Zintegrowany Wieloletni Plan Kontroli dla Polski na lata 2015-2019 (MANCP) Raport roczny za 2015 rok z województwa lubelskiego 1. Kontrole urzędowe przeprowadzone w 2015r. W tabeli nr 1 załącznik nr 1 przedstawiono liczbę zaplanowanych, przeprowadzonych, liczbę nieplanowanych (kontrole sprawdzające, interwencyjne, akcyjne), % realizacji planu jak również łączną liczbę przeprowadzonych sanitarnych. Województwo zaplanowanych w zakładach przeprowadzon ych planowanych % realizacj i planu nieplanowan ych W tym re interwenc yjnych akcyjnyc h, Łączna liczba przeprowa dzonych Lubelskie (psse,wsse) 10715 9530 88,9% 8378 3372 985 227 17908 Jak wynika z przedstawionej tabeli plan urzędowej żywności w Powiatowych Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych oraz Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lublinie, został zrealizowany w 88,9%. Plan w PSSE w Zamościu oraz WSSE w Lublinie został zrealizowany w 100%. Główną przyczyną niezrealizowania zaplanowanych to: - w znacznej ilości zakłady planowane do na 2015r. nie zostały skontrolowane, bowiem w roku 2015 zawiesiły działalność, zostały zamknięte lub nie prowadziły działalności przez cały rok, nie informując o tym organ, - przeprowadzono znaczną ilość nieplanowanych (8378) co stanowi 46,8% ogólnej liczby w tym: sprawdzających (3372) co stanowi 40,2% liczby nieplanowanych, interwencyjnych (985) co stanowi 11.8% liczby nieplanowanych, akcyjnych (227) co stanowi 2,7% liczby nieplanowanych. 1
- istotny wpływ na brak wykonania planu związany był ze zmniejszoną obsadą osób sprawujących bieżący nadzór sanitarny (urlopy wychowawcze, zwolnienia lekarskie itp.), - nie skontrolowano wszystkich zaplanowanych gospodarstw prowadzących produkcję pierwotną z powodu niekorzystnych warunków klimatycznych ( wysokie temperatury w lecie, brak opadów, susza oraz w porze jesiennej przymrozki) dot. plantacji malin, aronii. Wiodącą grupę pozaplanowych stanowiły kontrole sprawdzające, będące następstwem postępowania administracyjnego i egzekucyjnego w związku z wydawanymi decyzjami po stwierdzeniu naruszeń prawa żywnościowego przez podmioty. Łączna liczba sprawdzających w 2015r. wyniosła 3372 co stanowiło 40,2% liczby nieplanowanych. Kontrole sprawdzające miały na celu sprawdzenie: - realizacji zaleceń pokontrolnych, - sposobu usunięcia stwierdzonych niezgodności, - skuteczność nałożonych sankcji karnych, Drugą znaczącą grupę pozaplanowych stanowiły kontrole związane z rejestracją zakładów, na podstawie których wydano 2377 decyzji zatwierdzających. Trzecia grupę pozaplanowych, to kontrole interwencyjne, których było 985 co stanowiło 11,8% w stosunku do nieplanowanych. Kontrole te przeprowadzane były w związku z: - powiadamianiami w ramach funkcjonowania systemu RASFF dot. nieprawidłowej jakości środków spożywczych, materiałów i wyrobów do kontakt z żywnością znajdujących się w obrocie, - interwencjami zgłaszanymi przez konsumentów/klientów dot.: niewłaściwego stanu sanitarnego obiektów, niewłaściwej jakości zdrowotnej żywności wprowadzanej do obrotu (m.in. mięsa, wędlin, ciast, warzyw i owoców), 2
wprowadzaniem do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości, niewłaściwych warunków higieniczno-sanitarnych w obiektach gastronomicznych, rozpoczęcie działalności bez złożenia wniosku o zatwierdzenie i wpis do rejestru zakładów, podejrzenie zatrucia pokarmowego po spożyciu środków spożywczych, niewłaściwej jakości zdrowotnej, braku orzeczeń do celów sanitarno-epidemiologicznych pracowników zatrudnionych przy produkcji lub obrocie żywności, wprowadzaniem do obrotu żywności bez oznakowania, W 2015r. w województwie lubelskim przeprowadzono 227 akcyjnych, co stanowi 2,7% nieplanowanych. Kontrole akcyjne były przeprowadzane w związku z: organizowaniem wypoczynku zimowego i letniego dla dzieci i młodzieży, kontrolą obiektów ruchomych i tymczasowych funkcjonujących sezonowo, na targowiskach lub podczas regionalnych imprez masowych, dokonywanie wspólnych z Inspekcją Weterynaryjną w okresie przedświątecznym dot. sprzedaży ryb, nadzorem nad produkcją pierwotną, na plantacjach malin w celu zapewnienia konsumentom pełnego bezpieczeństwa zdrowotnego wprowadzanych do obrotu malin, weryfikacją podmiotów wprowadzających do obrotu nasiona do produkcji kiełków, sprzedażą grzybów na targowiskach, Na terenie woj. lubelskiego w 2015r. dokonano poza planem 379 sanitarnych - granicznych (dotyczyły środków spożywczych oraz materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością). 3
Pozostała grupa przeprowadzonych, która miała wpływ na zmniejszoną realizację zaplanowanych to kontrole tematyczne, które dot. m.in.: stopnia wdrożenia oraz skuteczności systemów wewnętrznej GHP/GMP i HACCP, prawidłowość stosowania procesów mycia i dezynfekcji naczyń, sprzętu oraz urządzeń, ocena warunków przechowywania żywności nietrwałej mikrobiologicznie, przestrzeganie podstawowych zasad higieny, weryfikacja terminów do spożycia i dat minimalnej trwałości, środków spożywczych oferowanych do sprzedaży, wprowadzania do obrotu i znakowania suplementów diety, środków spożywczych specjalnego żywieniowego przeznaczenia oraz poboru próbek do badań laboratoryjnych oceny znakowania wprowadzanych do obrotu środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego do których zastosowano substancje dodatkowe, Podsumowanie przeprowadzonych : Urzędowe kontrole w obiektach produkcji i obrotu żywności były realizowane w oparciu o opracowany, zaakceptowany i zatwierdzony harmonogram - w ramach zasadniczych przedsięwzięć na 2015r. Plan, częstotliwość i zakres planowanych w odniesieniu do poszczególnych zakładów, został opracowany na podstawie: ryzyka związanego z rodzajem i ilością produkowanej bądź wprowadzanej do obrotu żywności, stopnia wdrożenia i utrzymania systemu wewnętrznej opartego na zasadach HACCP, w szczególności jego skuteczność, wyników poprzednich (ocena stanu sanitarnego z lat ubiegłych, analiza stwierdzonych niezgodności, rodzaje niezgodności, decyzje w tym unieruchomienia działalności zakładu, mandaty, decyzje nakazowe, prowadzone postępowanie administracyjno-egzekucyjne itp.), 4
interwencji przekazywanych przez konsumentów/klientów, wytycznych Głównego Inspektora Sanitarnego dot. częstotliwości w poszczególnych grupach obiektów, Plan w całym województwie lubelskim został zrealizowany w 88,9%. Brak wykonania planu związany był z przeprowadzeniem znacznej ilości poza planem: sprawdzających, interwencyjnych, związanych z zatwierdzaniem obiektów, kontrolami akcyjnymi, tematycznymi oraz związanymi z graniczną kontrolą żywności. Likwidacja planowanych do zakładów, bądź zawieszenie działalności w roku sprawozdawczym 2015, również miała wpływ na brak realizacji planu. W przypadku interwencji wnoszonych przez klientów/konsumentów działania kontrolne podejmowano niezwłocznie. Kontrole interwencyjne potwierdziły zarzuty w ok. 50%. W sytuacjach potwierdzenia słuszności wniesionej interwencji, w odniesieniu do osób odpowiedzialnych stosowano przewidziane prawem sankcje karne. W każdym przypadku (za wyjątkiem sygnałów anonimowych) informowano osoby zainteresowane o ustaleniach pokontrolnych i sposobie załatwienia interwencji. Działania kontrolne realizowane w związku z powiadomieniami w ramach systemu RASFF miały na celu sprawdzenie występowania w obrocie kwestionowanych produktów oraz monitorowania ich wycofywania. W roku 2015 prowadzone były działania kontrolne w nadzorowanych zakładach pod kątem m.in.: - oceny warunków higieniczno-sanitarnych i kondycji technicznej zakładów produkcji i obrotu środków spożywczych oraz materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością, - oceny zakładowych systemów bezpieczeństwa żywności GHP/GMP i HACCP, - nadzoru nad produkcją pierwotną, przede wszystkim na plantacjach owoców miękkich, w trakcie których zwracano uwagę na stosowanie przez plantatorów zasad Dobrej Praktyki Higienicznej, Produkcyjnej i Rolniczej z uwzględnieniem m.in. jakości wody używanej do uprawy, zapewnienia właściwych warunków do utrzymania higieny osób pracujących przy zbiorze owoców oraz transportu, - identyfikowalności surowców i gotowych produktów, - prawidłowej jakości zdrowotnej żywności (ocena organoleptyczna oraz pobieranie próbek do badań laboratoryjnych), - prawidłowego znakowania żywności produkowanej i wprowadzanej do obrotu, 5
- zachowanie właściwego stanu sanitarno-higienicznego pomieszczeń zakładu, - prawidłowości stosowania procesów mycia i dezynfekcji naczyń, sprzętu oraz urządzeń, -zatwierdzania nowych zakładów, bądź związanych z rozszerzeniem prowadzonej działalności, - realizacji planu poboru próbek w ramach urzędowej żywności, - monitorowanie wycofywania z obrotu żywności, materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością w ramach systemu wczesnego ostrzegania o produktach niebezpiecznych (RASFF), W związku z prowadzonymi kontrolami sanitarnymi i stwierdzaniem niezgodności z prawem żywnościowym, w celu poprawy istniejącego stanu sanitarnego podejmowano następujące działania: - wydawano doraźne zalecenia pokontrolne oraz decyzje opłatowe, -wydawano decyzje nakazujące wykonanie obowiązków w zakresie poprawy warunków sanitarnych, - wydawano decyzje dot. unieruchomienia prowadzonej działalności, - wydawano decyzje o zakazie wprowadzania produktu do obrotu, - nakładano mandaty karne, grzywny, - kierowano wnioski o wymierzenie kar pieniężnych do Lubelskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Lublinie, - kierowano wnioski o ukaranie do Sądu Grodzkiego, Ogólny stan higieniczno-sanitarny w porównaniu do 2014r. uległ poprawie o 0,5 %. Stan sanitarny nadzorowanych zakładów oceniany był zgodnie z procedurami urzędowej żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością wg zarządzeń Głównego Inspektora Sanitarnego Nr 132/2014, Nr 133/2014, Nr 134/2014, Nr 1355/2014 z dnia 9 czerwca 2014r. i Nr 153/2014 z dnia 1 lipca 2014r. W trakcie kompleksowych zakładów stan sanitarny oceniano na podstawie arkuszy oceny zakładów produkcji/obrotu żywnością materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, uwzględniając przepisy w zakresie wymagań higienicznych i zdrowotnych. Prowadzone kontrole miały na celu egzekwowanie przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów prawa żywnościowego. Konsekwentny nadzór sanitarny prowadzony przez organy Państwowej 6
Inspekcji Sanitarnej, przy zaangażowaniu przedsiębiorców w zakresie obowiązujących wymagań, w tym przede wszystkim wdrażania i stosowania zasad GHP/GMP oraz wprowadzanie systemu HACCP przyczynił się w znacznym stopniu do poprawy stanu higieniczno-sanitarnego nadzorowanych zakładów żywnościowo-żywieniowych. Ze względu na różny czas funkcjonowania nadzorowanych obiektów, czynności kontrolne prowadzono również poza regulaminowym czasem pracy, w godzinach wczesno rannych, popołudniowych, w wolne soboty i niedziele. Kontrole sanitarne obejmowały nie tylko prawidłowość procesów technologicznych, stosowanie substancji dodatkowych, znakowania żywności lecz również w zakładach produkcji i obrotu żywnością była ocena warunków transportu żywności. Transport środków spożywczych jest istotnym elementem całego procesu wytwarzania żywności i ma znaczący wpływ na jej bezpieczeństwo. Wnioski wynikające z przeprowadzonych : Wskutek prowadzonych systematycznych i konsekwentnych działań kontrolnych następuje systematyczna poprawa stanu sanitarnego (w 2015r. w porównaniu do 2014r. zanotowano poprawę o 0,5%) zakładów produkcji i obrotu żywnością oraz poprawa jakości i bezpieczeństwa produkowanej żywności o czym świadczy mniejsza liczba kwestionowanych próbek żywności pobieranych do badań laboratoryjnych (w 2015r. było ich 58, a w 2014r. 128), niewielka ilość potwierdzonych interwencji konsumenckich w stosunku do liczby nadzorowanych obiektów (w 2015r. interwencyjnych przeprowadzono 985, natomiast w 2014r. było ich 1174), czy też brak występowania zbiorowych zatruć pokarmowych związanych ze spożyciem żywności. Poprawa stanu higieniczno-sanitarnego została osiągnięta poprzez skuteczność ze względu na podejmowanie natychmiastowych działań w przypadkach występowania ryzyka zagrożenia dla zdrowia ludzkiego (doraźne zalecenia, decyzje nakazowe i opłatowe, mandaty, grzywny, kontrole sprawdzające, interwencyjne, tematyczne, akcyjne). Większość nadzorowanych zakładów posiada wdrożone i utrzymywane, sprawne systemy wewnętrznej, dostosowane do charakteru prowadzonej działalności. Podejmowane działania oraz konkurencja na rynku żywnościowym powoduje wzrost świadomości konsumentów i przedsiębiorców, a tym samym wymusza na podmiotach prowadzących zakłady poprawę warunków sanitarnohigienicznych oraz wzrost higieny produkcji i obrotu środkami spożywczymi. W 2015r. większy nacisk położono na ocenę wewnętrznej w zakładach (m.in. w piekarniach, 7
ciastkarniach, młynach) w zakresie zanieczyszczeń mikotoksynami. Ponadto w zakładach, dla których mają zastosowanie przepisy rozporządzenia Komisji (WE) Nr 2073/2005 z dnia 15 listopada 2005r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych, podejmowano działanie mające na celu zapewnienie przez przedsiębiorców zgodności produkowanych wyrobów z kryteriami mikrobiologicznymi w ramach potwierdzenia lub weryfikacji prawidłowego funkcjonowania stosowanych procedur opartych na zasadach HACCP i GHP. W dalszym ciągu w celu zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności, materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością, nadzór sanitarny nad obiektami żywnościowo-żywieniowymi w 2016r., będzie konsekwentnie zgodnie z planem realizowany. Ponadto będzie zwiększony nadzór nad produkcją pierwotną, w szczególności nad produkcję owoców miękkich i sprzedażą bezpośrednią. 8