MAJĄTEK I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA MAJĄTKU POLSKICH SPÓŁDZIELNI

Transkrypt

1 Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 15, Nr 2/2011 Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach L u d zi e, za r zą d za n i e, g o s p o d a r k a Izabela Konieczna 1 MAJĄTEK I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA MAJĄTKU POLSKICH SPÓŁDZIELNI Wprowadzenie Spółdzielnia jest specyficzną formą prowadzenia działalności, gdyŝ róŝni się ona zasadniczo od innych form własności swoim charakterem. Stanowi ona bowiem połączenie zrzeszenia i przedsiębiorstwa. Podstawą działania spółdzielni biorąc pod uwagę charakter podmiotu, formę własności, cel działania itp. są udziały członkowskie tworzące fundusz udziałowy. Jest on funduszem podstawowym w spółdzielniach. Drugim funduszem własnym spółdzielni jest fundusz zasobowy. Oba te fundusze mają charakter funduszy statutowych, gdyŝ kaŝda spółdzielnia ma obowiązek je tworzyć. Poza tymi funduszami mogą być tworzone równieŝ inne fundusze. Spółdzielnie ponadto mogą korzystać z róŝnych form finansowania zewnętrznego. Pod pojęciem majątku spółdzielni rozumie się natomiast zasoby pozostające pod jej kontrolą, stanowiące rezultat dotychczasowej działalności i stwarzające moŝliwość uzyskania korzyści ekonomicznych w przyszłości. Korzyści zawarte w aktywach są potencjałem, który przyczyni się bezpośrednio lub pośrednio do przypływu środków pienięŝnych i ich ekwiwalentów do spółdzielni. Aktywa są majątkiem spółdzielni postrzeganym jako jego rzeczowa, fizyczna postać oraz jego rola spełniana w procesie wytwarzania. Aktywa spółdzielni z jednej strony ukazują jej składniki majątkowe jako generatory zysków, z drugiej zaś jako istniejące moŝliwości zagwarantowania ewentualnych pretensji zgłaszanych przez wierzycieli 2. Celem artykułu jest przedstawienie majątku i źródeł 1 Dr Izabela Konieczna, adiunkt, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach. 2 S. Dyka, P. Grzegorzewski, Zarządzanie spółdzielnią, Difin, Warszawa 2000, s

2 jego finansowania biorąc pod uwagę zmiany w strukturze oraz wpływ tych zmian na płynność finansową. Majątek spółdzielni Dane dotyczące majątku polskich spółdzielni zostały przedstawione na rysunku 1 oraz w tabeli 1, z których wynika, Ŝe w spółdzielniach przewaŝa majątek trwały, który stanowi ponad 80% całości majątku. ZauwaŜalny jest jednakŝe trend malejący udziału majątku trwałego w majątku ogółem, bowiem w 2005 roku jego udział wynosił 89%, a w roku 2009 spadł do 84,3%, a więc zmniejszył się o 4,7%. Trend rosnący natomiast widoczny jest w przypadku majątku obrotowego, gdyŝ na przestrzeni analizowanych lat jego udział w majątku ogółem wzrósł z 11% w 2005 roku do 15,7% w 2009 roku, a więc zwiększył się o 4,7%. Rysunek 1. Struktura majątku spółdzielni w Polsce. Źródło: opracowanie własne. 120

3 Tabela 1. Struktura majątku spółdzielni w Polsce. Wyszczególnienie Aktywa trwałe 89,0% 88,2% 86,9% 86,1% 84,3% wartości niematerialne i prawne 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% rzeczowe aktywa trwałe 82,6% 81,9% 80,4% 79,3% 77,0% naleŝności długoterminowe 5,6% 5,4% 5,5% 5,6% 5,7% inwestycje długoterminowe 0,3% 0,4% 0,5% 0,5% 0,7% Aktywa obrotowe 11,0% 11,8% 13,1% 13,9% 15,7% zapasy 2,1% 2,1% 2,5% 2,7% 2,9% naleŝności krótkoterminowe 4,0% 4,0% 4,2% 4,5% 5,1% inwestycje krótkoterminowe 4,5% 5,3% 5,8% 6,0% 6,7% Aktywa ogółem 100% 100% 100% 100% 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Biorąc pod uwagę natomiast składniki majątku trwałego okazuje się, Ŝe zdecydowaną większość majątku ogółem stanowiły rzeczowe aktywa trwałe we wszystkich poddanych analizie latach pomimo widocznego trendu malejącego. Ich udział w majątku ogółem bowiem wynosił 82,6% w roku 2005, a w roku 2009 spadł do 77%, zatem nastąpił spadek udziału o 5,6%. Inny składnik majątku trwałego, a mianowicie naleŝności długoterminowe we wszystkich latach stanowiły ponad 5% majątku ogółem. W ich przypadku spadek udziału nastąpił w roku 2006, natomiast od roku 2007 uwidocznił się trend rosnący. Inwestycje długoterminowe zaś w analizowanych latach wykazywały tendencję rosnącą, bowiem ich udział w majątku ogółem wzrósł z 0,3% w roku 2005 do 0,7% w roku 2009, czyli o 0,2%. Udział wartości niematerialnych i prawnych natomiast w majątku ogółem nie zmieniał się we wszystkich latach i stanowił 0,1%. Poddając natomiast analizie składniki majątku obrotowego okazuje się, Ŝe największy udział w majątku ogółem miały inwestycje krótkoterminowe, które wykazywały tendencję rosnącą. Ich udział w majątku ogółem wzrósł z 4,5% w 2005 roku do 6,7% w 2009 roku, a więc o 2,2%. Kolejny składnik majątku obrotowego, czyli naleŝności krótkoterminowe równieŝ charakteryzowały się trendem rosnącym, bowiem ich udział w majątku ogółem wzrósł z 4% w roku 2005 do 5,1% w roku 2009, czyli o 1,1,%. Udział zapasów w majątku ogółem równieŝ zwiększył się w analizowanych latach z 2,1% w 2005 roku do 2,9% w roku 2009, czyli o 0,8%. 121

4 Źródła finansowania majątku Tabela 2. Struktura źródeł finansowania spółdzielni w Polsce. Wyszczególnienie Fundusz własny 82,72% 82,48% 81,44% 80,76% 79,40% fundusz podstawowy 58,60% 59,93% 59,44% 57,77% 55,10% Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 17,28% 17,52% 18,56% 19,24% 20,60% rezerwy na zobowiązania 0,23% 0,26% 0,35% 0,44% 0,54% zobowiązania długoterminowe, w tym: 8,15% 7,99% 8,13% 8,55% 8,85% kredyty i poŝyczki 7,76% 7,60% 7,69% 7,91% 8,23% zobowiązania krótkoterminowe, w tym: 7,22% 7,54% 8,31% 8,39% 9,27% kredyty i poŝyczki 0,66% 0,68% 0,69% 0,77% 0,85% z tytułu dostaw i usług 3,86% 3,91% 4,35% 4,59% 5,02% Pasywa ogółem 100% 100% 100% 100% 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Dane zawarte w tabeli 2 i na rysunku 2 pokazują, iŝ zdecydowaną większość źródeł finansowania aktywów spółdzielni w analizowanych latach stanowił fundusz własny, chociaŝ udział funduszu własnego w strukturze pasywów wykazywał tendencję malejącą. Jego udział bowiem w roku 2005 wynosił 82,72%, a w roku ,4%, co oznacza spadek o 3,32%. Co więcej, od roku 2007 uwidacznia się tu równieŝ trend malejący udziału funduszu podstawowego w strukturze źródeł finansowania, bowiem w roku 2005 stanowił on 58,6% wartości całości kapitału, a w 2009 roku 55,1%, co oznacza spadek o 3,5%. Jednocześnie udział zobowiązań i rezerw na zobowiązania w pasywach ogółem wzrasta, co oznacza, Ŝe spółdzielnie coraz więcej korzystają z finansowania obcego. W tym przypadku mamy do czynienia ze wzrostem z 17,28% w roku 2005 do 20,6% w roku Ponadto zauwaŝalny jest wzrost udziału zobowiązań krótkoterminowych w pasywach ogółem z 7,22% w roku 2005 do 9,27% w roku 2009, czyli o 2,05%, w tym z tytułu dostaw i usług z 3,86% do 5,02%, czyli o 1,16% oraz kredytów i poŝyczek z 0,66% do 0,85%, czyli o 0,19%. Udział innego składnika kapitału obcego, a mianowicie zobowiązań długoterminowych w pasywach ogółem zmniejszył się w roku 2006 w porównaniu do roku JednakŜe od roku 2007 udział ten wykazywał tendencję rosnącą. 122

5 Rysunek 2. Struktura źródeł finansowania spółdzielni w Polsce. Źródło: opracowanie własne. Analiza wskaźników płynności finansowej W tabeli 3 przedstawione zostały wyniki obliczeń wskaźników płynności przeprowadzone na podstawie poniŝszych wzorów 3 : Wskaźnik bieŝący: aktywa bieŝące pasywa bieŝąca Wskaźnik szybki: inwestycje krótkoterminowe + naleŝności krótkoterminowe pasywa bieŝąca Wskaźnik przyspieszony: inwestycje krótkoterminowe pasywa bieŝąca 3 D. Wędzki, Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego, tom 2, Wolters Kluwer Polska, Kraków 2009, s

6 Tabela 3. Wskaźniki płynności. Wyszczególnienie Wskaźnik bieŝący 1,53 1,57 1,57 1,66 1,69 Wskaźnik szybki 1,23 1,29 1,27 1,33 1,38 Wskaźnik przyspieszony 0,63 0,71 0,70 0,71 0,73 Źródło: opracowanie własne. Rysunek 3. Wskaźniki płynności. Źródło: opracowanie własne. Analiza danych zawartych w tabeli 3 oraz na rysunku 3 wskazuje na posiadanie przez spółdzielnie płynności finansowej. Wskaźnik bieŝący informuje, Ŝe 1,53 złotych aktywów, które stosunkowo jest łatwo zamienić na gotówkę zabezpieczało spłatę 1 złotówki zobowiązań bieŝących w roku 2005, a w roku 2009 juŝ 1,69 złotych aktywów bieŝących zabezpieczało spłatę 1 złotówki zobowiązań bieŝących. Na uwagę zasługuje fakt, iŝ wskaźnik ten wykazuje tendencję rosnącą, co jest korzystne z punktu widzenia płynności finansowej. Podobnie sytuacja kształtuje się w przypadku pozostałych dwóch wskaźników płynności, gdzie uwidacznia się ich trend rosnący. Biorąc pod uwagę wskaźnik szybki okazuje się, Ŝe w 2005 roku 1,23 złotych aktywów, które łatwo jest zamienić na gotówkę zabezpieczało spłatę 1 złotówki zobowiązań bieŝących, a w roku 2009 aktywa o wysokim stopniu płynności stanowiły juŝ 138% zobowiązań bieŝących. Wskaźnik przyspieszo- 124

7 ny natomiast informuje, Ŝe 63 grosze gotówki i jej ekwiwalentów zabezpieczały spłatę 1 złotego zobowiązań bieŝących w 2005 roku. W roku 2009 zaś inwestycje krótkoterminowe 0,73 razy zabezpieczały spłatę zobowiązań bieŝących. Podsumowanie Spółdzielnia będąca specyficzną formą prowadzenia działalności oprócz funduszy własnych korzysta równieŝ z innych form finansowania aktywów. Co więcej, spółdzielnie w coraz większym stopniu zadłuŝają się, bowiem wyraźna jest tendencja malejąca udziału funduszy własnych w finansowaniu aktywów na rzecz kapitałów obcych, których udział wzrasta na przestrzeni analizowanych lat. Analiza majątku spółdzielni pokazuje natomiast, Ŝe zmniejsza się udział majątku trwałego, a wzrasta udział majątku obrotowego w majątku ogółem. Co więcej, rzeczowe aktywa trwałe, które w zdecydowanym stopniu kształtują poziom majątku trwałego wykazują tendencję malejącą. Tendencja rosnąca natomiast zauwaŝalna jest w przypadku wszystkich składników majątku obrotowego. Ponadto, analiza wskaźników płynności wskazuje na posiadanie płynności finansowej przez spółdzielnie, co wynika z kształtowania się wartości wskaźników, których poziom jest dość wysoki. Poza tym uwidacznia się tutaj trend rosnący wskaźników, co jest korzystne z punktu widzenia płynności finansowej. Bibliografia: 1. Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w 2005 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w 2006 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w 2007 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w 2008 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w 2009 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Dyka S., Grzegorzewski P., Zarządzanie spółdzielnią, Difin, Warszawa Wędzki D., Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego, tom 2, Wolters Kluwer Polska, Kraków Abstrakt W artykule przeanalizowano majątek i źródła jego finansowania na przykładzie polskich spółdzielni. Analizą objęto lata Z przeprowadzonych badań wynika, Ŝe spółdzielnie w coraz większym stopniu zadłuŝają się. Zmniejsza się równieŝ udział majątku trwałego, a wzrasta udział majątku obrotowego w majątku ogółem. Wskaźniki płynności natomiast kształtują się na zadowalającym poziomie, a ich trend jest korzystny z punktu widzenia płynności finansowej. 125

8 The Assets and Sources of Financing the Assets of the Polish Cooperatives The article presents the assets and sources of financing the assets of the Polish cooperatives. The analysis covered the period of A survey showed a decline in the share of fixed assets for the benefit of financial assets in total assets. Research also showed that there is a decline in the share of equity and an increase in the share of foreign capital in total liabilities. Moreover, indicators of liquidity are at a satisfactory level, and their trend is positive from the point of view of liquidity. PhD Izabela Konieczna, assistant professor, Jan Kochanowski University in Kielce 126