ANALIZA FINANSOWA EKONOMICZNEJ KONDYCJI NA PRZYKŁADZIE INSTYTUCJI NONPROFIT O CHARAKTERZE CHARYTATYWNYM M. Wiącek, Wroclaw University of Economics STRESZCZENIE Celem niniejszego artykułu jest zbadanie kondycji finansowo-ekonomicznej polskiej instytucji non profit charakteryzującej się profilem charytatywnym. Rezultatem analizy jest Indeks Kondycji Finansowej Zietlow a, na który składają się miary obliczane w różnych horyzontach czasowych. Poszczególne wskaźniki odzwierciedlają wypłacalność, płynność oraz elastyczność finansową badanej instytucji. Rozważania oparte są na danych finansowych badanej jednostki w latach 2007-2012. SŁOWA KLUCZOWE: wskaźnik kondycji finansowej, indeks Zietlow a, organizacja non profit, zarządzanie płynnością, elastyczność finansowa FINANCIAL ANALYSIS OF ECONOMIC HEALTH NONPROFIT ORGANIZATION CASE SUMMARY The purpose of this article is to examine the financial and economic condition Polish non-profit institutions characterized by the profile of the charity. The result of the analysis is
the Zietlow's Financial Health Index, which consists of measures calculated in different time horizons. The individual indicators reflect solvency, liquidity and financial flexibility of the test institution. Considerations are based on financial data of the audited entity in the years 2007-2012. KEYWORDS: Financial Health Index, Zietlow s indicator, nonprofit finance, nonprofit liquidity management, financial flexibility JEL: Financial Economics JEL CLASSIFICATION: L31, L33, L39 Recenzent 1: M. Stepaniuk Link do treści recenzji 1: http://figshare.com/articles/refleksje_na_temat_pracy_analiza_finansowa_ekonomicznej_ko ndycji_na_przyk_adzie_instytucji_nonprofit_o_charakterze_charytatywnym_autorstwa_m_ Wi_cek/884512 Recenzent 2: M. Kępa Link do treści recenzji 2: http://figshare.com/articles/refleksje_na_temat_pracy_analiza_finansowa_ekonomicznej_ko ndycji_na_przyk_adzie_instytucji_nonprofit_o_charakterze_charytatywnym_autorstwa_m_ Wi_cek_/884583
1. WSTĘP Celem pracy jest zbadanie sytuacji ekonomicznej instytucji finansowej należącej do polskiego sektora jednostek pozarządowych. Badaną jednostkę wybrano losowo. Sektor non profit dostarcza cenne usługi społeczeństwu, które są świadczone za darmo lub po niskich cenach. Wszelkie zmiany dokonywane w organizacji non profit powinny służyć lepszemu realizowaniu misji 1. Według Zawadzkiego organizacją non-profit nazywa się organizację, która nie należy ani do sektora publicznego jak i prywatnego, a jej głównym celem nie jest zysk (mimo osiągania przychodów), a działalność służąca człowiekowi 2. Każda jednostka gospodarcza, aby osiągnąć swój cel, musi być odpowiednio zarządzana, a zarządzanie to proces, na który składa się m.in. podejmowanie decyzji 3. Osoby zarządzające jednostką podejmują decyzje na podstawie analizy danych. Na potrzeby niniejszej pracy poddano badaniu sprawozdania finansowe organizacji na przełomie lat 2007-2012. 2. ANALIZA EKONOMICZNA INSTYTUCJI NONPROFIT PRZY WYKORZYSTANIU INDEKSU KONDYCJI FINANSOWEJ Sektor non profit definiuje się najczęściej jako zbiór organizacji, które spełniają pięć warunków: Po pierwsze, mają formalny charakter, tzn. są w pewnym stopniu zinstytucjonalizowane, choć nie musi to być jednoznaczne z posiadaniem statusu prawnego. Po drugie, są prywatne, tzn. niezależne strukturalnie od sektora publicznego. Po trzecie, nie dystrybuują zysków, a ewentualne nadwyżki przeznaczają na działania statutowe. Po czwarte, 1 Nalepka Adam, Organizacje komercyjne i niekomercyjne wobec wzmożonej konkurencji i rosnących wymagań konsumenta, Wyższa Szkoła Biznesu, Nowy Sącz, s. 33-34 2 Zawadzki J., Zarządzanie organizacjami non-profit. Zagadnienia wybrane, Wydawnictwo Forum Naukowe, Poznań 2007 3 D. Jemielniak, D. Latusek, Zarządzanie: teoria i praktyka od podstaw. Ćwiczenia, Wyd. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2005, s. 11.
są samorządne - mają własne procedury zarządzania i nie podlegają bezpośrednio innym podmiotom. Ostatnim warunkiem jest działanie w oparciu o wolontariat, co nie wyklucza możliwości korzystania z pracy płatnego personelu. 4 Indeks kondycji finansowej (Financial Health Indeks, oznaczany jako φ) jest wskaźnikiem ogólnej sytuacji finansowej w czasie trwającym od jutra do trzech lat. Istotą analizy finansowej przedsiębiorstwa jest ocena zjawisk i procesów finansowych odzwierciedlających wypłacalność, elastyczność, płynność oraz efektywność i racjonalność gospodarowania zasobami jednostki 5. Płynność finansowa to zdolność firmy do spłacania bieżących zobowiązań (płatnych do 1 roku) oraz do dokonywania zakupów wszelkiego rodzaju towarów i usług. Od płynności zależy czy w terminie wypłacane jest wynagrodzenie pracownikom, zobowiązania dostawcom za dobra i usługi oraz czy firma jest w stanie dokonać zakupów dóbr i usług, kiedy są one potrzebne do zaspokojenia własnych potrzeb. 6 Pod pojęciem wypłacalności rozumie się zdolność podmiotu do wywiązywania się z zobowiązań których źródłem jest całość posiadanych zasobów składających się na jego majątek. 7 Natomiast elastyczność finansowa odpowiada na pytanie do jakiego stopnia organizacja może wykorzystać przyszłe przepływy pieniężne na pokrycie nieprzewidzianych potrzeb lub skorzystać z nieprzewidzianych możliwości 8. 4 https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/4558/1/10_dominik_buttler_ekonomia%20sektora%20 nonprofit_133-143.pdf (ostatni dostęp: 09.12.2013) 5 Nowak E., Analiza sprawozdań finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, str. 33. 6 Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa, 1997 str. 58-62 7 Witecka, Jadwiga, Słownik pojęć ekonomicznych: P - Ż, Część 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007 8 Zietlow, J.,Seidner, A. Cash & Investment Management for Nonprofit Organizations. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2007, str 6
Na Indeks Kondycji finansowej składa się piętnaście wskaźników należących do różnych kategoriach czasowych: wskaźnik ogólny, natychmiastowy, krótkoterminowy oraz średnioterminowy. Financial Health Index obliczamy ze wzoru: Wzór 1: φ = (0.10 x General Subscore) + (0.40 x Immediate-Term Subscore) + (0.30 x Short-Term Subscore) + (0.20 x Medium-Term Subscore) gdzie: φ- indeks kondycji finansowej; General Subscore- ogólny wskaźnik (0-36 miesięcy); Immediate-Term Subscore- wskaźnik natychmiastowy (0-3 miesiące); Short-Term Subscore- krótkoterminowy wskaźnik (3-12 miesięcy); Medium- Term Subscore- średnioterminowy wskaźnik (12-36 miesięcy) 9. Wskaźnik ogólny mierzy elastyczność finansową podmiotu. W jego skład wchodzi wiek, rozmiar i indeks niestabilności aktywów. Dobrze prosperujące podmioty, które są na rynku dłuższy czas cieszą się większym zaufaniem potencjalnych klientów, dlatego im wyższy wskaźnik Wieku, tym lepiej. Podobnie jest z Rozmiarem (dochodami) organizacji non profit, których wpływy uzależnione są od dobrowolnych wpłat darczyńców. Wysoka wartość indeksu niestabilności aktywów świadczy o znacznych odchyleniach osiąganych wartości aktywów od przewidywanych, co znacznie utrudnia sprawne zarządzanie podmiotem. Przy liczeniu FHI wskaźnik ogólny przyjmuję wagę 0,00001, a liczymy go w następujący sposób: Wzór 2: Wskaźnik ogólny= (1.25 x Wiek) + (0.33 x Rozmiar) + (-0.00001 x Indeks niestabilności aktywów) 9 Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: http://ssrn.com/abstract=2049022 (ostatni dostęp: 10.12. 2013)
gdzie: Wiek - ln (ilość lat działania podmiotu) Rozmiar ln (wpływy ogółem + darowizny i dotacje -niezrealizowana/zrealizowana strata z nieruchomości i inwestycji) Indeks niestabilności aktywów- = ( )^ y- wartość aktywów Y T- wartość aktywów wyliczona na podstawie równania linowego trendu 10 Drugą kategorią wskaźników są wskaźniki natychmiastowe (0-3 miesiące), które przedstawiają elementy kondycji finansowej w stosunku do oczekiwanych i nieoczekiwanych wpływów gotówki. Najistotniejszy jest tutaj wskaźnik Lambda, który być może jest jedynym indeksem, który uwzględnia w pomiarze płynności finansowej zmienność przepływów pieniężnych skutkującą nieprzewidzianymi wydatkami. 11 Ważnym elementem budowy wskaźnika natychmiastowego jest także CLI-wskaźnik bieżącej płynności, który pokazuje jaka jest zdolność firmy do regulowania krótkoterminowych zobowiązań środkami obrotowymi. Optymalna wartość tego wskaźnika powinna zawierać się w przedziale <1,2:2>. 12 Przy liczeniu FHI wskaźnik natychmiastowy przyjmuje wagę 0,4. Wzór 3: Wskaźnik natychmiastowy= (1,25 Wskaźnik wystarczalności funduszy pieniężnych) + (12,5 Zmodyfikowany wskaźnik gotówki) + (0,85 Lambda)+ (0,5 CLI) 10 Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: http://ssrn.com/abstract=2049022 (ostatni dostęp: 10.12. 2013) 11 Wędzki Dariusz, Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego. Tom 2. Wskaźniki finansowe, Oficyna, 2009, s.158 12 Maness, Terry; Zietlow, John, Short-term Financial Management, 2005, Tomson South-western, Stany Zjednoczone, str. 39-40
gdzie: Wskaźnik wystarczalności funduszy pieniężnych= 1+[((gotówka/(koszty operacyjneamortyzacja- pozostałe koszty ogólne))-0,25] Zmodyfikowany wskaźnik gotówki= przepływy pieniężne netto/aktywa ogółem Lambda= (gotówka + inwestycje krótkoterminowe + średnie OFC)/odchylenie stand. OFC CLI=(gotówka i ekwiwalenty t-1 +Operacyjne przepływy t )/(zobowiązania wymagalne t-1 + zobowiązania długoterminowe t-1 ) 13 Trzecią kategorią wskaźników wpływających na końcowy Indeks Kondycji Finansowej są wskaźniki krótkoterminowe (3-12 miesięcy) z wagą 0,3. Uwzględniają one: operacyjne przepływy pieniężne, aktywa oraz koszty administracyjne. Operacyjny przepływ pieniężny mówiące o ilości pieniądza wygenerowanego przez podstawową działalność organizacji. OCF wskazuje czy instytucja jest w stanie wytworzyć odpowiednią ilość pieniądza do przeprowadzenia operacji, czy też potrzebuje zewnętrznego finansowania 14. Wskaźnik udziału aktywów obrotowych w stosunku do aktywów ogółem na poziomie 1 oznacza, że dana organizacja nie posiada aktywów trwałych. Wydatki administracyjne natomiast powinny wykazywać tendencję malejącą. Wzór 4: Wskaźnik krótkoterminowy= (0.75 x Wskaźnik OCF) + (6.60 x Wskaźnik aktywów) + (8.33 x Wskaźnik kosztów administracyjnych) gdzie: Wskaźnik OCF= przepływy pieniężne operacyjne/zobowiązania krótkoterminowe Wskaźnik aktywów= aktywa obrotowe/ aktywa ogółem 13 Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: http://ssrn.com/abstract=2049022 (ostatni dostęp: 10.12. 2013) 14 Gos W., Rachunek przepływów pieniężnych, wyd. Difin, Warszawa 2011
Wskaźnik kosztów administracyjnych= koszty administracyjne/(koszty ogółem-koszty administracyjne) 15. Ostatnią kategoria wpływającą na indeks FHI jest wskaźnik średnioterminowy odnoszący się do okresu od 12 do 36 miesięcy. Posiada wagę 0,2 w ogólnym FHI. Składowymi tego indeksu są: zmiana w aktywach netto (nadwyżka), wskaźnik wkładu własnego, wskaźnik samofinansowania, wskaźnik zadłużenia oraz wskaźnik kosztów pozyskiwania funduszy. Dwa ostatnie wskaźniki są destymulantami, co oznacza, że spadek ich wartości świadczy o poprawie kondycji finansowej podmiotu. Stosunek kosztów pozyskiwania funduszy jest pomocny, ale niedoskonały, gdyż nie ma jednej odpowiedzi, mówiącej jaka powinna być wartość wskaźnika dla organizacji 16. Zmiany w aktywach netto powinny być jak największe, gdyż świadczyłyby to o powiększaniu się zasobów podmiotu. Wzrost indeksu samofinansowania jest pozytywny, ponieważ oznacza większą zdolność jednostki do finansowania swoich przedsięwzięć z własnych funduszy unikając zadłużania. Wskaźnik średnioterminowy obliczamy ze wzoru: Wzór 5: Wskaźnik średnioterminowy= (0.00001 x Nadwyżka) + (-2.00 x Wskaźnik wkładu własnego) + (2.00 x Wskaźnik samofinansowania) + (-2.00 x Wskaźnik zadłużenia finansowego) + (- 2.00 x Wskaźnik kosztów pozyskania funduszy) gdzie: Nadwyżka= zmiana w aktywach netto Wskaźnik wkładu własnego= kapitał własny/ dochody 15 Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: http://ssrn.com/abstract=2049022 (ostatni dostęp: 10.12. 2013) 16 http://www.imaginecanada.ca/files/www/en/publicpolicy/finance_committee_qafundraising_costs_02172012.pdf (ostatni dostęp 10.12.2013)
Wskaźnik samofinansowania= wartość bezwzględna z ilorazu sumy OCF z 3 lat i sumy ICF z 3 lat. Wskaźnik zadłużenia finansowego= zobowiązania i rezerwy na zobowiązania/aktywa ogółem Wskaźnik kosztów pozyskania funduszy= koszty uzyskania przychodów/ przychody 17. Przedsiębiorstwa mogą działać jako opodatkowane przedsiębiorstwa działające na zasadach komercyjnych lub jako nie nastawione na zysk nieopodatkowane organizacje 18. Celem finansowym działania organizacji non profit nie jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa jak to jest w przypadku firm nastawionych na zysk (ekonomiczny), a realizacja misji 19. Organizacje non-profit mogą korzystać, albo gromadzić dochody przekraczające wydatki, o ile takie środki są przeznaczone na poprawę założenia w którym non-profit realizuje swoje cele statutowe zwolnione z opodatkowania 20. Każda jednostka gospodarcza, aby osiągnąć swój cel, musi być odpowiednio zarządzana, a zarządzanie to proces, na który składa się m.in. podejmowanie decyzji 21. Osoby zarządzające podejmują decyzje na podstawie analizy danych 22. Aby taką analizę przeprowadzić, dane zaczerpnięto ze sprawozdań finansowych badanych jednostek na przełomie lat 2007/2012. Piętnaście wyliczonych wskaźników mieszczących się w różnych przekrojach czasowych, składają się na wyliczenie Indeksu Kondycji Finansowej (φ). 17 Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: http://ssrn.com/abstract=2049022 (ostatni dostęp: 10.12. 2013) 18 Lane G.S., Longstreth E., Nixon V., A Community Leaders Guide to Hospital Finance, The Access project, Suite 2001, s.1-17 19 Zietlow J., J.A.Hankin, A.G.Seidner, Financial Management for Nonprofit Organizations, Wiley, NewYork, 2007, s.6-7 Brigham E.F. (2006), Financial Management 11e, 20 Blazek Jody, Nonprofit financial planning made easy, Wiley, Canada, 2008, s.xviii 21 D. Jemielniak, D. Latusek, Zarządzanie: teoria i praktyka od podstaw. Ćwiczenia, Wyd. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2005, s. 11. 22 Bożena Pomykalska, Przemysław Pomykalski, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa (2007), s.15
Tabela 1: Analiza FHI dla organizacji non profit
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: http://ssrn.com/abstract=2049022 (ostatni dostęp: 10.12. 2013). ZAKOŃCZENIE Financial Health Index jest rozbudowanym miernikiem, który obejmuje swą analizą różne horyzonty czasowe i wszystkie aspekty zarządzania podmiotem. Na podstawie powyższej analizy dokonanej na podstawie danych finansowych polskiej organizacji non profit o profilu charytatywnym, wyliczono FHI. Wynika z niego, że badana jednostka osiągnęła spadek φ o 47% na przełomie lat 2007-2012, co wiąże się ze spadkiem kondycji finansowej badanej organizacji. Informacja ta jest istotna nie tylko dla środowiska wewnętrznego, ale także dla podmiotów zewnętrznych, gdyż największą część dochodów organizacji non profit stanowią dobrowolne darowizny.
BIBLIOGRAFIA 1. Nalepka, Adam, Organizacje komercyjne i niekomercyjne wobec wzmożonej konkurencji i rosnących wymagań konsumenta, Wyższa Szkoła Biznesu, Nowy Sącz, s. 33-34 2. Zawadzki J., Zarządzanie organizacjami non-profit. Zagadnienia wybrane, Wydawnictwo Forum Naukowe, Poznań 2007 3. Jemielniak D, Latusek D., Zarządzanie: teoria i praktyka od podstaw. Ćwiczenia, Wyd. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2005, s. 11. 4. https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/4558/1/10_dominik_buttler_e konomia%20sektora%20nonprofit_133-143.pdf (ostatni dostęp: 09.12.2013) 5. Nowak E., Analiza sprawozdań finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, str. 33. 6. Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: http://ssrn.com/abstract=2049022 (ostatni dostęp: 10.12. 2013) 7. Wędzki Dariusz, Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego. Tom 2. Wskaźniki finansowe, Oficyna, 2009, s.158 8. Witecka, Jadwiga, Słownik pojęć ekonomicznych: P - Ż, Część 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007 9. Zietlow, J.,Seidner, A. Cash & Investment Management for Nonprofit Organizations. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2007.Str 6 10. Maness, Terry; Zietlow, John, Short-term Financial Management, 2005, Tomson South-western, Stany Zjednoczone, str. 39-40 11. Gos W., Rachunek przepływów pieniężnych, wyd. Difin, Warszawa 2011
12. http://www.imaginecanada.ca/files/www/en/publicpolicy/finance_committee_qafundraising_costs_02172012.pdf (ostatni dostęp: 10.12.2013) 13. Lane G.S., Longstreth E., Nixon V., A Community Leaders Guide to Hospital Finance, The Access project, Suite 2001, s.1-17 14. Blazek Jody, Nonprofit financial planning made easy, Wiley, Canada, 2008, s.xviii 15. Zietlow J., J.A. Hankin, A.G. Seidner, Financial Management for Nonprofit Organizations, Wiley, New York, 2007, s.6-7 Brigham E.F. (2006), Financial Management 11e, 16. Bożena Pomykalska, Przemysław Pomykalski, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa (2007), s.15