Wstęp Woblerze, coś Ty za jeden? Mowa będzie o woblerach jednoczęściowych, nurkujących, czyli ze sterem, gdyż takimi woblerami najwięcej osób łowi, autor opracowania zresztą też. Jestem ich sympatykiem od lat. Choć początki moich doświadczeń z nimi nie były takie wspaniałe. Wychowany na obrotówkach, wahadłówkach a później na gumach, pamiętam jak dziś, kiedy kupiłem pierwszego woblerka na klenia, gdyż w tamtym okresie fascynowało mnie łowienie kleni w małych rzeczkach. Było to pod koniec zimy. Od razu poleciałem nad swoją ulubioną rzeczkę. Mimo, iż słyszałem o nim wiele dobrych opinii, praca jego nie przypadła mi od razu do gustu. A kilkukrotne bezrybne wypady tylko przyspieszyły odłożenie go na samo dno pudełka z przynętami. Dopiero, kiedy przyszła wiosna, kleń zaczął intensywniej żerować, zakupiony woblerek pokazał, na co go stać. Dziś jestem ich zagorzałym sympatykiem, na pstrągi bez nich nie wybieram się, niezależnie od pory roku. Jak popatrzymy na woblery to zauważamy, że ich korpusy mają różne kształty i proporcje. Stery są zamocowane pod różnym kątem i w różnych odległościach od oczka mocującego linkę, mają różne kształty oraz wymiary. Oczka mocujące linkę znajdują się w korpusach lub na sterze. Wprawne oko zauważy jeszcze kilka innych szczegółów różniących woblery. Jak w tym wszystkim się połapać, dlaczego są takie różnice w budowie woblerów? Na pewno zostały zastosowane w jakimś konkretnym celu. Głównie chodzi o pracę woblera i głębokość jego zanurzania się w wodzie podczas łowienia. Ale to nie wszystko. Mając wobler na wędce wypadałoby skusić rybę do jego pochwycenia. Zatem posługiwanie się woblerem należy nauczyć się. W tym celu poniżej podjęto próbę rozważań jego zachowań w wodzie i jakie czynniki mają na to wpływ. Rozważania będą teoretyczne, bo autor nigdy samodzielnie nie wystrugał woblera, no to niby, jakie mają być te spostrzeżenia.
1. Budowa i prace woblera Omawiany będzie wobler o jednym kształcie i wymiarach zewnętrznych. Prędkość zwijania linki na kołowrotek oraz prędkość płynącej wody podczas wszystkich rozważań jest stała i identyczna. Pominięto materiały, z jakich jest wykonany. Wobler, jak każdy inny przedmiot na naszej planecie, poddawany jest prawom fizyki, które można w sposób ogólny opisać. I z tego punktu będzie tutaj omawiany. W związku z tym warto przedstawić bohatera tego opracowania (rys.1.1). Rys.1.1. Wobler Wobler składa się z korpusu, steru, oczek do mocowania linki oraz kotwic. Korpus charakteryzuje się ściśle określonym kształtem, długością, szerokością, wysokością, objętością, masą, oraz powierzchniami bocznymi. Ster ma kształt, powierzchnię, grubość i kąt zamocowania względem korpusu. Wobler posiada swój środek wyporu S W oraz środek ciężkości S C. Woblerem można łowić zarówno w rzece jak i w wodzie stojącej. W rzece woblera można prowadzić z prądem, pod prąd oraz po łuku. I podczas tego prowadzenia można zauważyć jak i poczuć na wędce jego pracę, którą często nazywa się akcją. W tym miejscu pojawiają się następne pojęcia: środek wychyleń w poziomej płaszczyźnie O pm oraz środek wychyleń w pionowej płaszczyźnie O pn. Położenie środka O pm można zmieniać wzdłuż długości woblera, a środek O pn wzdłuż jego wysokości. Środki O pm, O pn są zależne od środka ciążenia S C, ale nie tożsame z nim. Wyróżnić można dwie podstawowe prace woblera: w płaszczyźnie poziomej, tzw. akcja ogonowa oraz w płaszczyźnie pionowej, tzw. akcja lusterkująca (lusterkowanie). W pracy ogonowej woblerek zamiata ogonem w lewo i w prawo. Te wychylenia odbywają się względem punktu O pm. Załóżmy, że te wychylenia ogona woblera (punkt K) kreślą sinusoidę, co pokazano na rys.1.2. Wobec tego torem poruszającego się woblera jest krzywa przypominająca sinusoidę. Rys.1.2. Ogonowa praca woblera 2
W ogonowej pracy woblera możemy zauważyć maksymalne wychylenie ogona (punkty K L1, K P1 ), zwane amplitudą A oraz częstotliwość tych wychyleń, tzn. ile razy ogon maksymalnie wychylił się w czasie T lub na określonym odcinku (odcinek K P K K ). W tym przypadku widzimy, że w czasie T ogonek wychylił się raz w lewo (punkt K L1 ) oraz raz w prawo (punkt K P1 ). Możemy wykonać takie same woblery, ale różniące się jedynie częstotliwością pracy ogona. Na rys.1.3 pokazano trzy częstotliwości pracy ogona. Kolorem niebieskim zaznaczono typową pracę ogona. Ogonek w czasie T wykonał maksymalne wychylenie raz w lewo (punkt K L1 ) oraz raz w prawo (punkt K P1 ). Natomiast linią czerwoną zaznaczono pracę ogona woblera o większej częstotliwości. W tym samym czasie T ogon wykonał maksymalne wychylenie w lewo trzy razy (punkty K L1, K L2, K L3 ) oraz trzy raz w prawo (punkty K P1, K P2, K P3 ). O takiej akcji ogona (woblera) mówi się, że jest szybka. Rys.1.3. Rodzaje częstotliwości pracy woblera Skoro wobler ma akcję szybką to też może mieć wolną, leniwą. Linia zielona przedstawia taką pracę. W tym samym czasie T ogonowi udało się tylko raz wychylić maksymalnie w lewo (punkt K L1 ). Zauważmy, że wszystkie te trzy prace ogona charakteryzuje ta sama amplituda A. Nie tylko częstotliwość pracy woblera możemy zmieniać, ale także amplitudę wychyleń jego ogona. Na rys.1.4 pokazano trzy rodzaje amplitud pracy woblera, przy tej samej częstotliwości wychyleń ogona. Najwięcej (amplituda A) wychyla się ogon, którego tor oznaczony jest kolorem czerwonym, a najmniej kolorem zielonym (amplituda A). Woblery o dużej amplitudzie nazywane są woblerami o szerokiej, agresywnej pracy, a o woblerach z małą amplitudą mówi się, że pracują wąsko i spokojnie. Rys.1.4. Rodzaje amplitud pracy woblera W związku z tym woblerowi możemy nadać żądaną pracę charakteryzującą się odpowiednią częstotliwością i amplitudą wychyleń. Niestety bardzo trudno jest nieuzbrojonym okiem ocenić wartość liczbową częstotliwości wychyleń ogona (zwłaszcza woblera o szybkiej akcji) oraz jego amplitudę podać w centymetrach. Do tego potrzebne są już tzw. szybkostrzelne kamery oraz basen z wodą, w którym można ustawić właściwie kamerę w stosunku do woblera. Następnie analizować poszczególne klatki filmu, nanieść podziałkę i spróbować 3
określić wartości liczbowe, np. amplitudy. Ale każdą ogonową pracę woblera doskonale czuć na wędce i po tym możemy określić, czy taka częstotliwość pracy woblera nam odpowiada. Niezależnie od częstotliwości oraz amplitudy wychyleń ogona woblera możemy uzyskać następujące ogonowe rodzaje pracy woblera, co pokazano na rys.1.5. a) b) c) Rys.1.5. Rodzaje ogonowej pracy woblera a) typu X, b) typu Y, c) typu V Odpowiednio przesuwając środek wychyleń w poziomej płaszczyźnie O pm wzdłuż długości woblera możemy uzyskać akcję typu X (rys.1.5a), Y (rys.1.5b) lub w skrajnym przypadku typu V (rys.1.5c). Jeżeli zaczniemy środek O pm przesuwać od głowy woblera w kierunku ogona otrzymujemy pracę typu X, a jeśli w przeciwną stronę to akcję typu Y. Tak nawiasem mówiąc akcja typu Y jest pracą typu X z tym, że głowa woblera niewiele się wychyla na boki. W pracy typu X wyraźnie widać jak wychyla się na boki głowa woblera ze sterem. Natomiast, jeżeli środek O pm znajdzie się na końcu steru uzyskamy akcję typu V. Niemniej jest to trudne do uzyskania. W pracy lusterkującej wobler w płaszczyźnie pionowej przechyla się naprzemiennie w lewo i w prawo (rys.1.6). Te wychylenia odbywają się względem punktu O pn. Podobnie jak w przypadku woblerów o ogonowej akcji częstotliwość jak i amplituda wychyleń może być różna. Tak więc wychylenia na boki (w prawo, w lewo) mogą być częste i taką pracę nazwać można migotliwą. Mogą też być wychylenia o niewielkiej liczbie. Rys.1.6. Lusterkująca praca woblera Podobnie jest z amplitudą wychyleń woblera na boki (w lewo, w prawo). Wobler może wychylać się tak bardzo, że sprawia wrażenie, iż kładzie się na boki. Może też mieć niewielką amplitudę, prawie nie zauważalną. 4
Przemieszczając środek wychyleń w pionowej płaszczyźnie O pn do góry uzyskujemy pracę lusterkującą podobną do pracy typu X (rys.1.7a), a obniżając go możemy uzyskać pracę typu Y (rys.1.7b) lub typu V (rys.1.7c). a) b) c) Rys.1.7. Rodzaje lusterkującej pracy woblera a) typu X, b) typu Y, c) typu V Można też wykonać woblery, które mają obie akcje połączone ze sobą, tzn. posiadają pracę ogonową oraz lusterkującą. W tym przypadku jest więcej możliwości, co do uzyskania ostatecznej pracy, ponieważ możemy uzyskać pracę ogonową o różnej częstotliwości i amplitudzie wychyleń w lewo i w prawo, oraz akcję lusterkującą o różnej częstotliwości i amplitudzie wychyleń na boki w lewo i w prawo. Ostatnio wykonywane są woblery o nieregularnej pracy, co pokazano na rys.1.8. Rys.1.8. Nieregularna praca woblera Nieregularna praca woblera charakteryzuje się tym, że wobler nagle, w sposób niekontrolowany, odskakuje na bok (w przypadku akcji ogonowej) lub bardziej wychyli się na bok (w przypadku akcji lusterkującej). Ta nieregularna praca może być wyraźna lub ledwo zauważalna. Powstaje na skutek chwilowej niestabilności pracy woblera. 5
2. Siły oddziałujące na wobler Podczas płynięcia woblera z prędkością v, oddziałują na niego siły, które pokazano na rys.2.1. Rys.2.1. Siły działające na wobler będący w ruchu Możemy, zatem wyróżnić: siłę wyporu F W, siłę ciążenia (ciężkości) F C, siłę pochodzącą od linki F L, do której zamocowany jest wobler oraz siłę hydrodynamiczną F H. Siły wyporu F W i ciążenia F C działają prostopadle do lustra wody. Natomiast siłę pochodzącą od linki F L oraz hydrodynamiczną F H można przedstawić jako wypadkowe sił składowych w osi pionowej i poziomej woblera (rys.2.2). Zatem, jeżeli będziemy ciągnąć woblera, to siła F L będzie miała następujące składowe: - siłę F LX, działającą w osi poziomej woblera, zgodnie z kierunkiem poruszania się woblera; - siłę F LY, działającą w osi pionowej woblera, zgodnie z kierunkiem działania siły wyporu F W. Siła hydrodynamiczna F H powstaje na skutek różnicy ciśnień, jakie pojawiają się nad sterem i korpusem woblera (nadciśnienie) oraz pod sterem i korpusem woblera (podciśnienie). Siła ta jest reakcją na oddziaływanie siły linki F L oraz oddziaływania płynącej wody z określoną prędkością. Rys.2.2. Rozkład sił zewnętrznych, oddziałujących na wobler Jej składowymi są: - siła oporu hydrodynamicznego F O, działająca w kierunku przeciwnym do kierunku ruchu woblera; - siła nośna F N, działająca prostopadle do kierunku ruchu. Aby wobler mógł przemieszczać się wodzie ze stałą prędkością v to składowa pozioma F LX musi być równa sile oporu hydrodynamicznego F O, przy czym w rzece dochodzi jeszcze prędkość wody. Natomiast, w celu zanurzenia woblera na żądaną głębokość siła nośna F N musi pokonać różnicę sił wyporu F W i ciążenia F C (F W -F C ) oraz składową pionową F LY. Stąd siła hydrodynamiczna F H jest znacznie większa od siły F L, pochodzącej od linki. Ta różnica będzie tym większa im większa będzie różnica sił wyporu F W i ciążenia F C (F W -F C ). 6
Siła oporu hydrodynamicznego F O zależy od współczynnika siły oporu, powierzchni oporu (widok woblera od strony jego głowy rys.2.1), prędkości poruszania się woblera (do kwadratu) względem wody, gęstości wody. Siła nośna F N zależy od współczynnika siły nośnej, powierzchni woblera, na którą działa, prędkości poruszania się woblera (do kwadratu) względem wody, gęstości wody. Stąd płynie ważny wniosek: Jeżeli zwiększamy prędkość zwijania linki, czyli wobler płynie z większą prędkością v to automatycznie wobler schodzi szybciej na żądaną głębokość, gdyż wzrasta siła hydrodynamiczna F H i jej składowe F O, a zwłaszcza F N, zależne od prędkości poruszania się woblera. 2.1. Siły wewnętrzne Jeżeli wobler jak i woda pozostają w bezruchu, na wobler oddziałują jedynie siły wyporu F W i ciążenia F C. Są to siły wewnętrzne, jakie oddziałują na wobler, wynikają one z praw hydrostatyki. Niezależnie od tego, jaką mają akcję woblery można podzielić je na pływające, tonące lub neutralne (o pływalności zerowej). Wobler pływający to taki, w którym siła wyporu F W jest większa od siły ciążenia F C wynikającej z ciężaru właściwego materiałów użytych na wobler oraz dodanego obciążenia, czyli F W > F C. Wobler tonący to taki, w którym siła ciążenia F C jest większa od siły wyporu F W, czyli F C > F W. Natomiast wobler o zerowej pływalności to taki, w którym siła wyporu F W równoważy siłę ciążenia F C, czyli F W = F C. Wówczas wobler zanurza się na pewną głębokość i na niej pozostaje. Można powiedzieć, że te woblery należą do woblerów tonących, które bardzo wolno toną. Siła wyporu F W zależy od gęstości wody, w której wobler porusza się, oraz objętości woblera zanurzonego w tej wodzie. Zatem siłę wyporu F W można zmieniać poprzez zmianę wielkości, kształtu woblera. Natomiast siła ciążenia F C zależy od masy woblera, tzn. od objętości woblera, gęstości własnej materiałów, z których wykonany jest wobler, oraz od dodanego obciążenia. Zarówno siła wyporu F W jak i siła ciążenia F C mają swoje punkty zaczepienia. Dla siły wyporu F W jest to środek wyporu S W, a dla siły ciążenia F C środek ciężkości S C. Położenie środka wyporu S W wynika z geometrycznego środka objętości części woblera zanurzonej w wodzie, zaś środka ciążenia S C z geometrycznego środka ciężkości woblera oraz geometrycznego środka ciężkości dodanego obciążenia do woblera. Na rys.2.3 pokazano jak mogą być te środki względem siebie usytuowane w osi pionowej woblera. Rys.2.3.Usytuowanie środków wyporu S W i ciążenia S C w osi pionowej woblera a) środek wyporu S W powyżej środka ciążenia S C, b) środek wyporu S W poniżej środka ciążenia S C, c) środek wyporu S W pokrywa się ze środkiem ciążenia S C ) 7
Możemy wyróżnić trzy warunki równowagi: trwałej, chwiejnej i obojętnej. 1. Równowaga trwała, inaczej stateczność, woblera w wodzie zachodzi wówczas, gdy środek ciężkości S C leży poniżej środka wyporu S W (rys.2.3a). Oba te środki leżą na jednej osi pionowej woblera. Jeżeli wychylimy wobler w bok o niewielki kąt δ to powstaje moment sił F C i F W, który przywróci wobler do pierwotnego stanu równowagi, czyli do takiego położenia, w którym środki ciężkości S C i wyporu S W znajdą się na tej samej osi pionowej. Wyjaśnić to można na podstawie rys.2.4. Po wychyleniu woblera o kąt δ pojawią się składowe sił ciążenia F C (F CX, F CY ) i wyporu F W (F WX, F WY ). Składowe F CX oraz F WX wywołują momenty M C, M W względem punktu 0 powodując obrót woblera w kierunku przeciwnym do jego wychylenia. Moment M C określa siła F CX działająca na ramieniu h C, zaś moment M W określa siła F WX działająca na ramieniu h W. Jeżeli siły F CX oraz F WX są sobie równe (F C =F W wobler o zerowej pływalności) to środek obrotu 0 leży w połowie odcinka utworzonego pomiędzy środkiem ciążenia S C i wyporu S W. W przypadku woblera pływającego, gdy F W > F C, składowa F WX > F CX to wówczas środek obrotu 0 jest bliżej środka wyporu S W, ponieważ musi być zachowana równość momentów M C = M W. Ze względu na to, że kąt wychylenia δ będzie malał w miarę powracania woblera do pozycji początkowej (przed wychyleniem o kąt δ) to również składowe F CX i F WX będą maleć, a co za tym idzie momenty M C, M W też maleją. Proces ten będzie tak długo trwał, aż zanikną momenty M C i M W i wobler powróci do pozycji początkowej. Rys.2.4. Obrót woblera w kierunku przeciwnym do wychylenia Inaczej mówiąc, jakbyśmy nie wrzucali woblera do wody, to zawsze ustawi się w pozycji poziomej, gotowej do zanurkowania pod wodę. O takim rozmieszczeniu środków wyporu S W i ciążenia S C najczęściej spotkamy woblery. 2. Jeżeli środek ciężkości S C leży powyżej środka wyporu S W (rys.2.3b), wówczas siła ciążenia F C i wyporu F W dadzą moment, który zwiększy początkowe wychylenie δ. Jest to warunek równowagi chwiejnej (niestateczności) woblera. Zjawisko to wyjaśniono na rys.2.5. Po wychyleniu woblera o kąt δ pojawią się składowe sił ciążenia F C (F CX, F CY ) i wyporu F W (F WX, F WY ). Składowe F CX oraz F WX wywołują momenty M C, M W względem punktu 0 powodując obrót woblera w kierunku zgodnym do jego wychylenia. Moment M C określa siła F CX działająca na ramieniu h C, zaś moment M W określa siła F WX działająca na ramieniu h W. Jeżeli siły F CX oraz F WX są sobie równe 8
(F C =F W wobler o zerowej pływalności) to środek obrotu 0 leży w połowie odcinka utworzonego pomiędzy środkiem ciążenia S C i wyporu S W. W przypadku woblera pływającego, gdy F W > F C, składowa F WX > F CX to wówczas środek obrotu 0 jest bliżej środka wyporu S W, ponieważ musi być zachowana równość momentów M C = M W. Rys.2.5. Obrót woblera w kierunku zgodnym z wychyleniem Ze względu na to, że kąt wychylenia δ będzie rósł w miarę wychylania woblera to również składowe F CX i F WX będą rosnąć, momenty M C, M W będą podobnie zachowywać się. Proces ten będzie tak długo trwał, aż wobler przyjmie pozycję taką samą jak na rys.9a, czyli środek wyporu S W będzie znajdował się powyżej środka ciążenia S C. Wówczas składowe F CX i F WX jak i momenty M C, M W całkowicie zanikną. 3. Jeżeli środek ciężkości S C pokrywa się ze środkiem wyporu S W (rys.2.3c), wówczas siła ciążenia F C i wyporu F W nie dadzą momentu, a wobler po wychyleniu o kąt δ nie zmieni swego położenia, czyli znajduje się w stanie równowagi obojętnej. Jak widać z rys.2.3 rozpatrywane środki leżą w jednej osi. Niepożądane jest, aby środki te były przesunięte względem siebie, czyli jeden z nich leżał poza osią pionową. Będzie to wywoływać trwałe przechylanie woblera na jeden z boków. Środek ciążenia S C może być różnie usytuowany względem środka wyporu S W wzdłuż osi poziomej woblera, co pokazano na rys.2.6. Rys.2.6.Usytuowanie środków wyporu S W i ciążenia S C w osi poziomej woblera a) środek ciążenia S C przesunięty w kierunku głowy woblera względem środka wyporu S W, b) środek ciążenia S C w linii ze środkiem wyporu S W, c) środek ciążenia S C przesunięty w kierunku ogona woblera względem środka wyporu S W Widać, że środek ciążenia S C może znajdować się bliżej głowy woblera niż środek wyporu S W (rys.2.6a) lub w jednej linii (rys.2.6b) oraz bliżej ogona woblera (rys.2.6c). Zmianę położenia środka wyporu S W w osi pionowej i poziomej woblera najprościej można przeprowadzić poprzez odpowiednie ukształtowanie jego korpusu albo dobór materiału. Natomiast przy istniejącym kształcie i materiale korpusu woblera zadanie jest trudniejsze. 9
Zdecydowanie łatwiej jest zmieniać położenie środka ciążenia S C. Najczęstszym przypadkiem jest wstawianie dodatkowego obciążenia. Woblery można obciążać w różnych celach i na wszelkie sposoby. Wszystkie woblery obciąża się, pływające też. Obciąża się je po to, aby uzyskać żądaną akcję woblera lub zarzucić nim daleko. Obciążeniem woblera mogą być odpowiednio dobrane materiały na korpus, stelaż oraz ster i nic więcej, co pokazano na rys.2.7. W tym przypadku pianka o odpowiednim ciężarze właściwym oraz stelaż są podstawowym obciążeniem woblera. Rys.2.7. Piankowy Minnow firmy Salmo Najczęściej stosowanym obciążeniem jest dodatkowy element o dużym ciężarze właściwym, np. ołów, który wkładany jest w korpus woblera, co pokazano na rys.2.8. Wówczas obciążenie można rozłożyć jednopunktowo (rys.2.8a) lub w wielu punktach (rys.2.8b) objętości woblera. a) b) Rys.2.8. Dodatkowe obciążenie w woblerze a) rozmieszczone jednopunktowo piankowy Stick firmy Dorado, b) rozmieszczone dwupunktowo wobler Bóbr Wówczas obciążenie rozmieszcza się na stelażu (rys.2.8a), najczęściej spotykany sposób w woblerach piankowych oraz w samym korpusie (rys.2.8b), najczęściej spotykany sposób w woblerach struganych z drewna. Rys.2.9 przedstawia typowe kształty obciążników. Mogą nimi być kulki, śruciny (rys.2.9a), ale także płytki w kształcie prostokąta (rys.2.9b, c), trójkąta (rys.2.9d, e). Na każdym z tych obciążeń zaznaczono ich środki ciążenia S C. Rys.2.9. Kształty obciążeń Wstawiając obciążenie w różnym położeniu względem korpusu woblera można zmieniać całkowity środek ciążenia S C woblera. Chcąc podwyższyć środek ciążenia S C należy wstawić obciążenie pionowo (rys.2.9c, e). Rozpatrując kształt tych obciążeń można zauważyć, że obciążenie (płytka) o kształcie trójkąta ma środek ciążenia S C wyżej położony od obciążenia o kształcie prostokąta, mimo że boki mają ten sam wymiar. Jednakże siła ciążenia F C będzie większa dla obciążenia o kształcie prostokąta niż trójkąta. Natomiast, jeśli pożądane jest obniżenie tego środka to należy ułożyć obciążenie poziomo (rys.2.9b, d). I tutaj też zauważamy, że dla obciążenia o kształcie trójkąta posiada środek ciążenia S C niżej niż dla obciążenia o kształcie prostokąta, przy zachowaniu tych samych wymiarów. Siła ciążenia F C jest większa dla obciążenia o kształcie prostokąta niż trójkąta. Oczywiście chcąc zmienić 10
środek ciążenia S C w pionie można dodatkowo przesuwać obciążenie góra-dół, a jeśli chcemy w poziomie to po prostu przesuwamy obciążenie w lewo-prawo. W przypadku kulki to zmianę położenia środka ciążenia S C może przeprowadzić jedynie przemieszczając góra-dół lub lewo-prawo. Zaletą jest to, że dla kulki obciążenie jest bardziej skupione niż dla prostokąta czy trójkąta i rozkłada się na mniejszą powierzchnię. Można też rozmieścić obciążenie równomiernie na całej objętości, np. kąpiąc korpus woblera w pokoście. Na rys.2.10 pokazano taki wobler, przy czym oczka do mocowania linki oraz kotwic można potraktować jako dodatkowe dociążenie woblera. 2.2. Siły zewnętrzne Rys.2.10. Wobler Balskor Siły zewnętrzne wynikające z praw hydrodynamiki, oddziałujące na wobler, powstają na skutek zwijania linki, do której jest on zamocowany. Ich wartość potęguje płynąca woda. Do sił zewnętrznych zalicza się siłę linki F L oraz siłę hydrodynamiczną F H. Bardzo ważnym elementem wpływającym na wartość siły hydrodynamicznej F H i nie tylko, jest ster. W zależności od kąta pochylenia α steru względem osi poziomej woblera uzyskujemy różne wartości powierzchni oporu (widok woblera od strony jego głowy rys.2.1), co w konsekwencji prowadzi do zmiany siły oporu hydrodynamicznego F O oraz siły nośnej F N. Na rys.2.11 pokazano wpływ kąta pochylenia steru α na wartość tych sił. Przyjęto, że w obu przypadkach działająca na identyczny wobler siła hydrodynamiczna F H przyjmuje taką samą wartość i jest prostopadła do powierzchni steru woblera oraz wobler porusza się z identyczną prędkością, czyli siła F L dla obu woblerów jest taka sama. W rzeczywistości tak do końca nie jest, występują różnice między siłami hydrodynamicznymi F H dla obu przypadkach. Poza tym wobler podczas zanurzania się inaczej ustawia się względem wody, aż do osiągnięcia odpowiedniej dla niego głębokości. Jest to istotne zwłaszcza w rzece, gdzie na wobler oddziałuje prędkość wody zmieniająca się od wartości maksymalnej na powierzchni do wartości minimalnej przy dnie rzeki. Takie uproszczenie przyjęto w celu zobrazowania wpływu kąta pochylenia steru α na głębokość zanurzania woblera. a) b) Rys.2.11. Wpływ kąta pochylenia steru na głębokość zanurzania się woblera α kąt utworzony pomiędzy sterem a osią poziomą woblera, β kąt utworzony pomiędzy linką a sterem 11
Wobler ze sterem o większym kącie nachylenia α, przedstawionym na rys.2.11a, posiada większą powierzchnię oporu niż wobler ze sterem o mniejszym kącie nachylenia α, pokazanym na rys.2.11b. Wobec tego, siła oporu hydrodynamicznego F O jest większa, zaś siła nośna F N mniejsza. W rezultacie wobler ten zanurza się płycej. Do szybszego zanurzenia na żądaną głębokość można użyć mniejszej siły nośnej F N wówczas, gdy różnica pomiędzy siłami wyporu F W i ciążenia F C (F W -F C ) będzie niewielka. Analizując rys.2.11 można zauważyć, że im większy jest kąt utworzony pomiędzy linką a sterem β, tym płycej będzie zanurzał się wobler. Zatem, jeśli wędka będzie podnoszona coraz wyżej względem lustra wody to będzie zwiększał się kąt β, co prowadzić będzie do płytszego zanurzania się woblera. Czyli wobler z małym kątem nachylenia α (głębiej nurkujący) może być płycej zanurzany pod warunkiem, że wędka będzie wysoko uniesiona względem lustra wody. Porównując ze sobą dwa, identyczne woblery, posiadające taki sam korpus, ster ma tę samą powierzchnię i jest zamocowany do woblera pod takim samym kątem α względem osi woblera, ale jeden z nich posiada oczko do mocowania linki w korpusie woblera, a w drugim oczko zamocowane jest na sterze, to przy takiej samej prędkości prowadzenia v i prędkości płynięcia rzeki można rozpatrzyć dwa przypadki: 1. Jeżeli porównywane woblery będą płynąć na krótkim odcinku (rys.2.12), np. spod drugiego brzegu małej rzeczki, to głębiej zanurkuje wobler z oczkiem mocującym linkę umieszczonym na sterze (wobler b) niż wobler z oczkiem mocującym linkę umieszczonym w korpusie (wobler a). Rys.2.12. Wpływ umiejscowienia uszka mocowania linki na szybkość zanurzania wobler przypadek 1 2. Jeżeli porównywane wobler będą płynąć na długim odcinku (rys.2.13), np. wzdłuż brzegu rzeki, to szybciej na maksymalną dla woblera głębokość zanurkuje wobler z oczkiem mocującym linkę umieszczonym na sterze (wobler b) niż wobler z oczkiem mocującym linkę umieszczonym w korpusie (wobler a). Po przepłynięciu dłuższego odcinka oba woblery znajdą się na tej samej głębokości. Z tego porównania można wyciągnąć ważny wniosek, że łowiąc woblerem na krótkim odcinku odbiera się wrażenie, że wobler z oczkiem mocującym linkę umieszczonym na sterze (wobler b) nurkuje głębiej niż wobler z oczkiem mocującym linkę umieszczonym w korpusie (wobler a). Tak naprawdę oba nurkują na tę samą głębokość z tym, że wobler z oczkiem mocującym linkę umieszczonym na sterze (wobler b) zrobi to szybciej niż wobler z oczkiem mocującym linkę umieszczonym w korpusie (wobler a) 12
Rys.2.13. Wpływ umiejscowienia uszka mocowania linki na szybkość zanurzania wobler przypadek 2 Wynika to z kąta β, jaki tworzy się między linką a sterem, co pokazano na rys.2.14. W woblerze z oczkiem na sterze siła nośna F N jest większa niż w woblerze z oczkiem korpusie, co powoduje, że wobler ten zanurza się szybciej na maksymalną głębokość. Rys.2.14. Wpływ umiejscowienia uszka mocowania linki na głębokość zanurzania woblera Podsumowując, kąt nachylenia steru α, kąt utworzony pomiędzy linką a sterem β oraz miejsce osadzenia uszka mocującego linkę mają wpływ na głębokość i szybkość zanurzania woblera. Mały kąt α powoduje, że wobler zanurza się głębiej. Im większy kąt β tym płycej zanurza się wobler. Im niżej osadzone uszko mocowania tym głębiej wobler zanurza się. Im wyżej wędka od lustra wody tym płycej schodzi wobler pod wodę. Szybsze nawijanie linki na kołowrotek powoduje, że wobler szybciej schodzi na żądaną głębokość. Mamy, zatem kilka czynników, którymi możemy wpływać na głębokość zanurzania woblera. Możemy jednocześnie zmieniać kilka z nich (np. pochylenie wędziska kąt β, pochylenie steru kąt α, szybkość zwijania linki) lub tylko jeden. 13
3. Sposoby osiągania żądanej pracy woblera Poznano budowę woblera oraz jakie może posiadać akcje podczas zwijania linki na kołowrotek. Widać, że wobler nie ma jednorodnej struktury. Oprócz korpusu posiada ster, stelaż lub elementy mocujące kotwice z kółkami i linkę, obciążenie. Praktycznie każdym z tych elementów w większym lub mniejszym stopniu można wpływać na pracę woblera. Nie ma idealnego woblera, który będzie w każdych warunkach kusić rybę do jego pochwycenia. Inny będzie stosowany przy powierzchni, a inny w głębinach. Różne woblery będą w wodzie stojącej oraz w płynącej. Znowu inaczej jest w rzece. Wobler, który sprawdza się na w bystrym, szybkim potoku nie zawsze będzie skuteczny w dużej rzece. Inną pracę woblera oczekujemy prowadząc go z prądem a inną, gdy prowadzimy pod prąd. Należy też pamiętać o gatunkach ryb, które będziemy poławiać i do nich dostosować wielkość i pracę woblera. Mało tego, ten sam gatunek ryby okresowo preferuje różne akcje, prace woblera. W związku z tym zmiennych co do określenia łownego woblera jest bardzo dużo. Na bazie własnych obserwacji, doświadczeń jesteśmy w stanie określić, jaka praca woblera jest dla nas właściwa. 3.1. Korpus Korpus, oprócz steru, jest najbardziej skupiającym wzrok elementem woblera, choćby ze względu na malowanie. To w nim jest schowana dusza woblera. Jednak zanim o niej będzie mowa, to rozpatrzony zostanie korpus bez obciążenia. Wówczas łatwo można zauważyć tendencje zmiany pracy woblera podczas modyfikacji kształtu i proporcji korpusu. Chcąc uzyskać pracę ogonową woblera korzystniej jest kształtować korpus o owalnym przekroju poprzecznym, co pokazano na rys.3.1. a) b) c) d) Rys.3.1. Przekroje poprzeczne korpusu woblera Jeżeli chcemy uzyskać woblera szeroko (duża amplituda) i spokojnie (mała częstotliwość) pracującego to przekrój korpusu powinien zbliżać się do koła (rys.3.1a). Natomiast w przypadku większej częstotliwości korpus powinien być odchudzony, czyli należy zwiększyć wysokość korpusu względem jego szerokości (rys.3.1b, c). Dalsze odchudzanie w tym kierunku może doprowadzić do pracy lusterkującej (rys.3.1d). Po prostu przesuwany jest wówczas do góry środek wychyleń w pionowej płaszczyźnie O pn. W przypadku korpusu bez dodatkowego obciążenia uzyskamy dla woblera pracę ogonową typu X (rys.1.5a), praca typu Y (rys.1.5b) lub V (rys.1.5c) nie będzie możliwa do uzyskania. Pracę typu X możemy zmieniać poprzez przesuwanie środka wychyleń w poziomej płaszczyźnie O pm wzdłuż długości woblera, co pokazano na rys.3.2. Zmieniany jest też środek ciążenia S C korpusu. Przekrój korpusu zmniejszany jest w dwóch płaszczyznach: w płaszczyźnie pionowej uzyskując kształt bananowy oraz w płaszczyźnie poziomej zwężając przekrój wzdłuż korpusu w kierunku ogona. Przeprowadzone odchudzanie korpusu woblera powoduje, że ogon staje się lżejszy i może mieć większą częstotliwość oraz amplitudę wychyleń. 14
Rys.3.2. Zwiększanie amplitudy i częstotliwości wychyleń ogona woblera Zmianę amplitudy i częstotliwości wychyleń ogona można przeprowadzić w sposób zaprezentowany na rys.3.3. Rys.3.3. Wpływ wydłużania korpusu na amplitudę i częstotliwość wychyleń ogona woblera Wydłużanie korpusu woblera powoduje, że maleje zarówno częstotliwość jak i amplituda wychyleń ogona. Dalsze wydłużanie korpusu spowoduje rozciągnięcie toru poruszania się ogona (sinusoidy), aż powstanie linia prosta (brak wychyleń ogona). W tym przypadku środek wychyleń w poziomej płaszczyźnie O pm oraz środek ciążenia S C korpusu przesuwane są wzdłuż woblera w kierunku ogona. Zwiększając wysokość korpusu, przy stałej długości, uzyska się wzrost częstotliwości i amplitudy wychyleń ogona woblera. Pracę lusterkującą woblera można uzyskać dobierając odpowiednią wysokość do grubości woblera (rys.3.1d), praktycznie niezależnie od jego długości. Oczywiście im dłuższy korpus tym łatwiej jest uzyskać akcję lusterkującą. Ponadto zachowanie stałej grubości korpusu na jego długości także przyczynia się do uzyskania akcji lusterkującej (niewielkie lub brak odchudzania rys.3.2). Jest jeszcze jeden sposób na uzyskanie akcji lusterkującej (rys.3.4). Rys.3.4. Sposób uzyskiwania akcji lusterkującej 15
Zwiększając kąt natarcia przedniej części korpusu woblera, czyli zmniejszając kąt nachylenia czoła korpusu ϕ względem płaszczyzny pionowej można doprowadzić do lusterkowania woblera. Oczywiście poprzez podane powyżej zabiegi na korpusie można uzyskać w woblerze pracę lusterkująco-ogonową. Jest to często akcja przejściowa z ogonowej na lusterkującą. 3.2. Ster Nie zawsze doceniany, a pełni kilka bardzo ważnych, istotnych funkcji. Z jednej strony pełni rolę steru głębokości, który wytwarza siłę hydrodynamiczną F H (nadciśnienie i podciśnienie), sprowadzając wobler w dół wody, z drugiej wpływa na zachowanie się woblera w wodzie. Trzecią funkcję, jaką można przypisać jest to, że ster może być traktowany jako dodatkowe obciążenie woblera. Dalsze rozważania będą dotyczyły jednoczęściowego, o takim samym kształcie korpusu woblera, bez dodatkowego obciążenia. Kąt pochylenia α steru względem osi poziomej woblera nie tylko wpływa na głębokość zanurzania się woblera pod wodę, ale także na amplitudę wychyleń ogona, co pokazano na rys.3.5. Rys.3.5. Wpływ kąta pochylenia steru α na pracę woblera Zwiększanie kąta α powoduje, że ogon woblera wychyla się na boki z większą amplitudą, czyli pracuje agresywniej. Zmniejszanie tego kąta wywołuje spokojniejszą pracę woblera, o małej amplitudzie wychyleń ogona. Zmiana amplitudy wychyleń jest spowodowana zmianą siły oporu hydrodynamicznego F O. W pierwszym przypadku siła ta jest większa, a w drugim znacznie mniejsza. Ster o większej powierzchni (długość, szerokość) zwiększa także amplitudę wychyleń ogona, co w skrajnych przypadkach (duża szerokość steru względem korpusu) może doprowadzić do destabilizacji pracy woblera. Wobec tego ster może pełnić rolę stabilizatora, albo wręcz przeciwnie. Na rys.3.6 przedstawiono wpływ powierzchni steru na pracę woblera. Rys.3.6. Wpływ powierzchni steru na pracę woblera 16
Wobec tego zmieniając kąt nachylenia steru α względem osi poziomej woblera oraz kształt steru można wpływać na pracę woblera. Należy jednak pamiętać, że zwiększając kąt α wpływamy na agresywniejszą pracę woblera, ale taki wobler będzie płycej schodził pod wodę. Odpowiednio ukształtowany ster oraz rozmieszczenie obciążenia może wpłynąć na nieregularną pracę woblera pokazaną na rys.1.8. Taka nieregularna praca może imitować chorą rybę zmagającą się z prądem płynącej rzeki lub rybę, która zauważyła drapieżcę i próbując odpływać w sposób niespodziewany na boki chce unikać jego ataków. Fińscy rękodzielnicy opracowali specjalny kształt steru, przypominający siodło swym kształtem. Wobler z takim siodłowym sterem pokazano na rys.3.7. Rys.3.7. Wobler ze sterem siodłowym Na szeroką skalę w produkcji woblerów ze sterami siodłowymi jako pierwsza podjęła się firma Salmo oferując wobler o nazwie Whacky (12 cm), a następnie Rapala. Obecnie firma Rapala w swoich modelach: Minnow (11 cm), CountDown (7cm) oraz Shad (5cm), Crank (5 cm) zastosowała stery siodłowe, dodając do nazwy modeli człon: Scatter Rap. Na rys.3.9 przedstawiono dla porównania wobler CountDown (rys.3.9a) z woblerem Scatter Rap CountDown (rys.3.9b). Jak widać woblery różnią się praktycznie sterem i kątem jego osadzenia. Dodatkowo w woblerze Scatter Rap CountDown obciążenie nieco zmniejszono i przesunięto do przodu. Obciążenie jest symetrycznie rozmieszczone względem korpusu woblera. a) b) Rys.3.8. Porównanie woblerów CountDown (Rapala) a) ster płaski, b) ster siodłowy Analizując kształt tego steru zauważa się, że profilowany jest w dwóch płaszczyznach. Patrząc na niego z boku (rys.3.9b) widać, że ster jest wypukły, zaś patrząc z przodu (rys.3.9a) zauważa się, że ster jest wklęsły. Promienie wklęsłości R 1 jak i wypukłości R 2 mogą mieć różne wartości (rys.3.9c). Tak więc ster może być bardziej wypukły (wklęsły) lub niewiele wypukły (wklęsły). Kształtem wyjściowym przy tworzeniu takiego steru jest najczęściej koło, 17
ale może też być elipsa lub inny kształt. Tendencja wpływu szerokości steru na pracę woblera jest identyczna jak w przypadku płaskich sterów (rys.3.6 oraz rys.3.3). a) b) c) Rys.3.8. Ster siodłowy a) widok z przodu woblera, b) widok z boku woblera, c) promienie gięcia 3.3. Obciążenie Obciążenie jest kolejnym elementem, którym można zmieniać pracę woblera, tzn. zmieniać położenie środka ciążenia S C, a także środka wychyleń w poziomej płaszczyźnie O pm oraz środka wychyleń w pionowej płaszczyźnie O pn. Należy pamiętać, że środek ciążenia S C całego woblera jest wypadkową środków ciążenia S C jego składowych, tj.: korpus, ster, stelaż, kółka z kotwicami i obciążenie. Niektóre z nich mają większy wpływ na ostateczne położenie środka ciążenia S C całego woblera od pozostałych. Obciążeniem, przedstawionym na rys.2.9, można w największym stopniu wpływać na zachowanie woblera. Obciążenie rozmieszcza się w korpusie woblera, ale także na sterze oraz na kotwicach. Najczęściej spotykane są woblery z obciążeniem rozmieszczonym wyłącznie w korpusach. Może być ono rozmieszczone jednopunktowo (skupione w jednym miejscu) lub wielopunktowo w całej objętości korpusu. Rozpatrując wobler z jednopunktowym obciążeniem, typowym rozmieszczeniem obciążenia będzie przykład pokazany na rys.3.10. Rys.3.10. Jednopunktowe rozmieszczenie obciążenia Obciążenie umieszczone jest w okolicach brzusznej kotwicy, na samym dole korpusu. Dzięki umieszczeniu obciążenia na dole korpusu, wobler będzie zachowywać się stabilnie w wodzie, gdyż jego środek ciążenia S C znajduje się zdecydowanie poniżej środka wyporu S W (przypadek z rys.2.3a). Ze względu na to, że środek wychyleń w poziomej płaszczyźnie O pm znajduje się bliżej przodu niż ogona woblera, oraz środek wychyleń w pionowej płaszczyźnie O pn jest położony nisko względem osi wysokości woblera to wobler będzie miał pracę ogonową. Przesuwając obciążenie do przodu woblera powoduje się zwiększenie amplitudy oraz częstotliwości wychyleń ogona woblera, gdyż oprócz przesuwania środka ciążenia S C przesuwany zostaje środek O pm. W skrajnych przypadkach mogą też pojawić się problemy ze stabilnością jego pracy. Natomiast przesuwając obciążenie w kierunku ogona woblera zmniejszona zostanie amplituda i częstotliwość wychyleń tegoż. Podnoszenie obciążenia do 18
góry korpusu woblera przyczyniać się będzie do zwiększania pracy lusterkującej, gdyż podnoszony zostaje środek wychyleń w pionowej płaszczyźnie O pn oraz środek ciążenia S C. W skrajnych przypadkach można doprowadzić do niestabilności woblera (przypadki z rys.2.3b i c). Jak już wspomniano akcja ogonowa ma trzy podstawowe typy: X, Y i V. Poniżej na rys.3.11 3.13 podane zostały obszary rozmieszczenia obciążenia (szary obszar) umożliwiające uzyskanie żądanej pracy ogonowej. Jeżeli chcemy uzyskać ogonową pracę typu X (patrz rys.1.5a) to całe obciążenie należy rozmieścić na dole woblera w okolicach oczka mocującego kotwicę brzuszną, co pokazano na rys.3.11. Można to zrobić jednopunktowo (rys.3.11a) lub dwupunktowo (rys.3.11b) przed i za oczkiem mocującym kotwicę brzuszną. a) b) Rys.3.11. Obszary rozmieszczenia obciążenia umożliwiające uzyskanie pracy ogonowej typu X a) jednopunktowe, b) dwupunktowe Jeżeli chcemy uzyskać ogonową pracę typu Y (patrz rys.1.5b) to obciążenie należy rozłożyć w dwóch miejscach tak jak pokazano na rys.3.12. Obciążenie 1 zajmuje ok. 70% całego obciążenia i umieszczone jest za sterem a przed oczkiem na kotwicę brzuszną, natomiast obciążenie 2 stanowi resztę, czyli ok. 30% i umieszczone jest w okolicach oczka mocującego kotwicę brzuszną. Rys.3.12. Obszary rozmieszczenia obciążenia umożliwiające uzyskanie pracy ogonowej typu Y Jeżeli chcemy uzyskać ogonową pracę typu V (patrz tys.1.5c) to całe obciążenie należy rozmieścić w okolicach steru a przed oczkiem mocującym kotwicę brzuszną, co pokazano na rys.3.13. Rys.3.12. Obszary rozmieszczenia obciążenia umożliwiające uzyskanie pracy ogonowej typu V 19
Jeżeli obciążenie w woblerze z akcją ogonową typu X będzie podnoszone do góry korpusu woblera to uzyska się akcję lusterkująco-ogonową typu X. Podobnie czyniąc w wobler o akcji ogonowej typu Y lub V uzyska się odpowiednio akcję lusterkująco-ogonową typu Y lub V. Analizując przedstawione zachowania woblera na skutek przemieszczania obciążenia w jego korpusie można wyciągnąć wniosek, że strona obciążona woblera ulegnie usztywnieniu a strona bez obciążenia będzie miała swobodę w ruchu. Powstaje mechanizm działania na zasadzie dźwigni. Wyważenie woblera odbywa się za pomocą kotwic: brzusznej i ogonowej. Rozmieszczając niesymetrycznie obciążenie w woblerze można dodatkowo uzyskać różne jego prace. Jak wspomniano wcześniej obciążenie służy także do zwiększenia jego zdolności lotnych, czyli dzięki dobrze dobranemu obciążeniu wobler daleko da się zarzucić. Jest to szczególnie istotne w przypadku małych woblerów, ale nie tylko, podczas łowienia na zbiorniku ze stojącą wodą również zależy łowiącemu na dalekim zarzuceniu woblera. Większość woblerów pływających ma słabe zdolności lotne wynikające z oporu, jaki stawia wobler podczas lotu oraz rozmieszczeniu obciążenia niesprzyjającemu dalekim rzutom. Wymyślono zatem ruchome obciążenie, które zmienia swoje położenie podczas zarzucania i pływania woblera. Na rys.3.14 przedstawiono takie rozwiązanie. Rys.3.14. Ruchome obciążenie w woblerze firmy ZipBait Główna idea polega na tym, że obciążenie (1) wraz magnesem (2) przesuwa się po pręcie (3) wzdłuż woblera. Od strony przodu woblera zamocowano stalową płytkę (4), zaś w ogonie gumową podkładkę (5). Jeśli wobler zarzucamy (rys.3.15a) to obciążenie (1) przesuwa się na tył woblera. Położenie obciążenia (1) ogranicza gumowa podkładka (5). Podczas wpadania do wody oraz pływania woblera (rys.3.15b) obciążenie (1) przesuwa się w kierunku przodu woblera. Położenie obciążenia (1) ustala stalowa płytka (4), do której jest ono przyciągane za pomocą magnesu (2) przymocowanego do obciążenia (1). a) b) Rys.3.15. Ruchome obciążenie w woblerze firmy ZipBait podczas: a) zarzucania, b) pływania Firma ZipBait takie rozwiązanie nazwała jako system Mag Drive. Firma Salmo uprościła w znacznym stopniu układ ruchomego obciążenia wykorzystując powszechnie znane prawa fizyki. Takie rozwiązania przedstawiono o nazwie wire shaft na rys.3.16 i rys.3.17. Obciążenie (1) w kształcie walca umieszczono na pręcie (2). Pręt (2) zamocowany jest pod kątem, tworząc równię pochyłą, do korpusu woblera. Podczas zarzucania (rys.3.16a) obciążenie (1) zsuwa się po pręcie (2) w kierunku tyłu woblera. Podczas pływania (rys.3.16b) obciążenie (1) przesuwa się po pręcie (2) w kierunku przodu woblera. Ze względu na to, że 20
pręt (2) umieszczony jest pod kątem do góry względem kierunku pływania to obciążenie (1) nie może przesunąć się w kierunku tyłu woblera. Ścianki korpusu ograniczają przemieszczenie obciążenia (1) zarówno podczas zarzucania jak i w trakcie pływania. a) b) Rys.3.16. Ruchome obciążenie w woblerze Lil Bug firmy Salmo podczas: a) zarzucania, b) pływania Podobne rozwiązanie firma Salmo zastosowała w woblerze Rattlin Hornet (rys.3.17). a) b) Rys.3.17. Ruchome obciążenie w woblerze Rattlin Hornet firmy Salmo podczas: a) zarzucania, b) pływania Ze względu na budowę korpusu woblera pręt (2), po którym przemieszcza się obciążenie (1) jest wygięty w kształcie łuku, co skutecznie uniemożliwia przesuwanie obciążenia (1) podczas pływania woblera (rys.3.17b) oraz w trakcie zarzucania (rys.3.17a). Zastosowanie ruchomego obciążenia możliwe jest w woblerach pustych w środku, np. wykonanych z tworzywa sztucznego metodą wtrysku. Wadą takiego rozwiązania jest ograniczona możliwość określania akcji woblera za pomocą obciążenia. W tym przypadku kształt korpusu woblera oraz jego ster w głównej mierze określają akcję woblera. Obciążenie można wykorzystać jeszcze do wabienia ryb za pomocą odgłosu poruszających się kulek w kapsułce umieszczonej wewnątrz korpusu woblera. 3.4. Stelaż Oprócz mocowania linki i kotwiczek stelaż może pełnić rolę dodatkowego obciążenia. Kształt stelaża zależy często od rozkładu obciążenia w korpusie woblera. 3.5. Oczka W woblerze są dwa typy oczek. Jedno oczko służy do mocowania linki za pomocą, której wprawia się w ruch wobler oraz jedno lub dwa, w zależności od wielkości woblera, oczka służące do mocowania kotwicy lub kotwic. Za pomocą oczka do mocowania linki można regulować amplitudę wychyleń ogona. W woblerze, w którym oczko to jest zamocowane w korpusie, odginanie oczka do góry, powoduje, że amplituda wychyleń maleje (praca spokojniejsza woblera), zaś odginanie w dół, w kierunku steru zwiększa amplitudę wychyleń ogona, praca woblera staje się agresywniejsza (rys.3.18). Zasada jest następująca: im niżej osi poziomej woblera jest oczko mocujące linkę tym jego praca będzie agresywniejsza. 21
Wywołane to jest zmianą kąta β utworzonego pomiędzy linką a sterem. W pierwszym przypadku oczko jest oddalane od steru i kąt ten jest zwiększany, a w drugim zmniejszany na skutek przybliżania oczka do steru. Rys.3.18. Wpływ odginania oczka w płaszczyźnie pionowej na pracę woblera W woblerze, w którym oczko mocujące linkę jest umieszczone na sterze można zauważyć agresywniejszą pracę woblera, gdy oczko niewiele wystaje poza ster (rys.3.19). Rys.3.19. Wpływ ustawienia oczka względem steru na pracę woblera Jeśli oczko na sterze będzie przesuwane w kierunku korpusu to wychylenia ogonem będą szybsze (większa częstotliwość) i mniejsze (mała amplituda). Natomiast, jeśli będzie oczko odsuwane od korpusu to praca woblera będzie wolniejsza (mała częstotliwość), ale za to większa amplituda. Dalsze odsuwanie od steru może wprowadzić brak stabilności w pracy woblera, będzie robić fikołki. W przypadku woblera z dwoma kotwicami (oczkami), przednie oczko pełni rolę obciążenia. Przesuwanie oczka z kotwicą do przodu woblera powoduje zwiększenie amplitudy wychyleń ogona woblera, podobnie jak to, iż znajdując się na brzuchu woblera obniża środek ciężkości S C woblera. Tylne oczko z kotwicą obciąża ogonek zmniejszając jego amplitudę i częstotliwość wychyleń. Oczka z kotwicami mają istotne znaczenie wówczas, gdy wobler jest wyważony na granicy stabilności, czyli gdy siła wyporu F W jest nieznacznie większa od siły ciążenia F C. 22
Podsumowanie Autor zdaje sobie sprawę z ułomności opracowania. Celem było zebranie w jednym miejscu zjawisk, zachowań, jakie towarzyszą woblerowi podczas łowienia ryb. Praca jest szczególnie adresowana do osób zaczynających ręczne wykonywanie woblerów. Może i doświadczeni rękodzielnicy z tego skorzystają. Nieistotne jest to, z jakiego materiału oraz w jaki sposób będą je wykonywać. Omówione prawa fizyki obowiązują we wszystkich jednoczęściowych, nurkujących woblerach ze sterem. Zatem wobler może być pływający, tonący i neutralny (woblerowi zerowej pływalności). Wśród woblerów pływających wyróżnia się woblery płytko i głęboko nurkujące. Każdemu z woblerów można przypisać pracę. Poniżej, na rys.3.20 pokazano systematykę prac woblera pływającego. Możliwość uzyskiwania różnych prac prześledzono dla woblera z pracą ogonową typu X. Tak samo będzie to wyglądało dla akcji typu Y i V, a także dla pracy lusterkującej. Zdecydowanie więcej kombinacji prac woblera będzie dla pracy lusterkująco-ogonowej ze względu na to, iż jest to połączenie dwóch różnych akcji: ogonowej i lusterkującej, dla których możliwość uzyskania pracy wobler została omówiona powyżej. Liczba kombinacji prac dla wszystkich woblerów wzrośnie, gdy rozpatrzymy dodatkowo jeszcze akcję regularną i nieregularną. Rys.3.20. Systematyka (nie pełna) rodzajów prac woblera pływającego Aby uzyskać oczekiwaną pracę można operować następującymi czynnikami: - korpus (materiał, kształt, geometria); - ster (materiał, kształt, geometria, kąt nachylenia α); - obciążenie (materiał, ilość, sposób rozmieszczenia, kształt). Taka ilość kombinacji daje ogromne możliwości, co do uzyskania oczekiwanej pracy woblera. Podane w p.3 niniejszego opracowania wytyczne w celu uzyskania oczekiwanej, żądanej akcji mają charakter poglądowy, pokazujący kierunek postępowania. Jednakże podczas ręcznego wykonywania korpus woblera za każdym razem jest nieco inny i do niego należy odpowiednio dobrać wielkość i rozmieszczenie obciążenia jak i steru. 23