Irena Nowak Kierownik Biura Partnera Projektu Związku Pracodawców Dolnego Śląska WYNIKI PRAC ZESPOŁU PROJEKTOWEGO DOTYCZĄCE RÓWNOWAGI PRACA ŻYCIE W PRAKTYCE PRZEDSIĘBIORSTW DOLNEGO ŚLĄSKA 1. Wstęp. Zespół projektowy Partnera projektu Praca Życie Równowaga przeprowadził w trakcie realizacji projektu spotkania - konsultacje z kadrą zarządzającą w firmach Dolnego Śląska, które zostały poprzedzone listem intencyjnym podpisanym przez Lidera i Partnera projektu informującym o projekcie i zapraszającym pracodawców do konsultacji. Konsultacje - wywiady dotyczyły m.in. obciążenia w pracy, preferowanych wartości życia, działań podejmowanych przez pracodawcę dla osiągnięcia równowagi między pracą i życiem pozazawodowym pracowników. Prowadzone były również bezpośrednie rozmowy z pracownikami na temat ich oczekiwań względem warunków, jakie może zapewnić im pracodawca, a które to warunki pozwolą im na wydajną pracę i zaangażowanie, bez obawy wypalenia zawodowego czy zachwiania równowagi. W spotkaniach uczestniczyły firmy z branży przemysłowej, ochrony zdrowia, handlowej, budownictwa, bankowej i branży informatycznej. Były to średnie i duże przedsiębiorstwa o formie własności prywatnej w części spółki z kapitałem zagranicznym w łącznej liczbie 15 firm. Spotkania nie miały charakteru badawczego. Informacje uzyskane stanowiły dla zespołu ważną wskazówkę dotyczącą występujących problemów braku równowagi pracowników pomiędzy życiem zawodowym a osobistym oraz działań podejmowanych przez firmy w celu godzenia
warunków pracy z życiem pozazawodowym swoich pracowników. Udział przedsiębiorstw był anonimowy. Niektóre wizytowane firmy ujawniły swoją tożsamość i w części III niniejszej publikacji prezentują swoje dokonania w tym obszarze. Wyniki rozmów posłużyły zespołowi do zbudowania standardów Programu Praca Życie Równowaga. 2. Wywiady z przedsiębiorcami Wizytowane firmy charakteryzowały się stosowaniem następujących form zatrudnienia i organizacji pracy: Umowa o pracę na czas nieokreślony od 70 do 100% zatrudnionych pracowników w stosunku do ogółu zatrudnienia Umowa o pracę na czas określony od 10 do 80% zatrudnionych pracowników w stosunku do ogółu zatrudnienia Umowa o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy (niepełny etat) stosowana w większości firm Telepraca bardzo rzadko, popularna w firmie informatycznej ok. 7% zatrudnionych Ruchomy czas pracy stosowany w większości firm Stosowanie indywidualnych harmonogramów pracy sporadycznie w zależności od rodzaju stanowiska Firmy korzystają z pracy innych osób w ramach umów zlecenia i umów o dzieło bardzo często, rzadziej z umów stażowych, samozatrudnienia czy umów pracy tymczasowej. Wolontariat i praktyki były stosowane w dwóch firmach. Na pytanie jak często zdarza się praca po godzinach pracy w stosunku do ustaleń regulaminu pracy firmy wypowiadały się następująco w stosunku do poszczególnych kategorii zatrudnienia: Kategoria zatrudnionych często rzadko nie stosuje kadra kierownicza 30% 40% 30% pracownicy produkcyjni 20% 30% 50% pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 100% specjaliści 10% 40% 50% technicy i średni personel 40% 60% pracownicy biurowi 20% 40% 40% Inne grupy pracownikówjakie? zakupy 10%
Na pytanie czy firma analizuje treść i środowisko pracy pod kątem czynników mogących ujemnie wpływać na życie pozazawodowe pracowników regularnie raz w roku badają trzy firmy, sporadycznie dwie firmy, pozostałe firmy w ogóle nie analizują środowiska pracy pod kątem czynników mogących ujemnie wpływać na życie pozazawodowe pracowników. Natomiast problem zachowania równowagi między pracą zawodową a życiem osobistym pracowników jest w trzech firmach zauważany i podejmowany przez kierownictwo firmy w pozostałych tylko zauważany lub jest wyłączną sprawą każdego pracownika. Tylko dwie firmy wizytowane podejmują w firmie badania, których celem jest ustalenie czy równowaga praca i życie osobiste jest zachowane, pozostałe firmy nie prowadzą takich badań, często wymieniane były badania satysfakcji pracowników jako namiastka takich badań. Na pomoc ze strony firmy może liczyć pracownik, który ma problemy związane z zakłóceniem równowagi między pracą zawodową a życiem osobistym np. stres, wypalenie zawodowe, czy też problemy rodzinne, prawie każdy pracownik z wizytowanych firm ale jest to pomoc różnorodna. Najczęściej wymienianą formą pomocy są: Ułatwienia w organizacji pracy Porady specjalisty pakiety medyczne, pomoc psychologa, Komunikacja z pracownikiem, wsparcie bezpośredniego kierownictwa, Kierowanie na leczenie w przypadku nałogu, Szkolenia, które pozwalają zminimalizować skutki braku równowagi Jedna z firm zastosowała postój pracownika na zasadzie 2 tygodniowego płatnego urlopu na uregulowanie spraw osobistych pracownika Dobrowolna pomoc firmy ułatwienia pracowników mających małe dzieci lub w wieku szkolnym i pracowników samotnie wychowujących dzieci najczęściej stosowane to: Świadczenia z funduszu socjalnego wczasy rodzinne, paczki Mikołajowe, Wyprawka dla nowonarodzonego dziecka, Elastyczny czas pracy, Planowanie urlopów pod potrzeby rodzinne, Pokój w firmie na karmienie dziecka lub na odpoczynek dla kobiety w ciąży podczas pracy a także na chwilowy pobyt małego dziecka w celu załatwienia spraw służbowych rodzica podczas urlopu, Dodatkowy urlop płatny macierzyński dla kobiety lub mężczyzny, Biuletyn dla mam dystrybuowany dla kobiet nieobecnych w firmie
Dobrowolna pomoc firmy dla pracowników uzupełniających swoją wiedzę najczęściej stosowane są: Urlopy szkoleniowe, Planowanie urlopów pod potrzeby szkoleniowe pracownika, Wolne piątki dla pracownika skierowanego na studia, Premia za certyfikaty. Dobrowolna pomoc firmy dla pracowników kluczowych dla rozwoju firmy to: Szkolenia Indywidualne harmonogramy pracy, Urlopy poza harmonogramem Pozostała dobrowolna pomoc firmy dla pracowników jaka wystąpiła w firmach to: Klub fitness Pokój w firmie przeznaczony na odpoczynek pracownika Zapomogi, pomoc w leczeniu chorych członków rodziny pracownika Bonusy dla nowożeńców Najczęściej stosowane ułatwienia w wykonywaniu pracy jakie przedsiębiorstwa stosują to: Elastyczne godziny pracy, Skorelowanie godzin pracy z godzinami zajęć szkolnych dzieci, Organizowanie aktywnych form wypoczynku dla pracowników w dni wolne od pracy jak też po pracy, Możliwość przejścia na rok na niepełny wymiar czasu pracy ze zmniejszonym wynagrodzeniem na wniosek pracownika. Rzadziej stosowane są: Możliwość wykonywania części pracy w domu zamiast w biurze, Organizowanie pokoju w firmie na chwilowy pobyt dziecka, Przejście do innego działu w firmie na pewien okres czasu na wniosek pracownika Stosowanie dodatkowych urlopów szkoleniowych dla osób, które podjęły naukę,
Możliwość skorzystania z mieszkania służbowego jeśli pracownik odbywa szkolenie poza miejscem zamieszkania, Finansowanie kosztów podróży dla rodzin odwiedzających pracowników pracujących poza miejscem zamieszkania Przedsiębiorstwa deklarowały, że w przyszłości częściej mogłyby stosować takie działania jak możliwość wykonywania części pracy w domu zamiast w biurze czy też formę pracy na zasadzie telepracy ale z uwagi na istniejące wymagania PIP pod względem bezpieczeństwa pracy w domu oraz brak uregulowań kodeksowych w kwestii urlopów i rozliczania czasu pracy nie decydują się na takie rozwiązania. Coraz większym zainteresowaniem firm cieszy się wydzielanie pokoju w firmie na potrzeby pobytu dziecka z mamą w celu załatwienia spraw służbowych, karmienia dziecka itp. Tylko jedna z wizytowanych firm zadeklarowała chęć utworzenia własnego przedszkola przyzakładowego lub partnerskiego z możliwością dofinansowania ze środków unijnych, gminnych czy też częściowo z własnych środków zgromadzonych na zakładowym funduszu socjalnym. 3. Wywiady z pracownikami W wywiadzie uczestniczyło 154 pracowników z wszystkich wizytowanych firm zatrudnionych na różnych stanowiskach począwszy od członka zarządu do stanowiska robotniczego kończąc. Członkowie zarządu, dyrektorzy i kierownicy stanowili razem 30% uczestniczących w wywiadzie, specjaliści 34%, stanowiska produkcyjne i wykonawcze 18%, stanowiska pozostałe 12%, przedstawiciele organizacji związkowych 6%. Rozkład płci 50% kobieta i mężczyzna. Poniżej prezentujemy wypowiedzi. Jak często wypoczywam?
Ile godzin dziennie angażuję się pracę zawodową? Czy aktualne miejsce pracy jest jedynym źródłem utrzymania? Czy uważa Pani/Pan, że równowaga między pracą zawodową a życiem osobistym jest w Pani/Pana przypadku zachowana?
Na co szczególnie brakuje Pani/Panu czasu? Czy Pani/Pana zajęcia zawodowe mają wpływ na planowanie rodziny? Co Pani/ Pana zdaniem ma największy wpływ na zachowanie równowagi w pracy i życiu prywatnym?
W jaki sposób objawia się u Pani/Pana brak równowagi pomiędzy pracą zawodową a życiem prywatnym? Jakie rozwiązania w pracy pomogłyby Pani/Panu utrzymać większą równowagę między pracą i życiem prywatnym?
4. Podsumowanie, rekomendacje, standardy minimum programu Praca - Życie Równowaga WLB. Podejmowane działania przez pracodawców ułatwiające pracownikom godzenie pracy z życiem pozazawodowym są zbieżne w większości z oczekiwaniami pracowników. Żadna z wizytowanych firm nie wprowadzała programu Praca - Życie Równowaga WLB, lecz podejmowane przez nią niektóre działania są przejawem troski przedsiębiorcy o jakość pracy i życia pracowników w obrębie własnej strategii rozwoju firmy i realizowanej polityki personalnej. rekomendacje Podstawowym czynnikiem sukcesu budowania strategii personalnej firmy opartej na równowadze między pracą a życiem pozazawodowym pracowników jest głębokie przekonanie pracodawcy o celowości takiego programu dla firmy i pracowników. Program powinien przynosić korzyści pracodawcy i pracownikom, powinien być poprzedzony analizą celów zadań firmy i wyników poszczególnych komórek i stanowisk oraz analizą potrzeb i oczekiwań pracowników. Program powinien być dostosowany do struktury zatrudnienia ze względu na wiek, płeć, wykształcenie, sytuację rodzinną pracownika. Punkt równowagi między pracą i życiem nie jest jednakowy dla wszystkich. Program powinien być konsultowany z pracownikami i przedstawicielstwami pracowniczymi przed wdrożeniem. standardy minimum Programu Praca Życie Równowaga WLB W dużych i średnich przedsiębiorstwach program WLB powinien być sformalizowany np. w drodze regulaminu, wewnętrznego kodeksu pracy, układu zbiorowego pracy, czy też w innej formule ogólnie stosowanej w przedsiębiorstwie. Rekomendacje standardów WLB: Standardy: kształtowanie kultury organizacyjnej nakierowanej na jakość pracy i życia pracowników Sposoby rozwiązania: komunikacja wyznaczenie wartości firmy badania satysfakcji pracowników stosowanie elastycznych form zatrudnienia, organizacji czasu i miejsc pracy zadaniowy czas pracy, równoważny czas pracy, system skróconego tygodnia pracy, praca weekendowa,
kształtowanie warunków pracy bezpiecznych ruchomy czas pracy, część etatu zamiast urlopu wychowawczego, indywidualne konta czasowe telepraca domowa, telepraca przemienna, telepraca mobilna, telecentra, praca w niepełnym wymiarze czasu pracy, job sharing dzielenie pracy, badanie obciążenia stanowisk pracy badanie warunków bhp propagowanie bezpiecznej i bezwypadkowej pracy pomoc pracownikom podnoszącym swoje kwalifikacje dodatkowy urlop płatny lub bezpłatny wolne piątki dla studiujących banki czasu pracy studia MBA, studia podyplomowe, udział w prestiżowych konferencjach, nauka języka obcego, w tym wynajmowanie dla indywidualnych pracowników nauczycieli, pomoc pracownikom w zakresie opieki nad dziećmi, osobami starszymi dodatkowy urlop macierzyński indywidualny harmonogram pracy pokój małego dziecka w firmie finansowanie opieki nad dzieckiem sponsorowanie lub tworzenie
przyzakładowego przedszkola sponsorowanie placówek opiekuńczych nad starszymi osobami świętowanie specjalnych uroczystości: urodzin dziecka, ślubu pracownika (gratulacje, kwiaty, bonusy) kontakt z pracownikami którzy pozostają na dłuższych zwolnieniach lekarskich czy macierzyńskich przekazywanie drogą e-mailową bądź telefoniczną informacji o najważniejszych wydarzeniach w firmie pomoc pracownikom w pokonywaniu stresu związanego ze zmianami w pracy, zakłóceniem równowagi pracy i życia pracownika pakiety medyczne porady specjalisty szkolenia z zakresu zarządzania czasem itp. urlopy poza harmonogramem sfinansowanie wyjazdu rodzinnego dla pracownika rozmowa z przełożonym propagowanie zdrowego stylu życia wśród pracowników łatwy dostęp do różnych form świadczeń rekreacyjnych stałe karty do klubu fitness, basen, koszykówka itp. spotkania integracyjne pikniki rodzinne sponsorowanie klubów sportowych, aktualnych wydarzeń kulturalnych i sportowych, bilety ulgowe lub bezpłatne na mecze, do kina, teatru itp. rozwijanie systemu motywacyjnego opartego na systemach opłata za pracowników składek członkowskich w krajowych i
kafeteryjnych międzynarodowych stowarzyszeniach biznesowych prenumerata branżowych czasopism dla pracownika, urządzenia miejsca pracy w domu firma pokrywa rachunki za korzystanie z telefonu i internetu do celów służbowych we wszystkich uzasadnionych okolicznościach służbowych, samochód służbowy, mieszkanie służbowe kupony na usługi pracownik może wykorzystać kupony w agencjach turystycznych, restauracjach, sklepach, barach, dofinansowanie wypoczynku i nauki dzieci kolonie dla dzieci, wczasy, szkoły językowe, kupon żywnościowy w określonej wysokości przyznawanej raz na miesiąc, korzystanie z bufetu firmy po preferencyjnych cenach, kupony podarunkowe z okazji świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy karnety wstępu na korty tenisowe, kręgielnię, siłownię, basen, do fitness klubu, gabinetu odnowy biologicznej, ośrodków kultury, teatru, kin, na imprezy sportowe lub cykle imprez sportowych (piłka nożna, koszykówka, siatkówka).