Kontrakty terminowe na GPW
Czym jest kontrakt terminowy? Umowa między 2 stronami: nabywcą i sprzedawcą Nabywca zobowiązuje się do kupna instrumentu bazowego w określonym momencie w przyszłości po określonej cenie Sprzedawca/wystawca zobowiązuje się do sprzedaży instrumentu bazowego w określonym momencie w przyszłości po określonej cenie Kontrakty notowane na GPW są rozliczane pieniężnie
Instrumenty bazowe Indeksy giełdowe (WIG20, mwig40)
Akcje pojedynczych spółek
Waluty
Inwestycja w kontrakty to: Liniowy profil wypłaty Dźwignia finansowa Niskie ryzyko kredytowe (dzienne rozrachunki) Wysoka płynność, niskie koszty Gra na wzrost/spadek instrumentu bazowego Dywersyfikacja portfela Zabezpieczenie portfela
Profil wypłaty pozycja długa (zakup kontraktu) Kupujący (zajmujący pozycję długą) liczy na wzrost kursu instrumentu bazowego i wzrost kursu kontraktu. Aby zamknąć pozycję długą należy SPRZEDAĆ taką samą liczbę kontraktów. zysk T=0 strata Kurs kontraktu/instrumentu bazowego
Profil wypłaty pozycja krótka (sprzedaż/wystawienie kontraktu) Sprzedający (zajmujący pozycję krótką ) liczy na spadek kursu instrumentu bazowego i spadek kursu kontraktu. Aby zamknąć pozycję należy KUPIĆ taką samą liczbę kontraktów. zysk strata T=0 Kurs kontraktu/instrumentu bazowego
Specyfikacja instrumentów kontrakty terminowe Nazwa skrócona F XYZ k rr F rodzaj instrumentu XYZ skrót nazwy instrumentu bazowego (przykładowo W20 dla WIG20, USD dla kursu USD/PLN, TPS dla Telekomunikacji Polskiej) k kod określający miesiąc wykonania kontraktu (H, M, U, Z) rr dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia np. FW20M14, FKGHU14, Wartość kontraktu indeksowe = indeks x 10 zł (mnożnik) akcyjne = kurs akcji spółki x mnożnik (100 lub 1000 akcji) Notowanie indeksowe punkty indeksowe akcyjne w złotych za 1 akcję Dzień wygaśnięcia i ostatni dzień obrotu 3 piątek miesiąca wygaśnięcia: H, M, U, Z 9
Specyfikacja instrumentów kontrakty terminowe Miesiące wygaśnięcia WIG20-4 najbliższe miesiące z marcowego cyklu kwartalnego: Marzec (H), Czerwiec (M), Wrzesień (U), Grudzień (Z) Inne kontrakty indeksowe i akcyjne 3 najbliższe miesiące z marcowego cyklu kwartalnego Minimalny krok notowania Kontrakty indeksowe: 1 pkt. Kontrakty akcyjne: 0,01 zł jeżeli kurs kontraktu nie przekracza 100 zł 0,05 zł jeżeli kurs kontraktu przekracza 100 zł 10
Wybrane elementy standardu kontrakty indeksowe i akcyjne Ostateczna cena rozliczeniowa Indeksowe ostateczny kurs rozliczeniowy mnożnik (10 zł) Akcyjne ostateczny kurs rozliczeniowy liczba akcji w kontrakcie Rozliczenie Pieniężne w zł Sytuacje szczególne kontrakty akcyjne W przypadku operacji na akcjach lub realizacji praw z akcji, będących instrumentami bazowymi dla kontraktów terminowych, Giełda może przeprowadzić korektę kursu odniesienia oraz zmienić liczbę akcji przypadających na jeden kontrakt
Dźwignia finansowa Mała zmiana kursu kontraktu Duża procentowa zmiana (zysk lub strata) w stosunku do depozytu Kurs kontraktu terminowego 2500 pkt * 10 zł = 25.000 zł (wartość kontraktu terminowego) Przykładowy depozyt zabezpieczający (KDPW): 10%*25.000 zł = 2500 zł Dźwignia finansowa 10 krotna: 100%/10% Zmiana kursu kontraktu o 2% to 50 pkt. = 500 zł (zysk/strata dla inwestora) DEPOZYT MA NA CELU POKRYCIE EWENTUALNYCH DZIENNYCH STRAT
BAZA Baza to różnica pomiędzy bieżącą wartością instrumentu bazowego, a kursem kontraktu. Ujemna baza oznacza, że kontrakt jest notowany powyżej instrumentu bazowego. Dodatnia baza oznacza, że kontrakt jest notowany poniżej instrumentu bazowego.
BAZA Baza i zjawisko konwergencji FW20 Cena futures = spot + koszt finansowania + koszt składowania WIG20 S(t) Różnica pomiędzy bieżącą wartością instrumentu Bazowego, a kursem kontraktu z biegiem czasu się zmniejsza (WIG20 vs FW20) Dzień wygaśnięcia kontraktu Baza = spot futures
Wycena kontraktów F Se ( r q) T F wartość kontraktu terminowego S cena z rynku kasowego (wartość indeksu) T czas do terminu realizacji kontraktu (część roku = liczba dni/365) r wolna od ryzyka stopa procentowa q stopa dywidendy (średnia stopa dywidendy spółek wchodzących w skład indeksu) e tzw. stała Eulera (podstawa logarytmu naturalnego)
Wycena kontraktu terminowego na akcje spółki Cena akcji = 33 zł Stopa wolna od ryzyka = 5% = 0,05 Stopa dywidendy = 0 Kurs kontraktu terminowego = 34 Liczba akcji przypadających na kontrakt = 100 sztuk Czas do terminu rozliczenia = 1 miesiąc = 30 dni, czyli T=30/365=0,083 F Se ( r q) T F (0,05 33e 0)0,083 F = 33,14 zł
Depozyty zabezpieczające Służą zabezpieczeniu zobowiązań kupującego/sprzedającego zabezpieczeniu ryzyka dziennej zmiany ceny kontraktu proces bieżących rozrachunków rynkowych (tzw. równanie do rynku); Stanowią tylko część wartości kontraktu określony % wartości; Wartość depozytu liczona od ostatniego kursu rozliczeniowego; Wielkość wyznaczana przez KDPW; Wpłacane na rachunek inwestora w DM; KDPW określa jeden poziom depozytu minimalny, czyli poziom który zawsze musi być utrzymywany; DM mają swobodę w określaniu depozytu wstępnego czasami wyliczają go jako 1,2-1,4 x depozyt minimalny;
Bieżące rozrachunki na przykładzie kontraktów terminowych na akcje kupno 3 kontraktów terminowych na akcje spółki XYZ po kursie 50 zł, wielkość kontraktu 100 akcji; 50 zł to ostatni kurs rozliczeniowy kontraktów terminowych (z poprzedniej sesji) zakładany poziom wstępnego depozytu zabezpieczającego = 10% zakładany poziom właściwego depozytu zabezpieczającego = 10% (przyjmujemy, że depozyt wstępny = depozyt właściwy) wielkość wstępnego depozytu zabezpieczającego = poziomowi właściwego depozytu: 3 x 10% (50 zł 100 akcji) = 1 500 zł
Cena kontraktu rośnie do 52 zł na zamknięciu sesji Nabywca kontraktu Liczy na wzrost kursu kontraktu Wnosi depozyt 1500 zł Bilansuje dzień po sesji: 3*(52 zł-50 zł)*100 sztuk = 600 zł (zysk) Po sesji dokonuje się mechanizm równania do rynku: Depozyt (1500 zł) + 600 zł = 2100 zł KDPW wyznacza depozyt na następną sesję (np. 10%): Depozyt = 3*10%*(52 zł*100 akcji) = 1560 zł. Kwotę taką trzeba mieć na rachunku przed otwarciem następnej sesji giełdowej. Nabywca ma 2100 zł Wystawca kontraktu Liczy na spadek kursu kontraktu Wnosi depozyt 1500 zł Bilansuje dzień po sesji: 3*(52 zł-50 zł)*100 sztuk = 600 zł (strata) Po sesji dokonuje się mechanizm równania do rynku: Depozyt (1500 zł) 600 zł = 900 zł KDPW wyznacza depozyt na następną sesję (np. 10%): Depozyt = 3*10%*(52 zł*100 akcji) = 1560 zł. Kwotę taką trzeba mieć na rachunku przed otwarciem następnej sesji giełdowej. Wystawca musi dopłacić 1560 zł 900 zł = 660 zł.
Możliwości jakie dają kontrakty spekulacja na wzrost/spadek indeksu (kursu akcji, walut); alternatywa dla krótkiej sprzedaży (akcje, indeksy); transakcje spreadowe: hedging - zabezpieczanie portfela akcji, transakcji handlowej arbitraż.
Spekulacja Osiągnięcie zysku ze zmian cen kontraktów, powiększonego działaniem dźwigni finansowej. przewidywany wzrost WIG20 - kupno kontraktu przewidywany spadek WIG20 - sprzedaż kontraktu niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji (10 zł za otwarcie kontraktu FW20 przy kursie 2000 punktów zł to 0,05% jego wartości), możliwość bezpośredniego kupna lub sprzedaży indeksu, płynny rynek - szybkie zajęcie pozycji, możliwość łatwej spekulacji na spadek wartości indeksu lub kursów akcji
Spekulacja cd. Pozycja Wzrost kursu kontraktu Spadek kursu kontraktu Nabycie kontraktu Długa (long) Zyski Straty Sprzedaż kontraktu Krótka (short) Straty Zyski
Spekulacja na wzrost kursu (na przykładzie kontraktów na akcje) Rynek kasowy Rynek terminowy Kurs akcji spółki 50 zł. Inwestor nabywa 330 akcji. Wartość inwestycji 16 500 zł. Kurs czerwcowych kontraktów na akcje spółki wynosi 55 zł. Inwestor nabywa 3 kontrakty o wartości 16500 zł (3 x 100 55 zł). Depozyt zabezpieczający na poziomie 20% - inwestor wpłaca 3300 zł Czas trwania inwestycji 2 miesiące. Zakładamy wzrost kursu akcji i kursu kontraktu terminowego o 10% Uwaga: we wszystkich przykładach w niniejszej prezentacji pominięto opłaty transakcyjne
Spekulacja na wzrost kursu Podsumowanie inwestycji Rynek kasowy Rynek terminowy Wzrost kursu do 55 zł daje zysk na poziomie 1650 zł (18 150 zł 16 500 zł) Wzrost kursu do 60,5 zł. Inwestor sprzedaje kontrakt. Zysk z operacji równy jest 1650 zł (18 150 zł 16 500 zł) Stopa zwrotu równa 10% (1 650 zł / 16 500 zł) 100% Stopa zwrotu równa 50%. (1650 zł / 3300 zł) 100%
Spekulacja na wzrost kursu Porównanie inwestycji założenia: kurs nabycia akcji i kontraktu 55 zł; depozyt 20%; wielkość kontraktu 100 akcji kurs akcji i kurs kontraktu terminowegow dniu zamknięcia pozycji stopa zwrotu z inwestycji na rynku kasowym stopa zwrotu z inwestycji na rynku terminowym dla nabywcy stopa zwrotu z inwestycji dla wystawcy kontraktu terminowego 70 27,3% 136,4% -136,4% 65 18,2% 90,9% -90,9% 60 9,1% 45,5% -45,5% 55 0% 0% 0,0% 50-9,1% -45,5% 45,5% 45-18,2% -90,9% 90,9% 40-27,3% -136,4% 136,4%
Kontrakty i ryzyko Ryzyko rynkowe wynika ze zmian kursu kontraktu, które zależą od zmian ceny instrumentu bazowego; jest potęgowane przez efekt dźwigni - małe wahania kursów na rynku kasowym mają proporcjonalnie większy wpływ na wartość depozytu zabezpieczającego; może doprowadzić do poniesienia strat przekraczających wielkość pierwotnej inwestycji straty mogą być wyższe niż pierwotnie wpłacony depozyt zabezpieczający;
Kontrakty i ryzyko Ryzyko płynności wynika z małej aktywności na rynku braku płynności płynność może być różna na różnych seriach kontraktów terminowych zawarcie transakcji może być utrudnione lub będzie pociągać za sobą dużą zmianę kursu Przykład : dalsze serie kontraktów terminowych na akcje, kontrakty na mwig40
Kontrakty i ryzyko Ryzyko specyficzne kursy pojedynczych akcji (instrumentów bazowych) mogą mieć większą zmienność (większe wahania cen) niż inne instrumenty z powodu większej zmienności, kontrakty na akcje mogą być bardziej ryzykowną inwestycją niż kontrakty na indeksy kontrakty walutowe uzależnienie od kursów innych walut
Dodatkowe informacje Strony internetowe: www.pochodne.gpw.pl, www.gpw.pl Materiały edukacyjne Informacje dostępne w domach maklerskich Szkolenia dotyczące kontraktów terminowych.
Wybrana literatura Materiały edukacyjne na stronie internetowej www.pochodne.gpw.pl J. Hull Kontrakty terminowe i opcje, wprowadzenie G. Zalewski Kontrakty terminowe w praktyce P. McBride Johnson Instrumenty pochodne. Przewodnik menedżera M. Pring Podstawy analizy technicznej J.Murphy Analiza techniczna rynków finansowych J. Schwager Analiza techniczna rynków terminowych J. Schwager Mistrzowie rynków finansowych M. Miller Merton Miller o instrumentach pochodnych