PIĘĆDZIESIĄT LAT KRZYWEJ PHILLIPSA

Marcin Brycz Wydział Ekonomiczny Uniwersye Gdański PIĘĆDZIESIĄT LAT KRZYWEJ PHILLIPSA Wprowadzenie Celem pracy jes przedsawienie ewolucji poglądów na Krzywą Phillipsa w osanich pięćdziesięciu laach. Krzywa Phillipsa na przesrzeni osaniego półwiecza przedsawia zależności: bezrobocia i dynamiki płac nominalnych; bezrobocia i inflacji; bezrobocia nauralnego i inflacji; luki popyowej i inflacji, koszu krańcowego przedsiębiorsw i inflacji. Ewolucja poglądów na powyższe zależności przedsawiona jes w nasępującym pożądku: część pierwsza sreszcza poglądy na bezrobocie i płace przed pojawieniem się Krzywej Phillipsa, część druga przedsawia krzywą Phillipsa z keynesowskiego punku widzenia, część rzecia opisuje z kolei poglądy, na krzywą Philipsa, szkół ekonomii wywodzących się z eorii neoklasycznych (monearyzmu, nowej ekonomii klasycznej i realnego cyklu koniukuralnego). W części czwarej można znaleźć krzywą Phillipsa powiązaną z koszem krańcowym; część piąa zawiera wnioski. Neoklasyczne a Keynesowskie poglądy na bezrobocie i płace We wczesnym rozwoju myśli neoklasycznej bezrobocie rakowano jako część szeroko pojęego ubóswa akie poglądy można znaleźć w pracach W.S. Jevonsa i wczesnych pracach A. Marshalla (Kwiakowski, 2002, s.99 i nas). W dalszym rozwoju ego kierunku zjawisko bezrobocia próbowano wyłumaczyć za pomocą mechanizmów zmian płac, popyu i podaży pracy. A. Marshall i A.C. Pigou zwracają uwagę na efek subsyucyjny i dochodowy w analizie zmiany płac i zarudnienia. Gdy płace wzrasają, zwiększy się wielkość podaży pracy efek subsyucyjny oraz gdy płace wzrosną o wielkość podaż pracy zmniejszy się, ponieważ pracownicy będą mogli kupić ą samą ilość owarów pracując mniej efek dochodowy. Auorzy ci uważali, że efek subsyucyjny jes znacznie silniejszy niż dochodowy i w konsekwencji podaż pracy zależy od płac realnych (płace pieniężne zdeflowane wskaźnikiem cen) (Kwiakowski 2002, s.102). Neoklasycy zakładają, że podmioy gospodarcze maksymalizują swoje korzyści. Przedsiębiorswa szukają punku, w kórym krańcowy przychód ze sprzedaży zrówna się z krańcowym koszem, a więc zysk będzie maksymalny w danych warunkach. Pracownicy maksymalizują swoje korzyści dobierając odpowiednią kombinację czasu wolnego i użyeczności, jaką przynosi im konsumpcja dóbr. Zakłada się akże, że na rynku pracy jes wysarczająco duża liczba podmioów gospodarczych, co sprawia, że pojedynczy podmio nie może wpływać na cały rynek oraz że podmioy dysponują doskonałą informacją. Kolejnym założeniem jes jednorodność miejsc pracy (pracodawcy są idenyczni pod względem pozapłacowych korzyści dla pracowników, a pracownicy są idenyczni pod względem produkywność pracy). Rozparując króki okres, w kórym echnologia produkcji oraz san maszyn i urządzeń się nie zmieniają, przedsiębiorswa mogą podnieść produkcję przez zarudnianie nowych pracowników. Zgodnie z prawem malejącej krańcowej produkywności dodakowe zarudnienie przynosi wzros produkcji, ale coraz mniejszy. Przedsiębiorswa, mając na uwadze maksymalizację zysku będą skłonne zarudniać nowe osoby do momenu, aż krańcowy produk pracy (iloczyn krańcowego produku pracy w ujęciu realnym oraz ceny produku) zrówna się

Pięćdziesią la krzywej Philipsa 19 z płacą nominalną, albo krańcowy produk pracy w ujęciu realnym z płacą realną (Kwiakowski, 2002, s. 103). Podsumowując powyższe rozumowanie popy na pracę deerminowany jes przez krańcowy produk pracy oraz płacę realną im bardziej osani pracownik jes w sanie zwiększyć produkcję ym większą płace może zaoferować pracodawca (uwzględniając cenę zbyu). Podaż pracy, zależy naomias od płac realnych oraz preferencji pracowników do korzysania z dóbr konsumpcyjnych i czasu wolnego (co można rozłożyć na efek dochodowy i subsyucyjny); można założyć, że przy większej płacy więcej osób będzie skłonnych podjąć pracę. Rysunek 1. Krzywe podaży (Pd) i popyu na pracę (Pp) w modelu neoklasycznym Źródło: Kwiakowski (2002, s. 104). Przebieg procesu dososowawczego można zacząć od punku równowagi (A) na Rys. 1. W wyniku spadku popyu na pracę nasępuje przesunięcie krzywej popyu do Pp. Przy niższym popycie na pracę wzmaga się konkurencja pomiędzy pracownikami o miejsca pracy; powoduje o obniżkę płac realnych z (W/P)1 do (W/P)0. Ilość zarudnionych zmniejsza się z Sr1 do Sr0. Przy niższej płacy mniej pracowników będzie skłonnych podjąć pracę. Obniżka płac nominalnych i co za ym idzie, przy niezmienionych cenach, płac realnych może nie nasąpić z powodu np. silnych związków zawodowych. Syuację ą obrazuje punk C na Rys. 1; powsanie bezrobocie w wielkości odcinka AC. Neoklasycy widzieli zaem, płace nominalne jako elemen, kóry sprawnie dososowuje wielkość popyu i podaży pracy, a bezrobocie jako efek złych uregulowań rynku. Keynes zaprzeczał Smishowskiej niewidzialnej ręce rynku, uważając że gospodarka rynkowa może nie mieć samoisnego mechanizmu, kóry pozwoli najefekywniej wykorzysać zasoby w gospodarce (Snowdown, Vene, 1997, s. 29). Twierdzenie o podważyło prawo rynków Saya oraz wiarę w równoważącą rolę mechanizmu cenowego. Publikacja Keynesa na począku la rzydziesych, kiedy w krajach uprzemysłowionych wysąpiło kilkunasoprocenowe bezrobocie oraz znaczny spadek cen i płac rafiła na podany grun, gdyż Keynes w Ogólnej eorii skryykował auomayczny mechanizm dososowywania się płac nominalnych na rynku pracy (Blaug, 2000, s. 699). Keynes (1936, s. 262 i nas.) przedsawia siedem głównych skuków obniżek płac nominalnych: obniżka płac nominalnych spowoduje spadek płac realnych i ym samym redysrybucje dochodu od pracowników do pracodawców i renierów przez obniżkę koszów

20 Marcin Brycz pracy. Grupy e mają znacznie mniejszą skłonność do konsumpcji, dlaego efekem neo może być zmniejszenie popyu globalnego. spadek płac nominalnych, kóry spowoduje spadek cen może przełożyć się na wzros konkurencyjności gospodarki względem parnerów handlowych. w gospodarce owarej spadek cen eksporowych może pogorszyć erms of rade, czyli impor do eksporu relaywnie podrożeje. Skukiem ego może być spadek dochodu (chyba, że zwiększony ekspor spowoduje wzros zarudnienia) redukcja płac może powodować większą chęć do inwesowania, jednak gdy podmioy będą przewidywać dalszą redukcję płac zaczną powsrzymywać się od konsumpcji. spadek płac nominalnych spowoduje zmniejszenie popyu na pieniądz ransakcyjny, a zwiększy popy na cele spekulacyjne, w konsekwencji spadnie sopa procenowa, co pobudzi inwesycje i zarudnienie. redukcja płac nominalnych może spowodować wzros opymizmu wśród przedsiębiorców i zachęcić ich do inwesowania, jednak może akże spowodować pesymizm wśród pracowników. korzysne efeky obniżki płac i cen mogę być zniwelowane przez ujemne skuki ego zjawiska dla zadłużonych podmioów gospodarczych. Keynes kryykował neoklasyków za o, że wyciągają wnioski dla całej gospodarki opierając się jedynie na poszczególnych segmenach rynku. Szersze spojrzenie na problem obniżki płac zaprezenowane powyżej dowodzi, że niekoniecznie spadek płac musi się przyczynić do spadku bezrobocia. Innym punkem kryyki neoklasyków przez Keynesa jes mechanizm dososowawczy płac realnych do podaży i popyu na pracę. W krókim okresie, jak głosi dokryna neoklasyczna, jedynymi koszami zmiennymi są koszy pracy. Gdy spadną płace nominalne naychmias spadną ceny i niemożliwe jes, aby płace realne się zmieniły. Keynes argumenuje, że spadek płac nominalnych może przyczynić się do spadku bezrobocia, ale jedynie przez pośrednie mechanizmy akie jak: sopy procenowej, bilansu płaniczego czy obciążeń podakowych albo na efekach związanych z opóźnieniem dososowywania się cen do płac (Blaug, 2000, s. 703). Szywność płac nominalnych implikuje o, że krzywa zagregowanej podaży nie jes pionowa przynajmniej w krókim okresie. Dalej można założyć, że czynnikiem produkcji jes praca, a producenci będą skłonni zarudniać nowych pracowników aż do momenu, gdy krańcowy produk pracy zrówna się z płacą realną. Gdy płaca nominalna jes szywna, wedy wzros cen spowoduje zmianę równowagi pomiędzy krańcowym produkem pracy a płacą realną (obniży płace realną) i pracodawcy będą bardziej skłonni zarudniać nowych pracowników. Na Rysunku drugim są przedsawione krzywe popyu na pracę LD i podaży pracy LS. Wielkość zarudnienia jes deerminowana przez popy na pracę w punkcie E wysępuje pewne bezrobocie, ponieważ część osób (odcinek EA) podjęłaby, jednak popy na pracy jes zby mały. Nasępnie gdy zmniejszą się ceny, płaca realna będzie większa, a gospodarka przeniesie się do punku E o bezrobocie zwiększy się (Romer 2006, s. 243). Podsumowując, Keynes uparywał w szywności cen i płac przyczyny, kóra powoduje urzymywanie się bezrobocia w dłuższym okresie. Implikuje o akże, że krzywa łącznej podaży w gospodarce nie jes pionowa, a więc wahania popyu wpłyną na zmienne realne. Neoklasycy naomias, dowodzili, że zjawisko bezrobocia doyczy jedynie krókiego okresu; w dłuższym horyzoncie czasowym mechanizm płac i cen przywróci rynek do równowagi, a więc pozosanie jedynie bezrobocie dobrowolne. Neoklasyczna krzywa podaży jes zaem pionowa.

Rysunek 2. Rynek pracy w modelu keynesowskim Pięćdziesią la krzywej Philipsa 21 Źródło: Romer (2006, s. 243); W/P płaca realna, L wlk. zarudnienia Keynesowski punk widzenia na krzywą Phillipsa Arykuł Phillipsa (1958) dowodził, że może wysępować bezrobocie przy zerowym lub nawe ujemnym wzroście płac nominalnych. Na rysunku rzecim przedsawiono pierowną krzywą Phillipsa: Rysunek 3. Pierwona krzywa Phillipsa oraz pęle Źródło: A.W. Phillips (1958), krzywa dopasowana do danych 1893-04 dla Wielkiej Bryanii. Oś pionowa: roczna zmiana płac nom. [%]. Oś pozioma wlk. bezrobocia [%] Pierwona Krzywa Phillipsa porafiła wyłumaczyć zależność dynamiki płac nominalnych oraz bezrobocia. Gdy płace rosły, więcej pracowników było skłonnych podjąć pracę. Gdy popy spadał pracownicy nie godzili się na znaczną obniżkę płac i bezrobocie rosło. Tok powyższego rozumowania można przeprowadzić w oparciu o przedsawioną pęle dla la 1893-1904 na rysunku 3. W laach 1893-99 dynamika płac rośnie, a bezrobocie spada przesuwamy się wzdłuż krzywej Philipsa w górę. W laach 1899-1904 mamy do czynienia ze spowolnieniem gospodarczym i w końcu recesją przesuwamy się w dół krzywej. Podsawa powyższego rozumowania leży w szywności płac nominalnych w dół ak jak Keynes by sobie ego życzył. W począku la sześćdziesiąych rozpoczęo badania nad związkiem bezrobocia i inflacji. Lipsey (1960) przeprowadził dokładną analizę saysyczną związku bezrobocia i płac nominalnych, powierdził isoność saysyczną zależności 1 dynamiki płac na sopę bezrobo- 1 Phillips (1958) nie podaje poziomów isoności dla paramerów modelu.

22 Marcin Brycz cia. Zaznaczył jednak, że w modelu zaproponowanym przez Phillipsa isnieją pominięe zmienne. Po dodaniu do modelu indeksu koszów urzymania Lipsey (1960) wykazuje silny wpływ ego indeksu na dynamikę płac nominalnych. Samuelson i Solow (1960) skorygowali Krzywą Phillipsa, zasąpili dynamikę płac dynamiką indeksu cen (inflacja). Inaczej mówiąc znaleźli zależność pomiędzy sopą bezrobocia a inflacją. Samuelson i Solow (1960) jako pierwsi wprowadzili do makroekonomii pojęcie Krzywa Phillipsa (Kokoszczyński 2004, s. 29). W roku 1962 ukazał się arykuł A. Okuna, kóry przedsawia zależność luki produkcyjnej i inflacji. A więc gdy produkcja jes większa niż poencjalna implikuje o san gospodarki, gdy bezrobocie jes niższe od nauralnego, worzy się wedy presja inflacyjna. Powyższe inerpreacje zależności odkryej nie całe czery laa wcześniej miały ogromny wpływ na myśl Keynesowską la sześćdziesiąych dwudziesego wieku. Krzywa Phillipsa dała Keynesiom brakujące ogniowo dla modelu IS-LM krzywą zagregowanej podaży (Wojyna, 2000, s. 108); znaleziono powierdzenie w danych empirycznych, że może wysępować spadek cen oraz płac jednocześnie przy isniejącym wysokim bezrobociu, a więc wolny rynek nie był na yle doskonały, aby poradzić sobie z recesją. Znaleziono akże eorię, kóra łumaczyła słuszność anycyklicznego inerwencjonizmu pańswowego. Poliyka gospodarcza w laach sześćdziesiąych wykorzysywała Krzywą Phillipsa jako menu wyboru pomiędzy sopami bezrobocia a inflacji. W laach siedemdziesiąych, gdy wysąpiły łącznie wysokie bezrobocie i inflacja, Keynesizm poddany zosał głębokiej kryyce. Na gruncie eoreycznym najwięcej zarzuów ze srony Monearyzmu i Nowej Ekonomii Klasycznej zgłaszano pod adresem Krzywej Phillipsa. W en sposób brakujące ogniowa eorii Keynesa sało się jej koniem rojańskim (Wojyna, 2000, s. 110 i nas.) Koniec la siedemdziesiąych przynosi odrodzenie Keynesizmu. W odpowiedzi na kryykę Nowej Ekonomii Klasycznej nowy nur Keynesizmu posawił sobie za zadanie połączenie racjonalnych oczekiwań i mikroekonomicznych podsaw, aby wyłumaczyć szywności rynkowe (Phelps, 1990, s. 52). Modele, kóre łumaczą szywności rynkowe można podzielić na dwa rodzaje. Pierwszy z nich o modele zależne od czasu, do ej grupy zaliczmy m.in. S. Fischera (1977), J. Taylora (1979 i 1980) oraz G. Calvo (1983). Drugi rodzaj o modele zależne od sanu rynku: w ej grupie można zakwalifikować: Roenberg (1982). Fischer (1977) przedsawia model konraków zawieranych na rynku pracy na dany okres. Konraky powodują, że płace będą uszywnione na okres zawierania konraków. Fisher (1977) wykazuje akże, że w syuacji, gdy konraky są indeksowane, gospodarka zachowa się jak w modelu Lucasa (1973) szywności rynkowe 2 w krókim okresie będą spowodowane przez posiadanie błędnych informacji przez firmy. Taylor (1979 i 1980) dowodzi, że zawieranie konraków ma isony wpływ na inflację, a akże przedsawia ezę, że isnieje wymienność sabilności cen i produkcji. Roenberg (1982) proponuje model w kórym sama zmiana cen jes koszowna. Przedsiębiorswa będą skłonne zmienić ceny swoich produków w syuacji, gdy kosz zmiany cen będzie niższy od koszu pozosania przy sarych cenach i ym samym pozosania poza równowagą przedsiębiorswa. Najbardziej popularne podejście do szywności cen w Krzywej Phillipsa sanowi model Calvo (1983). Zakłada on, że na rynku co pewien czas zosaje wygenerowany egzogeniczny sygnał do zmiany cen dla przedsiębiorsw. Przedsiębiorswa kierują się oczekiwaniami na przyszłość, jednak na podsawie informacji z okresów poprzednich. Sygnał dociera do firm losowo i niezależnie od czasu osaniej zmiany cen. Z ego powodu część podmioów w danym okresie zmieni swoje cen, a druga część pozosawi ceny swoich produków bez zmian. Oprócz szywności rynkowych, nur neokeynesowski do swoich modeli krzywej Phillipsa adapuje założenie o isnieniu konkurencji monopolisycznej. Dixi i Sigliz (1977) 2 Nowy Keynesizm używa pojęcia ang. saggered opóźnione w czasie.

Pięćdziesią la krzywej Philipsa 23 przedsawiają funkcję popyu na poszczególne dobro w środowisku konkurencji monopolisycznej. Środowisko ekonomiczne zaprezenowane przez Dixia i Sigliza (1977) opisane zosało funkcją CES, kóra składa się z wielkiej liczby produków, a konsumen jes w sanie rozróżnić każde z ych dóbr oraz przypisać im użyeczność. Tak więc mimo isnienia dużej ilości firm oraz konsumenów na rynku, każdy z podmioów dysponuje pewną siłą rynkową. Mankiw (1985) analizuje koszy menu monopolu. Z modelu wynika, że monopolisa usala cenę swojego produku na podsawie oczekiwanego popyu w okresie nasępnym. Gdy fakyczna wielkość popyu okazuje się mniejsza niż wcześniej monopol zakładał, wedy przedsiębiorswo obniży ceny produków, o ile zwiększenie zysku będzie większe niż sraa z powodu koszów menu. W dojrzałej formie i dość szczegółowo opisany model konkurencji monopolisycznej pojawia się w pracy Blancharda i Kiyoaki (1987). Gospodarka składa się z wielu przedsiębiorsw, dóbr, konsumenów. Każdy z ych podmioów sprzedaje dobro, kóre jes niedoskonałym subsyuem innych dóbr, dlaego każdy z podmioów ma pewną siłę monopolisyczną. Przedsiębiorswa zarudniają czynnik produkcji (pracę) w en sposób, aby maksymalizować zysk. Konsumenci maksymalizują użyeczność, kóra składa się: z konsumowanych dóbr, posiadanego zasobu kapiału oraz ujemnie z ilości wykonywanej pracy. Równowagę modelu można wyprowadzić z relacji: ilości pieniądza i zagregowanego popyu, popyu na dobra i popyu na pracę oraz relacji płac do cen. Relacje e powierdzają możliwość oddziaływania podaży pieniądza, zagregowanego popyu na realną akywność gospodarczą (rynek pracy) oraz ceny. Roenberg (1987) łączy konkurencje monopolisyczną oraz niejednoczesne dososowywanie się cen Calvo (1983) budując model krzywej Phillipsa. Ball i Romer (1989) opisują uproszczony model (bez kapiału jako czynnika produkcji) konkurencji monopolisycznej i szywnych cen z powodu koszów menu. Dalsze modyfikacje Krzywej Phillipsa z monopolisyczną konkurencją oraz szywnymi cenami proponują Yun (1996), King i Woolman (1996). Model Neokeynesowkiej krzywej Phillipsa z drugiej połowy la dziwiędziesiąych można przedsawić nasępująco: konsumenci na rynku znajduje się nieskończenie wiele konsumenów. Funkcja użyeczności opisuje saysfakcje konsumenów z konsumowania poszczególnych dóbr (różnorodność dóbr eż jes nieskończona) oraz ujemną saysfakcje z świadczonej pracy. Konsumenci będą maksymalizować użyeczność z uwzględnieniem ograniczenia budżeowego iloczyn skonsumowanych dóbr oraz cen nie może przekroczyć zasobu pieniądza. Po rozwiązaniu problemu maksymalizacji użyeczności orzymujemy funkcje popyu. Przedsiębiorswa na rynku znajduje się wiele przedsiębiorsw, każde z nich produkuje specyficzne dobro, co powoduje, że firma dysponuje pewną siłą monopolu. Przedsiębiorswo zarudnia czynnik produkcji pracę. Przedsiębiorswo chce maksymalizować zysk, a więc chce maksymalizować różnicę pomiędzy przychodami a koszami. Koszem dla przedsiębiorswa w ym modelu sanowią nie ylko nakłady na czynniki produkcji, lecz akże sama zmiana cen (np. koszy menu). Usalanie cen przez przedsiębiorswa do najpopularniejszych należy model Calvo (1983) 3. Co pewien czas, zosaje wygenerowany niezależny sygnał, kóry powoduje, że przedsiębiorswa zmieniają ceny. Wzór pierwszy przedsawia indeks cen, kóry składa się z cen już zmienionych i zmienianych w okresie bieżącym p θp ) z = (1) 1 + (1 θ 3 J. Robers (1995) udowodnił, że szywności cenowe zaproponowane przez Taylor (1979, 1980), Calvo (1983), Roenberg (1982) prowadzą do podobnych wniosków w analizie krzywej Phillipsa.

24 Marcin Brycz Wzór pierwszy przedsawia poziom cen w okresie bieżącym. Część przedsiębiorsw θ pozosawi ceny z okresu poprzedniego (do ej części firm nie dorze sygnał do zmiany cen) 4. Pozosała część (1-θ ) zmieni swoje ceny. Przy zmianie cen przedsiębiorswa będą się kierowały oczekiwaniami na przyszłość co do swojego koszu krańcowego. Opymalna cena z zawiera więc oczekiwany kosz krańcowy i narzu na en kosz w celu maksymalizacji zysku. Problem en przedsawia wzór drugi: z k= 0 k = µ + (1 θ ) ( θβ ) E mc (2) + k Wzór drugi opisuje opymalne ceny dla przedsiębiorsw w okresie. Ceny e zależą od µ - narzuu na koszy 5, kóry jes aki sam w dla obu grup przedsiębiorsw (ych, kórzy zmieniają i nie zmieniają cen w okresie ). Dalsza część wzoru przedsawia oczekiwania na przyszłość koszu krańcowego (bea jes paramerem dyskonującym). Innymi słowy opymalna cena dla przedsiębiorsw w okresie jes usalona na podsawie narzuu na oczekiwany kosz krańcowy w przyszłości. Łącząc równania (1) i (2) orzymujemy: gdzie: λ = ( 1 θ )(1 θβ ) / θ π βe π + λmc = +1 (3) Równanie rzecie przedsawia zależność inflacji w okresie i oczekiwań inflacyjnych oraz koszu krańcowego w przedsiębiorswach. Nie-keynesowski punk widzenia na krzywą Phillipsa Phelps (1967) i Fridman (1967) kryykują zależność przedsawioną przez Philipsa (1958). Wymienność bezrobocia i inflacji może nasąpić w krókim okresie. Gdy wzrośnie popy globalny, bezrobocie spadnie poniżej nauralnego poziomu dopóki podmioy nie zorienują się, że wzrosły ceny. Nasępnie bezrobocie powróci do nauralnego poziomu, a wyższa niż przedem inflacja podniesie oczekiwania inflacyjne. Z modelu Friedmana (1967) wynika, że pobudzanie popyu powyżej poencjalnego poziomu (spadek bezrobocia poniżej nauralnego poziomu) w długim okresie podniesie jedynie inflację. W laach siedemdziesiąych Lucas, Sergen i Wallece sformułowali na nowo koncepcję racjonalnych oczekiwań sąd nazwa ej szkoły racjonalnych oczekiwań lub nowej ekonomii klasycznej. Kierunek en zakładał: (1) isnienie racjonalnych oczekiwań oraz (2) doskonałą giękość płac i cen. Rozważanie można zacząć od definicji racjonalnych oczekiwań o zasosowanie reguł racjonalnego gospodarowania, zdobywania i przewarzania informacji oraz formułowania oczekiwań co do przyszłości. (Maddock, Carer, 1982). Definicja a implikuje, że zbieranie oraz przewarzanie informacji sanowi pewien proces, co wiąże się z korzyściami jak i z koszami. Nasępnie można wywnioskować, że podmioy gospodarcze dysponują modelami ekonomicznymi. Z ego powodu uczesnicy gry rynkowej wkalkulują w swoje zachowanie poliykę makroekonomiczną. Lucas (1973) sformułował model krzywej Phillipsa, opary na mikroekonomicznych podsawach i racjonalnych oczekiwaniach, kóry dowodzi, że szywności na rynku zależą od zachowania się podmioów w obliczu niedosaecznej informacji. Podsawą modelu jes za- 4 Dokładne wyprowadzenie ego modelu można znaleźć w Brycz (2007). 5 King i Woolman (1996) definiują narzu na koszy (ang. makrup) w makroekonomii jako: iloraz cen do koszu krańcowego.

Pięćdziesią la krzywej Philipsa 25 gregowana podaż i popy. Zakłada się, że podaż dóbr i usług oraz pracy sanowi rozproszony konkurencyjny rynek, popy naomias nie jes rozłożony równomiernie pomiędzy podmioy, dlaego wielkość podaży realizowana przez poszczególnych uczesników rynku może się różnić. Producen jes skłonny zwiększyć ilość oferowanych przez siebie dóbr w syuacji, gdy zaobserwuje wzros cen swoich produków, a więc krzywa podaży nie jes pionowa. Realizowana podaż na poszczególnym rynku zależy od ogólnego rendu w gospodarce, odzwierciedlającego długookresowe endencje oraz od komponenu cyklicznego. Komponen en zależy od różnicy cen po jakich producen sprzedaje swoje dobra minus średni poziom cen w gospodarce, kórych podmio realizujący podaż dóbr nie jes w sanie zobaczyć. Producen musi formułować oczekiwania co do średniego poziomu cen na podsawie informacji z dwóch źródeł: producen wkracza w nowy okres z informacją o wahaniach popyu i długookresowego rendu w gospodarce oraz o przeszłych odchyleniach produkcji od rendu. Nasępnie zakłada się, że średni poziom cen ma rozkład normalny o skończonej wariancji. Ceny na konkrenym rynku można ująć jako procenowe odchylenie od średniego poziomu cen, kóre ma rozkład normalny o średniej zero i skończonej wariancji. Powyższe rozkłady są niezależne od siebie, dlaego agregując poszczególne rynki, wielkość realizowanej podaży będzie zależała od rendu w gospodarce, komponenu cyklicznego z poprzedniego okresu i przyrosu cen. Wpływ ego osaniego na nachylenie krzywej podaży zależy od wariancji cen na poszczególnych rynkach i wariancji ogólnego poziomu cen. Jeżeli wariancja cen na poszczególnych rynkach jes mała (ceny poszczególnych podmioów są prawie idenyczne do ogólnego poziomu cen), wedy krzywa podaży będzie niemalże pionowa, oznaczać o będzie, że podmioy realizujące podaż dobrze przewidują ogólny poziom cen i zmienne nominalne nie mają znaczenia w krókim okresie. Podsumowując, szkoła racjonalnych oczekiwań inerpreowała krókookresową pozyywną relację inflacji i produkcji (ujemną relację inflacji i bezrobocia) jako efek niedosaecznej informacji, kórą dysponują podmioy rynkowe. Producenci mylą zmiany cen relaywnych ze zmianami cen ogólnych. W przypadku, gdy wysępuje zwiększona inflacja przez dłuższy okres podmioy ujmują en fak w swoich modelach i nie wpłynie ona na zmienne realne (bezrobocie, produkcję). Koncepcja NAIRU (ang. nonacceleraing inflaion rae of unemploymen) bezinflacyjna sopa bezrobocia wywodzi się ze szkoły realnego cyklu koniunkuralnego i jes konynuacją koncepcji nauralnej sopy bezrobocia. W laach siedemdziesiąych, gdy wysępowały zawirowania na rynku ropy nafowej rozbudowano akceleracyjną krzywą Phillipsa o szoki (Rudd, Whelan, 2007). Inflacja w bieżącym okresie zależy od wielkości bezrobocia, inflacji z poprzednich okresów (inercja inflacyjna) oraz od wysępowania szoków podażowych, kóre wywołują presje inflacyjną. Wprowadzenie szoków do krzywej Phillipsa przyczyniło się do lepszych wyników ekonomerycznych modelu opóźnione inflacje sumowały się do jedności. Powyższy model nazywano akże rójkąem, ponieważ zawierał rzy elemeny realną akywność gospodarczą, inercję oraz szoki. (Rudd, Whelan, 2007); model en dał podsawy dla koncepcji NAIRU. Bezinflacyjna sopa bezrobocia nawiązuje do nauralnej sopy bezrobocia zaproponowanej przez Fridmana (1967). W długim okresie średnia oczekiwań inflacyjnych powinna być równa rzeczywisej inflacji, dlaego rzeczywisa sopa bezrobocia powinna równać się nauralnej sopie. W krókim okresie zaburzenia podażowe mogą doprowadzić do odchylenia bezrobocia od jego nauralnej sopy, podobnie jak inflację (Ball, Mankiw, 2002). Szkoła realnego cyklu koniunkuralnego posuluje, że szeregi gospodarcze akie jak np. inflacja zachowują się zgodnie z błądzeniem losowym, dlaego używa się uaj opóźnionej inflacji zgodnie z hipoezą oczekiwań. Gdyby sopa bezrobocia przyjęłaby nauralną warość i nie isniałyby szoki podażowe, wedy inflacja pozosanie sabilna. Różnica pomiędzy bezrobociem rzeczywisym a nauralnym, nazywana jes akże luką bezrobocia (Weiner, 1993).

26 Marcin Brycz Nowa Syneza Neoklasyczna Pojęcie nowej synezy neoklasycznej pojawia się w II połowie la dziewięćdziesiąych. Goodfriend i King (1997) przedsawiają najważniejsze elemeny nowego keynesizmu i realnego cyklu koniunkuralnego, kóre worzą podsawy nowej synezy neoklasycznej (NNS). Do najważniejszych elemenów ego kierunku możemy zaliczyć: Związek inflacji i realnej akywności gospodarki. W ym punkcie cenralną eorią jes krzywa Phillipsa. Związek en implikuje sens prowadzenia poliyki monearnej. Wybór międzyokresowy. NNS kładzie szczególny nacisk na wybór międzyokresowy dokonywany przez podmioy gospodarcze. NNS przyjmuje koncepcje racjonalnych oczekiwań, a akże isnienie konkurencji niedoskonałej na rynkach. Dalsze badania nad krzywą Phillipsa w nurcie nowej synezy neoklasycznej skupiły się na poszukiwaniu koszu krańcowego. Wcześniej przybliżenie koszu krańcowego w modelu krzywej Phillipsa orzymywano za pomocą luki popyowej. Gali i Gerler (1999) udowadniają, że lepszym przybliżeniem koszu krańcowego sanowi jednoskowy kosz pracy niż luka popyowa. Gali i Gerler (1999) zaproponowali model hybrydowy krzywej Phillipsa, kóry łączy inercję inflacyjną oraz oczekiwania na przyszłość. π (3) = λs + γ f E{ π + + γ bπ 1 1} Model Gali i Gerler (1999) - wzór (3) uzależnia inflację z okresu ( π ) od wielkości koszu krańcowego (s), oczekiwań przyszłej inflacji oraz inflacji z okresu inflacyjnego. Gali i Gerler (1999) udowodnili, że większość (60%-80%) podmioów gospodarczych kieruje się oczekiwaniami na przyszłość, naomias zjawisko inercji inflacyjnej ma niewielki wpływ na zmianę ogólnego poziomu cen. Gali, Gerler i Lopez (2001 i 2002) przedsawili bardziej rozbudowaną wersję koszu krańcowego zmiennej deerminującej inflację. Model zakłada, że kosz krańcowy różni się pomiędzy przedsiębiorswami. Zaleą powyższego podejścia do krzywej Phillipsa jes niewąpliwie bardzo dobre dopasowanie danych eoreycznych modelu do empirycznych, a akże możliwość badania zachowań cyklicznych koszu krańcowego. Kosz krańcowy w ym modelu wyrażony jes jako sosunek płacy realnej do krańcowej produkywności pracy. Dalej płacę realną przyrównuje się do krańcowej sopy subsyucji konsumpcji pracą. Inaczej mówiąc pracownicy-konsumenci wybierają pomiędzy konsumpcją a czasem wolnym. Krańcowa sopa subsyucji w równowadze powinna zrównać się z płacą realną. Taka syuacja by miała miejsce w gospodarce o konkurencji doskonałej. W syuacji konkurencji monopolisycznej, pracownicy posiadają pewną siłę na rynku, co powoduje, że płace realne będą wyższe o narzu na płace. Powyższy ok rozumowania można przedsawić wzorami: Preferencje konsumenów-pracowników składają się z wyboru pomiędzy konsumpcją a ilością pracy: β U ( C, ) =0 N ; konsumen dyskonuje (paramer β ) srumień użyeczności, kóry składa się z C konsumpcji i N ilości pracy. Dalej, płaca realna równa się krańcowej sopie subsyucji pomiędzy konsumpcją a pracą: W P U N, w = µ (4) U C, Na rynku, gdzie wysępuje konkurencja doskonała, płaca realna w ym modelu usałaby się w pod wpływem krańcowej sopy subsyucji konsumpcji pracą (U N /U C ) lub narzu na płace µ

Pięćdziesią la krzywej Philipsa 27 wynosiłby 1. W założeniach proponowanych przez nową synezę neoklasyczną znajdujemy: i) na rynku wysępuje konkurencja niedoskonała ii) płace nominalne nie są w pełni elasyczne iii) na rynku pracy wysępują inne zaburzenia rynkowe (wpływ poliyki, opodakowania ip.). w Z wymienionych powodów warość µ będzie większa od 1, co oznacza wysępowanie narzuu na płace. Gali, Gerler i Lopez (2001 i 2002) wyprowadzają kosz krańcowy przedsiębiorsw, kóry jes powiązany z narzuem na płace: U / U MC µ W / P N, C, w = = (5) (1 α )( Y / N ) (1 α)( Y / N ) Równanie (5) opisuje kosz krańcowy przedsiębiorsw. Kosz krańcowy (MC) zależy od iloczynu płacy realnej i krańcowej produkywności pracy ( 1 α)( Y / N ) (Y dochód, N ilość pracy, (1-α ) produkywność pracy). Gdy skorzysamy z równania (4) możemy zasąpić płacę realną krańcową subsyucją pomiędzy konsumpcją a pracą oraz narzuu na płace. Równanie (5) pokazuje akże, że możemy rozdzielić kosz krańcowy na: i) narzu na płace ii) sosunek krańcowego koszu dosarczania pracy przez gospodarswa domowe U N, / UC, do krańcowej produkywności pracy ( 1 α)( Y / N ). Drugi z ych składowych koszu krańcowego jes proporcjonalny do luki popyowej, a więc różnicy pomiędzy produkcją poencjalną a rzeczywisą. Produkcje poencjalną w ym konekście można inerpreować jako san gospodarki, kóry wysąpi przy braku szywności rynkowych, konkurencji doskonałej oraz gdy czynniki produkcji są w pełni wykorzysane. Można przedsawić powyższe wzorem: w π = βe π + + λµ + κ( y * y ) (6) 1 w Wzór (6) uzależnia inflację ( π ) od oczekiwań inflacyjnych ( β Eπ + 1), narzuu na płace ( µ ) oraz luki popyowej ( y * y ). Za pomocą (6) można wyłumaczyć rynkowe szywności realne. Gdy spada globalny popy, produkcja spada poniżej warości poencjalnej jednak kosz krańcowy nie obniża się. Mimo spadku luki popyowej, rośnie narzu na płace i w konsekwencji inflacja nie obniża się na yle jak wynikałoby o ze spadku luki popyowej. W laach 2002-2006 (Brycz, 2007) przeprowadzono liczne badania nad modelem Gali, Gerler (1999) i Gali, Gerler, Lopez (2001, 2002). W większości przebadanych krajów kosz krańcowy isonie miał wpływ na inflację, a większość podmioów rynkowych formułuje oczekiwania inflacyjne na podsawie założeń przyszłości. Wyżej przedsawiony model inflacji w myśl nowej synezy neoklasycznej, jes jednym z najbardziej popularnych wśród eorii, kóre łumaczą isnie inflacji. Wnioski Do la rzydziesych XX-wieku, wysępowanie bezrobocia łumaczono jako efek: zby wysokich płac, niechęcią pracowników do podjęcia pracy, zjawisko przejściowe. Publikacja Keynesa (1936) wniosła nowe świało na zjawisko bezrobocia, dowodzi, że wysoki odseek osób bez pracy może pozosawać nawe, gdy płace spadną. W 1958 roku A.W. Phillips udowodnił en fak na danych empirycznych. Kryyka monearysów i nowej ekonomii klasycznej w laach siedemdziesiąych wzbogaciła krzywą Phillipsa o racjonalne oczekiwania i pojęcie bezrobocia nauralnego lub zw. bezinflacyjnej wielkości bezrobocia. Ponowny rozwój keynesizmu w laach osiemdziesiąych i dziewięćdziesiąych wzmocnił krzywą Phillipsa o pod-

28 Marcin Brycz sawy konkurencji niedoskonałej oraz szywność cenową. Myśl poskeynesowska oraz posneoklasyczna ewoluowały w kierunku nowej synezy neoklasycznej. BIBLIOGRAFIA: 1. Ball, L., Mankiw, N.G., (2002), The NAIRU in Theory and Pracice, Journal of Economic Perspecives, vol.16 no. 4 s. 115-136 2. Ball, L., Romer, D., (1989), Are prices oo sicky?, The Quarerly Journal of Economics, vol. 104, No. 3, s. 507-524 3. Blanchard, O.J., Kiyoaki, N., (1987), Monopolisic compeiion and he effec of aggregae demand, The American Economic Review, vol. 77 No. 2 s. 647-666. 4. Blaug, M., (2000) Teoria Ekonomii. Ujęcie rerospekywne. PWN. Warszawa 5. Brycz, M., (2007), Dyskusja nad neo-keynesowską krzywą Phillipsa - wnioski dla Polski, w: Kopycińska, D., (red), Zachowania rynkowe w prakyce. Szczecin. 6. Calvo, A.G., (1983), Saggered prices in a uiliy-maximizing framework, Journal of Moneary Economics No. 12, s. 383-398 7. Dixi, A. K., Sigliz, J.E., (1977) Monopolisic compeiion and opimum produc diversiy, American Economic Review 67, s. 297-308 8. Fischer, S., (1977), Long-erm conracs, raional expecsions, and opimal money supply rule, Journal of Poliical Economy, 85, s. 191-205 9. Friedmann, M., (1967) he Role of Moneary Policy, American Economic Review, 58, s. 1-17 10. Gali, J., Gerler, M., (1999), Inflaion Dynamics: A Srucural Economeric Analysis, Journal of Moneary Economics, 44, 195-222. 11. Gali, J., Gerler, M., Lopez-Salido, D., (2001). European Inflaion Dynamics, European Economic Review, 45, 1237-1270. 12. Gali, J., Gerler, M., Lopez-Salido, D., (2002). Erraum o European Inflaion Dynamics," European Economic Review, 47, 759-760. 13. Keynes J.M., (1936), The general heory of employmen ineres and money, Cambridge. 14. King, R.G., Wolman, A.L., (1996), Inflaion argeing in a s. louis model of he 21s cenury. Federal Reserve Bank of S. Louis Quarerly Review, 83 107. 15. Kokoszczyński, R., (2004), Współczesna poliyka pieniężna w Polsce, PWE, Warszawa. 16. Kwiakowski E., (2002), Bezrobocie. Podsawy eoreyczne. PWN, Warszawa 17. Lipsey, R.G., (1960), The Relaion beween Unemploymen and he Rae of Change of Money Wage Raes in he Unied Kingdom, 1862-1957: A Furher Analysis The Relaion beween Unemploymen and he Rae of Change of Money Wage Raes in he Unied Kingdom, 1862-1957: A Furher Analysis, Economica, New Series, Vol. 27, No. 105 s. 1-31 18. Lucas, R., (1973), Some Inernaional Evidence on Oupu-Inflaion Trade-offs, American Economic Review, 63, 326-334 19. Maddock, R., Carer, M., (1982), A child s guide o raional expecaions, Journal of Economic Lieraure 20, March, s. 39-51 20. Mankiw, G., (1985), Small menu cos and large business cycles: a macroeconomic model of monopoly, The Quarerly Journal of Economics, vol. 100, No. 2, s. 529-537 21. Okun, A.M., (1962), Poenial GNP: I s measure and significance, Cowles Foundaion Paper no 190, reprined from: Proceedings of he Business and Economic Saisics Secion of he American Saisical Associaion. 22. Phelps, E. S., (1967), Phillips Curve, Expecaion of Inflaion and Opimal Unemploymen Over Time, Economica, 135, s. 254-281. 23. Phelps, E.S., (1990), Seven Schools of Macroeconomic Though: The Arne Ryde Memo-

Pięćdziesią la krzywej Philipsa 29 rial Lecures, Clarendon Press. 24. Phillips A. W., (1958), The Relaion Beween Unemploymen and he Rae of Change of Money Wage Raes in he Unied Kingdom, 1861-1957, Economica, s. 283-299 25. Romer, D., (2006) Advanced Macroeconomics, he McGraw Hill Companies. 26. Roenberg, J.J., (1982), Sicky prices in he Unied Saes, Journal of Poliical Economy, 60, s. 1187-1211 27. Roenberg, J.J., (1987), The new Keynesian Microfundaions, NBER Macroeconomic Annual, s. 69-104 28. Rudd, J., Whelan, K., (2007) Modelling Inflaion Dynamics: A Criical Survey of Recen Research, Journal of Money, Credi, and Banking, s. 29. Samuelson A., Solow R. M., (1960), Analyical Aspecs of Ani-Inflaion Policy, The American Economic Review, Vol. 50, No. 2, s. 177-194. 30. Snowdown, B., Vene, H.R., (1997), A macroeconomic reader, Rouledge. 31. Taylor, J., (1979), Saggered wage seing in a macro model, American Economic Review, vol. 69, s. 108-113. 32. Taylor, J., (1980), Oupu and price sabiliy: An inernaional comparison. Journal of Economic Dynamics and Conrol, No. 2, s. 109-132 33. Weiner, E.S., (1993) The naural rae and inflaionary pressures, Economic Review, czwary kwarał. 34. Wojyna, A., (2000), Ewolucja keynesizmu a główny nur ekonomii, PWN, Warszawa 35. Yun, T., (1996), Nominal price rigidiy, money supply endogeniy and business cycles.