Programu edukacji ekologicznej w przedszkolach w ramach kampanii Edukacja i aktywizacja społeczności Gmin zrzeszonych w Związku ZGPD7 na rzecz prawidłowej gospodarki odpadami edycja 2011 r. Program bazuje na programie Ekoludki, opracowanym przez Niepubliczne Przedszkole Promujące Zdrowie Szóstka z Dzierżoniowa. Spis treści: I. WPROWADZENIE II. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU III. CELE PROGRAMU EDUKACJI EKOLOGICZNEJ A) CELE OGÓLNE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA B) CELE SZCZEGÓŁOWE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ IV. PROCEDURA OSIĄGANIA CELÓW V. ETAPY PLANOWANYCH DZIAŁAŃ VI. EWALUACJA PROGRAMU VII. LITERATURA I. WPROWADZENIE KORZYŚCI DLA PLACÓWKI PROMOWANIE PRZEDSZKOLA W ŚRODOWISKU POPRZEZ POSZERZONĄ OFERTĘ EDUKACYJNĄ KORZYŚCI DLA NAUCZYCIELA ROZWIJANIE KREATYWNOŚCI SAMOREALIZACJA, DAJĄCA POCZUCIE SATYSFAKCJI INSPIRACJA DLA TWÓRCZYCH ROZWIĄZAŃ ZAPEWNIENIE ATRAKCYJNOŚCI OFERTY EDUKACYJNEJ KORZYŚCI DLA DZIECKA ROZWIJANIE ZAMIŁOWANIA DO PIĘKNA PRZYRODY POLSKIEJ DOSTRZEGANIE I ROZUMIENIE ZJAWISK I PROCESÓW ZACHODZĄCYCH W PRZYRODZIE NAUCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI I TROSKI OTACZAJĄCY NAS ŚWIAT ZWIERZĄT I ROŚLIN POSZERZANIE WIEDZY NA TEMAT ŚRODOWISKA, W KTÓRYM ŻYJĄ KSZTAŁTOWANIE ŚWIADOMOŚCI PROZDROWOTNEJ I EKOLOGICZNEJ WZROST ŚWIADOMOŚCI ZAGROŻEŃ EKOLOGICZNYCH
II. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Edukacja ekologiczna / wg E. J. Frątczaków/ to świadomie zamierzona, celowa, planowa, systematyczna i stopniowa działalność nauczyciela (rodziców, opiekunów) wobec dzieci przy ich pozytywnej motywacji i wielostronnej działalności... Już w przedszkolu można wprowadzać podstawowe elementy ochrony środowiska naturalnego, przez które będziemy w dziecku kształtować postawę ekologiczną. Postawa ta będzie charakteryzowała się ciekawością świata i współzależnością występującą w tym świecie, poczuciem więzi z przyrodą i ludźmi oraz uczeniem się odpowiedzialności za przyrodę i środowisko. Program bazuje na programie Ekoludki, opracowanym przez Niepubliczne Przedszkole Promujące Zdrowie Szóstka z Dzierżoniowa. Opracowany został zgodnie z Podstawą Programową wychowania przedszkolnego (Dz. U. Nr 61 z 19. 06. 2001, poz. 625) i należy go traktować jako rozszerzenie treści z następujących obszarów edukacyjnych: Poznawanie i rozumienie siebie i świata. Nabywanie umiejętności poprzez działanie. Budowanie systemu wartości W programie nie ma podziału na grupy wiekowe. Należy umożliwić dzieciom, na różnych poziomach, poszerzanie i pogłębianie wiadomości zgodnie ze wzrastającymi możliwościami intelektualnymi i percepcyjnymi. Dobierać je w taki sposób, aby były ciekawe, pobudzały do myślenia, poszukiwania, a przede wszystkim do działania. Program jest rozszerzeniem i kontynuacją wcześniej wdrażanych programów profilaktyki zdrowotnej i rozwijania zdolności dzieci. Stanowi narzędzie do osiągnięcia nadrzędnego celu edukacji przedszkolnej jakim jest wspomaganie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi, w zgodzie ze środowiskiem społeczno kulturowym i przyrodniczym. III. CELE PROGRAMU EDUKACJI EKOLOGICZNEJ Edukacja ekologiczna ma na celu kształtowanie wrażliwości oraz odpowiedzialnego i racjonalnego stosunku do środowiska przyrodniczego. Główne założenia programu da się ująć w pięciu punktach. Są to: 1. Rozbudzanie świadomości ekologicznej. 2. Kształcenie postawy odpowiedzialności za stan środowiska. 3. Poznanie współzależności między człowiekiem, a środowiskiem. 4. Współudział rodziców w edukacji ekologicznej. 5. Współpraca z organami samorządu i innymi instytucjami w zakresie promowania edukacji ekologicznej /dostarczenie przykładów konkretnych działań na terenie placówki i możliwości współpracy z innymi przedszkolami, instytucjami). A) CELE OGÓLNE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA Rozbudzenie potrzeby kontaktu z przyrodą Uświadomienie znaczenia i piękna otaczającego środowiska naturalnego Uświadomienie odpowiedzialności za stan środowiska w najbliższym otoczeniu Zaznajomienie z podstawowymi zasadami ochrony środowiska i rozumienie konieczności ich przestrzegania Postrzeganie norm ekologicznych przez samych siebie i innych poznanie pojęcia odpady, źródła i rodzaje odpadów w środowisku lokalnym 2
Stworzenie możliwości oddziaływania poprzez edukację dzieci na ich najbliższych. Promowanie zdrowego stylu życia w zdrowym środowisku. B) CELE SZCZEGÓŁOWE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ Dziecko zdobywa podstawowe wiadomości dotyczące: słownictwa o treści przyrodniczo ekologicznej, ekosystemów, obiektów i zjawisk w najbliższym środowisku, postrzegania zależności między człowiekiem, a środowiskiem, zasad ochrony przyrody, segregowania i wtórnego wykorzystania niektórych odpadów. Dziecko zdobywa podstawowe umiejętności w zakresie: obserwacji środowiska i wnioskowania, porównywania, analizowania na podstawie obserwacji, zabaw badawczych, kształcenie szacunku do przyrody i jej piękna, postrzegania zależności pomiędzy stanem środowiska a zdrowiem człowieka, mądrego korzystania z zasobów natury, dostrzegania nieprawidłowości i reagowania na nie w trosce o przyrodę, gromadzenia materiału przyrodniczego w zgodzie z normami ekologicznymi, uczestnictwa w działaniach mających na celu ochronę i zapobieganie dewastacji środowiska, segregowania i wtórnego wykorzystywania niektórych odpadów. Dziecko kształci postawy i przekonania dotyczące: znaczenia i piękna obiektów, zjawisk w najbliższym środowisku przyrodniczym, konieczności czynnej ochrony środowiska naturalnego, ekologicznego stylu życia, potrzeby segregowania odpadów, wykorzystywania surowców wtórnych. Tak sformułowane cele stwarzają warunki do kształtowania u dziecka postawy proekologicznej, zdolności poznawania zjawisk przyrodniczych i społecznych oraz poczuciem więzi z przyrodą i ludźmi jako częścią najbliższego środowiska IV. PROCEDURA OSIĄGANIA CELÓW W celu przeprowadzenia prawidłowej realizacji przedstawionego programu istotne jest stosowanie metod i technik aktywizujących przy jednoczesnym ograniczeniu metod podających. Metody i techniki aktywnego poznawania zachęcają dzieci do samodzielności w rozwiązywaniu problemów, nauczą systematyczności i współpracy w grupie, wzmacniają wiarę we własne siły, rozwijają wyobraźnię, myślenie i spostrzeganie u dzieci. Propozycje metod: zabawa naśladowcza pedagogika zabawy opowieści ruchowe zajęcia terenowe 3
zabawy badawcze obserwacje eksperyment gry dydaktyczne elementy dramy inscenizacje Sprawna i efektywna realizacja programu wymaga stosowania przez nauczyciela odpowiednich, urozmaiconych form prowadzenia zajęć /indywidualnej, w zespołach i zbiorowej/ z uwzględnieniem predyspozycji indywidualnych dzieci. Propozycja technik ekologicznych: ścieżka przyrodnicza ścieżka zdrowia gawędy inwentaryzacja elementów przyrodniczych zabawy tropiące biesiady ekologiczne Odpowiedni dobór technik pozwoli wzbogacić dzieciom wiedzę o środowisku przyrodniczym, wytworzy emocjonalną wieź, która pozwoli na kształtowanie postawy w harmonii z przyrodą. Materiały pomocne w realizacji programu: Książeczka Co przedszkolak ze śmieciami robić powinien? Autor: Małgorzata Grodzińska - Jurczak i Marta Tarabuła - Fiertak, Wydawnictwo "ZIELONE BRYGADY" Książeczka Abecadło śmieciadło Stowarzyszenie EKOSKOP z Rzeszowa 4
IV. ETAPY PLANOWANYCH DZIAŁAŃ M-c Temat Cele Proponowane formy i metody pracy czerwiec Festyn ekologiczny lub zielone przedszkole. Oddziaływanie na styl życia i świadomość ekologiczną rodziców; Wdrażanie do częstego przebywania na świeżym powietrzu, Czerpanie wrażeń estetycznych ze sztuki i natury, Zorganizowanie festynu dla dzieci i rodziców związanego z ochroną środowiska lub zorganizowanie wyjazdu do ośrodków edukacji ekologicznej. Zorganizowanie 5VI Światowego Dnia Ochrony Środowiska Zorganizowanie,,Zielonego przedszkola np. w Karpaczu, zwidzenie Banku Genów w Kostrzycy. wrzesień Sprzątanie otoczenia. Segregowanie odpadów Zapoznanie dzieci z problemem niszczenia środowiska np. poprzez jego zaśmiecanie, Uświadomienie uczniom faktu "produkowania" śmieci w każdym domu, Zwrócenie uwagi na bezmyślne wyrzucanie odpadów do kosza, Poznanie rodzajów odpadów, Nauka segregacji odpadów, Przygotowanie dzieci do podejmowania świadomych działań, by ograniczyć ilość śmieci, Kształtowanie wrażliwości na otaczające nas środowisko. Akcja Sprzątanie Świata - zorganizowanie sprzątania przedszkolnego ogrodu lub wybranego terenu np. wokół przedszkola, Przypomnienie zasad segregowania odpadów opakowaniowych ( szkło, papier i plastik) z wykorzystaniem zestawów do segregowania odpadów z przedszkoli oraz odpadów niebezpiecznych baterii, 5
październik Oszczędzanie energii i wody Omówienie zagadnień oszczędzania energii elektrycznej, ciepła oraz wody; Dążenie do oszczędnego korzystania z wody, energii elektrycznej i cieplnej; Utrwalanie nawyków oszczędzania energii (gaszenia zbędnego oświetlenia); Kształtowanie nawyków oszczędzania energii i wody np. poprzez umieszczenie przy włącznikach światła lub kranach informacji wykonanych przez dzieci; Opracowanie i rozprowadzenie wśród rodziców gazetki informacyjnej na temat sposobów oszczędzania energii oraz wody Poznajemy alternatywne źródła energii ( wiatraki - energia powietrzna, kolektory słoneczne - energia słoneczna, biomasa - energia biopaliwa, koło wodne - energia wodna ) listopad Oddychajmy zdrowym i czystym powietrzem Określanie roli czystego powietrza w procesie prawidłowego rozwoju ludzi, zwierząt i roślin, Poznawanie źródeł zanieczyszczeń powietrza generowanych przez człowieka: przemysł, produkcja energii, transport, pożary lasów, spalanie odpadów w piecach, wypalanie traw, Informowanie o problemach zanieczyszczeń powietrza i efektów zanieczyszczeń ( smog, kwaśne deszcze, efekt cieplarniany), Promowanie ruchu na świeżym powietrzu, spacery i wycieczki, Uświadomienie dzieciom, że powietrze jest niezbędnym do życia składnikiem środowiska i dlatego musi być czyste. Spacery ulicami miasta, Słuchanie literatury dziecięcej o tematyce zanieczyszczeń powietrza, np.,, Pan komin był chory, Tworzenie pogodnych i zanieczyszczonych krajobrazów poprzez malowanie i wyklejanie Czy powietrze potrzebne jest nam do oddychania? - cykl doświadczeń, 6
grudzień Mądre Zakupy Ukazanie dzieciom potrzeby ograniczania ilości śmieci (np. przez opakowania wielokrotnego użytku), Promowanie trwałych toreb na zakupy, opakowań przyjaznych środowisku np. szklanych, produktów przyjaznych środowisku wielokrotnego użytku. Kształtowanie świadomości dzieci w zakresie konieczności ograniczania ilości odpadów; Czy mój dom jest ekologiczny? zorganizowanie zbiórki odpadów ekologicznych i nieekologicznych, Prace plastyczne z rozmaitych odpadów bezpiecznych dla dzieci, VI. EWALUACJA PROGRAMU Celem ewaluacji programu jest pozyskanie informacji o poziomie wiedzy i umiejętności dzieci w zakresie edukacji ekologicznej oraz skuteczności metod i technik aktywności wprowadzanych do zajęć z dziećmi. Należy przede wszystkim skupić się na ocenie trzech aspektów: poziom wiedzy i umiejętności przedszkolaków aktywna postawa wobec ochrony przyrody postrzeganie koncepcji programu przez rodziców Oceny można dokonać na podstawie: obserwacji dzieci w czasie zajęć i zabaw rozmowy indywidualnej obrazkowych testów, informacji zwrotnej od rodziców dotyczącej wpływu programu na zachowania ekologiczne dzieci w życiu codziennym Wyniki ewaluacji pozwolą na określenie przydatności programu oraz dadzą wskazówki do jego uzupełnienia czy zmodyfikowania. VII. LITERATURA: Campbell B., - Ekologia człowieka, PWN 1995, Warszawa 1995; Dudzikowa M., -Wychowanie przez aktywne uczestnictwo, WSiP, Warszawa 1987; Elbanowska S.,- Przyroda nieożywiona w wychowaniu przedszkolnym, Warszawa 1983; Frątczak E. i J., - Edukacja ekologiczna przedszkolaka, Bydgoszcz 1996r. Frątczak E. i J., - Ochrona i kształtowanie środowiska w edukacji dzieci przedszkolnych, LOP, Warszawa 1987; Frątczak E. i J., - Kącik przyrody w wychowaniu przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1979; Gałczyńska T., -Ten piękny tajemniczy świat. Edukacja ekologiczna w przedszkolu, Centrum Informacji o Środowisku UNEP/GRID, Warszawa 1997; Kawa G., -Edukacja ekologiczna dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym,wom, Piła 1995; Kielar-Turska M., -Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, WSiP, Warszawa 1992; Kutyłowska G.-, Ekologia w przedszkolu, Didasko, Warszawa1996; Sojda D., -Bądź mistrzem-przyjacielem czyli edukacja ekologiczna na wesoło, Ośrodek Edukacji Ekologicznej, Kraków 1993. 7