Układ RAA i kontinuum sercowo-naczyniowe

Podobne dokumenty
Aktualne spojrzenie na układ RAA i inne uwarunkowania nadciśnienia tętniczego krwi w PChN

Kurczliwość. Układ współczulny

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.

OSMOREGULACJA I WYDALANIE

Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić?

Anatomia, embriologia i fizjologia nerek, budowa kłębuszka nerkowego

Kompartmenty wodne ustroju

Nadciśnienie tętnicze a otyłość - jak leczyć?

Autonomiczny układ nerwowy - AUN

Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Nowe leki w terapii niewydolności serca.

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II

Układ wewnątrzwydzielniczy

Wazoprotekcyjne i antydiabetogenne działanie telmisartanu zależne od aktywacji receptora PPAR?

dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 3 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ

Przedmowa... Skróty...

REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW

Jest to test przeznaczony dla klas II gimnazjum z tematu: Układ wydalniczy. Publikuję go celem dzielenia się doświadczeniem z innymi nauczycielami.

Lidia Hyla-Klekot 1, Barbara Pulcer 1, Franciszek Kokot 2. Aldosteron wczoraj i dziś. Summary

PODSTAWY PATOFIZJOLOGICZNE

Migotanie przedsionków - Patofizjologia i skutki kliniczne

Nitraty -nitrogliceryna

Molekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na problemy sercowo-naczyniowe.

Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa)

Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego

Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych

Aneks II. Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta

Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę

Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym

Leczenie nadciśnienia tętniczego

Neurohormony a niewydolność serca znaczenie aldosteronu

Sylabus modułu zajęć na studiach wyższych Biomarkery w chorobach układu krążenia. Wydział Lekarski UJ CM

PRZYKŁADOWE ZASTOSOWANIA PRP W SCHORZENIACH NARZĄDU RUCHU:

Inhibitory enzymu konwertującego angiotensyny w prewencji ostrych zespołów wieńcowych

Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Dział IV. Fizjologia układu krążenia

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

Miejsce ramiprilu we współczesnej terapii chorych na cukrzycę

UKŁAD MOCZOWY. Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) Typy nerek u ssaków:

Układ dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.

Wnioski naukowe oraz szczegółowe wyjaśnienie podstaw naukowych różnic w stosunku do zalecenia PRAC

kora - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna promien. rdzenne kielichy mniejsze Kanaliki nerkowe

Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. zajecia 8 :

Analiza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 2

Cukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.

Valsamix Amlodipine + Valsartan, 5 mg + 80 mg, 5 mg mg, 10 mg mg, tabletki powlekane

Trienyl. - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6)

Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę

Fizjologia czlowieka seminarium + laboratorium. M.Eng. Michal Adam Michalowski

Przewlekła niewydolności serca - dane epidemiologiczne, patogeneza

Dział III Fizjologia układu krążenia

kora - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna promien. rdzenne kielichy mniejsze Kanaliki nerkowe

6. Wchłanianie wodorowęglanów w kanalikach nerkowych wzrasta: A. Pod wpływem parathormonu B. W zasadowicy C. W kwasicy D. Podczas diurezy wodnej

Nadciśnienie tętnicze - główna przyczyna chorób układu krążenia w Polsce,którą można leczyć

Scyntygrafia nerek. Zakład Medycyny Nuklearnej SP CSK Warszawa

Wnioski naukowe oraz szczegółowe wyjaśnienie podstaw naukowych różnic w stosunku do zalecenia PRAC

Niedożywienie i otyłość a choroby nerek

Tkanka kostna. Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi:

Nefrokardiologia - rozmowa z dr n. med. Michałem Ciszkiem

Regulacja nerwowo-hormonalna. 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza.

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?

Porównanie amerykańskich i europejskich standardów farmakoterapii w przewlekłej niewydolności serca

Anatomia i fizjologia układu krążenia. Łukasz Krzych

Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014

Immunoterapia w praktyce rak nerki

Sartany w kardiodiabetologii - komu i kiedy? - spojrzenie diabetologa

Nadciśnienie tętnicze a markery dysfunkcji śródbłonka u dzieci z przewlekłą chorobą nerek

Patofizjologia resuscytacji krążeniowo - oddechowej

UKŁAD MOCZOWY. Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) Typy nerek u ssaków:

FIZJOLOGIA. Fizjologia. podstawowy

ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów

Dział IV. Fizjologia układu krążenia

Nadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał

ABC. lizinopril. leków. kardiologia. Agata Bielecka-D¹browa Jacek Rysz Maciej Banach. Biblioteka Termedii

Krwiobieg duży. Krwiobieg mały

Choroba wieńcowa Niewydolność serca Nadciśnienie tętnicze

Wskaźniki włóknienia nerek

ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI

Adekwatna nefroprotekcja metodą skutecznej kardioprotekcji

FIZJOLOGIA. b. umiejętności:

Prof. dr hab. n. med. Anna Wasilewska

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.

Ostre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia

Homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Ćwiczenie 2 Temat: Komórka nerwowa. Przewodnictwo synaptyczne. Pomiar chronaksji i reobazy nerwu kulszowego żaby - Filmy

Nadciśnienie tętnicze. Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę

Stres DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Osocze bogatopłytkowe w ginekologii estetycznej

Zapobieganie AKI. w sytuacjach z wysokim ryzykiem jej wystąpienia. Kazimierz Ciechanowski

Niewydolność wielonarządowa i sepsa podsumowanie 2010 r.

DZIAŁ I. Zalecane źródła informacji Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007

Choroba wieńcowa i zawał serca.

CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ.

LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N

1. WODA PREFORMOWANA a) płyny 1500 ml b) woda zawarta w pokarmach stałych 700 ml 2. WODA OKSYDACYJNA 300 ml

Algorytm postępowania w profilaktyce, diagnostyce i leczeniu chorób sercowonaczyniowych. Dr n. med. Wiesława Kwiatkowska

Choroba Niedokrwienna Serca Nadciśnienie tętnicze

Serce w wieku podeszłym odrębności czynnościowe

Transkrypt:

Układ RAA i kontinuum sercowo-naczyniowe Badania nad układem renina-angiotensyna-aldosteron (RAA) zapoczątkowane zostały ponad 100 lat temu. Wtedy właśnie Tigerstedt i Bergman jako pierwsi opisali reninę, będącą pierwszym ogniwem tego układu regulującego czynność serca, naczyń i nerek. Wstęp Badania nad układem renina-angiotensyna-aldosteron (RAA) zapoczątkowane zostały ponad 100 lat temu. Wtedy właśnie Tigerstedt i Bergman jako pierwsi opisali reninę, będącą pierwszym ogniwem tego układu regulującego czynność serca, naczyń i nerek. Bez wątpienia duży wpływ na zrozumienie kaskady zdarzeń w tym układzie miały wpływ także prace Goldblatta dotyczące nadciśnienia naczyniowo-nerkowego. Wiedza na temat układu RAA jest coraz większa, a to z kolei pozwoliło na wprowadzenie do terapii szerokiej gamy leków ingerujących w ten układ. Począwszy od zsyntetyzowania w 1975 roku pierwszego inhibitora ACE - kaptoprylu, poprzez coraz szerzej stosowane na rynku polskim sartany. W poniższym artykule postaram się pokrótce opisać fizjologię i patofizjologię układu RAA oraz jego wpływ na rozwój patologii w obrębie układu sercowo-naczyniowego. Kaskada zdarzeń w układzie RAA Głównym sygnałem prowadzącym do aktywacji układu RAA jest zmniejszenie rzutu serca. Skutkuje to zmniejszeniem przepływu nerkowego i uwolnieniem reniny z komórek aparatu przykłębuszkowego. Równocześnie z pobudzeniem aktywności układu RAA dochodzi do zwiększonej impulsacji ze strony układu sympatycznego. Oba te układy pobudzając się wzajemnie działają na zasadzie dodatniego sprzężenia zwrotnego [1]. Do innych bodźców zwiększających wydzielanie reniny zaliczyć można: obniżenie ciśnienia w tętniczkach doprowadzających krew do kłębuszków nerkowych oraz obniżenie zawartości sodu w kanalikach dystalnych nefronów [2]. Pod wpływem reniny uwolniony przez wątrobę angiotensynogen ulega przekształceniu w dekapeptyd angiotensynę I a ta z kolei na skutek działania konwertazy angiotensyny (ACE) przechodzi w oktapeptyd - angiotensynę II. Cały proces przedstawiony jest na rycinie 1. Rycina 1 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 1/6

Systemowa i tkankowa komponenta syntezy angiotensyny II. (Na podstawie: Braunwald's Heart Disease, A textbook of cardiovascular medicine, pod red. Zipes i wsp., 7th ed.) Układ RAA i kontinuum sercowo-naczyniowe Ciągłe pobudzenie układu RAA, obok licznych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, skutkuje postępującymi zmianami wielonarządowymi. Począwszy od pojawienia się dysfunkcji śródbłonka naczyniowego i zapoczątkowania procesu miażdżycowego, przez rozwój choroby wieńcowej, niewydolności serca i nerek a skończywszy na zgonie z przyczyn sercowo-naczyniowych. Zmiany te stanowią pewien ciąg przyczynowo-skutkowy. W związku z tym zdefiniowanie tego zjawiska jako kontinuum sercowo-naczyniowego zdaje się być jak najbardziej trafne (rycina 2). Rycina 2 Angiotensyna II i kontinuum sercowo-naczyniowe. (Na podstawie: Dzau V., Braunwald E. Resolved and unresolved issues in the prevention and treatment of coronary artery disease: a workshop consensus statement. Am Heart J 1991; 121: 1244-1263) Wpływ angiotensyny II na rozwój zmian narządowych Kluczową rolę w omawianym kontinuum sercowo-naczyniowym odgrywa jedno z końcowych ogniw układu RAA czyli angiotensyna II. Jej niekorzystny wpływ na tkanki realizowany jest za pośrednictwem receptora AT1. Poza sercem i naczyniami, receptory te znajdują się w także w nerkach, na komórkach mezangium, nabłonku cewek proksymalnych i w warstwie wewnętrznej rdzenia [3,4,5]. Angiotensyna II wpływa tym samym na filtrację kłębuszkową, mikrokrążenie w obrębie kory i rdzenia nerek a przez to reguluje wolemię i skład jonowy organizmu. Ponadto, 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 2/6

receptory AT1 znajdują się w obrębie nadnerczy na komórkach warstwy kłębkowatej kory i komórkach chromafinowych rdzenia. Dzięki temu angiotensyna II pobudza uwalnianie aldosteronu i amin katecholowych [6]. Poza receptorem AT1 zidentyfikowano także receptory AT2, AT3 i AT4 [7]. Ich rola nie jest do końca wyjaśniona. Pobudzenie receptora AT1 przez angiotensynę II skutkuje wzrostem obwodowego oporu naczyniowego. Upośledza funkcję śródbłonka naczyniowego i przyczynia się tym samym do nasilenia procesu miażdżycowego. Całokształt proaterogennego działania angiotensyny II przedstawia rycina 3. Rycina 3 Promiażdżycowe działanie angiotensyny II. (Na podstawie: O'Keefe J.H. i wsp. The renin-angiotensin-aldosterone system as a target in coronary disease. Curr Atheroscler Rep 2003; 5(2): 124-130) Ponadto angiotensyna II powoduje przerost miocytów i indukuje apoptozę [8]. Skutkuje to przebudową mięśnia sercowego i naczyń oraz rozwojem niewydolności serca. Zwiększa także uwalnianie licznych czynników troficznych, takich jak: płytkowy czynnik wzrostu PDGF (platelet-derived growth factor), zasadowy czynnik wzrostu fibroblastów bfgf (basic fibroblast growth factor), transformujący czynnik wzrostu TGF (transforming growth factor) [9,10,11]. Aktywuje protoonkogeny (c-fos, c-myc, c-jun), które wpływają na podziały komórkowe [12,13]. Całościowe przedstawienie tkankowych efektów angiotensyny II przedstawione jest w tabeli 1. MIEJSCE RODZAJ DZIAŁANIA WPŁYW Mięsień sercowy Mięsień sercowy, śródbłonek, nerki?aktywności kanałów wapniowych typu L, zamknięcie kanałów potasowych, zwolnienie przewodzenia AV?wytwarzania PDGF, TGF-?2,bFGF Arytmogenny Proliferacyjny (miocyty naczyń, kardiomiocyty, fibroblasty)?ekspresji PAI-1 Prozakrzepowy 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 3/6

Baroreceptory Zakończenie nerwów współczulnych Mózg Mózg, ściana naczyniowa Stymulacja wydzielania endoteliny?aktywności oksydazy NADPH,?wytwarzania wolnych rodników, usuwanie NO?ekspresji IL-6 Stymulowanie ekspresji receptora LOX-1 makrofagów, przyswajanie OX-LDL przez makrofagi Pobudzenie wytwarzania MMP Hamowanie buforującego wpływu odruchów z baroreceptorów?uwalniania noradrenaliny,? gęstości receptorów beta-adrenergicznych Pobudzenie wydzielania ADH, stymulacja ośrodka pragnienia?ekspresji protoonkogenow c-fos i c-jun Presyjny, mitogenny, prozapalny Prozapalny, aterogenny, zmniejszenie rozszerzania naczyń zależnego od śródbłonka Prozapalny, aterogenny, niestabilność blaszki miażdżycowej Aterogenny Niestabilność blaszki miażdżycowej Presyjny Nerki Zatrzymanie sodu i wody Presyjny Trzustka Upośledzenie wczesnej fazy wydzielania insuliny przez komórki? wysp, włóknienie wysp w DM typu 2 Presyjny, arytmogenny Retencja wody i sodu Apoptoza i zwyrodnienie układu nerwowego, przebudowa ściany naczyniowej Diabetogenny Tkankowe efekty działania angiotensyny II. (Na podstawie: Płaczkiewicz D., Gozdek P., Kleinrok A. Sartany-kamień milowy w terapii czy tylko uzupełnienie? Część 1. Układ RAA. Kardiologia po Dyplomie 2007; 8: 109) Podsumowanie 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 4/6

Pobudzenie układu RAA skutkuje wystąpieniem całego szeregu niekorzystnych zmian narządowych i uruchomieniem tzw. kontinuum sercowo-naczyniowego. Liczne badania wykazały, że zablokowanie tegoż układu działa protekcyjnie na serce, nerki oraz naczynia krwionośne, a to z kolei skutkuje poprawą rokowania. Jedną z nowych grup leków ingerujących w układ RAA są antagoniści receptora AT1 dla angiotensyny II zwani sartanami. Jeden z przedstawicieli tej grupy terapeutycznej będzie bohaterem kolejnych artykułów w ramach klubu ONTARGET. Piśmiennictwo: 1. 1. Narkiewicz K. Układ współczulny a nadciśnienie tętnicze. Wydanie I, Via Medica Gdańsk 2001, s.17 2. 2. Płaczkiewicz D., Gozdek P., Kleinrok A. Sartany-kamień milowy w terapii czy tylko uzupełnienie? Część 1. Układ RAA. Kardiologia po Dyplomie 2007; 8: 103 3. 3. de Gasparo M., Levens N.R. Pharmacology of angiotensin II receptors in the kidney. Kidney Int 1994; 46: 1486-1491 4. 4. Zhuo J., Alcorn D., Allen A.M., i wsp. High resolution localization of angiotensin II receptors in rat renal medulla. Kidney Int 1992; 42: 1372-1380 5. 5. Zhuo J., Alcorn D., Harris P.J., i wsp. Localization and properties of angiotensin II receptors in rat kidney. Kidney Int 1993; 44(Suppl 42): S40-S46 6. 6. Gigante B., Rabattu S., Russo R., i wsp. Opposite feedback control of renin and aldosterone biosynthesis in the adrenal cortex by angiotensin II AT1-subtype receptors. Hypertension 1997; 30: 563-568 7. 7. Andersen N.H., Mogensen C.E. Dual blockade of the rennin angiotensin system in diabetic and nondiabetic kidney disease. Current Hypertension Reports 2004; 6: 369-367 8. 8. Kajstura J., Cigola E., Malhotra A., i wsp. Angiotensin II induces apoptosis of adult ventricular myocytes in vitro. J Mol Cell Cardiol 1997; 29: 859-870 9. 9. Naftilan A.J., Pratt R.E., Dzau V.J. Induction of platelet-derived growth factor A-chain and c-myc gene expressions by angiotensin II in cultured rat vascular smooth cells. J Clin Invest 1989; 83: 1419-1424 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 5/6

10. 10. Stouffer G.A., Owens G.A. Angiotensin II-induced mitogenesis of spontaneous hypertensive rat-derived cultured smooth muscle cells is dependent on autocrine production of transforming growth factor. Circ Res 1992; 70: 820-828 11. 11. Itoh H., Mukoyama M., Pratt R.E., i wsp. Multiple autocrine growth factors modulate vascular smooth muscle cells response to angiotensin II. J Clin Invest 1993; 91: 2268-2274 12. 12. Taubman M.B., Berk B.C., Izumo S., i wsp. Angiotensin II induces c-fos mrna in aortic smooth muscle: role of Ca2+ mobilization and protein kinase C activation. J Biol Chem 1989; 264: 526-530 13. 13. Naftilan A.J., Gilliland G.K., Elderige C.S., i wsp. Induction of the protooncogene c-jun by angiotensin II. Mol Cell Biol 1990; 10: 5536-5540 lek.med. Michał M. Kuzemczak 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 6/6