KALKULACJA KOSZTÓW ABC DLA PROCESÓW MIDZYORGANIZACYJNYCH JAKO ELEMENT X-ENGINEERINGU KRZYSZTOF MICHALAK Pltechka Szczecska Streszczee Współczese przedsbrstwa dc d pprawy swch wyków faswych, a czst p prstu chcc przetrwa a kkurecyym ryku craz czce zwraca sw uwag a metdy parte a techlgach prceswych. W latach 80 ubegłeg weku uwag przedsbrstw przycgał Busess Prcess Reegeerg. Frmy masw przeprwadzały rergazac prcesów z lepszym lub grszym rezultatem. Pdby sukces zaczya ds metda rachuku ksztów prcesów. Obece craz wce rgazac gspdarczych stara s wprwadz rachuek ABC w celu trzymaa lepszych akcw dkładeszych frmac pszych ksztach. Jed z awszych metd macych a celu ptymalzac prcesów est X-Egeerg, pzwalacy a elmac eefektywc a styku rgazac, czyl dla prcesów mdzyrgazacyych. Słwa kluczwe: Rachuek Ksztów Dzała, Actvty Based Cstg, Reegeerg, X Egeerg, techlge prceswe. Wstp Współczese przedsbrstwa sta przed craz wkszym wyzwaam. Zastrzaca s kkureca, zwkszace s wymagaa kleta raz du wkszy kedyklwek wczee wpływ kleta a ryek sprawa, e frmy szuka craz t lepszych metd zarzdzaa w celu utrzymaa s a kkurecyym ryku. W blczu tych zma aley s zastaw, ake cele stawae s bece przed frmam. Według Budzskeg [] w ekm przedsbrstw wzka celów składa s z trzech celów czstkwych, mawce: mmalzaca ksztów wytwarzaa, maksymalzaca akc twarów usług, skala prdukc (wyczuce ryzyka ryku). Aby trwale utrzymywa s a ryku kkurec musmy główe mmalzwa kszty, rówczee pds ak prdukwa t, c s dbrze sprzedae (wyczuce ryku talet kerwczy). Techlge prceswe mg staw efektywe arzdza, dzk którym mlwe stae s sgce celów zarów ekmczych ak techcz prdukcyych. Na przełme lat 80 90 M. Hammer J. Champy pracwal w metd dskalea przedsbrstw Busess Prcess Reegeerg (BPR), która plegała a zaprektwau dzałalc frmy emale d pdstaw. BPR był ukerukway a dzałaa wewtrz rgazac. Zastswae w przedsbrstwach BPR w płczeu z mdzy ym takm metdam ak Bechmarkg (systematycze prówywae s z alepszym), Just I Tme (system dstaw a czas), Ttal Qualty Maagemet (kmplekswe zarzdzae akc), Target Cstg (rachuek ksztów dcelwych), Actvty Based Cstg (rachuek ksztów prcesów) umlwa zacz ppraw realzac prcesów, skrócee czasu ch realzac, pdesee akc raz bee ksztów. Wród wymeych metd a szczegól uwag zasługue metda ABC. Umlwa a dkładesze krelae ksztów pszych a prdukce wyrbów lub te ksztów
34 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Sera: Studa Materały, r 0, 2007 wadczea usług. Rachuek ksztów prcesów e tylk dpwada a pytae le day wyrób lub usługa ksztue, ale c waesze, dlaczeg. Mlwe est t mdzy ym dzk temu, e frmace pszych ksztach zberae s w mescach ch pwstawaa. Usprawae rergazaca prcesów wewtrz właseg przedsbrstwa me bece by u ewystarczace, aby utrzyma s a ryku zatrzyma kletów. Rergazac pwy zsta pddae wszystke prcesy lece a drdze d wytwrzea dstarczea prduktu e tylk wewtrz aszeg przedsbrstwa, ale rówe przedsbrstw współpracucych z am, a take prcesy aszych kletów. Optymalzac prcesów a styku rgazac prcesów pad rgazacyych zamue s X-Egeerg zaprpway przez J. Champy'eg. X- Egeerg umlwa przedsbrstwm wyce z prcesam pza grace włase rgazac wymaga edak d ch due twartc awc. Wprwadzae prgramów BPR w przedsbrstwach me by wspmagae przez metd ABC. Naleałby s zastaw czy mlwe by był pracwae metdy ABC dla przedsbrstw chccych wprwadz X-Egeerg. Brc pd uwag, e kade z tych przedsbrstw me stswa e systemy frmatycze d zberaa daych ksztach e est t prblem trywaly. 2. Prceswa kalkulaca ksztów Rachuek ksztów dzała zstał sfrmalzway w kcu lat semdzestych przez amerykaskch prfesrów R. Cpera, S. Kaplaa H. T. Jhsa. [6] Ptrzeba pracwaa we metdy kalkulac mała swe ródła w welu czykach, wród których aczce wymea s: sl kkurec rykw wzrst wymaga kletów, czeg wykem była mała tleraca dla wad czy te ske akc wyrbów, rzwó techlg frmatyczych w wyku, któreg skrócy zstał czas przetwarzaa daych, wzrst ksztów predch ksztów stałych przy edczee malecych ksztach płac spwdwae dywersyfkac prdukc, autmatyzac prcesów techlgczych, stswae wych metd zarzdzaa, wzrst ksztów faz przed p prdukcyych. W take sytuac klasycze metdy kalkulac kazały s edkłade główe ze wzgldu a spsób rzlczaa ksztów predch stałych. Według Kaplaa Cpera [6] algrytmy kalkulac ksztów w tych metdach kształtwae były pd wpływem sprawzda faswych. Były wystarczace dla ptrzeb audytu zewtrzeg e dawały edak dkładych frmac ksztach w przekru prduktów kletów w wyku, czeg e ma był krel ch zyskwc. Cytuc za Jarug [2] w kcepc rachuku ksztów dzała przyt, e t e prdukty fale, lecz dzałaa pcga za sb krele kszty prede, które mg by zrelacwae d tych zada. Kszty dzwercedla zasby zuywae przez przedsbrstw w celu dstarczea prduktów lub usług. Rzlczae ksztów dbywa s dwustpw. W perwsze faze rzlczaa ksztów ksumpc zasbów przypsue s dzałam. W druge faze krela s, które dzałaa ksumwae s przez prdukty lub tez e bekty ksztwe (klec, kaały dystrybuc). Na rysuku przedstawy est dagram przepływu ksztów pracway przez CAM I (Csrtum fr Advaced Maufacturg Iteratal). Aal-
Krzysztf Mchalak 35 Kalkulaca ksztów ABC dla prcesów mdzyrgazacyych ak elemet X-Egeergu za ksztów w płaszczye pwe dae dpwed a pytae le daa rzecz ksztue. Natmast płaszczyza pzma dpwada a pytae, dlaczeg daa rzecz ksztue. Wdk keruku ksumpc ksztów Zasby Ile daa rzecz ksztue? Wdk keruku przepływu prcesów Przypsae ksztów zasbów Nk ksztów zasbów Prcesy Dzałaa Merk efektywc Przypsae ksztów dzała Nk ksztów dzała Obekty ksztwe Dlaczeg daa rzecz ksztue? Pdemwae lepszych decyz ródł: [3] Rysuek. Dagram przepływu ksztów w metdze ABC Wprwadzee w przedsbrstwe d rzlczaa ksztów metdy ABC wymaga krelea czyc keczych d wyprdukwaa prduktu. W wyku aalzy wartc prcesu gspdarczeg astpue zdetyfkwae wszystkch dzała raz krelee dzała zwkszacych wart prduktu dla kleta (t. wart uytkw), ak te dzała ezwkszacych wartc prduktu [2]. P kreleu zbru czyc ptrzebych d wykaa daeg prduktu aley s zastaw czy ma wyelmwa lub skróc czas trwaa ake czyc bez zmeszea zadwlea kletów. Kerwctw przedsbrstwa czst wymaga przygtwywaa raprtów wewtrzych dtyczcych pesych ksztów dla wydrbych czc prcesu gspdarczeg. Dlateg w kleym etape przeprwadzaa kalkulac ksztów dzała wydrba s cetra dzała, które grupu klka cle pwzaych ze sb czyc. Przy wydrbau cetrów ksztów ma s psłuy klasyfkac dzała zaprpwa przez Cpera Kaplaa [7]. Klasyfkaca ta pzwala wydrb klka róych pzmów alkac ksztów, czyl w rezultace róych pzmów dzała. Według Cpera Kaplaa wyróamy astpuce pzmy dzała: 3. dtyczce całeg przedsbrstwa zarzdzae przedsbrstwem, utrzymae budyków grutów, chra, wetlee grzewae,
36 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Sera: Studa Materały, r 0, 2007 4. dtyczce rdzau prduktów (rdz prduktów) bsługa techcza prcesu prdukc, ps techczy prduktów, zmay w techce prdukc, udskalee prduktu, 5. dtyczce part (ser) prduktów przygtwae prdukc, przemeszczee materałów (trasprt wewtrzy), zlecea zakupu, adzór, ktrla, 6. dtyczce edstk prduktu czas pracy bezprede, materały bezprede, utrzymae maszy w ruchu, eerga (techlgcza). Dzałaa dtyczce edstk prduktu zale bezpred d welkc prdukc. Teg typu dzałaa zuywa zasby prprcale d welkc prdukc geeru główe kszty bezprede. Kszty zwzae z part prduktów pwsta tyle razy le razy zmea s wytwarzaa lub przygtwywaa d sprzeday parta. Kszty te s stałe dla edstek btych part. Przykładem dzałaa dtyczceg part prduktów est techcze przygtwae prdukc. Kszty te s tym wksze m wce wytwarzaych est ser, pewa przed kad part prduktów aley przygtwa techcze maszyy. Kszty te atmast s take same dla kade ser prduktów ezalee le ta sera lczy prduktów. W przypadku prdukwaa przez przedsbrstw róych rdzaów wyrbów lub wyrbów wchdzcych w skład rdzy wykywaa est trzeca klasa dzała. Dzałaa te wykywae s w celu umlwea prdukc sprzeday pszczególych rdzaów wyrbów. Istte est t, e dzałaa te zuywa zasby ezalee d teg le edstek lub part daeg wyrbu est wytwarzae. Istee eszcze kategra dzała, które e mg by przypsae d pszczególych prduktów. Celem tych dzała est utrzymae rgazaca prcesu gspdarczeg p. admstraca góla. Cech tych dzała est t, e s wspóle dla wszystkch prduktów. Kszty zwzae z tym dzałaam s demwae w góle sume d całkwte mary stawce róc mdzy przychdam ze sprzeday a ksztam własym gółu prduktów [2]. Przypsae ksztów w rachuku ABC w przekru rdzau ksztów astpue w spsób bezpred lub pred. Dla uzyskaa dkładych daych ksztach wytwarzaa prduktów lub usług aley, eel est t tylk mlwe bca cetra ksztów w spsób bezpred. W sytuac, gdy day zasób zuyway est przez klka dzała kszty przypsywae s w spsób pred. W takm przypadku kszty aley rzlcza a pszczególe dzałaa stsuc dpwede klucze pdzałwe (pwerzcha, mc urzdze elektryczych, lczba pracwków tp.). Przy wykywau kalkulac ABC stte est krelee edstk mar, które charakteryzu kszty krelych dzała. Welk uzaa za mar kreleg dzałaa pwa by łatw merzala, zrzumała prprcala d rzlczaych przy e zastswau ksztów [2]. Frmalzaca metdy ABC według Jarug [2] przedstawa s astpuc. Dla kadeg rdzau prduktu aley ustal lc edstek mary -teg dzałaa, zaagawaych d wytwrzea -teg prduktu: m x x W daym krese kade zadae pw by merze góle według wytwarzaych rdzaów prduktów. Kalkulaca ksztów wymaga rzdzelea ksztów a pszczególe dzałaa, stswe d wyróych dzała. Kszty daeg dzałaa s fukc welkc -teg dzałaa: gdze:,,, KP f ( x )
Krzysztf Mchalak 37 Kalkulaca ksztów ABC dla prcesów mdzyrgazacyych ak elemet X-Egeergu KP kszty -teg dzałaa, x lczba edstek -teg dzałaa. Suma ksztów predch (K) rzdzela mdzy dzałaa est rówa całkwtym ksztm predm pdlegacym rzlczeu a prdukty: K Aby blczy kszty prede pszczególych prduktów ustala s stawk ksztów (s) dla kadeg dzałaa, dzelc kszty -teg dzałaa przez welk -teg dzałaa: KP KP s x Całkwte kszty prede -teg prduktu () staw sum lczyów stawek ksztów welkc pszczególych dzała, wydatkwaych a wytwrzee lub sprzeda daeg prduktu: W astpym krku ma blczy edstkwe kszty prede (kw) pszczególych prduktów dzelc kszty prede przydzele tym prduktm przez welk ch prdukc: s x kw q gdze: q welk prdukc -teg wyrbu. Frmalzaca metdy kalkulac ksztów prcesów przedstawa przez Jarug dtyczy prcesów wykywaych w gracach rgazacyych edeg przedsbrstwa. Dlateg rachuek ksztów prcesów me by zakmtym uzasadeem dla keczc przeprwadzea reegeergu prcesów w frme. Dzk dwustpwemu algrytmw przypsywaa ksztów metda ABC detyfkue prcesy, które s wykywae eefektywe lub, których kszty realzac s zbyt wyske. Psadac take frmace kadra zarzdzaca przedsbrstwem me skup s a rergazac tych prcesów, które teg abardze wymaga których rergazaca przyese awksze krzyc. W przypadku, gdy prcesy zaczya przekracza grace frmy blczee ksztów ch realzac kazue s zacze bardze skmplkwae. Jedake eefektywc a styku rgazac czst s zacze wksze w samym przedsbrstwe, dlateg aleałby s zastaw ad mlwc rzszerzea metdy ABC a prcesy mdzyrgazacye tak, aby mlwe stał s zdetyfkwae mał wydaych prcesów, które astpe ma by pdda X-Egeergw. 3. X-Egeerg przedsbrstwa Przedsbrstwa ma pdzel ze wzgldu a rgazac pracy a te, które stsu pde- ce fukcale raz stsuce pdece prceswe. W frmach, w których mamy d czyea ze struktur fukcal wystpue pdzał pracy zwzaa z tym specalzaca. Ma zauwa- y fragmetyzac prcesu. Pszczególe etapy prcesu (pdprcesy) wykywae mg by w klku dzałach przedsbrstwa a adzór ad ch realzac me by pdzely a klku kerwków. W przedsbrstwach strukturze zretwae a prcesy czyc tegrwae s
38 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Sera: Studa Materały, r 0, 2007 w ede łacuch. Za wykae prcesu dpwedzaly est maager prcesu, c krzyste wpływa a szybk efektyw realzac. Pszczególe etapy prcesu realzwae s przez wybrae grupy pracwków. Z ede stry rsca kkureca wymagaa kletów a z druge szybk rzwó techlg frmatyczych dprwadzły d teg, e przedsbrstwa chcc przetrwa a ryku zmuszae s d wprwadzea wczesych metd prceswych. Na przełme lat 80 90 dwudzesteg weku pracwaa zstała przez M. Hammer a J. Champy eg wa metda dskalea przedsbrstw Busess Prcess Reegeerg (BPR). Celem BPR był ttale przeprektwae prcesów realzwaych w przedsbrstwe. Muller Rupper [5] defu reegeerg ak grutwe przemylee przebegu prcesów zarów w brbe dae rgazac, ak te w relacach w stsuku d e parterów kletów raz ch rergazac part a myleu prceswym. Wyróae s trzy spsby rergazac prcesów: Reegeerg cgły plega a cgłe aalze krekce stecych prcesów. Reegeerg w sytuacach krytyczych wykyway est w sytuac, gdy wewtrz lub te pza przedsbrstwem zachdz zacze zmay mace wpływ p. a ryek lub zysk. Reegeerg ukerukway a wyk przeprwadzay est w przedsbrstwach, w których dchdz d zmay celów p. wprwadzee wych prduktów. Rysuek 2. Zwzk mdzy rdzaem pprawy wydac a herarch prcesów ródł: [4] Rysuek 2 przedstawa zwzk mdzy ppraw wydac a herarch prcesów. Rergazaca cgła dtyczy główe prcesów pdrzdych realzwaych w przedsbrstwe. Rergazaca w sytuacach krytyczych dtyczy prcesów główych. Natmast BPR dtyczy megaprcesów w przedsbrstwe. Megaprces aley rzume ak łacuch czyc prwadzcych d wytwrzea prduktu bd usług, dpwadace wymagam kleta. Megaprcesy e kcz s wraz z gracam edstek rgazacyych, lecz rzcga s a fukcale sfery, ak badaa rzwó, marketg, prdukca. Jak u wczee wspma X-Egeerg est rzwcem metdy reegeerg u prcesów. Przed przystpeem d wprwadzaa X-Egeerg u aley w przedsbrstwe przeprwadz rergazac prcesów wewtrzych. Idea X-Egeerg u plega a wycu z prcesam pza brb włase rgazac gspdarcze. Itegraca własych prcesów z prcesam
Krzysztf Mchalak 39 Kalkulaca ksztów ABC dla prcesów mdzyrgazacyych ak elemet X-Egeergu ych frm dae mlw utwrzea wel frmweg przedsbrstwa psadaceg ptecał zacze przekraczacy mlwc kade z tych frm w przypadku gdyby dzałały samte. Według Champy eg [4] X-Egeerg pzwala udzel dpwedz a trzy pytaa:. Jak s pwa frma zme? Aalze pddawae s prcesy wytwrzea sprzeday prduktów lub usług raz prcesy zwzae z trasakcam hadlwym z pdmtam zewtrzym. 2. W czym terese? Aalzwaa est prpzyca frmy wbec kleta. 3. I z czy pmc? Przedmtem aalzy est zakres partycypac w twrzeu wspólych prcesów z ym rgazacam. Prcesy, prpzyca partycypaca twrz trókt X-Egeerg u. Aalza płaszczyzy prcesów prwadz d wydrbea trzech grup:. Prcesy wykywae wewtrz przedsbrstwa. Naczce s t prcesy charakterze strategczym dla przedsbrstwa pwy by utrzymywae w taemcy przed kkureca. Naley edak s zastaw czy, rzeczywce s e ukale czy uawee ch dstawcm kletm e wypłyłby a ppraw ch efektywc. 2. Prcesy wykywae wspóle z ym rgazacam. Grup t staw prcesy, które e ma strategczeg zaczea dla frmy. Naley dy d tegrac frastruktury frmatycze współpracucych frm, aby pde efektyw realzac prcesów. 3. Prcesy zlecae ym rgazacm. Zlecee realzac prcesów ym frmm (utsurcg) wykue s aczce wtedy, gdy e staw e pdstawy dzałalc przedsbrstwa mg by wykae lepe tae przez frm zewtrz. W takm przypadku aley dy t teg, aby dstawca prcesu pddał g X-egeerg w we współpracy z dbrc prcesu eg dstawcam kletam. Drug kt trókta X-egeerg u staw prpzyca frmy wbec kleta. Prpzyca pwa staw c, c bdze wyróał frm a kkurecyym ryku. Champy [4] wymea sedem uwersalych prpzyc wartc: dywdualzaca, waca, cea, ak, bsługa, szybk, rórd. Trzec kt trókta X-egeerg u acekawszy z puktu wdzea teg artykułu staw partycypaca. Partycypaca zacza wyce ze swm prcesam d kletów czy te dstawców. D przeprektwaa przedsbrstwa eg fukcwaa włcza s parterzy z zewtrz, przekraczae s grace rgazac. Champy [4] wyróa cztery pzmy partycypac:. Przedsbrstw przeprektwue włase prcesy. 2. Przedsbrstw przeprektwue włase prcesy razem z prcesam ede ze współpracucych rgazac p. kleta lub dstawcy. 3. Przedsbrstw przeprektwue włase prcesy raz dwóch ych rgazac p. kletów lub dstawców. 4. Przedsbrstw przeprektwue prcesy włase raz prcesy trzech dmeych rgazac p. kletów, dstawców parterów. Przekraczae prcesów grac pedyczych rgazac gspdarczych zacza we wyzwae dla systemów frmatyczych rachuku ksztów. Dae pszych ksztach a realzac prcesów aley zbera ze wszystkch rgazac, które partycypu w realzac prcesu.
40 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Sera: Studa Materały, r 0, 2007 Psadac frmace ksztach prcesów padrgazacyych łatwe bdze ma zdetyfkwa prcesy, które aley pdda X-Egeergw. 4. Prceswa kalkulaca ksztów dla prcesów mdzyrgazacyych W pprzedm rzdzale przedstawa zstała frmalzaca kalkulac ksztów predch dla metdy rachuku ksztów prcesów. W przypadku wdrea w przedsbrstwe reguł X-Egeerg u przedstawe wywdy musz zsta rzbudwae. Prces u e bdze zamkty wewtrz ram rgazacyych przedsbrstwa, lecz bdze przekraczał eg grace, zatem kszty eg realzac mg lee w klku frmach, brcych udzał w eg wykau. Frmalzaca kalkulac ksztów predch dla przedsbrstwa stsuceg X-Egeerg me wyglda astpuc. Dla kadeg rdzau prduktu aley ustal lc edstek mary -teg dzałaa, zaagawaych d wytwrzea -teg prduktu przez pszczególe k-ate rgazace: m x k x k Std całkwta l edstek mary -teg dzałaa zaagawaych w wytwrzee -teg prduktu ma psa astpuc. k m x x Kszty daeg dzałaa w rgazac k-te s fukc welkc -teg dzałaa w te rgazac: KP k f ( x k gdze:,,, k,,, KPk kszty -teg dzałaa w k-te rgazac, xk lczba edstek -teg dzałaa w k-te rgazac. Całkwte kszty dzałaa s sum fukc welkc -teg dzałaa w k-tych rgazacach. KP k k ) f ( x Suma ksztów predch k-te rgazac (Kk) rzdzela mdzy dzałaa est rówa całkwtym ksztm predm w k-te rgazac pdlegacym rzlczeu a prdukty: K k KP Całkwta suma ksztów predch (K) k-tych rgazac rzdzela mdzy dzałaa est rówa sume całkwtych ksztów predch w k-tych rgazacach pdlegacych rzlczeu a prdukty. K k Aby blczy kszty prede pszczególych prduktów w k-te rgazac ustala s stawk ksztów (sk) dla kadeg dzałaa, dzelc kszty -teg dzałaa w k-te rgazac przez welk -teg dzałaa w k-te rgazac. k, k KP ), k
Krzysztf Mchalak 4 Kalkulaca ksztów ABC dla prcesów mdzyrgazacyych ak elemet X-Egeergu s k KP Całkwte kszty prede pszczególych prduktów w k-tych rgazacach staw suma s k Kszty prede -teg prduktu w k-te rgazac (k) staw sum lczyów stawek ksztów welkc pszczególych dzała w k-te rgazac, wydatkwaych a wytwrzee lub sprzeda daeg prduktu. k Całkwte kszty prede -teg prduktu () staw sum lczyów stawek ksztów welkc pszczególych dzała, wydatkwaych a wytwrzee lub sprzeda daeg prduktu w k-tych rgazacach. k W astpym krku ma blczy edstkwe kszty prede dla k-te rgazac (kwk) pszczególych prduktów dzelc kszty prede przydzele tym prduktm w k-te rgazac przez welk ch prdukc. kw k gdze: q welk prdukc -teg wyrbu. Całkwte edstkwe kszty prede (kw) pszczególych prduktów staw psza suma kw x k Przedstawa prpzyca frmalzac kalkulac ksztów predch dla metdy rachuku ksztów dzała astpe pwa zsta zamplemetwaa w pstac systemu frmatyczeg rachuku ksztów. Ze wzgldu a t, e dstp d takeg systemu bdze mał wele rgazac gspdarczych pwe zsta zrealzway w rdwsku teretwym. 5. Zakczee Zaprektwae systemu frmatyczeg rachuku ksztów dzała dla rgazac stsucych zasady X-Egeerg u est zadaem bardz skmplkwaym. Naley pamta, e frmace pszych ksztach w kadym ze współpracucych przedsbrstw zadu s w ch systemach frmatyczych rachukwc. W przypadku, gdy systemy te bd róe mamy d czyea z tegrac daych pchdzcych ze rdwska hetergeczeg. Taka tegraca daych e est zadaem emlwym, ale a pew te e est t prblem trywaly. k k KP x k k s x q q k s x k k k
42 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Sera: Studa Materały, r 0, 2007 Bblgrafa. Budzsk R.: Metdlgcze aspekty systemweg przetwarzaa daych ekmcz faswych w przedsbrstwe, Wydawctw Naukwe Uwersytetu Szczecskeg, Szczec (200) 2. Jaruga A., Nwak W., Szychta A.: Rachukw zarzdcza kcepce zastswaa, Spłecza Wysza Szkła Przedsbrczc Zarzdzaa w Łdz (200) 3. www.abctech.pl 4. Champy J.: X-egeerg przedsbrstwa, Wydawctw PLACET, Warszawa (2003) 5. Muller R., Rupper P.: Prcess reegeerg, Wydawctw ASTRUM, Wrcław (2000) 6. Kapla S., Cper R.: Cst ad Effect, Usg Itegrated Cst Systems t Drve Prftablty ad Perfrmace, Harvard Bussess Schl Press, Bst Massachusetts (998) 7. Cper R., Kapla R. S.: The Desg f Cst Maagemet System. Text, Cases ad Readgs, Pretce Hall Iteratal Edts, Eglewd Clffs (99) ABC COST CALCULATION FOR INTER ORGANIZATIONAL PROCESSESS AS THE ELEMENT OF X ENGINEERING Summary Mder frms, that wat t mprve ther facal utcme ad fte wats t survve cmpettve market fte take tce twards methds that are based prcess techlges. I the eghtes f the last cetury cmpaes fcused Busess Prcess Reegeerg. May frms tk rergazat f the prcesses wth better r wrse result. Nw actvty based cstg s gg t make a ht. Presetly mre ad mre cmpaes are tryg t put t practce ABC methd wtch ca gve better qualty ad mre accurate frmat abut csts. Oe f the latest methds that purpses t ptmzat f the prcesses s X-Egeerg. X-Egeerg allws t elmate effcacus the ctact f the rgazats r fr terrgazatal prcesses Keywrds: Actvty Based Cstg, Reegeerg, X Egeerg, prcess techlges Krzysztf Mchalak Istytut Systemów Ifrmatyczych, Wydzał Ifrmatyk, Pltechk Szczecska Szczec, łerska 49 e-mal: kmchalak@w.ps.pl