Analiza Ekonomiczna. 3. Analiza wskaźnikowa sprawozdań finansowych.

Transkrypt

1 Analiza Ekonomiczna. 3. Analiza wskaźnikowa sprawozdań finansowych. Rozwinięciem wstępnej analizy sprawozdań finansowych jest analiza wskaźnikowa. Jest ona odpowiednim narzędziem analizy finansowej przedsiębiorstwa, gdyż pozwala określić sytuację finansową firmy i na tej podstawie podjąć decyzje. Analiza wskaźnikowa sprowadza się do obliczenia szeregu relacji (stóp) między wielkościami występującymi w bilansie oraz rachunku zysków i strat. W ten sposób otrzymuje się zestaw wskaźników, które charakteryzują różne obszary działania firmy. W krajach, w których występuje gospodarka rynkowa stosowane są pewne zestawy bardzo zbliżonych pod względem treści wskaźników ekonomicznych. Dzięki ujednoliceniu treści tych wskaźników mogą one być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez kierownictwo przedsiębiorstwa, ale także przez zainteresowane jednostki z otoczenia zewnętrznego. 1 Najczęściej wyróżnia się następujące rodzaje wskaźników: 1. Wskaźniki płynności, 2. Wskaźniki obrotowości kapitału (rotacji, sprawności), 3. Wskaźniki zadłużenia (wspomagania finansowego), 4. Wskaźniki rentowności (zyskowności), 5. Wskaźniki rynku kapitałowego Analiza płynności finansowej przedsiębiorstwa. W celu utrzymania ciągłości gospodarowania przedsiębiorstwo powinno prowadzić swoją działalność w taki sposób, aby zachować płynność finansową. Płynność pokazuje zdolność firmy do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań finansowych, czyli określa krótkoterminowe bezpieczeństwo finansowe. Wskaźniki płynności obejmują: Wskaźnik bieżącej płynności informuje, w jakim stopniu bieżące aktywa (majątek obrotowy) pokrywają bieżące pasywa. 2 Im wyższa wartość wskaźnika, tym wyższa zdolność do pokrycia bieżących zobowiązań. W teorii przyjmuje się, że optymalny poziom wielkości 1 Por. M. Sierpińska, T.Jachna, Ocena przedsiebiorstwa..., op. cit. s.78 2 K.Marecki, Rachunkowość menedżerska w gospodarce finansowej przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2002, s.165 1

2 tego wskaźnika powinien wahać się od 1,5 do 2. Jeżeli wskaźnik przyjmuje wartość niższą niż 1 to mamy do czynienia z sytuacja, w której środki obrotowe są w całości sfinansowane zobowiązaniami krótkoterminowymi, a także część tych zobowiązań finansuje majątek trwały, którego nie można tak szybko upłynnić, czyli wymienić na środki pieniężne. Równie niekorzystna sytuacja jest w momencie, gdy wskaźnik płynności bieżącej osiąga za wysoką wartość, gdyż oznacza to nadpłynność finansową w firmie. Nadpłynność świadczy o nieefektywnym działaniu, które może wynikać z posiadania zbyt wysokiego stanu środków pieniężnych nigdzie nie zainwestowanych lub występowania trudno zbywalnych zapasów, a także niskiego wykorzystania zobowiązań bieżących. Wskaźnik prezentuje wzór: Wskaźnik bieżącej płynności = Aktywa obrotowe Zobowiązania krótkoterminowe Wskaźnik płynności szybki stanowi on relacje pomiędzy aktywami bieżącymi pomniejszonymi o zapasy i rozliczenia międzyokresowe czynne a zobowiązaniami bieżącymi, czyli: Aktywa bieżące - (zapasy + rozliczenia. międzyokresowe czynne) wskaźnik płynności szybki = Zobowiązania bieżące Wskaźnik ten mierzy zdolność firmy do szybkiego regulowania zobowiązań. We wskaźniku tym aktywa bieżące pomniejszone są o zapasy i rozliczenia międzyokresowe czynne gdyż nie mogą być one dość szybko upłynnione. Teoretycznie wskaźnik ten powinien być wyższy od 1, gdyż wówczas wskazuje możliwość szybkiego pokrycia zobowiązań. Z reguły niski poziom tego wskaźnika wskazuje, że przedsiębiorstwo pracuje z dnia na dzień. Rozbieżności między wskaźnikiem bieżącej płynności a wskaźnikiem szybkiej płynności określają poziom zapasów. Duża różnica pomiędzy wskaźnikami wskazuje na wysoki poziom zapasów w wartości majątku obrotowego Wskaźnik natychmiastowej wypłacalności określa, czy przedsiębiorstwo jest w stanie uregulować w danym momencie swoje płatności, a wiec każdego dnia spłacić przypadające na ten dzień zobowiązania. Wskaźnik ten oblicza się następująco: 3 M.Walczak, Analiza w zarządzaniu..., op. cit. s.323 2

3 Środki pieniężne Wskaźnik natychmiastowej wypłacalności = Natychmiast wymagalne zobowiązania Wskaźnik kształtujący się poniżej 1,0 świadczy o braku możliwości terminowego regulowania swoich płatności i powstania zobowiązań przeterminowanych Analiza szybkości obrotu kapitału (sprawności działania, rotacji). Istotnym miernikiem sprawności działania przedsiębiorstwa są wskaźniki sprawności zarządzania majątkiem. Pozwalają one na ocenę efektywności wykorzystania aktywów oraz ich poszczególnych składników. Do obliczenia tych wskaźników niektóre wartości przyjmuje się jako miary średnie, aby złagodzić zniekształcenia spowodowane okresowym wahaniem ich stanu. Przeciętny stan ustala się jako średnią co najmniej dwóch stanów, ale im więcej przyjmiemy momentów do ustalenia stanu przeciętnego (np. dane z ostatnich 12 miesięcy), tym obliczenia, a tym samym i wnioskowanie będzie dokładniejsze. Do najważniejszych wskaźników należą: Wskaźnik obrotu zapasami = Zapasy (przeciętne) Wskaźnik ten ukazuje, ile razy firma odnawia swoje zapasy w ciągu badanego okresu. Im wskaźnik wyższy, tym sytuacja korzystniejsza. Niski poziom wskaźnika może świadczyć o nadmiernych zapasach, ich niewłaściwej strukturze oraz o posiadaniu zapasów trudno zbywalnych. Niski wskaźnik sugeruje, że poziom zapasów jest zbyt wysoki w porównaniu z możliwościami sprzedaży Wskaźnik obrotu zobowiązaniami = Zobowiązania bieżące (przeciętne) bieżącymi Wskaźnik ten mierzy, z jaką częstotliwością firma przeciętnie spłaca swoje zobowiązania i ilustruje zjawisko finansowania przedsiębiorstwa przez różnych kontrahentów. Jeżeli okres płatności zobowiązań jest zbyt długi, w połączeniu z niskimi wskaźnikami płynności może to świadczyć o trudnościach płatniczych. 3

4 Wskaźnik obrotu należnościami = Należności (przeciętne) Wskaźnik obrotu należnościami określa ile razy w ciągu badanego okresu przedsiębiorstwo odtwarza stan swoich należności. Dostarcza on także informacji o poziomie i okresie kredytowania dłużników Wskaźnik obrotu aktywami = Aktywa ogółem (przeciętne) Wskaźnik obrotu aktywami mierzy zdolność aktywów przedsiębiorstwa do generowania sprzedaży Wskaźnik obrotu aktywami obrotowymi = Aktywa obrotowe (przeciętne) Wskaźnik obrotu aktywami obrotowymi ukazuje ile razy w wyniku sprzedaży wyrobów i usług następuje w danym okresie odtworzenie aktywów obrotowych przedsiębiorstwa. Wskaźniki te można także ustalać w innej postaci, jako tzw. rotację w dniach, dzieląc ilość dni w roku (na ogół 360) przez rotację w razach Analiza zadłużenia przedsiębiorstwa. Ocena poziomu zadłużenia przedsiębiorstwa ma na celu ustalenie, kto dostarczył firmie środków: właściciele czy zewnętrzni kredytodawcy. Do oceny stopnia zadłużenia służy szereg wskaźników 5. Podstawowe wskaźniki służące do analizy zadłużenia przedsiębiorstwa to: wskaźnik ogólnego zadłużenia, wskaźnik zadłużenia kapitału własnego, wskaźnik zadłużenia długoterminowego, wskaźnik zadłużenia środków trwałych. W analizie zadłużenia przedsiębiorstwa stosowane są dwie grupy wskaźników. Pierwsze z nich są to tak zwane wskaźniki zadłużenia wyrażające relacje zobowiązań do 4 Por. I. Olchowicz, Podstawy rachunkowości cz. 1,... op. cit. s M. Sierpińska, T.Jachna, Ocena..., op. cit. s. 89 4

5 majątku. Natomiast drugą grupę stanowią wskaźniki określające zdolność przedsiębiorstwa do obsługi zadłużenia. Wskaźniki te są istotne szczególnie z punktu widzenia wierzycieli, którzy przy ich pomocy są w stanie określić ryzyko związane z możliwością odzyskania powierzonych przedsiębiorstwu kapitałów oraz ryzyko związane z dalszym udostępnianiem przedsiębiorstwu większych środków. Wskaźniki zadłużenia: Wskaźnik ogólnego zadłużenia = Zobowiązania ogółem Aktywa ogółem Wskaźnik ten określa udział zobowiązań w finansowaniu aktywów przedsiębiorstwa. W teorii zwykle za dobry poziom tego wskaźnika uważa się wartości w przedziale od 0,57 do 0,67. Zbyt wysoki poziom wskaźnika świadczy o podwyższonym ryzyku finansowym, a zbyt niski poziom może wskazywać na niewystarczający udział kapitałów obcych w działalności przedsiębiorstwa Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego informuje o stosunku poziomu zobowiązań (kapitałów obcych) do kapitału własnego firmy. Instytucje finansowe nie udzielają kredytów firmom o wskaźniku przekraczającym racjonalny jego poziom. Banki niechętnie udzielają kredytów inwestycyjnych, gdy kapitał własny do zamierzonego kredytu nie osiąga relacji 1:1. Zobowiązania ogółem Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego = Kapitał własny Wskaźnik zadłużenia długoterminowego określa relację między zobowiązaniami długoterminowymi, które muszą być regulowane w okresie dłuższym niż jeden rok do kapitału własnego: Wskaźnik zadłużenia długoterminowego = Zobowiązania długoterminowe Kapitał własny Najlepiej, gdy wskaźnik ten przyjmuje wartość pomiędzy 0,5 do 1,0. Przedsiębiorstwa posiadające wyższą proporcję długoterminowych zobowiązań są w teorii uważane za poważnie zadłużone. 6 6 Por. M. Sierpińska, T.Jachna, Ocena..., op. cit. s.90 5

6 Wskaźnik zadłużenia środków trwałych = Rzeczowe aktywa trwałe Zobowiązania długoterminowe Wskaźnik zadłużenia środków trwałych informuje o stopniu zabezpieczenia zobowiązań długoterminowych przez rzeczowe aktywa trwałe Analiza rentowności przedsiębiorstwa. Analiza rentowności ma na celu ustalenie relacji zysku do istotnych elementów bilansu i rachunku zysków i strat, w celu określenia opłacalności działalności prowadzonej przez przedsiębiorstwo. Im wyższa wartość poszczególnych wskaźników, tym lepsza rentowność przedsiębiorstwa. Jeżeli przedsiębiorstwo ponosi stratę, wskaźniki rentowności mogą przyjmować wartości ujemne. Wskaźniki rentowności można podzielić na trzy grupy: wskaźniki rentowności sprzedaży, kapitału i aktywów Rentowność sprzedaży Może być mierzona wskaźnikiem brutto, a więc niezależnym od stopy opodatkowania zysku lub wskaźnikiem netto, określanym również zwrotem ze sprzedaży. Rentowność sprzedaży netto informuje, jaką marżę zysku netto przynosi dana wartość sprzedaży. Im wskaźnik ten jest niższy, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana do osiągnięcia określonego poziomu zysku. Rentowność sprzedaży netto ustala się według poniższego wzoru: Zysk netto Rentowność sprzedaży netto = x 100% Sprzedaż netto Rentowność sprzedaży brutto prezentuje poniższy wzór: Rentowność sprzedaży brutto = Zysk brutto x 100% ROS Sprzedaż netto 7 Por. M. Nowak Praktyczna ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa, TNOiK, Dom Organizatora, Toruń 2002, s

7 Rentowność aktywów Wskaźnik rentowności aktywów informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku. Wskazuje on jaką firma posiada zdolność do generowania zysku z majątku. Rentowność aktywów mierzy się wzorem: Zysk netto Rentowność aktywów = x 100% ROA Aktywa ogółem Rentowność kapitału własnego (rentowność finansowa) Wskaźnik ten określa zyskowność zaangażowanego kapitału własnego. Interesuje on przede wszystkim akcjonariuszy, gdyż pozwala określić stopę zysku jaka przynosi inwestycja w dane przedsiębiorstwo. Rentowność kapitału własnego wyraża się relacją: Rentowność kapitału własnego = Zysk netto x 100% ROE Kapitał własny 3.5. Analiza rynkowej wartości akcji i kapitału Wskaźniki rynku kapitałowego mierzą atrakcyjność spółki jako miejsc dokonywania inwestycji. Efektywność przedsiębiorstwa emitującego papiery wartościowe oceniana jest nie tylko przez zarządzających nim menedżerów, ale również przez aktualnych akcjonariuszy oraz potencjalnych nabywców akcji (inwestorów) z punktu widzenia opłacalności inwestowania w dana firmę. Najważniejszymi wskaźnikami są: Zysk netto Zysk na akcję = Liczba akcji zwykłych Dywidenda na akcję = Wypłata dywidend ogółem Liczba akcji zwykłych 7

8 Wskaźnik cena/zysk = Cena akcji Zysk na akcję Zadanie Cz1. 1. Na podstawie sprawozdań finansowych za okres 4 lat, dowolnej spółki akcyjnej dokonaj oceny dynamiki zmian w następujących obszarach: a. zysku netto b. przychodów ze sprzedaży c. aktywów ogółem d. aktywów obrotowych e. aktywów trwałych f. zobowiązań długoterminowych g. kapitał własny 2. Na podstawie sprawozdań finansowych badanej spółki akcyjnej za okres 4 lat, dokonaj analizy wstępnej bilansu i rachunku zysków i strat z wykorzystaniem podanych wskaźników. Cz2. 3. Na podstawie sprawozdań finansowych badanej spółki akcyjnej za okres 4 lat, dokonaj oceny sytuacji finansowej spółki z wykorzystanie podanych wskaźników finansowych. 8