Instytut Psychologii Uniwersytet Wrocławski ROK AKADEMICKI 2010/2011 Tryb studiów Studia stacjonarne Kod 2.4 /7 Nazwa PSYCHOPATOLOGIA CZ. I (APEKTY MEDYCZNE) Status Autor programu Rok Przedmiot kierunkowy dr n. med. Magdalena Grzesiak, dr n. med., mgr psychologii Dorota Frydecka II Semestr 4 Liczba godzin 15 + 30 Forma zajęć Prowadzący Wymagania wstępne Wykład (15 godzin); Konwersatorium (30 godzin) dr n. med. Magdalena Grzesiak, dr n. med., mgr psychologii Dorota Frydecka Brak Założenia i cele Orientacja studentów w problematyce zaburzeń psychicznych, zdobycie umiejętności ich rozpoznawania i odróżniania od właściwości rozwojowych psychiki i zakłóceń funkcjonowania nie będących zaburzeniami. Formy zaliczenia Egzamin (wykład); ocena (konwersatorium) Warunki zaliczenia ECTS Kolokwia sprawdzające, egzamin pisemny obecność obowiązkowa; aktywność pozytywne oceny z kolokwiów pisemnych pozytywna ocena z egzaminu pisemnego 2 (wykład); 2 (konwersatorium) Treści programowe: KONWERSATORIUM Psychopatologia ogólna Definicje, opis, interpretacja i klasyfikacja objawów zaburzeń psychicznych. Zespoły psychopatologiczne. 1
Organiczne zaburzenia psychiczne Klasyfikacja organicznych zaburzeń psychicznych wg ICD-10. Otępienia: podział, przyczyny, epidemiologia, objawy kliniczne. Choroba Alzheimera a otępienie naczyniowe diagnostyka różnicowa na podstawie wywiadu, obrazu klinicznego, badań testowych i neuroobrazowych. Otępienie a depresja podobieństwa i różnice w badaniu psychiatrycznym. Leczenie zaburzeń psychicznych organicznych. Uzależnienia od substancji psychoaktywnych Definicje: uzależnienia, używania szkodliwego, ostrego zatrucia, zespołu abstynencyjnego, upojenia patologicznego. Epidemiologia uzależnień. Efekty działania substancji psychoaktywnych. Objawy abstynencyjne charakterystyczne dla poszczególnych substancji psychoaktywnych. Psychologiczne mechanizmy uzależnienia. Problematyka współuzależnienia. Leczenie uzależnień - rola psychoterapii i farmakoterapii. Grupy AA, ALANON. Schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne Etiopatogeneza. Epidemiologia. Objawy: osiowe, wytwórcze, pozytywne, pierwszorzędowe różnice w definicjach. Diagnostyka schizofrenii (paranoidalna, hebefreniczna, katatoniczna, prosta, rezydualna) różnice w obrazie klinicznym. Ostre wielopostaciowe zaburzenia psychotyczne obraz kliniczny, kryterium czasu, podział. Utrwalone zaburzenia psychotyczne. Miejsce paranoi i parafrenii w klasyfikacji ICD-10- obraz kliniczny, kryterium czasu. Zaburzenia schizoafektywne. Leczenie schizofrenii i innych zaburzeń psychotycznych. Zaburzenia afektywne Klasyfikacja zaburzeń afektywnych wg ICD-10. Etiologia i epidemiologia zaburzenia afektywnego dwubiegunowego i depresyjnego nawracającego. Obraz kliniczny zaburzeń afektywnych. Diagnostyka zaburzeń afektywnych na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego. Różnice w terapii zaburzeń afektywnych dwubiegunowych i depresyjnych nawracających (leczenie zaostrzeń, profilaktyka). Rola psychoterapii w leczeniu zaburzeń afektywnych. Dystymia i cyklotymia definicje, obraz kliniczny, leczenie. Zaburzenia nerwicowe. Klasyfikacja zaburzeń nerwicowych wg ICD-10. Teorie etiologiczne, epidemiologia, obraz kliniczny: zaburzenia lękowe: agorafobia, fobie specyficzne, fobia społeczna, zaburzenie lękowe z napadami paniki, zaburzenie lękowe uogólnione zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie stresowe pourazowe i ostra reakcja na stres zaburzenie dysocjacyjne zaburzenia somatyzycyjne Diagnostyka różnicowa zaburzenia adaptacyjnego i zaburzeń depresyjnych na podstawie klasyfikacji ICD-10. Rola farmakoterapii i psychoterapii w leczeniu zaburzeń nerwicowych. Zaburzenia osobowości Definicje: osobowość, zaburzenie osobowości. Swoiste zaburzenia osobowości: ogólne kryteria rozpoznania wg ICD - 10 etiologia, diagnostyka, przebieg, leczenie swoiste zaburzenia osobowości a zaburzenia osobowości na podłożu organicznym psychopatia, charakteropatia, homilopatia, socjopatia obraz kliniczny poszczególnych postaci zaburzeń osobowości Trwałe zmiany osobowości. Kryteria rozpoznania. Różnicowanie ze swoistymi zaburzeniami osobowości i zaburzeniami osobowości na podłożu organicznym 2
Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi Zaburzenia odżywiania się. Czynniki etiologiczne: genetyczne, biochemiczne, osobowościowe, środowiskowe (relacje rodzinne), społeczno- kulturowe. Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa). Kryteria rozpoznania wg ICD 10, obraz kliniczny, różnicowanie. Etiologia, przebieg, rokowanie, leczenie, wybór miejsca leczenia. Bulimia (żarłoczność psychiczna). Kryteria rozpoznania wg ICD 10, obraz kliniczny. Etiologia, przebieg, rokowanie. Współwystępowanie z anoreksją i innymi zaburzeniami (depresja, uzależnienia) Przejadanie się psychogenne (otyłość psychogenna). Obraz kliniczny, różnicowanie z otyłością uwarunkowaną innymi przyczynami, leczenie Zaburzenia (dysfunkcje) seksualne Ogólna charakterystyka, podział wg ICD 10, obraz kliniczny. Czynniki etiologiczne (biologiczne, psychiczne, społeczno-kulturowe). Różnicowanie (choroby somatyczne, zaburzenia psychiczne, stosowane leki, środki psychoaktywne). Dysfunkcje seksualne w przebiegu zaburzeń psychicznych (depresja, mania, zaburzenia lękowe, uzależnienie). Leczenie. Zaburzenia identyfikacji płciowej Transseksualizm, transwestytyzm o typie podwójnej roli, zaburzenia identyfikacji płciowej w dzieciństwie. Zaburzenia preferencji seksualnych (parafilie) Fetyszyzm, transwestytyzm fetyszystyczny, ekshibicjonizm, oglądactwo, pedofilia, sadomasochizm, inne. Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży Podział zaburzeń wg ICD 10. Trudności diagnostyczne, specyfika psychiatrii dziecięcej. Obraz kliniczny, etiologia, rozpoznanie, różnicowanie oraz leczenie następujących zaburzeń: specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych (dysleksja, dysortografia, dyskalkulia) specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych (zespół niezdarnego dziecka ) całościowe zaburzenia rozwojowe- autyzm dziecięcy zaburzenia hiperkinetyczne zaburzenia zachowania zaburzenia emocjonalne (lęk przed separacją, lęk społeczny, fobie) Zaburzenia charakterystyczne dla poszczególnych okresów rozwojowych: okres wczesnodziecięcy, przedszkolny, szkolny, adolescencji. Upośledzenie umysłowe. Definicja, zasady rozpoznawania. Podział wg IQ obraz kliniczny. Epidemiologia, czynniki etiologiczne. Leczenie Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego Informacje ogólne o Ustawie. Osoba z zaburzeniami psychicznymi wg definicji Ustawy. Definicja swobodnej i świadomej zgody Znaczne prawdopodobieństwo niezdolności do wyrażenia świadomej zgody. Zasady stosowania przymusu bezpośredniego, dozwolone formy. Badanie psychiatryczne osoby nie wyrażającej na to zgody. Zasady przyjęcia do szpitala pacjenta bez zgody (tryb nagły, tryb wnioskowy, obserwacja) WYKŁADY Badanie psychiatryczne. Wywiad podmiotowy (autoanamneza): wywiad chorobowy, rodzinny, wywiad w kierunku uzależnień, choroba obecna określenie początku zaburzeń, kontakty z profesjonalistami, leczenie, hospitalizacje, remisje (pojęcie remisji częściowej i całkowitej), określenie jakości 3
współpracy z terapeutą. Wywiad przedmiotowy elementy, ocena wiarygodności. Inne źródła informacji o pacjencie (dokumentacja medyczna). Ocena stanu psychicznego. Podstawowe zasady kontaktu z pacjentem i jego rodziną. Błędy w kontakcie z pacjentem. Rola badań dodatkowych. Etiopatogeneza zaburzeń psychicznych. Pojęcie etiologii i patogenezy. Przyczyny zaburzeń psychicznych. Związek przyczyn zaburzeń z kategoriami diagnostycznymi w klasyfikacji ICD-10 oraz diagnostyką psychiatryczną. Czynniki organiczne. Substancje psychoaktywne. Czynniki genetyczne, model predyspozycja stres. Hipoteza neurorozwojowa i wirusowa schizofrenii. Rola czynników psychologicznych w powstawaniu zaburzeń współczesne poglądy. Związek stresu z powstawaniem zaburzeń w odniesieniu do kategorii diagnostycznych ICD-10. Samobójstwa. Definicje pojęć związanych z suicydologią (samobójstwo, próba samobójcza, intencje samobójcze, myśli samobójcze). Epidemiologia samobójstw. Przyczyny samobójstw, podział samobójstw wg Durkheima. Demograficzne czynniki ryzyka samobójstw. Zaburzenia psychiczne związane ze zwiększonym ryzykiem samobójstw. Objawy psychopatologiczne świadczące o zwiększonym ryzyku samobójstw. Samobójstwa wśród młodzieży. Postępowanie diagnostyczne i interwencja. Samouszkodzenia. Definicje samouszkodzeń. Podział samouszkodzeń. Przyczyny biologiczne i społeczne samouszkodzeń. Związek samouszkodzeń z zaburzeniami psychicznymi. Aspekty kulturowe. Postępowanie terapeutyczne. Psychiatria sądowa Orzekanie w sprawach karnych. Rola biegłych w postępowaniu karnym, zasady powoływania biegłych. Poczytalność w kodeksie karnym. Niepoczytalność, zmniejszona poczytalność- definicja. Stosowanie środków zabezpieczających- detencja. Orzekanie w sprawach cywilnych. Rola biegłych w postępowaniu cywilnym, zasady powoływania biegłych. Ubezwłasnowolnienie (częściowe, całkowite) - zasady orzekania, cel ubezwłasnowolnienia. Testament - przyczyny nieważności. Zdolność do zawarcia małżeństwa. Farmakoterapia zaburzeń psychicznych Metody leczenia biologicznego. Leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, stabilizujące nastrój, uspokajające i nasenne wskazania do stosowania, objawy niepożądane, przeciwwskazania. Standardy leczenia zaburzeń psychicznych. Leczenie elektrowstrząsowe. Rola psychoterapii w leczeniu zaburzeń psychicznych. Psychoterapia. Definicja, rodzaje psychoterapii, cele. Psychoterapia analityczna, dynamiczna, behawioralna, poznawczo behawioralna. Wskazania: jako podstawowa metoda leczenia, jako jedna z metod. Literatura obowiązkowa Literatura uzupełniająca Cameron B.( 2006). Psychiatria. Crash course. Wrocław: Urban & Partner Bilikiewicz A. (red.). (2004). Psychiatria. Podręcznik dla studentów. Warszawa: PZWL Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. (1997). Kraków Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius. IPiN Pużyński S. (red.). (1993). Leksykon psychiatrii. Warszawa: PZWL 4
Bilikiewicz A, Landowski J, Radziwiłłowicz P. (1999). Psychiatria. Repetytorium. Warszawa: PZWL Rosenhan D, Seligman M. (1994). Psychopatologia. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne Goodman R, Scott S. (2000). Psychiatria dzieci i młodzieży. Wrocław: Urban & Partner Orwid M, Pietruszewski K. (1993). Psychiatria dzieci i młodzieży. Kraków: Colegium Medicum UJ Aleksandrowicz J. (1998). Zaburzenia nerwicowe. Warszawa: PZWL Jakubik A. (1997). Zaburzenia osobowości. Warszawa: PZWL Aleksandrowicz J. (1996). Psychoterapia medyczna. Warszawa: PZWL Czabała J.C. (1997). Czynniki leczące w psychoterapii. Warszawa: PZWL Scully J.H. (1998). Psychiatria. Wrocław: Urban & Partne 5