WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

Pan Bronisław Stankiewicz Naczelny Dyrektor PKP PLK SA Oddział Regionalny w Katowicach WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach przeprowadziła w PKP PLK SA Oddziale Regionalnym w Katowicach 2 kontrolę realizacji inwestycji pn. UdroŜnienie podstawowych ciągów wywozowych w ruchu towarowym na terenie Śląska, finansowanej ze środków budŝetu państwa, w zakres której - według jej programu - wchodziły planowane do realizacji w okresie czerwiec grudzień 2006 r. zadania na kwotę ogółem 59.068,0 tys. zł, tj.: Linia Nr 147 Zabrze Biskupice Gliwice 3 - o wartości kosztorysowej 5.568,0 tys. zł, obejmujące modernizację 2 obiektów inŝynieryjnych w km 1,197 i 3,508; Linia Nr 61 Kielce Fosowskie 4 - o wartości kosztorysowej 34.195,0 tys. zł, obejmujące modernizację nawierzchni na odcinku Blachownia posterunek odstępowy Jawornica w torze nr 2 km 128,726-147,700; Linia Nr 161 Katowice Szopienice Płn. Chorzów Stary 5 - o wartości kosztorysowej 5.450,0 tys. zł, obejmujące modernizację 3 obiektów inŝynieryjnych w km 1,075; 1,255 i 1,669; Linia Nr 161 Katowice Szopienice Płn. Chorzów Stary 6 - o wartości kosztorysowej 8.115,0 tys. zł, obejmujące wymianę nawierzchni w torze nr 1 w km 6,466 11,706; Linia Nr 672 Maciejów Północny Zabrze Makoszowy Kopalnia 7 - o wartości kosztorysowej 5.740,0 tys. zł, obejmujące wymianę nawierzchni wraz ze wzmocnieniem podtorza w torze nr 2 w km 1,500 2,532 oraz wymianę rozjazdów w km 2,502-2,687. 1 Dz. U. z 2001r., nr 85, poz. 937 ze zm., zwanej dalej ustawą o NIK, 2 zwany w dalszej części Oddziałem, 3 zwane dalej zadaniem nr 1, 4 zwane dalej zadaniem nr 2, 5 zwane dalej zadaniem nr 3, 6 zwane dalej zadaniem nr 4, 7 zwane dalej zadaniem nr 5,

2 W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, podpisanym w dniu 26 marca 2007 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Naczelnemu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia pod względem legalności, rzetelności i gospodarności działalność Oddziału jako inwestora inwestycji UdroŜnienie podstawowych ciągów wywozowych w ruchu towarowym na terenie Śląska. NIK negatywnie ocenia: Realizację inwestycji w oparciu o program niezaakceptowany przez dysponenta środków budŝetowych, co stanowiło naruszenie przepisów 6 ust. 1 rozporządzeń Rady Ministrów: z dnia 2 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad finansowania inwestycji z budŝetu państwa 8 oraz z dnia 3 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu finansowania inwestycji z budŝetu państwa 9. Nieujęcie w programie pełnego planowanego kosztu inwestycji i wszystkich źródeł środków jej finansowania, co było niezgodne z przepisami 6 ust. 1 pkt 1 lit. f wspomnianych wyŝej rozporządzeń. Wykazana bowiem w tym dokumencie wartość kosztorysowa inwestycji w wys. 59.068,0 tys. zł była niŝsza o 12.994,96 tys. zł od kosztów inwestycji określonych w uchwale Zarządu PKP PLK nr 83/2006 z dnia 12 kwietnia 2006 r. w wys. 72.062,96 tys. zł. W przedmiotowej uchwale ponadto postanowiono, Ŝe oprócz wykazanego w programie źródła finansowania inwestycji w postaci środków budŝetu państwa, do finansowania wydatków wykorzystane zostaną równieŝ środki własne w wys. 12.994,96 tys. zł. Niezabezpieczenie wymaganych środków własnych na finansowanie ponoszonych wydatków inwestycyjnych przy równoczesnym 100 % wykorzystaniu otrzymanych na ten cel środków budŝetu państwa w kwocie 58.464,2 tys. zł. Wskutek tego, na koniec 2006 r. nie zostały uregulowane zobowiązania wykonawców w wysokości 11.856,8 tys. zł (w tym wymagalne w wysokości 1.933,7 tys. zł). Zobowiązania te stanowiły 16,6 % zafakturowanych nakładów w kwocie 71.471,5 tys. zł, wykazanych przez Oddział jako poniesionych na realizację omawianej inwestycji. Nieterminową realizację inwestycji, która miała być zakończona w 2006 r., a której część zakresu rzeczowego (objętego zadaniami nr 2 i nr 3) wykonywana była do lutego 2007 r. NIK podnosi, Ŝe fakt opóźnienia inwestycji został zatajony w wyniku sporządzenia z datą 8 Dz. U. Nr 133, poz. 1480, obowiązujące do 1 lipca 2006 r., 9 Dz. U. Nr 120, poz. 831, obowiązujące od 1 lipca 2006 r.,

3 15 grudnia 2006 r. protokołów końcowego odbioru: zadania nr 2 (protokół nr IRIW /3e 217/35/06) i zadania nr 3 (protokoły nr IRIW 3a/1/06, IRIW 3a/2/06 i IRIW 3a/3/06), w których zawarto nierzetelne zapisy odnośnie ilości, jakości i terminu realizacji robót przez wykonawców, uznając w nich m.in. za zakończone zakresy robót, które były następnie wykonywane do dnia 23 lutego 2007 r. (zadanie nr 2) i do dnia 10 stycznia 2007 r. (zadanie nr 3), tj. odpowiednio przez 70 i 27 dni po terminie wykazanym w ww. protokołach. Protokół odbioru końcowego zadania nr 2 ze strony Oddziału podpisały 4 osoby, w tym m.in.: Naczelny Dyrektor Oddziału, Naczelnik Wydziału Inwestycji oraz inspektor nadzoru inwestorskiego, przy czym Naczelny Dyrektor i Naczelnik Wydziału Inwestycji zeznali, Ŝe z uzyskanych informacji od kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego posiadali wiedzę, Ŝe podstawowy zakres robót został zrealizowany, a do wykonania pozostały jedynie usterki. Natomiast inspektor nadzoru inwestorskiego na podstawie art. 45 ustawy o NIK uchylił się od składania zeznań na temat protokolarnego odbioru nie zakończonego zadania i uznania je za w pełni zrealizowane. Z kolei protokoły odbioru końcowego zadania nr 3 ze strony Oddziału podpisali m.in. główny specjalista w Wydziale Inwestycji oraz inspektor nadzoru inwestorskiego, którzy na podstawie art. 45 ustawy o NIK uchylili się od składania zeznań na temat protokolarnego odbioru nie zakończonego zadania i uznania je za w pełni zrealizowane. W wyniku sporządzenia w dniu 15 grudnia 2006 r. przedmiotowych protokołów końcowego odbioru zadań oraz potwierdzenia w nich równieŝ nie wykonanych robót jako zrealizowanych, wykonawca zadania nr 2 ( TORPOL sp. z o.o. z Poznania lider konsorcjum) wystawił faktury na kwotę umownego wynagrodzenia, wynoszącą brutto 41.340.965 zł, z której do 31 grudnia 2006 r. zapłacona została kwota 33.886.037 zł (82,0 %), a wykonawca zadania nr 3 ( INTERCOR sp. z o.o. z Zawiercia) faktury na całą kwotę umownego wynagrodzenia, wynoszącą brutto 7.423.700 zł, z której do końca 2006 r. zapłacono kwotę 5.982.022 zł (80,6%). Nieprzygotowanie przez Oddział dokumentacji projektowej poszczególnych zadań inwestycyjnych przed ich rozpoczęciem, konsekwencją czego - w ocenie NIK - były m.in. konieczność rozszerzania zakresu realizowanych zadań nr 4 i 5 o roboty dodatkowe, o łącznej wartości brutto 1.527,6 tys. zł, oraz wydłuŝanie lub niedotrzymywanie umownych terminów wykonania zadań. Na powyŝsze - zdaniem NIK - niekorzystny wpływ miało ponadto:

4 podjęcie przez Oddział realizacji omawianych zadań inwestycyjnych w trybie projektuj i buduj, polegającym na zlecaniu wykonawcy oprócz robót budowlanych równieŝ przygotowanie dokumentacji projektowej i uzyskanie dokumentów formalno - prawnych uprawniających do realizacji tych robót, nieegzekwowanie przez Oddział od wykonawców umownych terminów przedkładania do zatwierdzenia opracowanej dokumentacji zadań, wskutek czego np. w przypadku 3 zadań (nr 3, 4 i 5) przedłoŝona ona została z ok. 2 miesięcznym opóźnieniem w stosunku do ustalonych terminów. NIK zauwaŝa, Ŝe dopuszczano do rozpoczynania przez wykonawców robót budowlanych, pomimo braku zatwierdzonej dokumentacji projektowej, precyzującej m.in. zakresy rzeczowe realizowanych robót i ich przedmiary, co - zdaniem NIK - uniemoŝliwiało inspektorom nadzoru - w początkowym okresie realizacji tych zadań - prawidłową kontrolę postępu i jakości wykonywanych robót, a takŝe sporządzanych wówczas przez wykonawców protokołów odbioru robót i wystawianych na tej podstawie faktur, rozpoczęcie postępowań o udzielenie zamówień publicznych na realizację ww. zakresów dla poszczególnych zadań inwestycyjnych dopiero w II połowie kwietnia 2006 r. oraz dokonanie ich rozstrzygnięć i podpisanie umów z wykonawcami w okresie od 15 maja (zadanie nr 1) do 6 września 2006 r. (zadanie nr 3), co powodowało niekorzystne ograniczenie czasu wymaganego dla prawidłowej realizacji tych zadań. Niewłaściwy nadzór Oddziału jako inwestora nad realizowanymi zadaniami inwestycyjnymi, gdyŝ: Do robót budowlanych na 2 obiektach inŝynieryjnych (zadanie nr 1 obiekt w km 3,508 oraz zadanie nr 3 obiekt w km 1,699) przystąpiono bez posiadania ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę, co stanowiło naruszenie przepisów art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane 10. Jak wynika z dokumentacji zamknięć torów na czas wykonywania robót budowlanych, w przypadku obiektu w km 3,508 roboty rozpoczęto 2 września 2006 r., tj. 1,5 miesiąca przed wydaniem przez Wojewodę Śląskiego decyzji z dnia 17 października 2006 r. pozwolenia na budowę, a w przypadku obiektu w km 1,699 w dniu 12 grudnia 2006 r., tj. ponad 2 tygodnie przed wydaniem przez Wojewodę Śląskiego decyzji pozwolenia na budowę, co nastąpiło 27 grudnia 2006 r. Bez pozwolenia na budowę przystąpiono równieŝ do 10 Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 ze zm., zwanej dalej ustawą Prawo budowlane,

5 przebudowy wiaduktu w km 1,255 (zadanie nr 3), przy czym po złoŝeniu w dniu 30 października 2006 r. przez Oddział wniosku o pozwolenie na budowę (które wydane zostało przez Wojewodę Śląskiego 20 grudnia 2006 r.), roboty budowlane podjęto na podstawie zawiadomienia Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego 11 z dnia 7 listopada 2006 r. o awaryjnym stanie obiektu i konieczności usunięcia powstałego zagroŝenia w trybie art. 70 ust. 1 ustawy Prawo budowlane. NIK przedmiotowe działanie (które zastosowano równieŝ w przypadku obiektu w km 1,075 zadanie nr 3) ocenia jako dokonane przez Oddział obejście przepisów ustawy, mające na celu stworzenie wykonawcy moŝliwości podjęcia przez niego zleconych mu robót budowlanych, na które nie uzyskano decyzji pozwolenia na budowę. NIK zwraca równieŝ uwagę, Ŝe po zgłoszeniu do WINB awaryjnego stanu ww. obiektów, Oddział nadal je eksploatował w ograniczonym zakresie. Roboty budowlane w przypadku 4 zadań (nr 1 w zakresie obiektu w km 1,197, nr 2, nr 4 i nr 5) rozpoczynane były od 1,5 do 3 miesięcy przed dokonaniem zgłoszenia właściwemu organowi (Wojewodzie Śląskiemu) zamiaru ich rozpoczęcia. Stanowiło to naruszenie art. 30 ust. 5 ustawy Prawo budowlane, który określa, Ŝe zgłoszenia tego naleŝy dokonać przed zamierzonym terminem rozpoczęcia robót, a do ich wykonywania moŝna przystąpić, jeŝeli w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie, w drodze decyzji, sprzeciwu. NIK podnosi, Ŝe w celu ukrycia powyŝszego faktu, w składanych przez Oddział w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim zawiadomieniach o zamiarze prowadzenia robót budowlanych, wykazywano nierzetelnie daty planowanego ich rozpoczęcia. Tak np. termin rozpoczęcia robót budowlanych na zadaniu nr 2 w zawiadomieniu z 30 listopada 2006 r. wykazano na dzień 4 stycznia 2007 r., podczas gdy przekazanie wykonawcy inwestycji placu budowy nastąpiło 10 sierpnia 2006 r., a podjęcie przez niego robót torowych w I połowie października 2006 r. Dla obiektu zlokalizowanego w km 1,699 (zadanie nr 3) nie zawiadomiono WINB o zamiarze rozpoczęcia robót budowlanych, co było niezgodne z art. 41 ust. 4 ustawy Prawo budowlane, stanowiącym, Ŝe o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych, na które wymagane jest pozwolenie na budowę, naleŝy zawiadomić właściwy organ na 7 dni przed ich rozpoczęciem. NIK zwraca uwagę, Ŝe zgodnie z art. 11 zwany dalej WINB,

6 93 pkt 4 ustawy Prawo budowlane przystąpienie do budowy lub prowadzenie robót budowlanych bez dopełnienia ww. wymogu podlega karze grzywny. Przystąpiono do eksploatacji 2 przebudowanych obiektów inŝynieryjnych (zadanie nr 1 obiekt w km 3,508 i zadanie nr 3 obiekt w km 1,255) bez uzyskania pozwoleń na ich uŝytkowanie, co było niezgodne z art. 55 pkt 1 ustawy Prawo budowlane i warunkami określonymi w decyzjach pozwoleniach na budowę. W przypadku wiaduktu zlokalizowanego w km 3,508 do jego eksploatacji przystąpiono 7 grudnia 2006 r. (tor nr 1), podczas gdy decyzję o pozwoleniu na uŝytkowanie Oddział uzyskał dopiero 8 marca 2007 r., natomiast dla obiektu w km 1,255 włączonego po przebudowie do eksploatacji 10 stycznia 2007 r. do dnia 15 marca 2007 r. Oddział nie wystąpił z wnioskiem o wydanie pozwolenia na jego uŝytkowanie, wymaganego obowiązującą decyzją pozwoleniem na budowę z dnia 20 grudnia 2006 r. Prowadzenie robót budowlanych na zadaniu nr 3 na obiektach w km 1,255 i 1,699 bez wymaganego przepisami art. 45 ustawy Prawo budowlane dziennika budowy. W wydanych 15 stycznia 2007 r. dziennikach budowy (tj. po zakończeniu robót) wskazano jedynie, Ŝe zapisy dotyczące robót na tych obiektach były prowadzone w dziennikach wewnętrznych wydanych przez uŝytkownika. W myśl art. 93 pkt 4 ustawy Prawo budowlane, kto prowadzi roboty budowlane bez dopełnienia wymagań określonych w art. 45 podlega karze grzywny. Z kolei dziennik budowy dla obiektu w km 3,508 (zadanie nr 1) nie posiadał numeru i daty załoŝenia, a pierwsze w nim wpisy dokonane zostały w dniu 31 października 2006 r., pomimo Ŝe rozpoczęcie robót na tym obiekcie, według telegramów zamknięcia toru, nastąpiło 2 września 2006 r. NIK pozytywnie ocenia: Przeprowadzenie postępowań o udzielenie zamówień publicznych na realizację przedmiotowych 5 zadań inwestycyjnych zgodnie z wymogami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych 12. Opracowanie specyfikacji technicznego wykonania i odbioru robót budowlanych dla zadań nr 1 i nr 3 oraz programów funkcjonalno uŝytkowych dla wszystkich ww. 5 zadań inwestycyjnych zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy 12 Dz. U. z 2006 r. Nr 164, poz. 1163 ze zm.

7 dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno - uŝytkowego 13. Prawidłowe zabezpieczanie interesów Oddziału w umowach zawieranych z wykonawcami zadań, poprzez ujmowanie w nich zapisów precyzujących m.in.: harmonogramy realizacji przedmiotu umowy, obowiązki stron, kary umowne, okresy gwarancji i rękojmi. NIK krytycznie ocenia nie egzekwowanie przez Oddział od wykonawców postanowień umów, czego przejawem było m.in.: nienaliczanie kar umownych za niedotrzymanie umownych terminów wykonania robót, co miało np. miejsce w przypadku realizacji zadań nr 2 i 3, dopuszczanie do przedkładania przez wykonawców gwarancji naleŝytego wykonania umów i usunięcia wad i usterek z opóźnieniem w stosunku do terminu wykazanego w umowach, co miało miejsce w przypadku umowy na realizację zadania nr 3 (opóźnienie wyniosło 8 dni) oraz aneksów do umów na realizację zadań nr: 3, 4 i 5 (opóźnienie wyniosło odpowiednio: 10 i po 46 dni). NIK przyjmuje do wiadomości wyjaśnienia Pana Dyrektora z dnia 22 marca 2007 r. o naliczeniu w dniach 21-22 marca 2007 r. wobec wykonawców zadań nr 2, 3, 4 i 5 kar umownych na łączną kwotę 615.116,14 zł za opóźnienie w ich realizacji, wynoszące od 10 do 74 dni. Wyegzekwowanie od kierowników budów opracowania planów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dla wszystkich 5 zadań inwestycyjnych, pomimo stwierdzonych uchybień w zakresie ich treści i formy w stosunku do przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia 14. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach wnosi o: 1. Podjęcie działań w celu uzyskania od wykonawców zadań nr 2, 3, 4 i 5 naliczonych kar umownych z tytułu nieterminowego wykonania tych zadań. 2. Uzyskanie pozwolenia na uŝytkowanie, przebudowanego w ramach zadania inwestycyjnego nr 3, obiektu w km 1,255. 13 Dz. U. nr 202, poz. 2072 14 Dz. U. nr 120, poz. 1126

8 3. Dokonanie szczegółowego rozliczenia finansowego robót budowlanych, zrealizowanych w ramach kontrolowanej inwestycji w 2007 r., i uzgodnienie z dysponentem przeznaczenia kwot środków budŝetowych stanowiących równowartość wydatków na te roboty i ustawowych odsetek. 4. Wprowadzenie rozwiązań organizacyjnych zapewniających przy realizacji inwestycji rzetelne: wykonywanie przez słuŝby inwestora obowiązków określonych przepisami ustawy Prawo budowlane, dotyczących m.in.: uzyskiwania decyzji pozwoleń na budowę i zgłaszania zamiaru rozpoczęcia robót budowlanych objętych taką decyzją, zgłaszania zamiaru prowadzenia robót nie wymagających pozwolenia na budowę, prowadzenia dzienników budowy, uzyskiwania pozwoleń na uŝytkowanie, egzekwowanie postanowień umów zawieranych z uczestnikami procesu inwestycyjnego, w szczególności dotyczących terminowej realizacji przedmiotu umowy oraz zabezpieczania interesów inwestora. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Naczelnego Dyrektora, w terminie 15 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczyn niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Panu Naczelnemu Dyrektorowi prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora NajwyŜszej Izby Kontroli Delegatury w Katowicach umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym wyŝej mowa, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. Rozdzielnik: 1. adresat 2. NIK Dep. Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego 3. Aa.