KONTEKSTY PSYCHOPATOLOGII I PSYCHIATRII MŁODZIEŻOWEJ.. 3

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI CZĘŚĆ OGÓLNA KONTEKSTY PSYCHOPATOLOGII I PSYCHIATRII MŁODZIEŻOWEJ Rozwój i specyfika psychiatrii dzieci i młodzieży... 3 Maria Orwid CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ PSYCHICZNY DZIECI I MŁODZIEŻY I POWSTAWANIE ZABURZEŃ Czynniki biologiczne (genetyczne) wpływające na rozwój psychiczny i powstawanie zaburzeń Ewa Bartnik 2.1. Wstęp Rodowody i dziedziczenie Komplikacje rodowodów piętno genomowe, mutacje dynamiczne i dziedziczenie mitochondrialne Zaburzenia związane ze zmianami w wielu genach Badania bliźniąt Ryzyko względne Szukanie genów dla chorób powodowanych przez pojedyncze cechy (geny kandydaci) i szukanie genów za pomocą analizy sprzężeń Inne metody szukania genów odpowiedzialnych za daną chorobę Metody szukania wspólnych alleli... 17

2 VIII Spis treści Badania asocjacji Badania na modelach zwierzęcych Wyniki badań Charakterystyka znanych chorób psychiatrycznych w aspekcie związanych z nimi genów Perspektywy Czynniki psychospołeczne w psychiatrii dzieci i młodzieży Maria Orwid 4. Wywiady, ocena, diagnoza w psychiatrii dzieci i młodzieży Jadwiga Komender 4.1. Wstęp Wywiad z rodzicami Wywiad z dzieckiem Ocena Diagnoza Diagnoza psychologiczna w psychiatrii dzieci i młodzieży Małgorzata Talarczyk 5.1. Wstęp Diagnoza psychologiczna definicje i etyka Metody diagnozy psychologicznej Diagnoza oparta na dowodach empirycznych (EBA) Badanie procesów poznawczych Eksperyment kliniczny Badanie procesów emocjonalnych Etapy diagnozy psychologicznej w psychiatrii dzieci i młodzieży Uwagi końcowe CZĘŚĆ KLINICZNA 6. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży Jacek Bomba 6.1. Wstęp Klasyfikacje obecnie obowiązujące Współchorobowość... 73

3 Spis treści IX ZABURZENIA ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W NIEMOWLĘCTWIE, WCZESNYM DZIECIŃSTWIE I DZIECIŃSTWIE DO 6. RŻ Wczesne dzieciństwo Irena Namysłowska 7.1. Małżeństwo, rodzina wychowująca małe dziecko, rodzina z dzieckiem w wieku przedszkolnym Upośledzenie umysłowe niepełnosprawność intelektualna Jadwiga Komender 8.1. Wstęp Epidemiologia Etiologia Przyczyny organiczne i genetyczne Zaburzenia związane z chromosomami płciowymi Zaburzenia zależne od jednej pary genów patologicznych Zaburzenia metaboliczne uwarunkowane genetycznie Zaburzenia związane z okresem ciąży Funkcjonowanie w zależności od stopnia niepełnosprawności Zaburzenia psychiczne występujące u osób niepełnosprawnych intelektualnie Rola psychiatry dziecięcego Prowadzenie dziecka niepełnosprawnego intelektualnie Całościowe zaburzenia rozwojowe Hanna Jaklewicz 9.1. Charakterystyka grupy zaburzeń F84.0 Autyzm dziecięcy Autyzm rż Autyzm rż Wychodzenie z autyzmu Autyzm dziecięcy w badaniach własnych F84.1 Autyzm atypowy F84.2 Zespół Retta F84.3 Dziecięce zaburzenia dezintegracyjne F84.4 Zaburzenia hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi F84.5 Zespół Aspergera F84.9 Całościowe zaburzenia rozwojowe nieokreślone

4 X Spis treści 10. Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się w dzieciństwie Lidia Popek F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenia lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.80 Uogólnione zaburzenia lękowe w dzieciństwie Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym Lidia Popek F94.0 Mutyzm wybiórczy F94.1 Reaktywne zaburzenia przywiązania w dzieciństwie F94.2 Zaburzenia selektywności przywiązania w dzieciństwie Inne zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym Lidia Popek F98.0 Moczenie mimowolne (enuresis) nieorganiczne F98.1 Zanieczyszczanie się kałem (encopresis) nieorganiczne Zaburzenia odżywiania i jedzenia w niemowlęctwie i dzieciństwie 168 ZABURZENIA ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W WIEKU SZKOLNYM: RŻ Późne dzieciństwo wiek szkolny Irena Namysłowska Rodzina z dziećmi w wieku szkolnym Indywidualny rozwój dziecka okres późnego dzieciństwa, młodszy wiek szkolny Rozwój emocjonalno-społeczny Rozwój moralny dziecka Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka Hanna Jaklewicz Charakterystyka grupy zaburzeń Zaburzenia rozwoju mowy w ICD F80.0 Specyficzne zaburzenia artykulacji F80.1 Zaburzenie ekspresji mowy dysfazja ekspresyjna

5 Spis treści XI F80.2 Zaburzenie rozumienia mowy dysfazja recepcyjna F80.3 Nabyta afazja z padaczką Specyficzne zaburzenia w rozwoju umiejętności szkolnych Hanna Jaklewicz Charakterystyka grupy zaburzeń F81.0 Specyficzne zaburzenia czytania F81.1 Specyficzne zaburzenia ortografii F81.2 Specyficzne zaburzenia umiejętności arytmetycznych Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych Lidia Popek Definicja Rys historyczny Epidemiologia Etiologia Obraz kliniczny Różnicowanie Rokowanie Leczenie Zaburzenie hiperkinetyczne. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej Tomasz Wolańczyk, Jadwiga Komender 17.1 Wstęp Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi ADHD Zaburzenia tikowe Tomasz Wolańczyk Wstęp Klasyfikacja zaburzeń tikowych i ich rozpowszechnienie F95.0 Tiki przemijające F95.1 Tiki przewlekłe ruchowe lub głosowe (wokalne) F95.2 Zespół tików głosowych i ruchowych (zespół Gillesa de la Tourette a) F95.9 Tiki nieokreślone Etiologia zaburzeń tikowych

6 XII Spis treści Obraz kliniczny tików Zaburzenia współistniejące Leczenie tików Zaburzenia zachowania Jacek Bomba Wstęp Kryteria zaburzeń zachowania ZABURZENIA ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W OKRESIE DORASTANIA: RŻ Adolescencja wiek dorastania Irena Namysłowska Rodzina z dziećmi dorastającymi i opuszczającymi dom Adolescencja indywidualny rozwój psychiczny Adolescencja rozwój fizyczny Adolescencja rozwój poznawczy Adolescencja rozwój emocjonalno-społeczny Zaburzenia odżywiania Andrzej Rajewski Regulacja odżywiania i masy ciała Biologiczna regulacja odżywiania Psychologiczne i społeczne uwarunkowania regulacji odżywiania Rys historyczny Podział i epidemiologia zaburzeń odżywiania Etiologia i patogeneza zaburzeń odżywiania Kryteria diagnostyczne zaburzeń odżywiania Obraz kliniczny i przebieg jadłowstrętu psychicznego Rozpoznanie różnicowe jadłowstrętu psychicznego Obraz kliniczny i przebieg bulimii Rozpoznanie różnicowe Leczenie zaburzeń odżywiania

7 Spis treści XIII 22. Depresja młodzieńcza Jacek Bomba Wstęp Obraz kliniczny depresji młodzieńczej Wymiar biologiczny Wymiar psychologiczny Leczenie ZABURZENIA PSYCHICZNE TYPOWE DLA DOROSŁYCH, ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W OKRESIE DORASTANIA Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Zaburzenie dysocjacyjne (konwersyjne) Jolanta Rabe-Jabłońska Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne Zaburzenie dysocjacyjne (konwersyjne) Zaburzenia psychotyczne w okresie adolescencji Zofia Bronowska Wstęp Objawy psychotyczne w populacji osób zdrowych Zaburzenia psychotyczne w przebiegu chorób somatycznych Zaburzenia psychotyczne u osób zażywających substancje psychoaktywne Krótkotrwałe dekompensacje psychotyczne Psychozy czynnościowe Schizofrenia w okresie dorastania Zaburzenia afektywne u dzieci i młodzieży Jolanta Rabe-Jabłońska Wstęp Duża depresja pojedynczy epizod. Nawracająca duża depresja. Dystymia Zaburzenia współistniejące z dziecięcą i młodzieńczą depresją Choroba afektywna dwubiegunowa

8 XIV Spis treści 26. Uzależnienie od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych Anna Dietrich-Muszalska Wprowadzenie. Używanie i uzależnienie od substancji psychoaktywnych (SPA) wybrane terminy Epidemiologia Uzależnienie od alkoholu Uzależnienie od innych niż alkohol substancji psychoaktywnych Niektóre inne substancje psychoaktywne Używanie, uzależnienie od substancji psychotycznych i współwystępowanie zaburzeń psychicznych Rozwój seksualny dzieci i młodzieży Maria Beisert Wprowadzenie Przebieg rozwoju seksualnego człowieka Kryteria normy seksuologicznej dla dzieci i młodzieży Podsumowanie Przemoc w rodzinie, maltretowanie fizyczne i wykorzystanie seksualne dzieci i młodzieży Ryszard Izdebski, Krzysztof Szwajca, Maria de Barbaro, Wanda Szaszkiewicz Wstęp Definicje krzywdzenia dzieci w rodzinie Rozpowszechnienie krzywdzenia w rodzinie Rodzina, w której dochodzi do krzywdzenia dziecka Diagnoza krzywdzenia w rodzinie Następstwa krzywdzenia w rodzinie Postępowanie terapeutyczne w sytuacjach przemocy Specyfika pracy terapeutycznej w sytuacji molestowania seksualnego w rodzinie Podsumowanie Zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych Tomasz Wolańczyk Wstęp Zaburzenia narządów zmysłów Choroby układu nerwowego Infekcje Choroby endokrynologiczne Choroby układu oddechowego

9 Spis treści XV Choroby hematologiczne Wpływ choroby przewlekłej na rozwój dziecka i funkcjonowanie rodziny Samobójstwa dzieci i młodzieży Agnieszka Gmitrowicz Wstęp Epidemiologia zachowań samobójczych w populacji rozwojowej Przyczyny samobójstw dzieci i młodzieży Postępowanie z nieletnim pacjentem w kryzysie samobójczym METODY TERAPEUTYCZNE W PSYCHIATRII DZIECI I MŁODZIEŻY Psychoterapia psychoanalityczna dzieci i młodzieży Katarzyna Schier Wprowadzenie Początki psychoanalizy dzieci Zasady terapeutyczne Przymierze terapeutyczne w leczeniu dzieci i młodzieży Przeniesienie Przeciwprzeniesienie Opór w terapii psychoanalitycznej Zakończenie terapii Współczesne kierunki rozwoju terapii psychoanalitycznej dzieci i młodzieży Psychoterapia behawioralno-poznawcza dzieci i młodzieży Anita Bryńska Terapia behawioralna założenia teoretyczne, podstawowe techniki Terapia poznawcza i behawioralno-poznawcza Terapia rodzin Barbara Józefik Wstęp Myślenie systemowe Systemowa terapia rodzin Myślenie systemowe i terapia rodzin w zaburzeniach emocjonalnych dzieci i młodzieży

10 XVI Spis treści Kontekst zastosowania terapii rodzin Wstępna konsultacja rodzinna Cele terapii systemowej rodzin Formy terapii systemowej Miejsce prowadzenia terapii rodzin Terapeuta rodzinny Terapia rodzin w wybranych problemach Dylematy Poradnictwo rodzinne Podsumowanie Kryzysy i interwencja kryzysowa w terapii dzieci i młodzieży Wanda Badura-Madej Teoria kryzysu i interwencji kryzysowej Miejsce i swoistość interwencji kryzysowej w leczeniu dzieci i młodzieży Interwencja kryzysowa wobec dzieci po wydarzeniach traumatycznych Interwencja kryzysowa w przypadku utraty i żałoby Interwencja w przypadku samobójczej śmierci dziecka Interwencja kryzysowa wobec rodziny w kryzysie Farmakoterapia zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży Andrzej Rajewski Wstęp Czynniki warunkujące działanie leków psychotropowych w okresie rozwoju Cechy farmakokinetyki wieku rozwojowego Leczenie farmakologiczne schizofrenii oraz psychoz pokrewnych u dzieci i młodzieży Leczenie zaburzeń afektywnych u dzieci i młodzieży Leczenie farmakologiczne epizodu maniakalnego i zaburzeń afektywnych dwubiegunowych Leczenie farmakologiczne całościowych zaburzeń rozwojowych Leczenie farmakologiczne zaburzeń hiperkinetycznych (zespołu deficytu uwagi i nadpobudliwości psychoruchowej) Leczenie farmakologiczne specyficznych zaburzeń rozwoju Leczenie farmakologiczne zaburzeń zachowania i mieszanych zaburzeń zachowania i emocji Leczenie farmakologiczne tików

11 Spis treści XVII Leczenie farmakologiczne nieorganicznego moczenia mimowolnego oraz nieorganicznego zanieczyszczania się kałem Leczenie farmakologiczne zaburzeń lękowych Leczenie farmakologiczne zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych Leczenie farmakologiczne zaburzeń odżywiania Integracja leczenia próba syntezy Jacek Bomba Wstęp Teoretyczne założenia terapii Podstawa i zasady postępowania zintegrowanego Stan bieżący Zgoda na leczenie a leczenie kompleksowe Psychoterapia Swoiste i nieswoiste czynniki psychoterapii Miejsce elementów składowych w leczeniu zintegrowanym Uwagi końcowe Skorowidz