Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pod redakcją prof. zw. dr. hab. Włodzimierza Nykiela prof. dr. hab. Adama Mariańskiego

Spis treści Wykaz skrótów..................................................................... 35 O Autorach........................................................................ 37 Wstęp............................................................................ 39 Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 361 ze zm., ost. zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1717)............. 41 Rozdział 1 Podmiot i przedmiot opodatkowania.................................................... 43 Art. 1. Zakres ustawy........................................................... 45 Art. 2. Wyłączenia przedmiotowe................................................. 51 Art. 3. Nieograniczony obowiązek podatkowy........................................ 58 Art. 4. (uchylony).............................................................. 77 Art. 4a. Umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.......................... 77 Art. 5. Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej......................................... 86 Art. 5a. Słowniczek............................................................. 87 Art. 5b. Pozarolnicza działalność gospodarcza....................................... 104 Art. 5c. (uchylony)............................................................ 109 Art. 5d. Niezaliczenie pojazdu do samochodów osobowych............................. 109 Art. 6. Dochody małŝonków.................................................... 110 Art. 6a. Inne przypadki łącznego opodatkowania małŝonków............................ 128 Art. 7. Dochody małoletnich dzieci............................................... 130 Art. 8. Dochody ze wspólnego źródła............................................. 139 Art. 9. Przedmiot opodatkowania................................................. 152 Art. 9a. Sposób opodatkowania.................................................. 156 Rozdział 2 Źródła przychodów................................................................ 165 Art. 10. Katalog źródeł przychodów................................................ 167 Art. 11. Ogólne pojęcie przychodu................................................. 177 Art. 11a. Przeliczenia podatku w walutach obcych..................................... 181 Art. 12. Przychody ze stosunku pracy i zrównane z nimi................................ 183 Art. 13. Przychody z działalności wykonywanej osobiście.............................. 190 5

Spis treści Art. 14. Przychody z działalności gospodarczej....................................... 199 Art. 14a. (uchylony)............................................................ 224 Art. 14b. Ustalanie róŝnic kursowych............................................... 224 Art. 15. Przychody z działów specjalnych produkcji rolnej.............................. 228 Art. 16. (uchylony)............................................................ 230 Art. 16a. Przychód z tytułu najmu lub dzierŝawy....................................... 230 Art. 17. Przychody z kapitałów pienięŝnych.......................................... 231 Art. 18. Przychody z praw majątkowych............................................ 249 Art. 19. Przychody ze sprzedaŝy nieruchomości...................................... 255 Art. 20. Przychody z innych źródeł................................................ 259 Art. 20a. (uchylony)............................................................ 268 Rozdział 3 Zwolnienia przedmiotowe........................................................... 269 Art. 21. Katalog zwolnień przedmiotowych.......................................... 271 Rozdział 4 Koszty uzyskania przychodów........................................................ 441 Art. 22. Pojęcie i wysokość kosztów uzyskania przychodów............................ 441 Art. 22a. Środki trwałe........................................................... 487 Art. 22b. Wartości niematerialne i prawne............................................ 517 Art. 22c. Wyłączenia od amortyzacji................................................ 540 Art. 22d. Składniki o wartości do 3500 zł............................................ 546 Art. 22e. Niezaliczenie majątku do środków trwałych................................... 549 Art. 22f. Podstawa odpisów amortyzacyjnych........................................ 553 Art. 22g. Wartość początkowa.................................................... 558 Art. 22h. Metoda liniowa......................................................... 596 Art. 22i. Stawki amortyzacyjne i ich podwyŝszanie.................................... 608 Art. 22j. Indywidualne stawki amortyzacyjne......................................... 615 Art. 22k. Metoda degresywna..................................................... 626 Art. 22l. Amortyzacja taboru morskiego............................................. 635 Art. 22ł. Odpisy od obcych środków............................................... 637 Art. 22m. Odpisy od wartości niematerialnych i prawnych okres......................... 642 Art. 22n. Ewidencja środków trwałych.............................................. 645 Art. 22o. Aktualizacja środków trwałych............................................. 649 Art. 23. Wydatki nieuznane za koszty.............................................. 651 Rozdział 4a Opodatkowanie stron umowy leasingu................................................. 743 Art. 23a. Umowa leasingu słowniczek............................................. 745 Art. 23b. Opłaty leasingowe....................................................... 752 Art. 23c. Przeniesienie własności.................................................. 756 Art. 23d. Przeniesienie własności.................................................. 757 Art. 23e. Dalsze uŝywanie........................................................ 759 Art. 23f. Warunki niezaliczenia opłat................................................ 761 Art. 23g. Przychód i koszt po upływie okresu umowy................................... 766 Art. 23h. Przeniesienie własności po upływie okresu umowy............................. 767 Art. 23i. Grunty................................................................ 770 Art. 23j. Określenie ceny w umowie................................................ 773 Art. 23k. Przeniesienie wierzytelności z tytułu opłat.................................... 775 6

Spis treści Art. 23l. Odesłanie do przepisów art. 11............................................. 777 Rozdział 5 Szczególne zasady ustalania dochodu................................................. 781 Art. 24. Wykaz zasad........................................................... 783 Art. 24a. Obowiązek prowadzenia ksiąg............................................. 805 Art. 24b. Oszacowanie dochodu................................................... 810 Art. 24c. RóŜnice kursowe....................................................... 815 Art. 24d. Korekta kosztów uzyskania przychodów...................................... 824 Art. 25. Podmioty powiązane..................................................... 827 Art. 25a. Transakcje............................................................ 836 Rozdział 6 Podstawa obliczenia i wysokość podatku............................................... 847 Art. 26. Podstawa opodatkowania i wykaz odliczeń................................... 849 Art. 26a. (uchylony)............................................................ 872 Art. 26b. (uchylony)............................................................ 873 Art. 26c. Odliczenie wydatków na nowe technologie.................................... 873 Art. 26d. (utracił moc)........................................................... 877 Art. 27. Taryfa podatkowa....................................................... 877 Art. 27a. (uchylony)............................................................ 893 Art. 27b. Odliczenie składek na ubezpieczenie......................................... 893 Art. 27c. (uchylony)............................................................ 896 Art. 27d. (uchylony)............................................................ 896 Art. 27e. (uchylony)............................................................ 897 Art. 27f. Odliczenie na dzieci..................................................... 897 Art. 27g. Odliczenie od dochodów uzyskanych za granicą............................... 904 Art. 28. (uchylony)............................................................ 907 Art. 29. Podatek od naleŝności licencyjnych i innych przychodów........................ 907 Art. 30. Podatek od dochodów z odsetek, źródeł nieujawnionych i innych.................. 917 Art. 30a. Podatek zryczałtowany 19%............................................... 928 Art. 30b. Podatek 19% od zbycia udziałów i instrumentów finansowych..................... 950 Art. 30c. Podatek od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej................... 956 Art. 30d. Podatek 50%........................................................... 960 Art. 30e. Podatek od zbycia nieruchomości.......................................... 962 Rozdział 7 Pobór podatku lub zaliczek na podatek przez płatników.................................... 969 Art. 31. Płatnicy-zakłady pracy................................................... 971 Art. 32. Zaliczki i ich wysokość................................................... 974 Art. 33. Płatnicy-rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Zaliczki............................. 980 Art. 34. Płatnicy-organy rentowe. Zaliczki........................................... 982 Art. 35. Pozostali płatnicy. Zaliczki................................................ 990 Art. 35a. (uchylony)............................................................ 996 Art. 36. Zaliczki od niepodwyŝszonych emerytur...................................... 996 Art. 37. Roczne obliczenie podatku................................................ 997 Art. 38. Terminy przekazania zaliczek i rocznego podatku.............................. 1002 Art. 39. Informacje dla podatnika................................................. 1006 Art. 40. Samodzielna wpłata zaliczek.............................................. 1010 Art. 41. Zaliczki. Zryczałtowany podatek dochodowy.................................. 1012 7

Spis treści Art. 41a. PodwyŜszenie zaliczki................................................... 1020 Art. 41b. Uwzględnienie zwrotów świadczeń......................................... 1021 Art. 42. Termin przekazania zaliczek i zryczałtowanego podatku......................... 1022 Art. 42a. Informacje o przychodach............................................... 1026 Art. 42b. (uchylony)........................................................... 1028 Art. 42c. Imienne informacje. Podmiot wypłacający................................... 1029 Art. 42d. Ustalenie toŝsamości faktycznego odbiorcy.................................. 1033 Art. 42e. Obliczanie zaliczki...................................................... 1036 Art. 43. Termin przekazania zaliczek i zryczałtowanego podatku......................... 1038 Art. 44. Zaliczki od dochodów z działalności gospodarczej i źródeł przychodów z nim zrównanych...................................................... 1041 Art. 44a. (uchylony)........................................................... 1060 Art. 44b. (uchylony)........................................................... 1060 Rozdział 8 Zeznania podatkowe.............................................................. 1061 Art. 45. Terminy. Załączniki. Podatek naleŝny....................................... 1063 Art. 45a. Delegacja............................................................ 1075 Art. 45b. Delegacja............................................................ 1076 Art. 45c. Kwota 1% podatku na rzecz organizacji poŝytku publicznego..................... 1080 Art. 46 51. (pominięte)......................................................... 1084 Rozdział 9 Zmiany w przepisach obowiązujących (pominięty)....................................... 1085 Rozdział 10 Przepisy przejściowe i końcowe..................................................... 1089 Art. 52. Zwolnienia czasowe.................................................... 1091 Art. 52a. Zwolnienie od podatku.................................................. 1094 Art. 52b. (uchylony)........................................................... 1096 Art. 52c. Zwolnienie świadczeń wypłacanych Ŝołnierzom............................... 1096 Art. 52d. Zwolnienie rekompensat................................................. 1098 Art. 52e. Umorzenie zaległości. Zwolnienie od podatku................................. 1099 Art. 53. (uchylony)........................................................... 1101 Art. 54. Derogacja............................................................ 1101 Art. 55 56. (pominięte)......................................................... 1102 Art. 57. Umowy agencyjne i zrównane z nimi. Przychód. Zaliczki........................ 1102 Art. 58. Wejście w Ŝycie....................................................... 1103 Załączniki do ustawy.............................................................. 1105 Projekt zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych........................ 1119 8

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 361 ze zm., ost. zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1717)............. 41 Rozdział 1 Podmiot i przedmiot opodatkowania.................................................... 43 Art. 1. Zakres ustawy.......................................................... 45 1. Zakres regulacji ustawy...................................................... 45 2. Przedmiot opodatkowania.................................................... 45 3. Podatnicy................................................................. 48 4. Sukcesja podatkowa spadkobierców............................................ 49 Art. 2. Wyłączenia przedmiotowe................................................. 51 1. Wyłączenie od opodatkowania a elementy konstrukcyjne podatku...................... 52 2. Działalność rolnicza a przychody z działów specjalnych produkcji rolnej................. 53 3. Przychody z działalności leśnej................................................ 53 4. Przychody wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy................................................................... 54 5. Przychody (dochody) przedsiębiorców Ŝeglugowych opodatkowane podatkiem tonaŝowym.. 55 6. Przychody podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn................... 55 7. Przychody w związku z dokonanym podziałem majątku wspólnego małŝonków........... 56 Art. 3. Nieograniczony obowiązek podatkowy....................................... 58 1. Uwagi wprowadzające....................................................... 58 2. Nieograniczony obowiązek podatkowy na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych miejsce zamieszkania osoby fizycznej jako kryterium rezydencji w Polsce..... 61 3. Rozwiązywanie problemu podwójnej rezydencji podatkowej osób fizycznych............. 68 4. Ograniczony obowiązek podatkowy na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych (zasada źródła w polskim prawie podatkowym).................................... 72 5. Opodatkowanie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych............ 75 Art. 4. (uchylony)............................................................. 77 Art. 4a. Umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania......................... 77 1. Umowy międzynarodowe jako środek słuŝący eliminacji podwójnego opodatkowania w sensie prawnym.......................................................... 77 2. Umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania istota oraz miejsce w polskim systemie źródeł prawa....................................................... 79 Art. 5. Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej........................................ 86 1. Terytorium RP............................................................. 86 2. Wyłączna strefa ekonomiczna................................................. 86 9

3. Pokłady samolotów i statków.................................................. 87 Art. 5a. Słowniczek............................................................. 87 1. Uwagi wstępne............................................................ 90 2. Inwestycje................................................................ 90 3. Składniki majątkowe........................................................ 91 4. Przedsiębiorstwo i zorganizowana część przedsiębiorstwa........................... 92 5. Działalność gospodarcza..................................................... 95 6. Papiery wartościowe, dyskonto oraz pochodne instrumenty finansowe.................. 96 7. Fundusze kapitałowe........................................................ 98 8. Samochód osobowy........................................................ 99 9. Mały podatnik............................................................ 100 10. Certyfikat rezydencji....................................................... 101 11. Zagraniczny zakład........................................................ 102 12. Rachunek zbiorczy........................................................ 103 13. Spółka, udział (akcja), kapitał zakładowy, udział w zyskach osób prawnych, objęcie udziału (akcji), wspólnik.................................................... 103 Art. 5b. Pozarolnicza działalność gospodarcza...................................... 104 Przychody ze stosunku pracy a samozatrudnienie................................... 104 Art. 5c. (uchylony)............................................................ 109 Art. 5d. Niezaliczenie pojazdu do samochodów osobowych............................ 109 Art. 6. Dochody małŝonków.................................................... 110 1. Uwagi wprowadzające...................................................... 112 2. Łączne opodatkowanie małŝonków na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych warunki....................................................... 113 2.1. Istnienie małŝeństwa przez cały rok podatkowy............................... 113 2.2. Podleganie nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w RP lub ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w jednym z państw członkowskich UE, EOG lub Konfederacji Szwajcarskiej............................................... 116 2.3. Istnienie wspólności majątkowej pomiędzy małŝonkami przez cały rok podatkowy.... 118 2.4. Skuteczne złoŝenie wniosku we wspólnym zeznaniu rocznym.................... 119 2.5. Okoliczności wyłączające moŝliwość łącznego opodatkowania małŝonków.......... 120 2.6. Zasady obliczania podatku dochodowego od osób fizycznych w przypadku wyboru przez małŝonków łącznego opodatkowania uzyskanych przez nich dochodów........ 121 2.7. Opodatkowanie osób samotnie wychowujących dzieci.......................... 123 Art. 6a. Inne przypadki łącznego opodatkowania małŝonków........................... 128 Art. 7. Dochody małoletnich dzieci............................................... 130 1. Zasady opodatkowania dochodów małoletnich dzieci własnych i przysposobionych....... 130 2. Opodatkowanie dochodów małoletnich dzieci własnych i przysposobionych podatkiem dochodowym od osób fizycznych............................................. 131 3. Małoletnie dziecko jako samodzielny podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych.. 136 Art. 8. Dochody ze wspólnego źródła............................................. 139 1. Zasady opodatkowania dochodów ze wspólnego źródła............................ 139 2. Przychody w spółkach osobowych............................................ 141 2.1. Funkcjonowanie spółek osobowych........................................ 141 2.1.1. Spółka cywilna................................................... 141 2.1.2. Spółka jawna.................................................... 142 2.1.3. Spółka partnerska................................................ 142 2.1.4. Spółka komandytowa.............................................. 143 2.1.5. Spółka komandytowo-akcyjna....................................... 144 2.2. Opodatkowanie wspólników spółek osobowych............................... 145 2.2.1. Zasady generalne................................................. 145 10

2.2.2. Opodatkowanie akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej............... 146 3. Przychody ze wspólnego przedsięwzięcia....................................... 148 4. Przychody ze współwłasności, wspólnego posiadania lub uŝytkowania................ 149 5. Przychody małŝonków z najmu, dzierŝawy, poddzierŝawy oraz innych umów o podobnym charakterze.............................................................. 151 Art. 9. Przedmiot opodatkowania................................................ 152 1. Przedmiot opodatkowania................................................... 152 2. Pojęcie dochodu.......................................................... 153 3. Pojęcie straty i jej rozliczanie................................................. 153 3.1. Pojęcie straty......................................................... 153 3.2. Rozliczanie straty zasada podstawowa.................................... 154 3.3. Rozliczanie straty z działów specjalnych produkcji rolnej........................ 155 3.4. Rozliczanie straty przy opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym..... 155 3.5. Rozliczanie straty przy opodatkowaniu kapitałów pienięŝnych.................... 155 Art. 9a. Sposób opodatkowania.................................................. 156 1. Opodatkowanie dochodu metody, formy uproszczone............................ 157 2. Warunki zastosowania podatku liniowego....................................... 160 3. Opodatkowanie najmu ryczałtem.............................................. 162 4. Podatek liniowy a dochody z działów specjalnych produkcji rolnej.................... 163 Rozdział 2 Źródła przychodów................................................................ 165 Art. 10. Katalog źródeł przychodów............................................... 167 1. Źródła przychodów........................................................ 168 1.1. Stosunek pracy i stosunki prawne pokrewne................................. 170 1.2. Działalność wykonywana osobiście........................................ 172 1.3. Pozarolnicza działalność gospodarcza...................................... 172 1.4. Działy specjalne produkcji rolnej........................................... 172 1.5. Najem, dzierŝawa i umowy o podobnym charakterze........................... 173 1.6. Kapitały pienięŝne i prawa majątkowe....................................... 173 1.7. Odpłatne zbycie....................................................... 174 1.8. Inne źródła przychodów................................................. 176 Art. 11. Ogólne pojęcie przychodu................................................ 177 1. Definicja przychodów....................................................... 177 2.1. Pieniądze i wartości pienięŝne............................................ 178 2.2. Świadczenia w naturze.................................................. 178 2.3. Świadczenia nieodpłatne................................................ 179 2.3.1. Świadczenia częściowo odpłatne..................................... 180 3. Moment powstania przychodu................................................ 180 Art. 11a. Przeliczenia podatku w walutach obcych.................................... 181 1. Wprowadzenie............................................................ 181 2. Przychody, koszty i odliczenia w walutach obcych................................ 182 Art. 12. Przychody ze stosunku pracy i zrównane z nimi............................... 183 1. Rys historyczny........................................................... 184 2. Pobór podatku dochodowego................................................ 184 3. Kategorie przychodów ze stosunku pracy....................................... 185 4. Źródła finansowania świadczeń na rzecz pracowników............................. 186 5. Kwalifikacja świadczeń jako przychodów ze stosunku pracy......................... 187 6. Odpowiedzialność pracodawcy jako płatnika..................................... 189 Art. 13. Przychody z działalności wykonywanej osobiście............................. 190 1. Działalność wykonywana osobiście............................................ 191 11

2. Przychody twórców lub sportowców........................................... 192 3. Przychody duchownych..................................................... 193 4. Przychody polskich arbitrów w procesach arbitraŝowych........................... 194 5. Przychody pełniących obowiązki społeczne lub obywatelskie........................ 194 6. Przychody osób, którym organy władzy lub administracji powierzyły wykonanie określonych czynności...................................................... 195 7. Przychody za udział w pracach organów stanowiących osób prawnych................ 196 8. Świadczenie usług na podstawie umów zlecenia lub o dzieło........................ 196 9. Kontrakt menedŝerski....................................................... 198 Art. 14. Przychody z działalności gospodarczej...................................... 199 1. Przychody z działalności gospodarczej......................................... 203 2. Pozostałe przychody z działalności gospodarczej................................. 207 2.1. Środki trwałe i inne składniki majątku....................................... 207 2.2. Dotacje, subwencje, dopłaty.............................................. 208 2.3. RóŜnice kursowe...................................................... 209 2.4. Kary umowne......................................................... 209 2.5. Odsetki.............................................................. 210 2.6. Umorzone lub przedawnione zobowiązania................................... 210 2.7. Zwrócone wierzytelności................................................ 211 2.7.1. Leasing finansowy................................................ 211 2.7.2. Odpisy aktualizujące............................................... 212 2.7.3. Rezerwy........................................................ 212 2.7.4. Podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy...................... 212 2.7.5. PoŜyczka (kredyt) waloryzowana kursem waluty......................... 213 2.8. Świadczenia w naturze.................................................. 214 2.9. Wynagrodzenia........................................................ 215 2.10. Najem i dzierŝawa..................................................... 215 2.11. Odszkodowania...................................................... 216 2.12. Zakładowy fundusz szkoleniowy.......................................... 216 2.13. Świadectwa pochodzenia............................................... 217 2.14. Fundusz innowacyjności................................................ 217 2.15. Przychód wynikający z wystąpienia wspólnika ze spółki osobowej............... 218 2.16. Przychód spowodowany likwidacją działalności gospodarczej................... 219 3. Wyłączenia przychodów..................................................... 220 3.1. Zaliczki, poŝyczki, naleŝności............................................. 220 3.2. Podatki i wydatki niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów................. 221 3.3. Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych................................... 221 3.4. Postępowanie upadłościowe............................................. 222 3.5. Podatek od towarów i usług.............................................. 223 3.6. Przewłaszczenie w celu zabezpieczenia..................................... 223 3.7. Wystąpienie wspólnika ze spółki osobowej.................................. 223 3.8. Likwidacja działalności.................................................. 224 Art. 14a. (uchylony)............................................................ 224 Art. 14b. Ustalanie róŝnic kursowych............................................... 224 1. RóŜnice kursowe.......................................................... 225 2. RóŜnice kursowe w prawie bilansowym......................................... 226 3. Wybór metody bilansowej do ustalenia róŝnic kursowych........................... 226 Art. 15. Przychody z działów specjalnych produkcji rolnej............................. 228 1. Opodatkowanie działów specjalnych produkcji rolnej............................... 228 2. Skutki zawiadomienia o zamiarze załoŝenia ksiąg................................. 229 Art. 16. (uchylony)............................................................ 230 12

Art. 16a. Przychód z tytułu najmu lub dzierŝawy...................................... 230 Art. 17. Przychody z kapitałów pienięŝnych......................................... 231 1. Uwagi wstępne........................................................... 233 2. Odsetki od poŝyczek....................................................... 233 3. Odsetki od wkładów oszczędnościowych i środków na rachunkach bankowych lub w innych formach oszczędzania, przechowywania i inwestowania................. 234 4. Odsetki (dyskonto) od papierów wartościowych.................................. 236 5. Przychody z udziału w zyskach osób prawnych................................... 236 5.1. Uwagi wprowadzające.................................................. 236 5.2. Podstawy prawne wypłaty dywidendy...................................... 237 5.3. Inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych...................... 239 6. Przychody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych............................. 241 7. Zbycie udziałów (akcji) w spółkach kapitałowych oraz SKA, zbycie papierów wartościowych oraz realizacja praw wynikających z papierów wartościowych........... 242 8. Zbycie prawa poboru....................................................... 243 9. Przychody członków pracowniczych funduszy emerytalnych z tytułu przeniesienia akcji złoŝonych na rachunkach ilościowych do aktywów tych funduszy.................... 244 10. Objęcie udziałów (akcji) w spółce kapitałowej i SKA oraz wkładów w spółdzielni w zamian za wkład niepienięŝny.............................................. 244 10.1. Uwagi wprowadzające................................................ 244 10.2. Agio emisyjne....................................................... 246 10.3. Moment powstania przychodu.......................................... 247 10.4. Wniesienie wkładu niepienięŝnego przez komplementariusza SKA............... 247 11. Zbycie pochodnych instrumentów finansowych.................................. 247 12. Określanie wartości rynkowej przychodu....................................... 249 Art. 18. Przychody z praw majątkowych........................................... 249 1. Prawa majątkowe.......................................................... 249 2. Prawa autorskie i prawa pokrewne............................................. 251 3. Prawa majątkowe regulowane Prawem własności przemysłowej..................... 252 3.1. Prawa do projektów wynalazczych......................................... 253 3.2. Prawa do topografii układu scalonego...................................... 253 3.3. Prawa do znaków towarowych, wzorów przemysłowych, wzorów uŝytkowych i oznaczeń geograficznych............................................... 253 Art. 19. Przychody ze sprzedaŝy nieruchomości..................................... 255 1. Odpłatne zbycie nieruchomości, praw majątkowych lub innych rzeczy................. 255 2. Zamiana nieruchomości, praw majątkowych lub innych rzeczy....................... 256 3. Oszacowanie przychodu przez organ podatkowy.................................. 257 Art. 20. Przychody z innych źródeł................................................ 259 1. Przykładowy katalog przychodów............................................. 260 2. Przychody z innych źródeł zasada kasowości oraz zasada memoriału................ 261 3. Dochody nieujawnione...................................................... 261 3.1. Wątpliwości interpretacyjne związane ze zmianą przepisów...................... 263 3.2. Formuła ustalania dochodu nieujawnionego.................................. 264 3.3. Wydatki ponoszone w walutach obcych..................................... 267 Art. 20a. (uchylony)............................................................ 268 Rozdział 3 Zwolnienia przedmiotowe........................................................... 269 Art. 21. Katalog zwolnień przedmiotowych......................................... 271 1. Uwagi wprowadzające...................................................... 287 1.1. Charakter zwolnień podatkowych.......................................... 287 13

1.2. Wykładnia przepisów o zwolnieniach podatkowych............................ 289 2. Zwolnienia o charakterze socjalnym............................................ 293 2.1. Renty przyznane inwalidom wojennym i wojskowym oraz ich rodzinom (ust. 1 pkt 2).. 293 2.2. Odprawy pośmiertne i zasiłki pogrzebowe (ust. 1 pkt 7)......................... 294 2.3. Świadczenia rodzinne (ust. 1 pkt 8)........................................ 296 2.4. Świadczenia dla rodzin zastępczych (ust. 1 pkt 24)............................ 299 2.5. Ryczałt energetyczny dla kombatantów (ust. 1 pkt 25)......................... 301 2.6. Dodatek kompensacyjny (ust. 1 pkt 25a).................................... 301 2.7. Świadczenia pienięŝne przysługujące cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (ust. 1 pkt 25b)............................................... 302 2.8. Zapomogi otrzymane w określonych okolicznościach (ust. 1 pkt 26)............... 302 2.9. Kwoty stanowiące zwrot kosztów z tytułu opieki nad dzieckiem lub osobą zaleŝną (ust. 1 pkt 26b)....................................................... 303 2.10. Świadczenia dla niepełnosprawnych (ust. 1 pkt 27 lit. a)....................... 304 2.11. Doraźna lub okresowa pomoc pienięŝna dla kombatantów oraz pozostałych po nich członków rodzin (ust. 1 pkt 27 lit. b)...................................... 310 2.12. Świadczenie pienięŝne przyznane osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy (ust. 1 pkt 45)............................ 310 2.13. Zapomoga pienięŝna dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny (ust. 1 pkt 59a)........ 311 2.14. Kwoty umorzonych poŝyczek studenckich lub kredytów studenckich (ust. 1 pkt 61).. 312 2.15. Świadczenia pienięŝne oraz ryczałt energetyczny (ust. 1 pkt 63)................. 313 2.16. Dodatki do rent rodzinnych dla sierot zupełnych (ust. 1 pkt 64).................. 313 2.17. Zasiłki chorobowe rolników (ust. 1 pkt 65).................................. 314 2.18. Kwoty jednorazowej pomocy finansowej wypłacone ofiarom prześladowań hitlerowskich (ust. 1 pkt 73)............................................. 314 2.19. Otrzymane z zagranicy renty oraz kwoty zaopatrzenia (ust. 1 pkt 74).............. 314 2.20. Renty wypłacone osobom represjonowanym oraz członkom ich rodzin (ust. 1 pkt 75)....................................................... 315 2.21. Świadczenia z pomocy społecznej (ust. 1 pkt 79)............................ 316 2.22. Wartość świadczeń z tytułu abonamentowych opłat telewizyjnych i radiowych (ust. 1 pkt 87)....................................................... 317 2.23. Świadczenia przyznane weteranom (ust. 1 pkt 90a)........................... 318 2.24. PodwyŜki (zwiększenia) do emerytur i rent zagranicznych (ust. 1 pkt 91).......... 319 2.25. Dodatki mieszkaniowe i ryczałt na zakup opału (ust. 1 pkt 97)................... 319 2.26. Dodatek kombatancki oraz dodatek za tajne nauczanie (ust. 1 pkt 98)............. 319 2.27. Kwota refundacji oraz zwrot kwoty zniŝki z tytułu opłaconej składki na OC i AC przyznane inwalidom wojennym i wojskowym (ust. 1 pkt 98a i 98b).............. 320 2.28. Emerytury lub renty otrzymane przez osoby, które utraciły wzrok (ust. 1 pkt 100).... 321 2.29. Zwrot kosztów otrzymanych przez bezrobotnego (ust. 1 pkt 102)................ 321 2.30. Świadczenia przyznane repatriantom oraz osobom, które ubiegają się o status uchodźcy (ust. 1 pkt 108).............................................. 321 2.31. Świadczenia nieodpłatne, częściowo odpłatne lub rzeczowe, otrzymane na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (ust. 1 pkt 118)......... 324 2.32. Jednorazowe środki przyznane bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej (ust. 1 pkt 121)...................................................... 324 2.33. Alimenty (ust. 1 pkt 127)............................................... 325 2.34. Świadczenia wypłacane bezrobotnym skierowanym do wykonywania prac społecznie uŝytecznych (ust. 1 pkt 128)............................................ 326 2.35. Świadczenia pienięŝne wypłacane ofiarom zbiorowych wystąpień wolnościowych w latach 1956 1989 (ust. 1 pkt 134)...................................... 326 14

2.36. Umorzone naleŝności osób, którym przyznano pomoc w spłacie kredytu w związku z utratą pracy (ust. 1 pkt 135)........................................... 327 3. Zwolnienia odszkodowań i zadośćuczynień...................................... 327 3.1. Odszkodowania lub zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z odrębnych przepisów (ust. 1 pkt 3).......................... 327 3.2. Odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane przez osoby represjonowane za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego (ust. 1 pkt 3a)........ 330 3.3. Inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej (ust. 1 pkt 3b)......................................... 331 3.4. Odszkodowania w postaci renty w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (ust. 1 pkt 3c).................................................. 332 3.5. Odszkodowania przyznane na podstawie przepisów prawa geologicznego i górniczego (ust. 1 pkt 3d)......................................................... 332 3.6. Kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych (ust. 1 pkt 4)...... 332 3.7. Odszkodowanie wypłacone osobom poszkodowanym na skutek działań wojennych w Kuwejcie (ust. 1 pkt 106).............................................. 333 3.8. Odszkodowania wypłacone posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego (ust. 1 pkt 120)..................................... 333 4. Zwolnienia świadczeń pracowniczych.......................................... 335 4.1. Zasiłek z tytułu urodzenia dziecka z funduszu związku zawodowego (ust. 1 pkt 9)..... 335 4.2. Ubrania słuŝbowe (ust. 1 pkt 10).......................................... 335 4.3. Świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, przysługujące na podstawie przepisów o bhp (ust. 1 pkt 11 i 11a)....................................... 336 4.4. Artykuły spoŝywcze dla pracowników (ust. 1 pkt 11b).......................... 338 4.5. Ekwiwalenty pienięŝne za uŝywane przez pracowników narzędzia, materiały lub sprzęt (ust. 1 pkt 13)........................................................ 341 4.6. Zwrot kosztów przeniesienia słuŝbowego oraz zasiłków na zagospodarowanie i osiedlenie (ust. 1 pkt 14)............................................... 342 4.7. Diety i inne naleŝności za czas podróŝy (ust. 1 pkt 16)......................... 343 4.8. Dodatek za rozłąkę (ust. 1 pkt 18)......................................... 345 4.9. Wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników (ust. 1 pkt 19).............................................. 346 4.10. Część przychodów osób przebywających czasowo za granicą (ust. 1 pkt 20)....... 347 4.11. Część dochodów z tytułu stypendiów oraz ryczałtów na koszty utrzymania i zakwaterowania (ust. 1 pkt 23a)......................................... 349 4.12. Zwrot kosztów z tytułu uŝywania pojazdów będących własnością pracownika (ust. 1 pkt 23b)...................................................... 349 4.13. Świadczenia dla byłych pracowników (ust. 1 pkt 38).......................... 351 4.14. Wartość rekompensaty pienięŝnej w związku z niepodwyŝszaniem płac w sferze budŝetowej oraz utratą niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent (ust. 1 pkt 53)....................................................... 351 4.15. Działalność socjalna na rzecz pracowników (ust. 1 pkt 67)..................... 352 4.16. Świadczenia z zfśs związane z pobytem dzieci w Ŝłobkach lub klubach dziecięcych (ust. 1 pkt 67a)...................................................... 355 4.17. RównowaŜniki pienięŝne za brak kwatery (ust. 1 pkt 77)....................... 355 4.18. Dopłaty do wypoczynku i przejazdów (ust. 1 pkt 78).......................... 355 4.19. Przychody ze stosunku słuŝbowego otrzymane w słuŝbie kandydackiej (ust. 1 pkt 80)....................................................... 357 4.20. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników (ust. 1 pkt 90).............. 357 4.21. Świadczenia otrzymane przez członków rodzin zmarłych pracowników lub zmarłych emerytów lub rencistów (ust. 1 pkt 92).................................... 360 15

4.22. Dochody uzyskane z tytułu zakupu zakładowych budynków mieszkalnych lub lokali mieszkalnych (ust. 1 pkt 93)............................................ 360 4.23. Odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń ze stosunku pracy i pokrewnych (ust. 1 pkt 95)............................................ 361 4.24. Zwrot kosztów dojazdu pracownika do zakładu pracy (ust. 1 pkt 112)............. 361 5. Zwolnienia stypendiów...................................................... 363 5.1. Stypendia naukowe (ust. 1 pkt 39)......................................... 363 5.2. Stypendia dla uczniów i studentów (ust. 1 pkt 40b)............................ 365 5.3. Świadczenia pomocy materialnej (ust. 1 pkt 40).............................. 365 6. Zwolnienia związane z przychodem z nieruchomości............................... 366 6.1. Przychody uzyskane z tytułu sprzedaŝy całości lub części nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego (ust. 1 pkt 28)..................... 366 6.2. Przychody uzyskane z tytułu odszkodowania, z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaŝy nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami (ust. 1 pkt 29)................... 368 6.3. Przychód dotyczący obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych wskutek działania Ŝywiołu (ust. 1 pkt 29a).......................................... 370 6.4. Przychody ze sprzedaŝy prawa wieczystego uŝytkowania oraz nieruchomości, a takŝe realizacji prawa do rekompensaty w zamian za mienie pozostawione za granicą (ust. 1 pkt 30 i 30a).................................................... 371 6.5. Dochody z odpłatnego zbycia nieruchomości i innych praw majątkowych (ust. 1 pkt 131 oraz nieobowiązujące pkt 32 i 126)............................ 372 6.6. Przychód z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych (ust. 25)......... 381 7. Zwolnienia świadczeń związanych z pomocą oraz dotacjami pochodzącymi od państwa oraz z zagranicy........................................................... 384 7.1. Dochody pochodzące od rządów obcych państw, organizacji międzynarodowych i międzynarodowych instytucji finansowych (ust. 1 pkt 46)...................... 384 7.2. Dochody uzyskane z instytucji Unii Europejskiej i Europejskiego Banku Inwestycyjnego (ust. 1 pkt 46a)........................................................ 385 7.3. Dotacje otrzymane na dofinansowanie przedsięwzięć realizowanych w ramach SAPARD (ust. 1 pkt 47a)................................................ 386 7.4. Kwoty otrzymane od agencji rządowych lub agencji wykonawczych (ust. 1 pkt 47c).. 387 7.5. Dotacje, subwencje i dopłaty na działalność rolniczą (ust. 1 pkt 47d).............. 387 7.6. Świadczenia otrzymane w ramach programów rządowych (ust. 1 pkt 114).......... 387 7.7. Dopłaty bezpośrednie (ust. 1 pkt 116)...................................... 388 7.8. Umorzone naleŝności i wierzytelności w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i naleŝności z tytułu nienaleŝnie lub nadmiernie pobranych płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz wspierania rozwoju obszarów wiejskich (ust. 1 pkt 116a)...... 388 7.9. Dotacje (ust. 1 pkt 129)................................................. 388 7.10. Świadczenia uzyskiwane z udziałem środków europejskich (ust. 1 pkt 136 i 137).... 390 8. Zwolnienia przychodów kapitałowych.......................................... 391 8.1. Kwoty zwracane przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych w związku z wygaśnięciem zezwolenia na utworzenie funduszu inwestycyjnego (ust. 1 pkt 5a)... 391 8.2. Dochody uzyskane ze sprzedaŝy akcji NFI (nieobowiązujący ust. 1 pkt 42).......... 393 8.3. Przychody z tytułu zwrotu dopłat (ust. 1 pkt 51).............................. 393 8.4. Dochody z funduszy emerytalnych (ust. 1 pkt 58, 58a, 58b, 59, 59b).............. 394 8.5. Dochód ze zbycia udziałów w spółce lub akcji otrzymanych w drodze spadku lub darowizny (ust. 1 pkt 105)............................................ 396 16

8.6. Przychody, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 9 i 9a, jeŝeli udziały w spółce lub akcje albo wkłady w spółdzielni objęte zostały w zamian za wkład niepienięŝny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (ust. 1 pkt 109)................. 396 8.7. Odsetki od papierów wartościowych i obligacji (ust. 1 pkt 119)................... 396 8.8. Odsetki i dyskonto od obligacji oraz dochody z odpłatnego zbycia tych obligacji (ust. 1 pkt 130)....................................................... 397 9. Zwolnienia wygranych i nagród............................................... 398 9.1. Wygrane w grach, loteriach i zakładach (ust. 1 pkt 6 i 6a)....................... 398 9.2. Wartość wygranych w konkursach i grach oraz nagród związanych ze sprzedaŝą premiową (ust. 1 pkt 68)................................................ 400 9.3. Nagrody dla uczestników zajęć rehabilitacyjnych w szpitalach psychiatrycznych (ust. 1 pkt 107)....................................................... 401 9.4. Wygrane i nagrody otrzymane przez uczniów za udział w konkursach, turniejach i olimpiadach (ust. 1 pkt 115)............................................. 402 9.5. Nagrody za wybitne osiągnięcia z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz z tytułu działalności na rzecz praw człowieka (ust. 1 pkt 132).......................... 402 10. Wkłady do spółdzielni i spółek osobowych..................................... 404 10.1. Wkłady do spółdzielni (ust. 1 pkt 50)..................................... 404 10.2. Wkłady do spółek osobowych (ust. 1 pkt 50b)............................. 405 11. Inne zwolnienia.......................................................... 407 11.1. Świadczenia otrzymywane z tytułu słuŝby wojskowej lub jej form równorzędnych oraz słuŝby zastępczej (ust. 1 pkt 15).................................... 407 11.2. Diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich (ust. 1 pkt 17)...................................................... 407 11.3. Przychód z zamiany rzeczy lub praw (ust. 1 pkt 32b)......................... 410 11.4. Dochody z tytułu prowadzenia szkół (ust. 1 pkt 36).......................... 410 11.5. Dochody z tytułu urządzania loterii fantowych i gry bingo fantowe (ust. 1 pkt 37)... 411 11.6. Świadczenia dla olimpijczyków (ust. 1 pkt 10a i 40a)........................ 411 11.7. Zwrot kosztów przejazdu uczniów (ust. 1 pkt 40c)........................... 412 11.8. Dochody z agroturystyki (ust. 1 pkt 43)................................... 412 11.9. Przychody członków OSP (ust. 1 pkt 44).................................. 413 11.10. Przychody posłów do Parlamentu Europejskiego (ust. 1 pkt 46b).............. 413 11.11. Kwoty z tytułu odprawy mieszkaniowej (ust. 1 pkt 49)....................... 413 11.12. Ekwiwalent pienięŝny w zamian za rezygnację z lokalu przyznawany funkcjonariuszom BOR (ust. 1 pkt 49a).................................. 415 11.13. Odsetki i kwoty rekompensat otrzymanych w związku z wniesieniem przedpłaty na samochody osobowe (ust. 1 pkt 52).................................. 415 11.14. Dochody podatników uzyskiwane z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej (ust. 1 pkt 63a).................... 415 11.15. Wartość nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od świadczeniodawcy w związku z jego promocją lub reklamą (ust. 1 pkt 68a).............................. 417 11.16. Dochody ze sprzedaŝy produktów roślinnych i zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy lub hodowli (ust. 1 pkt 71).............................. 418 11.17. Dochody ze sprzedaŝy surowców roślin zielarskich i ziół dziko rosnących leśnych, jagód, owoców leśnych i grzybów leśnych (ust. 1 pkt 72).................... 418 11.18. Diety i kieszonkowe dla gości zagranicznych (ust. 1 pkt 76).................. 418 11.19. Wynagrodzenie za sprawowanie opieki przyznane przez sąd (ust. 1 pkt 79a)...... 418 11.20. UposaŜenia funkcjonariuszy organizacji międzynarodowych (ust. 1 pkt 82)....... 419 11.21. Świadczenia przyznane za udział w misjach lub akcjach poza granicami państwa (ust. 1 pkt 83 i 83a)................................................. 419 17

11.22. Świadczenia z tytułu ulgowych przejazdów (ust. 1 pkt 84 i 85)................ 420 11.23. Wartość świadczeń otrzymywanych przez studentów w związku ze skierowaniem na studenckie praktyki zawodowe (ust. 1 pkt 89)........................... 425 11.24. Wynagrodzenie członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych (ust. 1 pkt 94).... 425 11.25. Przychody krwiodawców (ust. 1 pkt 101)................................ 425 11.26. Świadczenia otrzymane przez posła lub senatora (ust. 1 pkt 104).............. 425 11.27. Świadczenia przysługujące członkowi słuŝby zagranicznej oraz pracownikom polskich jednostek budŝetowych z siedzibą poza granicami RP (ust. 1 pkt 110)... 426 11.28. Oprocentowanie nadpłaconych zobowiązań podatkowych i innych naleŝności budŝetowych oraz oprocentowanie zwrotu róŝnicy podatku od towarów i usług (ust. 1 pkt 111).................................................... 427 11.29. Świadczenia otrzymywane przez wolontariuszy (ust. 1 pkt 113)............... 428 11.30. Wartość otrzymanych świadczeń od wolontariuszy (ust. 1 pkt 117)............ 429 11.31. Wkład własny podmiotu publicznego otrzymany przez partnera prywatnego (ust. 1 pkt 122).................................................... 430 11.32. Kwoty zwrotu niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym (ust. 1 pkt 123).................................................... 431 11.33. Dopłata do oprocentowania kredytów preferencyjnych (ust. 1 pkt 124).......... 432 11.34. Wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej (ust. 1 pkt 125)................ 434 11.35. Premia termomodernizacyjna, premia remontowa i premia kompensacyjna (ust. 1 pkt 133).................................................... 436 11.36. Kwoty finansowego wsparcia oraz kwoty zwrotu wydatków w ramach programu Mieszkanie dla młodych (ust. 1 pkt 138 i 139)........................... 437 Rozdział 4 Koszty uzyskania przychodów........................................................ 439 Art. 22. Pojęcie i wysokość kosztów uzyskania przychodów............................ 441 1. Zagadnienie wstępne....................................................... 447 2. Koncepcja normatywna kosztów uzyskania przychodów............................ 447 2.1. Uwagi wstępne........................................................ 447 2.2. Definitywne poniesienie wydatku.......................................... 448 3. Ponoszenie kosztów w celu osiągnięcia przychodów............................... 449 3.1. Uwagi wstępne........................................................ 449 3.2. Związek pomiędzy ponoszonym kosztem a osiąganymi przychodami.............. 449 3.3. Cel osiągnięcia przychodów jako subiektywna i obiektywna przesłanka uznania wydatku za koszt podatkowy............................................. 450 3.4. Związek ponoszonych wydatków z działalnością gospodarczą podatnika............ 452 4. Ponoszenie kosztów w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów......... 453 5. Źródło i przeznaczenie wydatków.............................................. 454 6. Koszty uzyskania przychodów problemy dowodowe............................. 455 6.1. Uwagi wstępne........................................................ 455 6.2. Dokumentowanie poniesienia kosztów...................................... 456 6.3. Dokumentowanie kosztów uzyskania przychodów w przypadku usług.............. 457 6.4. Problematyka tzw. cięŝaru dowodu........................................ 459 7. Rozliczanie kosztów w czasie................................................ 462 8. Koszty zapewnienia prawidłowej realizacji pracowniczego programu emerytalnego....... 467 9. Odpłatne zbycie nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie nabytych rzeczy lub praw oraz innych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie nabytych świadczeń..................... 469 10. Objęcie udziałów (akcji) w spółce albo wkładów w spółdzielni w zamian za wkład niepienięŝny............................................................. 469 18

11. Koszty uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego zbycia udziałów (akcji)......... 471 12. Zasady ustalania wartości składników przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w przypadku nabycia w drodze wkładu niepienięŝnego............................ 472 13. Koszty w przypadku odpłatnego zbycia przedmiotu wkładu wniesionego do spółki osobowej............................................................... 472 14. Zbycie udziałów (akcji) objętych w wyniku podziału.............................. 473 15. Przeniesienie wierzytelności z najmu, dzierŝawy lub umowy o podobnym charakterze.... 473 16. Partnerstwo publiczno-prywatne............................................. 473 17. Zbycie udziałów (akcji) spółki powstałej z przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową.......................................... 474 18. Ustalanie proporcji kosztów uzyskania przychodów dotyczących źródeł przychodów podlegających oraz niepodlegających opodatkowaniu............................. 474 19. Koszty prac rozwojowych.................................................. 475 20. Zbycie przedmiotu aportu................................................... 476 21. Zbycie udziałów, papierów wartościowych, tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych............................................................ 476 22. Zryczałtowane koszty pracownicze........................................... 476 23. Koszty ryczałtowe normy procentowe....................................... 478 23.1. Uwagi wstępne...................................................... 478 23.2. Koszty 50%........................................................ 478 23.2.1. Przeniesienie przez twórcę własności bądź prawa stosowania wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru uŝytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego.......................... 479 23.2.2. Korzystanie przez twórców z praw autorskich lub praw pokrewnych lub rozporządzanie przez nich tymi prawami......................... 479 23.2.3. Roczny limit wysokości 50% kosztów uzyskania przychodów............ 483 23.2.4. Koszty 50% w przypadku uzyskiwania dochodów z tytułu umowy o pracę bądź stosunków pokrewnych..................................... 483 23.3. Koszty 20%........................................................ 484 23.4. Skutki przekroczenia limitu 50% kosztów uzyskania przychodów................ 485 23.5. Faktycznie poniesione koszty........................................... 486 Art. 22a. Środki trwałe.......................................................... 487 1. Amortyzacja definicje..................................................... 487 2. Pojęcie środków trwałych................................................... 488 2.1. Pojęcie środków trwałych w prawie podatkowym............................. 488 2.1.1. Własność lub współwłasność środków trwałych......................... 489 2.1.2. Nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie.......................... 492 2.1.3. Kompletność i zdatność do uŝytku w dniu przyjęcia do uŝywania............ 492 2.1.4. Przewidywany okres uŝywania dłuŝszy niŝ rok........................... 498 2.1.5. Wykorzystywanie na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.................................................... 499 2.2. Pojęcie środków trwałych w prawie bilansowym.............................. 501 3. Kategorie środków trwałych.................................................. 503 3.1. Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT)...................................... 503 3.2. Kategorie środków trwałych w prawie podatkowym i bilansowym (róŝnice)......... 509 4. Składniki majątku podlegające amortyzacji niezaleŝnie od przewidywanego okresu uŝywania................................................................ 512 4.1. Inwestycje w obcych środkach trwałych.................................... 512 4.2. Budynki i budowle wybudowane na cudzym gruncie........................... 514 4.3. Składniki majątku uŝywane na podstawie umowy leasingu....................... 516 4.4. Tabor transportu morskiego w budowie..................................... 516 19

Art. 22b. Wartości niematerialne i prawne.......................................... 517 1. Uwagi ogólne............................................................. 518 2. Zamknięty katalog wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji....... 519 3. Wartości niematerialne i prawne o spodziewanym okresie uŝywania dłuŝszym niŝ 1 rok......................................................... 519 3.1. Spółdzielcze ograniczone prawa rzeczowe................................... 521 3.2. Autorskie i pokrewne prawa majątkowe..................................... 522 3.3. Licencje............................................................. 524 3.4. Prawa własności przemysłowej (wynalazki, patenty, znaki towarowe, wzory uŝytkowe, wzory przemysłowe).................................................... 527 3.5. Know-how informacje związane z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej.............................................. 532 4. Wartości niematerialne i prawne podlegające amortyzacji bez względu na czas ich uŝywania na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej....................... 536 4.1. Wartość firmy......................................................... 536 4.2. Koszt prac rozwojowych................................................ 537 4.3. Składniki majątku wykorzystywane na podstawie umowy leasingu................ 539 Art. 22c. Wyłączenia od amortyzacji............................................... 540 1. Składniki majątku niepodlegające amortyzacji zasady ogólne....................... 541 2. Grunty.................................................................. 541 3. Prawo wieczystego uŝytkowania gruntów....................................... 542 4. Dzieła sztuki i eksponaty muzealne............................................ 543 5. Wartość firmy............................................................ 544 6. Składniki majątku nieuŝywane na skutek zawieszenia lub zaprzestania działalności........ 544 Art. 22d. Składniki o wartości do 3500 zł............................................ 546 1. Składniki majątku o wartości początkowej nieprzekraczającej 3.500 zł................. 546 2. Wprowadzenie do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.. 548 3. Ewidencja wyposaŝenia..................................................... 549 Art. 22e. Niezaliczenie majątku do środków trwałych.................................. 549 1. MoŜliwość niezaliczenia składnika majątku o wartości przekraczającej 3.500 zł do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych ze względu na przewidywany okres uŝywania krótszy niŝ rok.................................................... 550 2. Obowiązki podatnika, w przypadku gdy okres uŝywania składnika majątku przekroczy rok.. 551 Art. 22f. Podstawa odpisów amortyzacyjnych........................................ 553 1. Ogólna zasada dokonywania odpisów amortyzacyjnych............................ 554 2. Odpisy amortyzacyjne u armatorów............................................ 555 3. Odpisy amortyzacyjne od środków trwałych o wartości równej lub niŝszej 3.500 zł....... 555 4. Odpisy amortyzacyjne od nieruchomości wykorzystywanej w części.................. 556 5. Odpisy amortyzacyjne od składników majątku przewłaszczonych w celu zabezpieczenia... 557 Art. 22g. Wartość początkowa.................................................... 558 1. Ustalenie wartości początkowej............................................... 561 1.1. Odpłatne nabycie...................................................... 563 1.1.1. Cena nabycia.................................................... 563 1.1.2. Kwota naleŝna zbywcy............................................. 566 1.1.3. Rabaty, upusty i bonifikaty.......................................... 566 1.1.4. Odsetki, prowizje i inne koszty kredytu (poŝyczki, sprzedaŝy ratalnej)......... 568 1.1.5. RóŜnice kursowe................................................. 570 1.1.6. Opłaty notarialne, sądowe i inne...................................... 571 1.2. Wytworzenie we własnym zakresie......................................... 572 1.3. Podatek od towarów i usług naliczony przy nabyciu lub wytworzeniu środka trwałego. 576 1.4. Nieodpłatne nabycie.................................................... 577 20

1.5. Wkłady niepienięŝne (aporty)............................................. 577 1.6. Częściowo odpłatne nabycie............................................. 579 2. Szczególne metody ustalenia wartości początkowej............................... 581 2.1. Wartość początkowa ustalana przez biegłego................................. 581 2.2. Wartość początkowa ustalona przez podatnika według cen rynkowych............. 581 2.3. Uproszczona metoda ustalenia wartości początkowej budynków i lokali mieszkalnych. 582 2.4. Firma............................................................... 583 2.5. Nabycie składników majątkowych w ramach nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części............................................ 584 2.6. Nabycie składników majątkowych w ramach zmiany formy prawnej, połączenia albo podziału podmiotów oraz ich otrzymanie w związku z likwidacją osoby prawnej, spółki będącej podatnikiem podatku dochodowego lub spółki niebędącej osobą prawną, lub wystąpieniem wspólnika oraz w związku z podjęciem działalności po przerwie krótszej niŝ 3 lata lub zmianami w działalności wykonywanej przez małŝonków........................................................... 585 2.7. Współwłasność składników majątkowych................................... 587 2.8. Wartość początkowa praw majątkowych.................................... 588 3. Zmiany wartości początkowej środków trwałych.................................. 591 3.1. Ulepszenie środków trwałych............................................. 591 3.2. Odłączenie i przyłączenie części składowej.................................. 595 Art. 22h. Metoda liniowa........................................................ 596 1. Moment rozpoczęcia dokonywania odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych........................................... 597 1.1. Zasady ogólne........................................................ 597 1.2. Tabor transportu morskiego w budowie..................................... 599 1.3. Środki trwałe uŝywane sezonowo.......................................... 599 1.4. Ujawnione środki trwałe................................................. 601 2. Wybór metody amortyzacji.................................................. 602 3. Częstotliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych............................. 604 4. Zakończenie dokonywania odpisów amortyzacyjnych.............................. 605 5. Kontynuacja dotychczasowych zasad amortyzacji w szczególnych przypadkach przejęcia majątku trwałego uprzednio wykorzystywanego przez inny podmiot oraz w razie zmiany formy opodatkowania....................................... 606 Art. 22i. Stawki amortyzacyjne i ich podwyŝszanie................................... 608 1. Stawki amortyzacyjne z Wykazu stawek amortyzacyjnych........................... 609 1.1. Zasady ogólne........................................................ 609 1.2. Wykaz stawek amortyzacyjnych i jego zmiany................................ 609 2. PodwyŜszone stawki amortyzacyjne z Wykazu stawek amortyzacyjnych................ 611 2.1. Kategorie środków trwałych podlegających amortyzacji z zastosowaniem podwyŝszonych stawek amortyzacyjnych................................... 611 2.1.1. Pogorszone warunki............................................... 611 2.1.2. Złe warunki...................................................... 611 2.1.3. Szczególna sprawność techniczna.................................... 612 2.1.4. UŜywanie bardziej intensywne....................................... 612 2.1.5. Szybki postęp techniczny........................................... 612 2.2. Zasady stosowania podwyŝszonych stawek amortyzacyjnych.................... 612 3. ObniŜone stawki amortyzacyjne z Wykazu stawek amortyzacyjnych................... 614 Art. 22j. Indywidualne stawki amortyzacyjne........................................ 615 1. Kategorie środków trwałych podlegających amortyzacji z zastosowaniem indywidualnych stawek amortyzacyjnych.................................................... 616 1.1. UŜywane środki trwałe.................................................. 619 21

1.2. Ulepszone środki trwałe................................................. 620 2. Indywidualne stawki amortyzacyjne dla uŝywanych lub ulepszonych środków trwałych.... 621 3. Indywidualne stawki amortyzacyjne dla inwestycji w obcych środkach trwałych........ 622 4. Inwestycje w obcych środkach trwałych a rozwiązanie umowy przed końcem okresu amortyzacji.............................................................. 623 Art. 22k. Metoda degresywna.................................................... 626 1. Amortyzacja metodą degresywną............................................. 628 1.1. Kategorie środków trwałych podlegających amortyzacji metodą degresywną........ 628 1.2. Zasady ogólne metody degresywnej........................................ 628 1.3. Amortyzacja metodą degresywną przy zastosowaniu współczynników nie wyŝszych niŝ 3,0.............................................................. 629 2. Amortyzacja fabrycznie nowych środków trwałych, która została rozpoczęta przed 1 stycznia 2007 r...................................... 630 3. Amortyzacja środków trwałych stanowiąca pomoc w ramach zasady de minimis......... 631 3.1. Kategorie podatników mogących dokonywać amortyzacji według preferencyjnych zasad............................................................... 631 3.2. Kategorie środków trwałych podlegających preferencyjnym zasadom amortyzacji.... 632 3.3. Zasady amortyzacji środków trwałych...................................... 632 3.3.1. Odpisy amortyzacyjne w pierwszym roku.............................. 632 3.3.2. Odpisy amortyzacyjne w kolejnych latach.............................. 634 Art. 22l. Amortyzacja taboru morskiego............................................ 635 1. Uwagi wstępne........................................................... 636 2. Podstawa odpisów amortyzacyjnych od taboru transportu morskiego w budowie......... 636 3. Metoda amortyzacji taboru transportu morskiego w budowie........................ 636 4. Odpisy amortyzacyjne od taboru transportu morskiego po zakończeniu budowy.......... 637 Art. 22ł. Odpisy od obcych środków............................................... 637 1. Uwagi wstępne........................................................... 638 2. Leasing prywatyzacyjny..................................................... 638 3. Inne rodzaje leasingu....................................................... 640 4. Skutki zmiany, wygaśnięcia lub rozwiązania umów leasingu kapitałowego.............. 641 Art. 22m. Odpisy od wartości niematerialnych i prawnych okres........................ 642 Art. 22n. Ewidencja środków trwałych.............................................. 645 1. Ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych u podatników prowadzących księgi rachunkowe............................................. 645 2. Ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych u podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów......................... 647 3. Prowadzenie ewidencji jako bezwzględny obowiązek............................... 648 Art. 22o. Aktualizacja środków trwałych............................................ 649 Art. 23. Wydatki nieuznane za koszty.............................................. 651 1. Wydatki dotyczące środków trwałych.......................................... 657 1.1. Wydatki na nabycie środków trwałych (ust. 1 pkt 1)........................... 657 1.2. Amortyzacja samochodu osobowego (ust. 1 pkt 4)............................ 659 1.3. Odpisy z tytułu zuŝycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych od tej części ich wartości, która odpowiada poniesionym wydatkom na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie tych środków lub wartości niematerialnych i prawnych, odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym albo zwróconym podatnikowi w jakiejkolwiek formie (ust. 1 pkt 45)................... 660 1.4. Odpisy niestanowiące kosztów podatkowych (ust. 1 pkt 45a).................... 660 1.5. Odpisy od know-how (ust. 1 pkt 45b)...................................... 660 22

1.6. Wydatki poniesione na zakup zuŝywających się stopniowo rzeczowych składników majątku podatnika, niezaliczanych do środków trwałych w przypadku stwierdzenia, Ŝe składniki te nie są wykorzystywane dla celów działalności prowadzonej przez podatnika, lecz słuŝą osobistym celom pracowników i innych osób albo bez uzasadnienia znajdują się poza siedzibą podatnika (ust. 1 pkt 49)................. 662 2. Straty a koszty uzyskania przychodu........................................... 663 2.1. Straty w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych (ust. 1 pkt 5)......................................................... 663 2.2. Strata w wyniku zmiany rodzaju działalności (ust. 1 pkt 6)....................... 663 2.3. Straty z odpłatnego zbycia wierzytelności (ust. 1 pkt 34)........................ 664 2.4. Straty powstałe w wyniku utraty bądź likwidacji samochodów nieobjętych ubezpieczeniem (ust. 1 pkt 48)............................................ 665 2.5. Straty w związku z utratą przedpłat (zaliczek, zadatków) (ust. 1 pkt 54)............. 665 2.6. Straty powstałe w wyniku nieobjętych zwolnieniem od podatku akcyzowego ubytków wyrobów akcyzowych oraz podatek akcyzowy od tych ubytków (ust. 1 pkt 44)...... 666 3. Odpisy i wpłaty na fundusze................................................. 667 3.1. Odpisy i wpłaty na fundusze (ust. 1 pkt 7)................................... 667 3.2. Wpłaty na PFRON (ust. 1 pkt 29).......................................... 670 3.3. Składki na rzecz organizacji, do których przynaleŝność nie jest obowiązkowa (ust. 1 pkt 30)........................................................ 670 3.4. Składki na fundusze celowe, w tym Fundusz Pracy (ust. 1 pkt 37)................. 671 3.5. Darowizny i ofiary (ust. 1 pkt 11).......................................... 672 4. Wydatki zawinione......................................................... 673 4.1. Odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy (ust. 1 pkt 13).................... 673 4.2. Koszty egzekucyjne (ust. 1 pkt 14)......................................... 675 4.3. Grzywny i kary pienięŝne orzeczone względem podatnika (ust. 1 pkt 15)............ 676 4.4. Kary, odsetki, odszkodowania (ust. 1 pkt 16)................................. 677 4.5. Dodatkowe opłaty związane z ochroną środowiska (ust. 1 pkt 16a, 16b, 16c, 16d).... 680 4.6. Odsetki za zwłokę od naleŝności publicznoprawnych (ust. 1 pkt 18)............... 683 4.7. Kary umowne i odszkodowania (ust. 1 pkt 19)................................ 683 4.8. Kwoty dodatkowe wpłacane do budŝetu państwa (ust. 1 pkt 25).................. 684 4.9. Kwoty dodatkowych opłat rocznych za niezagospodarowanie i niezabudowanie (ust. 1 pkt 26)........................................................ 684 4.10. Opłata dodatkowa wymierzana przez ZUS (ust. 1 pkt 59)....................... 684 4.11. Opłaty sankcyjne wpłacane do budŝetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego (ust. 1 pkt 50)............................................ 684 5. Wierzytelności, odsetki, umorzenia a koszty..................................... 685 5.1. Wydatki na spłatę zobowiązań (ust. 1 pkt 8)................................. 685 5.2. Odsetki od własnego kapitału podatnika (ust. 1 pkt 9).......................... 686 5.3. Wierzytelności odpisane jako przedawnione (ust. 1 pkt 17)...................... 686 5.4. Wierzytelności odpisane jako nieściągalne (ust. 1 pkt 20)....................... 688 5.5. Odpisy aktualizujące (ust. 1 pkt 21)........................................ 691 5.6. Rezerwy (ust. 1 pkt 22)................................................. 692 5.7. Umorzone poŝyczki (ust. 1 pkt 40)......................................... 693 5.8. Umorzone wierzytelności (ust. 1 pkt 41).................................... 693 5.9. Naliczone a niezapłacone odsetki od zobowiązań (ust. 1 pkt 32).................. 693 5.10. Odsetki, prowizje, róŝnice kursowe od poŝyczek (kredytów) zwiększające koszty inwestycji (ust. 1 pkt 33)............................................... 694 6. Koszty reprezentacji i reklamy................................................ 694 6.1. Koszty reprezentacji i reklamy (ust. 1 pkt 23)................................. 694 23