M. Kłobuszewska, Makroekonomia 1

Transkrypt

1 Podejście klasyczne a podejście keynesowskie Notatka model keynesowski Szkoła klasyczna twierdzi, że w gospodarce istnieje mechanizm w postaci elastycznych cen, który przywraca równowagę zakłóconą przez szoki Szkoła keynesowska twierdzi, że istnieją bariery, przez które ceny i płace nie dostosowują się natychmiast (sztywność cen i płac) Klasycy Analiza długookresowa (long-run LR) Elastyczne ceny i płace Produkcja na poziomie potencjalnym Niewidzialna ręka rynku Model podażowy Keynesiści Analiza krótkookresowa (short-run SR) Sztywne płace i ceny Niepełne wykorzystanie czynników produkcji Interwencjonizm Model popytowy Produkcja potencjalna wykorzystanie wszystkich czynników produkcji, równomierny wzrost (w modelu klasycznym produkcja znajduje się na poziomie potencjalnym pełne wykorzystanie czynników produkcji) Produkcja faktyczna wynika z bieżących potrzeb rynku, może być daleka od produkcji potencjalnej (w modelu keynesowskim zakładamy, że w krótkim okresie produkcja faktyczna może się różnić od produkcji potencjalnej i firmy produkują tyle, na ile zgłaszany jest popyt) Produkcja poniżej poziomu potencjalnego Produkcja na poziomie potencjalnym AD * Model keynesowski Krótki okres short-run okres do około roku. W krótkim okresie gospodarka może znajdować się w nierównowadze. W krótkim okresie zakładamy, że przedsiębiorstwa są gotowe do wytwarzania takiej produkcji, jakiej zażyczą sobie konsumenci przy danej cenie. Poziom produkcji związany jest z wykorzystaniem mocy wytwórczych. Zmiany poziomu produkcji mogą więc wpływać na zatrudnienie. A sam poziom produkcji dostosowany jest do zgłaszanego przez konsumentów popytu. A więc zakładamy, że to popyt staje się siłą rządzącą na rynku. Firmy nie wykorzystują w pełni swoich mocy wytwórczych. Dlatego też, w przypadku wzrostu popytu, mogą te 1

2 dodatkowe moce wytwórcze uruchomić (np. zatrudnić bezrobotnych). W przypadku spadku popytu, przedsiębiorstwa gromadzą zapasy. Zwiększony popyt sprawia, że produkcja faktyczna przewyższa poziom potencjalny. Obniżony popyt (np. podczas recesji) sprawia, że produkcja znajduje się poniżej poziomu potencjalnego. W obu przypadkach dostosowywanie cen przebiega powoli i koniec końców prowadzi do powrotu gospodarki do równowagi. Krzywa łącznego popytu Łączny popyt, zagregowany popyt to całkowita ilość dóbr i usług, na które zgłaszają zapotrzebowanie konsumenci i firmy. Krzywa łącznego popytu pokazuje nam zależność między poziomem cen, a poziomem wytwarzanej w gospodarce produkcji. Sytuacje, które przesuwają krzywą popytu, sprawiają, że gospodarka przesuwa się od poziomu potencjalnego. Krzywa zagregowanego popytu może przesunąć się z powodu zmian polityki państwa (fiskalnej i/lub monetarnej), spontanicznych zmian inwestycji i konsumpcji oraz zmian na rynkach finansowych. Może również nastąpić nagła zmiana poziomu cen światowych, które wpłyną na zmianę cen w kraju i tym samym spowodują zmianę produkcji. Sztywność cen Wzrost popytu prowadzi do wzrostu produkcji. Kiedy ten popyt bardzo wzrasta, firmy mogą podnieść ceny. W przypadku, gdy popyt spada, mogą ceny obniżać. Jednak nie dzieje się to natychmiast. Zakładamy, że produkcja i zatrudnienie dostosowują się natychmiast do popytu. Natomiast zmiany cen następują stopniowo. Ceny są sztywniejsze, niż produkcja. Bilansowanie wydatków Zadaniem, do którego dążymy przy rozwiązywaniu modelu Keynesa, jest znalezienie punktu równowagi punktu, w którym gospodarka znajduje się na poziomie potencjalnym. Dzieje się to w sytuacji zrównania wydatków i produkcji. Czyli, jeśli produkcja jest równa wydatkom AE, to gospodarka jest na poziomie potencjalnym. 2

3 AE * Na wykresie punktem równowagi jest punkt przecięcia funkcji wydatków z linią 45 o. W tym punkcie = AE dla danej funkcji wydatków. W gospodarce zamkniętej bez rządu naszymi wydatkami są: konsumpcja gospodarstw domowych C i wydatki firm na inwestycje I. W gospodarce zamkniętej z rządem, obok C oraz I, wydatkami są wydatki rządowe G. W gospodarce otwartej naszymi wydatkami, poza tymi wymienionymi wyżej, jest NX, czyli eksport netto. I, G oraz X jest ustalane poza modelem. Są to zmienne egzogeniczne. Zmienną endogeniczną jest np. konsumpcja C. Funkcja konsumpcji. Funkcja konsumpcji opisuje popyt gospodarstw domowych. Jest ona uzależniona od dochodu do dyspozycji. A dochód do dyspozycji jest to dochód po odjęciu podatków i dodaniu transferów. W gospodarce bez rządu możemy na razie podatki i transfery pominąć. C = a + c a jest konsumpcją autonomiczną. To taka część konsumpcji, którą konsumujemy zawsze. Dodatkowo mamy część uzależnioną od dochodu. Im wyższy mamy dochód, tym więcej możemy konsumować. A ile dokładnie, zależy od naszej krańcowej skłonności do konsumpcji c (albo MPC). Ta krańcowa skłonność do konsumpcji jest częścią przyrostu dochodu przeznaczanego na konsumpcję. W gospodarce z rządem występują podatki i transfery, które wpływają na wielkość dochodu do dyspozycji. Mamy podatki dochodowe t, podatek ryczałtowy T oraz transfery zasilające gospodarstwa TR. Nasz dochód do dyspozycji wygląda zatem następująco: d = (1-t) T + TR Wstawiając równanie dochodu do dyspozycji do funkcji konsumpcji otrzymujemy: C = a + c[(1-t) T +TR] = a + c(1-t) ct + ctr 3

4 Funkcja oszczędności Oszczędności są tą częścią dochodu do dyspozycji, której nie przeznaczamy na konsumpcję. Funkcję oszczędności można więc zapisać następująco: d = C + S, zatem S = d C, czyli S = d (a + cd) = d a cd = -a + (1-c)d = -a + sd s jest krańcową skłonnością do oszczędzania, która pokazuje, o ile wzrosną oszczędności, jeśli zwiększymy dochód do dyspozycji o jednostkę. Przeciętna skłonność do konsupcji (APC) i przeciętna skłonność do oszczędzania (APS) Przeciętna skłonność do konsumpcji pokazuje, jaka część dochodu jest konsumowana. A przeciętna skłonność do oszczędzania jaka część dochodu jest oszczędzana. APC = C = a + c = a + MPC -ponieważ zakładamy a > 0, to APC jest zawsze większa od MPC -APC jest malejącą funkcją im większy, tym niższa APC, a w szczególności: przy = 0, APC + przy +, APC MPC -z matematycznego punktu widzenia to tangens kąta, jaki tworzą sieczne przechodzące przez początek układu i przez punkty na wykresie funkcji konsumpcji, które odpowiadają wybranym wielkościom dochodu APS = S = a + s = a + MPS przeciętna skłonność do oszczędzania pokazuje jaka część dochodu jest przeznaczana na oszczędności -ponieważ zakładamy a 0, to APS jest zawsze mniejsza od MPS -APS jest rosnącą funkcją im większy, tym wyższa APS Inwestycje I inwestycje są zamierzonym powiększaniem zasobu kapitału trwałego oraz stanu zapasów. Zakładamy, że inwestycje w całości stanowią wydatki autonomiczne (egzogeniczność inwestycji). W równowadze (czyli dla *), planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnościom. Wydatki rządowe G zakładamy, że wydatki rządowe na dobra i usługi w całości stanowią wydatki autonomiczne Export netto jest to różnica między eksportem a importem. Zakładamy, że cały eksport jest autonomiczny. Natomiast między importem a dochodem istnieje dodatnia zależność. Dlatego eksport netto można zapisać następująco NX = X (Z + m) = NX m. m jest krańcową skłonnością do importu, i pokazuje, o ile wzrośnie import, jeśli dochód zwiększy się o jednostkę. 4

5 Uwzględniając wszystkie składowe funkcji zagregowanych wydatków, w gospodarce otwartej z rządem, funkcja ta przestawia się następująco: AE = C + I + G + NX = a + c d + I + G + NX m Zmiany położenia krzywej AE AE = a + I + G + NX ct + ctr + [c(1 t) m] Przesunięcie linii zagregowanych wydatków AE wynikają ze zmian wydatków zagregowanych, a te wynikają ze zmian wydatków autonomicznych: wzrost/spadek wydatków autonomicznych przesuwają AE w górę/w dół wzrost/spadek transferów przesuwa AE w górę/w dół o cδtr wzrost/spadek podatku ryczałtowego przesuwa AE w dół/w górę o cδt Zmiana nachylenia linii AE wynika ze zmian w mnożniku. Im większy jest mnożnik, tym AE jest bardziej stroma. Mnożnik zmienia się w wyniku zmian krańcowej skłonności do konsumpcji, zmian stopy podatku dochodowego lub zmian krańcowej skłonności do importu Przesunięcie linii AE zmiany wydatków zagregowanych, wynikające ze zmiany wydatków autonomicznych: wzrost/spadek wydatków rządowych, konsumpcji autonomicznej, inwestycji lub autonomicznego eksportu netto przesuwają AE w górę/w dół odpowiednio o wielkość ΔG, Δa, ΔI, ΔNX wzrost/spadek transferów przesuwa AE w górę/w dół o c ΔTR wzrost/spadek podatków kwotowych (ryczałtowych) przesuwa AE w dół/w górę o c ΔT UWAGA! Podatki kwotowe i transfery, w odróżnieniu od wydatków rządowych, działają przez MPC! Zmiana nachylenia AE zmiana krańcowej skłonności do konsumpcji, zmiana stopy podatków proporcjonalnych bądź zmiana krańcowej skłonności do importu. Krzywa AE jest tym bardziej stroma, im większy jest mnożnik Jak znajdujemy równowagę część techniczna 1. Gospodarka zamknięta bez rządu AE = C + I AE = a + c + I Równowagę w modelu znajdujemy przez zrównanie faktycznych wydatków (faktycznej produkcji) z planowanymi wydatkami. Zatem = AE = a + c + I c = a + I (1-c) = a + I * = 1/(1-c) * (a + I) 1/(1-c) prosty mnożnik wydatkowy 2. Gospodarka zamknięta z rządem rząd wydaje G i zarabia, pobierając podatki t Równowagę znajdujemy w ten sam sposób. Zrównujemy faktyczne wydatki z planowanymi wydatkami. 5

6 = C + I + G, gdzie C = a + c(1-t) = a + c(1-t) + I + G c(1-t) = a + I + G (1 c(1-t)) = a + I + G * = 1/(1-c(1-t)) * (a + I + G) 1/(1-c(1-t)) mnożnik wydatkowy w gospodarce zamkniętej z rządem Jeżeli c w obu modelach jest takie samo, to prosty mnożnik wydatkowy jest większy, niż mnożnik wydatkowy w gospodarce z rządem. 3. Gospodarka otwarta W gospodarce otwartej dokładamy do wydatków eksport netto. Na razie zakładamy, że eksport jest autonomiczny. Natomiast import już nie zależy od naszej krańcowej skłonności do importu m. Zatem zagregowane wydatki wyglądają następująco: AE = C + I + G + NX = a + c(1-t) + I + G + NX m Równowagę znajdujemy przez zrównanie produkcji z planowanymi wydatkami = a + c(1-t) + I + G + NX m c(1-t) + m = a + I + G + NX * (1 c(1-t) + m) = a + I + G + NX 1/(1 c(1-t) + m) mnożnik wydatkowy gospodarki otwartej 4. Wprowadzenie stopy procentowej do modelu Uchylamy teraz założenie o autonomicznych inwestycjach i eksporcie. Częściowo zależeć będą od stopy procentowej. Inwestycje zależą ujemnie od stopy procentowej I = I br. Eksport netto również. Im wyższa stopa procentowa w kraju, tym większy napływ kapitału i zwiększony popyt na krajową walutę, której cena rośnie. A to źle wpływa na sytuację eksporterów. Wrażliwość eksportu netto na zmiany stopy procentowej pokazuje parametr n. Pełen model, ze stopą procentową: AE = a + c(1-t) + I br + G + NX nr m 6