Postępowanie administracyjne ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi

Podręczniki Prawnicze Postępowanie administracyjne ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi Marek Wierzbowski (red.) Marek Szubiakowski Aleksandra Wiktorowska 13. wydanie C. H. Beck

PODRÊCZNIKI PRAWNICZE Marek Wierzbowski Postêpowanie administracyjne

W sprzeda y: Z. Cieœlak (red.) POSTÊPOWANIE ADMINISTRACYJNE Wyk³ady Becka M. Rojewski POSTÊPOWANIE ADMINISTRACYJNE OGÓLNE, PRZED S DAMI ADMINISTRACYJNYMI I EGZEKUCYJNE Kazusy Becka P. Go³aszewski POSTÊPOWANIE ADMINISTRACYJNE I S DOWOADMINISTRACYJNE, wyd. 2 Plansze Becka R. Kêdziora OGÓLNE POSTÊPOWANIE ADMINISTRACYJNE, wyd. 2 Akademia Prawa A. Su³awko-Karetko, M. Rojewski KODEKS POSTÊPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO. ORZECZNICTWO Zbiory Orzecznictwa Becka KODEKS POSTÊPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO, wyd. 27 Teksty Ustaw Becka KODEKS POSTÊPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 20 Twoje Prawo www.sklep.beck.pl

Postêpowanie administracyjne ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed s¹dami administracyjnymi Redaktor prof. zw. dr hab. Marek Wierzbowski Autorzy dr Marek Szubiakowski prof. zw. dr hab. Marek Wierzbowski prof. dr hab. Aleksandra Wiktorowska pracownicy naukowi Uniwersytetu Warszawskiego 13. wydanie zmienione i uaktualnione

Poszczególne czêœci opracowali: Marek Szubiakowski: IV, VI 14, X, XII, XIV, XV Marek Wierzbowski: I 1, 2, II, XI Marek Wierzbowski, Aleksandra Wiktorowska: III, V 11, 12, XIII Aleksandra Wiktorowska: I 3, V 13, VI 15 18, VII, VIII, IX, XVI Redakcja: Ksenia Rzepka Wydawnictwo C. H. Beck 2010 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00 203 Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN 978-83-255-1962-9

Przedmowa do trzynastego wydania Postêpowanie administracyjne zosta³o przygotowane przez zespó³ autorów, pracowników Katedry Prawa Administracyjnego i Postêpowania Administracyjnego Uniwersytetu Warszawskiego, maj¹cych wieloletnie doœwiadczenie w nauczaniu postêpowania administracyjnego. Praca ta zosta³a przygotowana jako podrêcznik kierowany do dwóch grup Czytelników. Pierwsz¹ z nich s¹ studenci wydzia³ów prawa, drug¹ zaœ praktycy zajmuj¹cy siê postêpowaniem administracyjnym albo jako pracownicy administracji publicznej (pañstwowej i samorz¹dowej), albo wystêpuj¹cy w konkretnych sprawach administracyjnych czy podatkowych jako strony lub pe³nomocnicy stron. Kieruj¹c ten podrêcznik do tak szeroko zakreœlonego grona, autorzy d¹ yli do wskazania z jednej strony teoretycznych podstaw okreœlonych instytucji procesowych, z drugiej zaœ do zamieszczenia informacji praktycznych, a tak e odnotowania co istotniejszych orzeczeñ s¹dów administracyjnych i S¹du Najwy szego dotycz¹cych zagadnieñ proceduralnych ujêtych w podrêczniku. Postêpowanie administracyjne odgrywa dziœ bardzo du ¹ rolê w praktyce prawniczej. Liczba spraw administracyjnych jest o wiele wiêksza od liczby spraw rozstrzyganych przez s¹dy. W sprawach administracyjnych strona czêsto wystêpuje bez pomocy adwokata, a pracownik administracji rozstrzygaj¹cy sprawê, równie czêsto legitymuje siê wykszta³ceniem nieprawniczym. Przestrzeganie ustawowo okreœlonych zasad postêpowania ma zasadnicze znaczenie dla przebiegu sprawy administracyjnej i oceny prawid³owoœci wydanej decyzji. Znaczny odsetek decyzji uznawanych przez s¹dy administracyjne za nieprawid³owe to w³aœnie decyzje, w których dosz³o do naruszenia przepisów postêpowania administracyjnego. Ten fakt najpe³niej wskazuje, e znajomoœæ procedury czêsto przes¹dza o wyniku sprawy. Podrêcznik obejmuje trzy podstawowe procedury administracyjne postêpowanie ogólne, podatkowe i egzekucyjne. Podrêcznik zawiera tak e czêœæ dotycz¹c¹ s¹downictwa administracyjnego gdzie zaprezentowano zagadnienia ogólne zwi¹zane z pozycj¹ ustrojow¹ s¹dów administracyjnych oraz podstawowe zasady i instytucje postêpowania przed s¹dami administracyjnymi.

VI Przedmowa do trzynastego wydania Postêpowanie administracyjne ogólne jest uregulowane uchwalonym piêædziesi¹t lat temu Kodeksem postêpowania administracyjnego KPA. Kodeks by³ wielokrotnie nowelizowany, co jednak nie naruszy³o jego podstawowych instytucji, w szczególnoœci zasad ogólnych i pozycji strony. Kodeks postêpowania administracyjnego mo emy zaliczyæ do pomników prawodawstwa polskiego tak jak Niemcy traktuj¹ swój BGB, czy Francuzi Code civil. Mo na zak³adaæ, e w pewnych granicach bêdzie on u ywany jako wzorzec do wypracowania rozwi¹zañ unijnych, na wzór amerykañskich restatemets czyli wzorców ustawodawstwa krajowego, wykorzystywanych przy przygotowaniu przepisów w poszczególnych krajach czy stanach. Prace w tym kierunku ju siê rozpoczê³y w miêdzynarodowym œrodowisku prawników administratywistów. Polska jest jednym z nielicznych krajów maj¹cych skodyfikowane postêpowanie administracyjne. Jest ono rozumiane przy tym doœæ w¹sko, podobnie jak w nauce austriackiej czy niemieckiej, czy innych krajów tego prawniczego obszaru kulturowego. Postêpowanie administracyjne dotyczy bowiem tylko rozstrzygania indywidualnych spraw administracyjnych w drodze decyzji administracyjnych przez organy administracji. Na skutek tego podejœcia, poza zakresem KPA pozostaj¹ procedury dokonywania innego rodzaju czynnoœci przez organy administracji a w szczególnoœci procedury wydawania przepisów, zawierania umów i udostêpniania informacji. W Polsce procedury te zawarte s¹ w postaci cz¹stkowej w odrêbnych ustawach. Przez pewien czas KPA regulowa³ równie postêpowanie podatkowe. W 1997 r. ustawodawca wy³¹czy³ postêpowanie podatkowe z KPA i podda³ go odrêbnej regulacji prawnej zawartej w ustawie Ordynacji podatkowej. Postêpowanie podatkowe uwa a siê nadal za wyodrêbniony rodzaj postêpowania administracyjnego, dlatego te odrêbny fragment podrêcznika poœwiêcony jest Ordynacji podatkowej, a w³aœciwie przepisom proceduralnym w niej zawartym. Ani KPA, ani Ordynacja podatkowa nie reguluj¹ kwestii wykonania rozstrzygniêæ podjêtych wed³ug przepisów tych obu aktów. Tej problematyce poœwiêcona jest odrêbna ustawa o postêpowaniu egzekucyjnym w administracji. Tê czêœæ procedury administracyjnej okreœla siê mianem egzekucji administracyjnej. Instytucjom postêpowania egzekucyjnego poœwiecona jest odrêbna czêœæ podrêcznika. Z wydawaniem decyzji przez organy administracji i ich wykonaniem jest œciœle zwi¹zana weryfikacja tych rozstrzygniêæ przez s¹dy administracyjne. Dlatego te osobna czêœæ podrêcznika poœwiecona jest tzw. postêpowaniu s¹dowoadministracyjnemu, czyli postêpowaniu przed wojewódzkimi s¹dami administracyjnymi i Naczelnym S¹dem Administracyjnym.

Przedmowa do trzynastego wydania VII W ten sposób Czytelnik otrzymuje podrêcznik pokrywaj¹cy ca³y, podstawowy obszar postêpowania administracyjnego i s¹dowoadministracyjnego. Winniœmy jednak zwróciæ uwagê Czytelnika na pewne istotne cechy postêpowania administracyjnego, których znaczenie wzros³o w ostatnich latach. Przede wszystkim ustawy materialnego prawa administracyjnego zawieraj¹ czêsto pewne przepisy proceduralne, niejednokrotnie uzupe³niaj¹ce lub modyfikuj¹ce KPA. Dotycz¹ one w szczególnoœci treœci wniosków czy podañ o przyznanie okreœlonego uprawnienia. Czêsto dotycz¹ te postêpowania dowodowego, czasu trwania postêpowania, elementów decyzji. Przepisy takie, ustanawiaj¹ce wyj¹tki od KPA powinny byæ interpretowane œciœle, zgodnie z ogólnie przyjêtymi zasadami wyk³adni prawa. Ze wzglêdu na rozmiar takich szczególnych uregulowañ, tylko w pewnym zakresie tego typu odstêpstwa od KPA mog¹ byæ sygnalizowane w podrêczniku. W postêpowaniach przed prezesem Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, prezesem Urzêdu Regulacji Energetyki, prezesem Urzêdu Komunikacji Elektronicznej, prezesem Urzêdu Transportu Kolejowego przyjêto, e odwo- ³ania od decyzji tych organów okreœlone w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, prawie energetycznym, prawie telekomunikacyjnym oraz ustawie o transporcie kolejowym rozpatruje S¹d Okrêgowy w Warszawie S¹d Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Postêpowanie przed tym s¹dem reguluj¹ przepisy Kodeksu postêpowania cywilnego. W ograniczonym zakresie w³aœciwe s¹ tu jednak nadal s¹dy administracyjne. Odrêbnym zagadnieniem jest postêpowanie przed Prezesem Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tu przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przewiduj¹ w ograniczonym zakresie stosowanie obok KPA równie KPC i nawet KPK, nie mówi¹c o tym, e sama ta ustawa zawiera liczne przepisy proceduralne. To szczególne potraktowanie postêpowania przed prezesem UOKiK w czêœci uzasadnione jest specyfik¹ spraw rozstrzyganych przez ten organ. Jego zakres kompetencji obejmuje np. udzielanie zgody na koncentracjê, czyli przejêcie kontroli przez jednego przedsiêbiorcê nad innym przedsiêbiorc¹, sprawy nadu ycia pozycji dominuj¹cej. W takich sprawach przedsiêbiorca przejmowany, czy przedsiêbiorca skar ¹cy siê na nadu ycie pozycji dominuj¹cej pozbawiony jest obecnie praw strony. Pojawiaj¹ siê te tendencje do ograniczenia uprawnieñ jakie KPA daje stronom postêpowania Przyk³adem mo e tu byæ tzw. postêpowanie wyjaœniaj¹ce regulowane przez ustawê o nadzorze nad rynkiem finansowym i ustawê o ochronie konkurencji i konsumentów. Celem postêpowania wyjaœniaj¹cego jest ustalenie czy zachodz¹ przes³anki do wszczêcia postêpowania karnego lub administracyjnego (w przypadku UOKiK zwanego antymonopolowym). Wprowadzenie

VIII Przedmowa do trzynastego wydania postêpowania wyjaœniaj¹cego, tak rozumianego mia³o na celu umo liwienie sprawdzenia okreœlonych faktów bez wszczynania postêpowania administracyjnego. W praktyce jednak doprowadzi³o do zastêpowania znacznej czêœci postêpowania administracyjnego szczególnie postêpowania dowodowego nowo wprowadzonym postêpowaniem wyjaœniaj¹cym. Po zebraniu ca³oœci lub znacznej czêœci materia³u dowodowego dopiero wszczyna siê postêpowanie administracyjne, do³¹czaj¹c do niego akta postêpowania wyjaœniaj¹cego. Z przepisów nie wynika, aby istnia³a mo liwoœæ zastêpowania postêpowania administracyjnego postêpowaniem wyjaœniaj¹cym. Wszczêcie postêpowania administracyjnego nie jest zale ne od woli organu i nastêpuje z chwil¹ pierwszej czynnoœci dokonanej wobec strony. Od tej chwili stronie przys³uguj¹ uprawnienia proceduralne przyznane przez KPA. Powy ej przedstawiliœmy kilka przyk³adów prób dekodyfikacji postêpowania administracyjnego, czyli wprowadzania przepisów, które mog¹ ograniczaæ gwarancje procesowe przyznane przez KPA. Autorzy bêd¹ wdziêczni Czytelnikom za wszelkie uwagi dotycz¹ce treœci podrêcznika, zostan¹ one wykorzystane w kolejnych wydaniach. Warszawa, wrzesieñ 2010 r. Prof. zw. dr hab. Marek Wierzbowski Kierownik Katedry Prawa Administracyjnego i Postêpowania Administracyjnego Uniwersytetu Warszawskiego

Spis treœci Przedmowa do dwunastego wydania... Wykaz skrótów... Wykaz literatury... Str. V XIX XXIII Nb. Rozdzia³ I. Istota i rozwój postêpowania administracyjnego... 1 1 1. Postêpowanie administracyjne na tle innych dziedzin prawa... 1 1 2. Rozwój postêpowania administracyjnego... 4 5 3. Standardy europejskie w polskim prawie o postêpowaniu administracyjnym... 8 7a Rozdzia³ II. Zagadnienia ogólne... 12 8 4. Zakres obowi¹zywania KPA... 12 8 I. Postêpowania regulowane przez KPA... 12 8 II. Ogólne postêpowanie administracyjne... 12 9 III. Inne postêpowania regulowane przez KPA... 17 14 1. Wydawanie zaœwiadczeñ... 17 14 2. Sprawy skarg i wniosków... 17 15 5. Zasady ogólne... 18 16 I. Za³o enia postêpowania ogólnego... 18 16 II. Pojêcie zasad ogólnych... 20 17 III. Omówienie zasad ogólnych... 21 18 1. Zasada praworz¹dnoœci... 21 18 2. Zasada prawdy obiektywnej... 23 20 3. Zasada oficjalnoœci... 23 21 4. Zasada czuwania przez organ administracji nad interesem strony i innych osób bior¹cych udzia³ w postêpowaniu... 24 22 5. Zasada czynnego udzia³u stron w postêpowaniu... 25 23 6. Zasada pisemnoœci... 26 24 7. Zasada dwuinstancyjnoœci... 26 25 8. Zasada s¹dowej kontroli legalnoœci decyzji administracyjnych... 27 26 9. Zasada trwa³oœci decyzji administracyjnej... 27 27 10. Zasada szybkoœci postêpowania... 29 28 11. Zasada nak³aniania do ugody... 30 29 12. Zasada przekonywania... 30 30 13. Zasada pog³êbiania zaufania obywateli... 30 31 14. Zasada uwzglêdniania interesu spo³ecznego i s³usznego interesu obywateli... 32 32

X Spis treœci Str. Nb. Rozdzia³ III. Podmioty orzekaj¹ce... 34 34 6. Organy administracji... 34 34 I. Pojêcie organu administracji w KPA... 34 34 II. Organy wy szego stopnia i organy naczelne... 36 35 7. W³aœciwoœæ organów administracji... 38 37 I. Pojêcie w³aœciwoœci... 38 37 l. W³aœciwoœæ rzeczowa... 39 38 2. W³aœciwoœæ instancyjna... 40 38 3. W³aœciwoœæ miejscowa... 42 39 II. Powierzanie wykonywania kompetencji... 42 40 III. Skutki naruszenia przepisów o w³aœciwoœci... 43 41 IV. Spory o w³aœciwoœæ... 44 42 l. Spory miêdzy organami administracji (w tym miêdzy organami samorz¹du terytorialnego)... 45 42a 2. Spory miêdzy organami administracji rz¹dowej a organami jednostek samorz¹du terytorialnego... 47 42b 8. Wy³¹czenie pracownika oraz organu od udzia³u w postêpowaniu... 47 43 I. Wy³¹czenie pracownika... 48 44 II. Wy³¹czenie organu administracji... 49 47 Rozdzia³ IV. Strona i podmioty na prawach strony... 51 48 9. Strona w postêpowaniu administracyjnym... 51 48 10. Podmioty na prawach strony... 61 59 I. Organizacja spo³eczna... 61 59 II. Prokurator... 64 61 III. Rzecznik Praw Obywatelskich... 67 64 IV. Rzecznik Praw Dziecka... 67 64a V. Inne podmioty dzia³aj¹ce na prawach strony... 68 65 Rozdzia³ V. Dorêczenia, wezwania i terminy... 69 66 11. Dorêczenia... 69 66 12. Wezwania... 72 68 13. Terminy... 73 69 I. Uwagi wprowadzaj¹ce... 74 69 II. Rodzaje terminów... 75 70 III. Przywrócenie terminu... 77 72 IV. Obliczanie terminów... 78 73 V. Zachowanie terminu... 79 74 VI. Terminy za³atwiania spraw administracyjnych... 80 75 VII. Legalne wyd³u enie terminów za³atwiania spraw... 81 78 VIII. Milczenie administracji (bezczynnoœæ administracji)... 82 79 Rozdzia³ VI. Wszczêcie postêpowania... 86 84 14. Wszczêcie postêpowania... 86 84 15. Protoko³y i adnotacje... 94 90

Spis treœci XI Str. Nb. I. Uwagi wprowadzaj¹ce... 94 90 II. Protoko³y... 95 91 III. Adnotacje... 96 93 16. Udostêpnianie akt... 97 94 I. Jawnoœæ... 97 94 1. Jawnoœæ zewnêtrzna... 97 94 2. Jawnoœæ wewnêtrzna... 98 94 II. Uprawnienia strony wynikaj¹ce z zasady jawnoœci postêpowania.. 98 95 III. Ograniczenia jawnoœci... 99 96 1. Ograniczenia podmiotowe... 99 96 2. Ograniczenia przedmiotowe... 100 97 IV. Prawne zabezpieczenia udostêpniania akt... 100 98 17. Formy postêpowania wyjaœniaj¹cego... 101 99 I. Postêpowanie gabinetowe... 101 99 II. Rozprawa... 102 100 1. Obligatoryjnoœæ i fakultatywnoœæ rozprawy... 102 100 2. Czynnoœci poprzedzaj¹ce rozprawê... 105 102 3. Czêœæ wstêpna rozprawy... 106 103 4. Czêœæ w³aœciwa rozprawy... 106 104 18. Postêpowanie dowodowe... 107 105 I. Dowody... 107 105 II. Uprawdopodobnienie... 109 106 III. Domniemanie w postêpowaniu dowodowym... 110 107 IV. Rodzaje œrodków dowodowych... 112 108 V. Dowód z dokumentów... 114 110 VI. Dowód z zeznañ œwiadków... 116 113 VII. Dowód z opinii bieg³ego... 118 115 VIII. Oglêdziny... 119 116 IX. Przes³uchanie stron... 120 117 X. Zasady postêpowania dowodowego... 121 118 1. Zasada swobodnej oceny dowodów... 122 119 2. Ciê ar dowodu... 123 120 3. Jawnoœæ wobec strony... 126 122 4. Bezpoœrednioœæ... 127 123 5. Koncentracja materia³u dowodowego... 128 127 XI. Udzia³ strony w postêpowaniu dowodowym... 129 128 XII. Skutki uchybieñ w postêpowaniu dowodowym... 131 130 Rozdzia³ VII. Przerwanie toku postêpowania... 133 131 19. Zawieszenie postêpowania... 133 131 I. Obligatoryjne zawieszenie postêpowania... 133 131 II. Fakultatywne zawieszenie postêpowania... 136 135 III. Forma zawieszenia postêpowania... 137 136 IV. Skutki prawne zawieszenia postêpowania... 137 137 V. Podjêcie zawieszonego postêpowania... 138 138 20. Umorzenie postêpowania... 138 139 I. Obligatoryjne umorzenie postêpowania... 139 139 II. Fakultatywne umorzenie postêpowania... 140 140

XII Spis treœci Str. Nb. III. Forma umorzenia postêpowania... 141 141 IV. Stadia, w których postêpowanie mo na umorzyæ... 141 141a Rozdzia³ VIII. Rozstrzygniêcia w postêpowaniu administracyjnym... 142 142 21. Decyzja... 142 142 I. Pojêcie i istota decyzji... 142 142 II. Klasyfikacja decyzji... 146 145 l. Decyzje deklaratoryjne i konstytutywne... 146 145 2. Decyzje stanowcze (definitywne) i tymczasowe (prowizoryczne)... 147 146 3. Decyzje pozytywne i negatywne... 147 147 4. Decyzje dochodz¹ce do skutku niezale nie od woli adresata lub wskutek wniosku strony... 148 148 5. Decyzje swobodne i tzw. zwi¹zane... 148 149 6. Decyzje ostateczne i nieostateczne... 148 150 III. Treœæ decyzji... 149 151 1. Oznaczenie organu administracji publicznej... 149 152 2. Data wydania... 150 153 3. Oznaczenie strony (lub stron) adresatów decyzji... 150 154 4. Osnowa treœæ rozstrzygniêcia sprawy bêd¹cej przedmiotem postêpowania administracyjnego... 150 155 5. Powo³anie podstawy prawnej... 151 156 6. Uzasadnienie faktyczne i prawne... 153 157 7. Pouczenie o przys³uguj¹cych œrodkach prawnych... 156 160 8. Podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska s³u bowego osoby uprawnionej do wydania decyzji... 157 161 9. Inne sk³adniki... 159 163 IV. Konstrukcje decyzji w orzecznictwie NSA i SN... 160 164 V. Zajêcie stanowiska przez inny organ przy wydawaniu decyzji przez organ w³aœciwy... 161 165 VI. Rygor natychmiastowej wykonalnoœci... 162 166 VII. Pisemna (ustna) forma decyzji... 164 167 VIII. Zwi¹zanie organu wydan¹ decyzj¹... 164 168 IX. Wadliwoœæ decyzji... 165 169 22. Postanowienie... 167 172 I. Istota i pojêcie postanowienia... 167 172 II. Klasyfikacja postanowieñ... 168 173 III. Treœæ postanowienia... 169 174 IV. Ró nice miêdzy postanowieniem a decyzj¹... 170 176 23. Ugoda administracyjna... 171 177 I. Uwagi wprowadzaj¹ce... 171 177 II. Przes³anki dopuszczalnoœci zawarcia ugody... 172 178 III. Podmioty ugody, inicjatywa zawarcia ugody, fazy postêpowania i termin zawarcia ugody... 173 179 IV. Forma i treœæ ugody... 174 181 V. Zatwierdzenie ugody i odmowa zatwierdzenia ugody... 175 182

Spis treœci XIII Str. Nb. VI. Skutki prawne odmowy zatwierdzenia ugody oraz zatwierdzenia ugody... 176 184 Rozdzia³ IX. Kontrola prawid³owoœci decyzji i postanowieñ w administracyjnym toku instancji... 179 185 24. Za³o enia kontroli instancyjnej... 179 185 I. Œrodki prawne w postêpowaniu administracyjnym. Uwagi wprowadzaj¹ce... 179 185 II. Administracyjny tok instancji... 181 186 25. Œrodki prawne... 182 188 I. Odwo³anie od decyzji... 182 188 II. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ... 185 192 III. Za alenie na postanowienie... 187 193 26. Postêpowanie odwo³awcze... 188 195 I. Postêpowanie odwo³awcze przed organem I instancji... 188 195 II. Postêpowanie odwo³awcze przed organem II instancji... 191 197 III. Cofniêcie odwo³ania... 196 200 IV. Rozstrzygniêcia organu II instancji... 198 201 l. Decyzja o utrzymaniu w mocy zaskar onej decyzji (art. 138 1 pkt 1 KPA)... 198 202 2. Decyzja reformatoryjna... 199 203 3. Decyzja o uchyleniu zaskar onej decyzji i umorzeniu postêpowania przed organem I instancji (art. 138 1 pkt 2 KPA).. 201 204 4. Decyzja o uchyleniu zaskar onej decyzji bez adnych dalszych rozstrzygniêæ (art. 138 1 pkt 2 KPA)... 203 205 5. Decyzja o umorzeniu postêpowania odwo³awczego (art. 138 1 pkt 3 KPA)... 204 206 6. Decyzja kasacyjna (art. 138 2KPA)... 205 207 V. Reformatio in peius w postêpowaniu odwo³awczym... 208 208 Rozdzia³ X. Weryfikacja decyzji ostatecznych... 212 211 27. Zagadnienia wstêpne... 212 211 28. Wznowienie postêpowania... 214 214 I. Przes³anka pierwsza... 215 215 II. Przes³anka druga... 215 216 III. Przes³anka trzecia... 216 217 IV. Przes³anka czwarta... 217 218 V. Przes³anka pi¹ta... 218 219 VI. Przes³anka szósta... 218 220 VII. Przes³anka siódma... 218 221 VIII. Przes³anka ósma... 219 222 29. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej na podstawie art. 154 i 155 KPA... 224 226 30. Stwierdzenie niewa noœci decyzji... 226 228 I. Przes³anka pierwsza... 226 229 II. Przes³anka druga... 227 230 III. Przes³anka trzecia... 229 232

XIV Spis treœci Str. Nb. IV. Przes³anka czwarta... 229 233 V. Przes³anka pi¹ta... 230 234 VI. Przes³anka szósta... 231 235 VII. Przes³anka siódma... 231 236 31. Inne przypadki uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznych... 234 242 I. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, na mocy której strona naby³a prawo bez zgody strony... 234 242 II. Zmiana, uchylenie i stwierdzenie wygaœniêcia decyzji na podstawie przepisów pozakodeksowych... 237 243 Rozdzia³ XI. Uprawnienia prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich w postêpowaniu administracyjnym... 239 244 32. Uprawnienia prokuratora... 239 244 33. Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich... 242 248 Rozdzia³ XII. Op³aty i koszty postêpowania... 243 249 34. Zasady wnoszenia nale noœci przez stronê... 243 249 I. Op³aty... 243 249 II. Koszty postêpowania... 245 250 III. Inne nale noœci... 247 251 Rozdzia³ XIII. Postêpowania uproszczone... 249 253 35. Wydawanie zaœwiadczeñ... 249 253 I. Pojêcie zaœwiadczenia... 249 253 II. Zakres podmiotowy... 250 253 III. Tryb wydawania... 251 254 36. Skargi i wnioski... 254 255 I. Zagadnienia ogólne... 254 255 II. Skargi... 258 258 III. Wnioski... 260 259 Rozdzia³ XIV. Postêpowanie podatkowe... 261 260 37. Regulacja postêpowania podatkowego... 261 260 38. Organy orzekaj¹ce... 266 268 39. Zasady ogólne... 270 278 40. Wy³¹czenie pracownika organu podatkowego oraz organu... 277 291 41. Strona w postêpowaniu podatkowym... 280 302 42. Podmioty na prawach strony w postêpowaniu podatkowym... 285 309a 43. Za³atwianie spraw... 286 310 44. Dorêczenia... 288 314 45. Wezwania... 291 318 46. Przywrócenie terminu... 292 321 47. Wszczêcie postêpowania... 293 322 48. Protoko³y i adnotacje... 298 327 49. Udostêpnienie akt... 298 328

Spis treœci XV Str. Nb. 50. Dowody... 299 330 I. Dowody... 299 330 II. Dowody o szczególnym charakterze... 302 333 III. Pozosta³e dowody... 305 337 51. Rozprawa... 307 340a 52. Zawieszenie postêpowania... 309 341 53. Decyzje... 312 346 54. Postanowienia... 314 353 55. Odwo³anie... 315 354 56. Za alenia... 321 366 57. Wznowienie postêpowania... 321 368 58. Stwierdzenie niewa noœci... 322 370 59. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych... 323 372 60. Wygaœniêcie decyzji... 325 376 61. Odpowiedzialnoœæ odszkodowawcza... 326 378 62. Kary porz¹dkowe... 326 381 63. Koszty postêpowania... 328 385 Rozdzia³ XV. Postêpowanie egzekucyjne w administracji... 330 387 64. Regulacja egzekucji administracyjnej... 330 387 I. Zarys rozwoju regulacji prawnej... 330 387 II. Zakres regulacji... 334 388 III. Podmioty postêpowania egzekucyjnego... 339 390 1. Organ egzekucyjny... 339 390 2. Wierzyciel... 342 395 3. Zobowi¹zany... 343 396 4. Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja spo³eczna... 344 397 5. Uczestnicy postêpowania... 344 398 65. Œrodki egzekucyjne... 346 399 I. Za³o enia ogólne... 346 399 II. Œrodki egzekucyjne obowi¹zków o charakterze pieniê nym... 347 400 1. Egzekucja z pieniêdzy... 347 401 2. Egzekucja z wynagrodzenia za pracê... 348 402 3. Egzekucja ze œwiadczeñ z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia spo³ecznego oraz renty socjalnej... 349 403 4. Egzekucja z rachunków bankowych... 349 404 5. Egzekucja z innych wierzytelnoœci pieniê nych... 351 405 6. Egzekucja z praw z instrumentów finansowych zapisanych na rachunkach papierów wartoœciowych lub innych rachunkach oraz z wierzytelnoœci z rachunków pieniê nych... 351 406 7. Egzekucja z papierów wartoœciowych niezapisanych na rachunkach papierów wartoœciowych... 352 407 8. Egzekucja z weksla... 353 408 9. Egzekucja z autorskich praw maj¹tkowych i praw pokrewnych oraz z praw w³asnoœci przemys³owej... 354 409

XVI Spis treœci Str. Nb. 10. Egzekucja z udzia³u w spó³ce z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹... 355 410 11. Egzekucja z pozosta³ych praw maj¹tkowych... 356 411 12. Egzekucja z ruchomoœci... 356 412 13. Egzekucja z nieruchomoœci... 357 413 14. Szczególne zasady egzekucji nale noœci pieniê nych... 359 414 III. Egzekucja obowi¹zków o charakterze niepieniê nym... 361 415 1. Grzywna w celu przymuszenia... 361 416 2. Wykonanie zastêpcze... 362 417 3. Odebranie rzeczy ruchomej... 363 418 4. Odebranie nieruchomoœci, opró nienie lokali i innych pomieszczeñ... 364 419 5. Przymus bezpoœredni... 366 420 66. Postêpowanie zabezpieczaj¹ce... 366 421 67. Tok postêpowania egzekucyjnego... 369 422 I. Zasady postêpowania egzekucyjnego... 369 422 1. Zasada obligatoryjnego podejmowania egzekucji... 370 422a 2. Zasada legalnoœci... 371 422b 3. Zasada stosowania naj³agodniejszego œrodka egzekucyjnego... 371 422b 4. Zasada niedopuszczalnoœci stosowania œrodków egzekucyjnych, gdy odpad³a podstawa prowadzenia egzekucji... 371 422d 5. Zasada poszanowania minimum egzystencji... 372 422e 6. Zasada zagro enia... 372 422f 7. Zasada niezale noœci postêpowania egzekucyjnego... 372 422g 8. Zasada prawdy obiektywnej... 373 422h II. Wszczêcie postêpowania egzekucyjnego... 373 423 III. Zbieg egzekucji... 377 425 IV. Zawieszenie i umorzenie postêpowania egzekucyjnego... 378 426 V. Postêpowania uproszczone... 382 427 VI. Œrodki prawne w postêpowaniu egzekucyjnym... 383 428 1. Zarzuty... 384 429 2. Za alenie... 386 433 3. Skarga na czynnoœci egzekucyjne... 386 434 4. Wniosek o wy³¹czenie spod egzekucji... 387 435 5. ¹danie zmiany lub uchylenia postanowienia w trybie przepisów KPA... 387 436 VII. Œrodki nadzoru w postêpowaniu egzekucyjnym... 389 437 VIII. Koszty postêpowania egzekucyjnego... 390 438 IX. Udzielanie pomocy obcemu pañstwu oraz korzystanie z jego pomocy przy dochodzeniu nale noœci pieniê nych... 392 439 Rozdzia³ XVI. Pozycja prawna s¹dów administracyjnych i postêpowanie przed s¹dami administracyjnymi... 395 440 68. Pozycja prawna s¹dów administracyjnych... 396 440 I. Podstawy prawne dzia³ania s¹dów administracyjnych... 396 440 II. Organizacja s¹downictwa administracyjnego uwagi ogólne... 399 441 III. Organizacja wojewódzkich s¹dów administracyjnych... 401 447

Spis treœci XVII Str. Nb. IV. Organizacja Naczelnego S¹du Administracyjnego... 403 451 V. Zakres w³aœciwoœci s¹dów administracyjnych... 405 453 VI. Zakres w³aœciwoœci Naczelnego S¹du Administracyjnego... 408 455 69. Postêpowanie przed s¹dami administracyjnymi... 409 456 I. Podstawowe zasady postêpowania przed s¹dami administracyjnymi... 409 456 1. Zasada prawa do s¹du... 409 456 2. Zasada dwuinstancyjnoœci... 409 457 3. Zasada legalnoœci... 410 458 4. Zasada informowania (zasada udzielania pomocy prawnej stronom)... 411 459 5. Zasada jawnoœci... 411 460 6. Zasada ekonomii procesowej... 412 461 II. S¹d administracyjny arbiter postêpowania... 413 462 1. W³aœciwoœæ s¹du administracyjnego... 413 462 2. Wy³¹czenie s¹dziego... 413 463 3. Sk³ad s¹du... 414 464 III. Strony i inni uczestnicy postêpowania przed s¹dami administracyjnymi... 415 465 1. Strony postêpowania... 415 465 2. Uczestnicy postêpowania... 416 466 3. Zdolnoœæ s¹dowa i procesowa... 417 467 4. Pe³nomocnictwo... 419 468 IV. Pisma w postêpowaniu s¹dowym... 420 469 V. Wniosek o wszczêcie postêpowania... 421 470 VI. Skarga do s¹du administracyjnego... 422 471 1. Legitymacja skargowa... 422 471 2. Wyczerpanie œrodków zaskar enia... 423 472 3. Terminy i tryb wniesienia skargi... 425 473 4. Uiszczenie wpisu... 426 474 5. Inne wymogi formalne forma i treœæ skargi jako pisma procesowego... 426 475 VII. Skutki prawne skargi... 427 476 1. Wzglêdna suspensywnoœæ skargi... 427 476 2. Cofniêcie skargi... 428 477 3. Odrzucenie skargi, oddalenie lub uwzglêdnienie skargi... 428 478 VIII. Dorêczenia... 429 479 IX. Terminy... 432 480 1. Uwagi ogólne... 432 480 2. Przywrócenie terminu... 432 481 X. Posiedzenia s¹dowe... 433 482 XI. Postêpowanie mediacyjne... 434 483 XII. Postêpowanie uproszczone... 435 484 XIII. Zawieszenie postêpowania... 436 485 XIV. Umorzenie postêpowania... 438 486 XV. Orzeczenia s¹dowe... 438 487 1. Wyroki... 438 487

XVIII Spis treœci Str. Nb. 2. Postanowienia... 440 488 3. Zakaz reformationis in peius... 441 489 4. Prawomocnoœæ orzeczeñ... 441 490 5. Sankcje za niewykonywanie orzeczeñ s¹dowych... 442 491 5.1. Wymierzenie organowi grzywny... 442 492 5.2. Wyst¹pienie prezesa s¹du lub sk³adu orzekaj¹cego... 443 493 5.3. Roszczenie o odszkodowanie... 443 494 XVI. Weryfikacja orzeczeñ s¹dów administracyjnych... 444 495 1. Skarga kasacyjna... 444 496 2. Za alenie... 447 497 3. Wznowienie postêpowania... 449 498 4. Skarga o stwierdzenie niezgodnoœci z prawem prawomocnego orzeczenia... 451 498a XVII. Wykonywanie orzeczeñ s¹dowych... 454 499 XVIII. Postêpowanie w razie zaginiêcia lub zniszczenia akt... 454 500 XIX. Przepisy z zakresu postêpowania w obrocie zagranicznym... 455 501 XX. Koszty postêpowania... 456 502 1. Zwrot kosztów postêpowania miêdzy stronami... 456 502 2. Koszty s¹dowe... 457 503 2.1. Wpis... 458 504 2.2. Op³ata kancelaryjna... 458 505 2.3. Wydatki... 459 506 3. Zwolnienie od kosztów s¹dowych... 459 507 3.1. Prawo pomocy... 460 508 Indeks rzeczowy... 463

Wykaz skrótów 1. Akty normatywne EgzAdmU... ustawa z 17.6.1966 r. o postêpowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) EKDA... Europejski Kodeks Dobrej Administracji EKPC... Europejska Konwencja z 4.11.1950 r. o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) FinPublU... ustawa z 30.6.2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.) KCel... Kodeks celny KK... Kodeks karny KKS... Kodeks karny skarbowy KP... Kodeks pracy KPA... Kodeks postêpowania administracyjnego KPC... Kodeks postêpowania cywilnego KRO... Kodeks rodzinny i opiekuñczy KSH... Kodeks spó³ek handlowych MPPOiP... Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych Op³SkarbU... ustawa z 16.11.2006 r. o op³acie skarbowej (Dz.U. Nr 225, poz. 1635 ze zm.) OrdPU... ustawa z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) PAdmR... rozporz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 22.3.1928 r. o postêpowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. Nr 36, poz. 341 ze zm.) PrCel... ustawa z 19.3.2004 r. Prawo celne (Dz.U. Nr 68, poz. 622 ze zm.) ProkU... ustawa z 20.6.1985 r. o prokuraturze (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) PrPostSAdm... ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postêpowaniu przed s¹dami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) PrUSAdm... ustawa z 25.7.2002 r. Prawo o ustroju s¹dów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) PrWod... ustawa z 18.7.2001 r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zm.)