Proponuję zajęcia z techniki (dział Żywność i żywienie ) dla gimnazjalistów, prowadzone z wykorzystaniem techniki komputerowej. Zajęcia przeprowadzone są w 2 cyklach 2-godzinnych. Temat: Wartość odż ywcza produktów spoż ywczych Cele: Podział żywności na grupy wprowadzenie pojęcie inżynierii materiałowej Utrwalenie wiedzy o wartości odżywczej produktów spożywczych Poznanie jakościowej analizy wartości odżywczej produktów i posiłków Szerzenie wiedzy na temat racjonalnego odżywiania się Graficzny sposób przedstawiania informacji tekstowej Wyszukiwanie informacji w tekście i odczytywanie informacji na wykresie Realizacja treści ścieżek edukacyjnych: czytelniczej i prozdrowotnej Kształcenie standardów wymagań egzaminacyjnych a. Stosowanie terminów i pojęć b. Wyszukiwanie i stosowanie informacji c. Stosowanie zintegrowanej wiedzy Środki: Podręcznik Technika Czy wiesz, co jesz, M. Boniecka, D. Łazuchiewicz, WSiP Edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny. Uwagi do zajęć: 1 cykl Uczniowie podają cechy będące podstawą podziału żywności na grupy (pochodzenie, podobny skład chemiczny, podobna wartość odżywcza). Dochodzą do wniosku, że żywność jest materiałem do przetwarzania: o przez przyrządzanie posiłków w kuchni sztuka kulinarna o w przemyśle przemysł spożywczy, gastronomiczny o przez organizm żywy trawienie, zaspokojenie potrzeb fizjologicznych Każda dziedzina techniki posługuje się nauką charakteryzującą grupy materiałów (towarów), które przetwarza lub sprzedaje. Wprowadzenie pojęć: MATERIAŁOZNAWSTWO, dawna nazwa międzydyscyplinarnej dziedziny nauki i techniki, zajmującej się badaniem właściwości fiz., mech. i chem. różnych ciał w celu ich racjonalnego stosowania w praktyce; obecna nazwa inżynieria materiałowa połączenie z wytwarzaniem. 1 nauka o żywności, technologia żywności, technologia spożywcza. TECHNOLOGIA, [gr.], dziedzina wiedzy techn. zajmująca się zagadnieniami przetwarzania surowców i wytwarzania półwyrobów i wyrobów. Zależnie od przetwarzanych materiałów rozróżnia się technologie: metali, drewna, węgla, ropy naft. itp.; zależnie od rodzaju otrzymywanych produktów technologia papieru, gumy, barwników, nawozów sztucznych, kwasów, produktów spoż., elektronową, budowy maszyn (obrabiarek, samochodów, samolotów, silników spalinowych, turbin itp.); zależnie od stosowanych metod technologię chemiczną, która obejmuje metody zmiany składu chem. i struktury materiału, oraz technologię mechaniczną, obejmującą metody kształtowania materiałów połączone ze zmianą niektórych ich właściwości (np. wytrzymałościowych). Do technologii mechanicznej zalicza się np.: procesy odlewania, kucia, tłoczenia, spawania, obróbki skrawaniem, nitowania. W wielu działach technologii występują zarówno procesy technologii mechanicznej, jak i technologii chemicznej, np. w technologii budowy maszyn oprócz procesów kształtowania, należących do technologii mechanicznej, występują procesy obróbki cieplnej i cieplno-chem. oraz procesy należące do technologii chemicznej. 1 1 Encyklopedia multimedialna PWN -Technika 1
Uczniowie wymieniają składniki odżywcze (białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne, błonnik, woda - grupy związków chemicznych) starając się uzasadnić rolę, jaką pełnią w organizmie (energetyczna, budulcowa, regulująca) powtórzenie wiedzy z chemii i biologii. Uczniowie starają się określić pojęcie wartość odżywcza (zawartość składników odżywczych: w produkcie, potrawie, daniu) analiza jakościowa (co?) i ilościowa (co? i ile?). Nauka o produktach spożywczych i ich spożywaniu to nauka o żywności i żywieniu Samodzielna praca uczniów Praca z podręcznikiem Technika Czy wiesz, co jesz, WSiP wyszukiwanie informacji na temat występowania składników odżywczych. Przygotowanie w edytorze tekstu graficznego schematu występowania składników odżywczych z wykorzystaniem autokształtów, pól tekstowych, grupowania graficzny zapis informacji. Przykład rozwiązania patrz Rysunek 1. Zadanie zaliczeniowe dla ucznia (następne zajęcia 2 godzinne): Dokonanie jakościowej analizy wartości odżywczej posiłków, pokazanych i opisanych na rysunkach przygotowanych przez nauczyciela w pilku, udostępnionym w sieci lokalnej (wydruk: rysunek 2; przykład rozwiązania rysunek 3). 2 cykl Uczniowie analizują opisy na opakowaniach produktów dotyczące zawartości składników odżywczych, energetyczności. Oglądają tablice wartości odżywczych. Zauważają, że wartości liczbowe odnoszą się do 100 gramów produktu. Uczniowie stwierdzają, że do ilościowej analizy wartości odżywczej można wykorzystać arkusz kalkulacyjny zapoznają się z przykładem elektronicznym przygotowanym przez nauczyciela (załącznik plik: Wartość_odżywcza.xls): o porównanie wartości odżywczej świeżych ryb o badanie zawartości witaminy C w owocach i warzywach o wartość energetyczna przykładowych produktów (Technika komputerowa - wykorzystanie funkcji arkusza kalkulacyjnego: średnia, wartość max i min, jeżeli; porządkowanie danych; graficzna prezentacja danych; formatowanie warunkowe). Uczniowie wspólnie z nauczycielem interpretują wykresy. Na ich podstawie powinni odczytać następujące informacje: o Podać przykłady ryb: wysokoenergetycznych (węgorz, makrela) i niskoenergetycznych (dorsz, sandacz, morszczuk) o Wartość energetyczna ryb związana jest z zawartością w nich tłuszczu. Ilość białka jest podobna. o Witamina C nie występuje w produktach zwierzęcych, głównym jej źródłem są owoce i warzywa jednak nie wszystkie są jej bogatym źródłem. o Bogate źródła wit. C to: natka, porzeczki, papryka, koper, truskawki, poziomki, szczypiorek, warzywa kapustne, cytrusy, maliny, agrest, pomidory. Ziemniaki, choć nienajbogatsze, są dobrym źródłem ze względu na częstość spożycia w polskiej kuchni. o Przyjmując, że energetyczność produktu powyżej 1500 kj/100g to wysoka wartość produkty: tłuszcze, boczek, cukier, słodycze, płatki zbożowe, makarony, kasze, orzechy uznamy za wysokoenergetyczne (jest to związane z zawartością 2
w nich dużych ilości tłuszczy i węglowodanów). Przyjmując wartości poniżej 500 kj/100g niska wartość produkty: warzywa, owoce, mleko, chude przetwory mleczne, chude mięso i ryby, ziemniaki uznamy za niskoenergetyczne (jest to związane z niską zawartością węglowodanów, tłuszczy, większą zawartością wody). o Ogólnie: piki tłuszczów są wysokie, piki grupy słodyczy i przetworów zbożowych średnie, piki owoców i warzyw, chudych przetworów niskie. Energia z pożywienia pochodzi przede wszystkim od węglowodanów, bo tych ilościowo spożywamy więcej niż tłuszczów, choć są one dwukrotnie mniej energetyczne niż tłuszcze. o Podstawą pożywienia są: produkty zbożowe z uwagi na węglowodany; warzywa i owoce z uwagi na witaminy i minerały; nabiał z uwagi na białko. Propozycja innego zadania dla ucznia Uczniowie sami mogą dokonać badania produktów przez analizę porównawczą i zinterpretować diagramy przygotowane w arkuszu kalkulacyjnym. Informacje o wartości odżywczej mogą znaleźć w opisie produktu na opakowaniach lub wyszukać danych w tablicach wartości odżywczych. Propozycje analizy porównawczej innych zestawów produktów. Mleka tłustego, półtłustego, chudego Jogurtów: tłustych, chudych Mleka, jogurtu, kefiru, zsiadłego mleka Chleba razowego, zwykłego, bułki Czekolady: mlecznej, gorzkiej, z orzechami Tortu, drożdżówki, lodów, herbatników, czekolady Produktów pod kątem zawartości witaminy A Sera twarogowego, żółtego, topionego, pleśniowego Szynki, boczku, pasztetu, kiełbasy Sera, szynki, chleba, jajka Kasz, ryżu, makaronu Produktów pod kątem zawartości błonnika. Rys. 1. WYSTĘPOWANIE SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH 3
Rys.2. Wartość odżywcza posiłków - zadanie dla ucznia
Zadanie Dokonaj jakościowej oceny wartości odżywczej posiłków, wpisując w pola tekstowe nazwy składników odżywczych charakterystycznych dla poszczególnych produktów. Rys. 3. Wartość odżywcza posiłków przykład rozwiązania 5
Zadanie Dokonaj jakościowej oceny wartości odżywczej posiłków, wpisując w pola tekstowe nazwy składników odżywczych charakterystycznych dla poszczególnych produktów. 6