najistotniejsze w tej sprawie?
Parafrazowanie - powtórzenie tego co powiedział nasz rozmówca za pomcą własnych słów, ale z oddaniem klimatu mówiącego i bez zniekształcania faktów. W parafrazowaniu nie naleŝy ani interpretować ani oceniać tego, co się usłyszało innymi słowy..., o ile dobrze Pana zrozumiałam, to..., czy che Pan przez to powiedzieć... Odzwierciedlanie uczuć - zachęcenie rozmówcy do skoncentrowania się na odczuciach w sytuacji, w której waŝne jest zrozumienie jego emocji i uczuć względem danego wydarzenia. Przekazanie rozmówcy, jakie według nas są jego odczucia mam wraŝenie, Ŝe..., wydaje mi się,ŝe..., czuję,ŝe..., wygląda na to, Ŝe...,
Informacja zwrotna zasady - mów o odczuciach, jakie wywołuje w tobie zachowanie partnera interakcji - wypowiadaj się o zachowaniach danej osoby, a nie o tym jaka ona jest - unikaj uogólnień typu: kaŝdy, zawsze, nigdy - formułuj wypowiedzi konkretnie - nie ocenianie, nie dawanie rad, nie narzucanie swoich poglądów, - skupianie się na tym co słyszysz, podawaj fakty - podkreślaj to,co moŝna zmienić - mów o sprawach na które rozmówca ma wpływ Efektywna informacja zwrotna dotyczy zdarzeń z niedalekiej przeszłości, jest szczera i wspierająca.
Bariery w komunikacji Język Sposób mówienia Czynniki psychologiczne Środowisko