WPISUJE UCZE KOD UCZNIA DATA URODZENIA UCZNIA dzieƒ miesiàc rok dysleksja PRÓBNY EG ZA MIN GIMNAZJALNY Z OPERONEM Z ZA KRE SU PRZED MIO TÓW HUMANISTYCZNYCH In struk cja dla ucznia 1. Sprawdê, czy ze staw eg za mi na cyj ny za wie ra 12 stron. Ewen tu al ny brak stron lub in ne uster ki zg oê na uczy cie lo wi. 2. Na tej stro nie i na kar cie od po wie dzi wpisz swój kod i da t uro dze nia. 3. Czy taj uwa nie wszyst kie tek sty i za da nia. 4. Roz wià za nia za pi suj d u go pi sem lub pió rem z czar nym tu szem/atra - men tem. Nie u y waj ko rek to ra. 5. W za da niach za mkni tych sà po da ne czte ry od po wie dzi: A, B, C, D. Od po wia da im na st pu jà cy uk ad na kar cie od po wie dzi: STYCZE 2009 Czas pracy: 120 minut Liczba punktów do uzyskania: 50 Wy bierz tyl ko jed nà od po wiedê i za ma luj krat k z od po wia da jà cà jej li te rà, np. gdy wy bra eê od po wiedê A: 6. Sta raj si nie po pe niaç b dów przy za zna cza niu od po wie dzi, ale je - Êli si po my lisz, b d ne za zna cze nie otocz kó kiem i za ma luj in nà od - po wiedê. 7. Roz wià za nia za daƒ otwar tych za pisz czy tel nie i sta ran nie w wy zna - czo nych miej scach. Po my ki prze kre Êlaj. 8. Re da gu jàc od po wie dzi do za daƒ, mo esz wy ko rzy staç miej sce opa - trzo ne na pi sem Brud no pis. Za pi sy w brud no pi sie nie b dà spraw dza - ne i oce nia ne. Powodzenia! Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON. Kopiowanie w ca oêci lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadaƒ przez dyrektorów szkó bioràcych udzia w programie Próbny Egzamin Gimnazjalny z OPERONEM.
Ksià ka jest y ciem na szych cza sów Tekst I A Bi blio te ka jest in sty tu cjà, któ ra sa mym swym ist nie niem Êwiad czy o roz wo ju kul tu ry. Jest ona bo - wiem skarb ni cà pi Êmien nic twa, przez któ re cz o wiek wy ra a swój za mys twór czy, in te li gen cj, zna - jo moêç Êwia ta i lu dzi, a tak e umie j t noêç pa no wa nia nad so bà, oso bi ste go po Êwi ce nia, so li dar no Êci i pra cy dla roz wo ju do bra wspól ne go [...]. W sys te ma tycz nie pro wa dzo nym ksi go zbio rze do sta rych r ko pi sów i in ku na bu ów do da wa ne sà no we ksià ki i pi sma. Wszyst ko to zaê ra zem jest wy mow nym zna kiem jed no Êci ko lej nych po ko leƒ, któ re z ró no rod no Êci cza sów i kwe stii two rzà wspól ne pa try - mo nium kul tu ry i na uki. Bi blio te ka jest wi c szcze gól nà Êwià ty nià twór cze go du cha ludz kie go, któ - ry od zwier cie dla owo Bo e Tchnie nie, ja kie to wa rzy szy o dzie u stwo rze nia Êwia ta i cz o wie ka. B Frag ment prze mó wie nia Ja na Paw a II pod czas po Êwi ce nia no we go gma chu Bi blio te ki Uni wer sy tec kiej, War sza wa, 11.06.1999, [w:] Wy stà pie nia i ho mi lie. Piel grzym ka Pa pie a do Pol ski 1999, www.ga ze ta.pl. Gdy by mnie za py ta no o naj wi k sze osià gni cie ludz kie go ge niu szu w cià gu pa ru ty si cy lat hi - sto rii na szej cy wi li za cji i kul tu ry, od po wie dzia bym bez za sta no wie nia, e jest nim ksià ka. Po za sta - no wie niu od po wie dzia bym po raz wtó ry to sa mo. To praw da, e ksià ka jest tyl ko prze ka zem i py taç na le a o by w a Êci wie o treêç. Lecz w a Ênie ksià ka i tyl ko ksià ka prze ka za a wszyst ko, co sta no wi twór czy wp yw cz o wie ka na oto cze nie inain nych lu dzi. Ksià ka prze ka zy wa a ele men tar ne wska za nia mà dro Êci, któ re uczy y cz o wie ka my Êleç. Daw ne twier dze nia mu sia y staç si w a sno Êcià ludz ko Êci, e by mo g y po wstaç twier dze nia no we i by dzi ki nim gro ma dzi si ekwi pu nek tech nicz ny i cy wi li za cyj ny, b dà cy mia rà naj po - wszech niej szej de fi ni cji po st pu. Po st pem jest prze cie wszyst ko to, co czy ni pra c l ej szà, po mna - a jej owo ce, zwi k sza mo noêç uczy nie nia y cia bo gat szym i przy jem niej szym. Fran ci szek Rysz ka, Za miast wst pu, [w:] tego, Lek tu ry i prze my Êle nia, Po znaƒ 1988, s. 6. Za da nie 1. (0 1) Zda niem Ja na Paw a II bi blio te ka jest Êwia dec twem A. po st pu tech nicz ne go. B. kul tu ry. C. wy two ru wy obraê ni. D. roz wo ju go spo dar cze go. Za da nie 2. (0 1) Bi blio te ka sym bo li zu je jed noêç ko lej nych po ko leƒ po przez A. gro ma dze nie pi Êmien nych dóbr prze sz o Êci i te raê niej szo Êci. B. udo st p nia nie r ko pi sów i in ku na bu ów. C. po Êred ni cze nie w spo ecz nym obie gu ksià ki. D. po zy ski wa nie zbio rów. 2
Za da nie 3. (0 1) W ostat nim zda niu cy to wa ne go prze mó wie nia pa pie za sto so wa A. ali te ra cj. B. py ta nie re to rycz ne. C. hi per bo l. D. me ta fo r. Za da nie 4. (0 1) We d ug au to ra dru gie go cy ta tu, ksià ka jest naj wi k szym osià gni ciem ludz kiej cy wi li za cji, po - nie wa A. sta no wi za pis ludz kich ma rzeƒ. B. po zwa la po znaç prze sz oêç. C. jest wy two rem kul tu ry kszta tu jà cym cz o wie ka. D. umo li wia ko rzy sta nie z utrwa lo nych dóbr prze sz o Êci. Za da nie 5. (0 1) Ksià ka, dzi ki prze ka zy wa nym tre Êciom, przy czy ni a si do po st pu. Tre Êci te do ty czy y A. wska zaƒ, ma jà cych na ce lu udo sko na le nie y cia. B. funk cjo no wa nia oby wa te li w spo e czeƒ stwie. C. za sto so wa nia od kryç i wy na laz ków. D. twór czo Êci li te rac kiej i ar ty stycz nej. Za da nie 6. (0 1) U pro gu pol skie go oêwie ce nia utwo rzo na zo sta a bi blio te ka bi sku pów bra ci An drze ja i Jó ze fa Za u skich, któ ra ja ko pierw sza w Pol sce udo st p nio na zo sta a do u yt ku pu blicz ne go. Wska epo k, któ ra po prze dzi a oêwie ce nie. A. Re ne sans. B. Ro man tyzm. C. Âre dnio wie cze. D. Ba rok. Za da nie 7. (0 1) Wy bierz stwier dze nie b dà ce po praw nym za koƒ cze niem wy po wie dzi: Po III roz bio rze Rze czy po spo li tej rzà dy za bor cze t u mi y ogni ska wie dzy i oêwia ty, ja ki mi by y bi blio te ki, kon fi sko wa y i wy wo zi y cen ne zbio ry. Trze ci roz biór Pol ski mia miej sce w ro ku A. 1773. B. 1785. C. 1793. D. 1795. 3
Za da nie 8. (0 2) Roz wiƒ po ni sze skró ty. BN... KEN... Za da nie 9. (0 1) Na pisz tekst, któ ry zo sta by za miesz czo ny w en cy klo pe dii ja ko ob ja Ênie nie ha s a bi blio te ka. Tekst II W dzie jach kul tu ry ksià ka ode gra a nie zmier nie do nio s à ro l, zmie nia jàc swà po staç i za si g od dzia y wa nia za le nie od ak tu al nych mo li wo Êci tech nicz nych i sto sow nie do po trzeb cz o wie ka ja - ko isto ty spo ecz nej. [...] Ksià ka zro dzi a si w od le g ej sta ro yt no Êci, a jej roz wój wià za si z po wsta niem pi sma. Kszta t tej pier wot nej ksià ki znacz nie od bie ga od dzi siej sze go. [...] W cy wi li za cjach Bli skie go Wscho du od III do I ty siàc le cia przed na szà erà upo wszech ni a si ta blicz ka gli nia na. Z ko lei w sta ro yt nym Egip cie u y wa no zwo ju pa pi ru so we go, a w Per ga mo nie w II w. przed na szà erà na szer szà ska l za - cz to sto so waç ja ko ma te ria pi sar ski per ga min. Z wpro wa dze niem per ga mi nu zwià za na jest stop nio wa zmia na for my ksià ki: za miast zwo ju pa - pi ru so we go, a póê niej per ga mi no we go po wsta ko deks per ga mi no wy [...], któ ry upo wszech ni si od IV i V w. na szej ery. Przez ca e Êre dnio wie cze ko deks per ga mi no wy sta no wi pa nu jà cà po staç ksià ki. Po wsta jà ce w skryp to riach klasz tor nych r ko pi Êmien ne ksi gi by y pi k nie opra wio ne i ilu mi no wa ne, czy li ozda - bia ne barw ny mi ilu stra cja mi i or na men ta mi. Ogrom ne zna cze nie dla upo wszech nie nia ksià ki mia o wpro wa dze nie pa pie ru, ma te ria u znacz nie wy god niej sze go i taƒ sze go ni per ga min. [...] W ten spo - sób po wsta a ostat nia for ma ksià ki pi sa nej r cz nie r ko pi Êmien ny ko deks pa pie ro wy. Nie mo li we by o jed nak roz po wszech nia nie na szer szà ska l ksià ki w jej do tych cza so wej po sta ci, tj. w po sta ci dzie a prze pi sy wa ne go mud nie i d u go. [...] Do pie ro wy na le zie nie ru cho mej czcion ki przez Ja na Gu ten ber ga (ok. 1440) sta o si praw dzi wà re wo lu cjà w roz wo ju dru kar stwa. Po czàt ko wo ksià ka dru ko wa na sta ra a si na Êla do waç swà po przed nicz k : czcion ka by a wzo ro wa na na pi Êmie r cz nym, a ilu stra cje i or na men ty wy ko ny wa no r cz nie. Dzie a wy da ne w tym po czàt ko wym okre sie dru kar - stwa (tzn. do r. 1500) na zy wa si in ku na bu a mi. Od tàd da tu je si sta y roz wój ksià ki dru ko wa nej. [...] W koƒ cu XIX w. wpro wa dzo ne zo sta y ma szy ny do sk a du i dru ko wa nia, co po zwo li o znacz nie zwi k szyç pro duk cj ksià ek, ga zet i cza so pism. Ogól no Êwia to wa re wo lu cja na uko wo -tech nicz na nie omi n a te po li gra fii. Dru kar nie dru giej po o wy XX w. wpro wa dza y co raz to do sko nal sze urzà - dze nia, któ re po zwo li y jesz cze szyb ciej, le piej i ob fi ciej za spo ka jaç po trze by u yt kow ni ka ksià ki. Szyb ki roz wój elek tro ni ki spo wo do wa ko lej nà zmia n kszta tu i for my ksià ki. Za pis in for ma cji na no Êni kach ma gne tycz nych i optycz nych po zwa la upo wszech niaç ksià ki na CD -ROM -ach, w in - ter ne cie oraz przez e -bo oki. O ksià ce. Ma a en cy klo pe dia dla na sto lat ków, pra ca zbio ro wa, Wro c aw 1987, s. 186 189. 4
Za da nie 10. (0 1) Zmie nia jà ca si przez wie ki for ma ksià ki uwa run ko wa na by a A. Êwia to po glà dem cz o wie ka. B. po czu ciem pi k na. C. po trze ba mi cz o wie ka i mo li wo Êcia mi tech nicz ny mi. D. Êwia do mo Êcià po li tycz nà rzà dzà cych. Za da nie 11. (0 1) Za znacz sze reg, w któ rym eta py roz wo ju ksià ki za pi sa no chro no lo gicz nie. A. ta blicz ka gli nia na in ku na bu ko deks per ga mi no wy ksià ka obec nie B. ta blicz ka gli nia na zwój pa pi ru so wy ko deks per ga mi no wy r ko pi Êmien ny ko deks pa pie ro wy C. in ku na bu ko deks per ga mi no wy ksià ka obec nie ksià ka na CD -ROM -ie D. ko deks per ga mi no wy r ko pi Êmien ny ko deks pa pie ro wy ksià ka obec nie in ku na bu Za da nie 12. (0 1) Zwià zek fra ze olo gicz ny pra ca be ne dyk tyƒ ska ozna cza A. pra c, któ ra nie przy no si re zul ta tów. B. pra c ci kà i mud nà. C. pra c êle p at nà. D. pra c nie sa tys fak cjo nu jà cà. Za da nie 13. (0 1) Mia nem re wo lu cji w roz wo ju ksià ki okre Êla si A. wy na le zie nie ru cho mej czcion ki. B. wpro wa dze nie pa pie ru. C. wpro wa dze nie ma szyn do sk a du i dru ko wa nia. D. za pis in for ma cji na no Êni kach ma gne tycz nych. Za da nie 14. (0 1) Wy na la zek Gu ten ber ga jest jed nym z wy da rzeƒ hi sto rycz nych roz po czy na jà cych epo k A. Êre dnio wie cza. B. re ne san su. C. ba ro ku. D. oêwie ce nia. Za da nie 15. (0 1) Na wia sy z wie lo krop kiem [...] zo sta y za sto so wa ne w tek Êcie II w ce lu A. sk o nie nia czy tel ni ka do prze my Êleƒ. B. przed sta wie nia sta no wisk ró nych osób. C. uroz ma ice nia in ter punk cji. D. za sy gna li zo wa nia opusz cze nia frag men tu tek stu. 5
Za da nie 16. (0 1) Za znacz zda nie, któ re za wie ra tyl ko fak ty. A. Ju od cza sów an tycz nych, jak sà dz, lu dzie za pi sy wa li swo je na dzie je, zmar twie nia, idee i aspi - ra cje. B. Wy da je mi si, e In ter net nie sta no wi za gro e nia dla s o wa dru ko wa ne go. C. Jan Gu ten berg z Mo gun cji by z za wo du z ot ni kiem i gra we rem. D. Uwa am, e ksià ka jest naj lep szym przy ja cie lem cz o wie ka. Za da nie 17. (0 1) Wy ja Ênij w zda niu z o o nym, w ja kim stop niu hi sto ria roz wo ju ksià ki two rzy ob raz zmie nia - jà cych si osià gni ç cy wi li za cyj nych. Tekst III Edward Szy maƒ ski Ksià ka Wi tam ci kar tek sze le stem, Ty tu em na pierw szej stro nie, wi tam! Bo po to prze cie je stem, e byê mnie ujà w d o nie i czy ta! Kie dy jesz obiad na zdro wie! Gdy chcesz si ba wiç baw si! Ja ci nie bro ni! Ale gdy chcesz mieç opo wieêç O wszyst kim, co naj cie kaw sze Ja ci si sk o ni! Kie dy ci smut no b dzie, kie dyê sa mot ny, cho ry; bez przy ja cie la ja z to bà pój d wsz dzie, po przez zi mo we wie czo ry, w kra je we se la. B dziesz wraz ze mnà oglà daç Ba Ênie i cu da, i dzi wy na koƒ cu Êwia ta po nie bie, po mo rzach, i là dach ja ko te pta ki szcz Êli we b dzie my la taç. 6
Ni gdy ci si nie znu dzi! W drów ki po ka dej kart ce Nie sà tak strasz ne. Przy go dy in nych lu dzi. Sà prze cie nie mniej war te Ni two je w a sne. Ja ci bez tru du na ucz te go, co przy daç si mo e choç by po la tach pa ru. Ja to bie s o wem, jak klu czem, w cu dow ny spo sób otwo rz pa a ce cza rów. Edward Szy maƒ ski, Ksià ka, Wy cho waw ca 2006, nr 6. Za da nie 18. (0 1) Wiersz na pi sa ny jest j zy kiem A. pa te tycz nym. B. na uko wym. C. po tocz nym. D. urz do wym. Za da nie 19. (0 1) OkreÊl pod miot li rycz ny wier sza. Za da nie 20. (0 1) Za znacz, za po mo cà ja kich cz Êci mo wy po eta osià gnà dy na micz ny cha rak ter wier sza. A. Cza sow ni ków. B. Przy miot ni ków. C. Przy s ów ków. D. Za im ków. Za da nie 21. (0 1) Za pisz w po sta ci rów no wa ni ka zda nia te mat tek stu III. 7
Za da nie 22. (0 6) Wy obraê so bie, e je steê wy daw cà i chcesz wy pro mo waç no wà ksià k. Za przy jaê nio na re dak - cja udo st p nia ci ko lum n swo je go ma ga zy nu. Zre da guj od po wied ni tekst pro mo cyj ny, opisz te je go for m gra ficz nà. Tekst IV Nie praw dzi wa jest te za, e kom pu te ry i In ter net za st pu jà ksià ki i ga ze ty. In ter nau ci i u yt kow - ni cy kom pu te rów sà bo wiem naj ak tyw niej szy mi czy tel ni ka mi na ryn ku ksià ek i ga zet. Nie czy ta my g ów nie z le ni stwa i bra ku ta kich na wy ków. Na Êwie cie nie ma mo wy o koƒ cu ery Gu ten ber ga: sprze - da je si obec nie dwa ra zy wi cej s o wa dru ko wa ne go ni dwa dzie Êcia lat te mu, gdy kom pu te ry pod - bi ja y Êwiat. [...] Mi tem jest prze ko na nie, e spo e czeƒ stwo nie czy ta, bo bied nie je. Jest od wrot nie: bied nie je, bo nie czy ta. WPol sce je ste Êmy obec nie Êwiad ka mi te go sa me go pro ce su, któ ry kra je roz wi ni te prze cho dzi y w la - tach 70. i 80. Gdy w Wiel kiej Bry ta nii po ja wi si pro blem wtór ne go anal fa be ty zmu (po ujaw nie niu, e po - nad 20 proc. do ro s ych ma pro ble my z po praw nym czy ta niem i pi sa niem), rzàd na tych miast przy stà pi do kontr ak cji. Od pi ciu lat nad Ta mi zà re ali zo wa ny jest pro gram Na tio nal Li te ra cy Stra te gy NSL (Na ro do - wa Stra te gia Czy tel nic twa), ad re so wa ny przede wszyst kim do dzie ci i m o dzie y. WÊród je de na sto lat ków wpro wa dzo no te sty na umie j t noêç czy ta nia i pi sa nia. Na pod sta wie ich wy ni ków oce nia no szko y i na - uczy cie li. Co istot ne, paƒ stwo ode gra o je dy nie ro l in spi ra to ra re ali za cj pro gra mu wzi y na sie bie or - ga ni za cje po za rzà do we, fun da cje, sto wa rzy sze nia i ko mi te ty ro dzi ciel skie. Na re zul ta ty nie trze ba by o d u - go cze kaç. We d ug naj now szych ba daƒ, ucznio wie bry tyj skich pod sta wó wek zaj mu jà trze cie miej sce na Êwie cie pod wzgl dem p yn no Êci czy ta nia i czy ta nia ze zro zu mie niem, a pierw sze wêród kra jów an glo j - zycz nych. W Wiel kiej Bry ta nii 80 proc. do ro s ych ku pu je przy naj mniej jed nà ksià k rocz nie. Zwy czaj czy ta nia wspie ra jà ró ne mi dzy na ro do we i lo kal ne ini cja ty wy, na przy k ad Âwia to wy Dzieƒ Ksià ki 8
i Praw Au tor skich ob cho dzo ny 23 kwiet nia pod pa tro na tem UNE SCO. To da ta sym bo licz na w hi sto rii Êwia to wej li te ra tu ry. Te go dnia uro dzi li si Wil liam Sha ke spe are i Vla di mir Na bo kov, umar zaê Mi gu el de Ce rvan tes. W Ka ta lo nii 23 kwiet nia oso bom bli skim wr cza si ksià k i ró. Tak e w Pol sce te go dnia od by wa jà si im pre zy oraz kon kur sy pro mu jà ce czy tel nic two: Czy taj my ra zem, Wa ka cje z ksià kà, Naj pi k niej sze stro ny Êwia ta, Wiel kie czy ta nie na ma ym ekra nie, Ca a Pol ska czy ta dzie ciom. Do tej ostat niej ak cji, wzo ro wa nej na ame ry kaƒ skiej i prze nie sio nej do Pol ski przez Ire n Koê miƒ skà, w à - czy o si ju 150 miast. [...] We d ug bry tyj skich da nych, in te lek tu al ny i emo cjo nal ny roz wój dzie ci, któ - rym si czy ta od naj m od szych lat, jest o 30 proc. szyb szy od te go wêród ich nie czy ta jà cych ró wie Êni ków. Je Êli ktoê do 15. ro ku y cia nie na bie rze na wy ku czy ta nia, póê niej ma pro ble my na wet ze zro - zu mie niem in struk cji ob s u gi od ku rza cza. Cz o wiek nie czy ta jà cy to prze wa nie oso ba aspo ecz na. Nie ma de mo kra cji tam, gdzie pa nu je anal fa be tyzm pod kre Êla An drzej No wa kow ski. W kra jach Unii Eu ro pej skiej czy tel nic two jest tak e uwa a ne za nie zb d ny wa ru nek roz wo ju go s - po dar cze go. u kasz Ra dwan, Wie s aw Che miak, Czy tam, wi c je stem, Wprost 2003, nr 16. Za da nie 23. (0 1) Nie czy ta my ksià ek z po wo du A. le ni stwa. B. bra ku na wy ków czy tel ni czych. C. ko rzy sta nia z In ter ne tu i kom pu te ra. D. le ni stwa i bra ku na wy ków czy tel ni czych. Za da nie 24. (0 1) Tekst IV oba la prze ko na nie, e spo e czeƒ stwo A. bied nie je, bo nie czy ta. B. nie czy ta, bo bied nie je. C. nie czy ta, bo ko rzy sta z in nych Êrod ków ma so we go prze ka zu. D. nie czy ta z po wo du bra ku war to Êcio wych lek tur. Za da nie 25. (0 1) Czy tam, wi c je stem jest pa ra fra zà s yn nej mak sy my A. Co gi to er go sum. B. Per aspe ra ad astra. C. Non omnis mo riar. D. Con tra spem spe ro. Za da nie 26. (0 1) Wy ja Ênij u y ty w tek Êcie IV ter min de mo kra cja. 9
Za da nie 27. (0 1) Po daj na zw ak cji, któ rà ilu stru je pla kat, i wy ja Ênij, ja ki jest jej cel................ Za da nie 28. (0 1) Za znacz sze reg, w któ rym fak ty hi sto rycz ne za pi sa no chro no lo gicz nie. A. Okrà g y Stó, kon fe ren cja pocz dam ska, Kon sty tu cja 3 ma ja, zjazd gnieê nieƒ ski B. kon fe ren cja pocz dam ska, zjazd gnieê nieƒ ski, Kon sty tu cja 3 ma ja, Okrà g y Stó C. zjazd gnieê nieƒ ski, Kon sty tu cja 3 ma ja, kon fe ren cja pocz dam ska, Okrà g y Stó D. Kon sty tu cja 3 ma ja, kon fe ren cja pocz dam ska, Okrà g y Stó, zjazd gnieê nieƒ ski Za da nie 29. (0 16) U ó w a sny mit o po wsta niu ksià ki. Pa mi taj, e two ja pra ca nie po win na byç krót sza ni po o wa wy zna czo ne go miej sca. 10
11
Brud no pis 12